Báo cáo "Quyền của phụ nữ theo quy định của luật hôn nhân và gia đình năm 2000 " pdf

Nghiên cứu - trao đổi
46 Tạp chí luật học -
đặc san phụ nữ




Ths. Nguyễn thị lan *
ut hụn nhõn v gia ỡnh (HN&G)
nm 2000 trờn c s k tha v phỏt
trin Lut HN&G nm 1986 quy nh rt
rừ quyn bỡnh ng nam n, bo v quyn
ph n v tr em, iu ú ch yu xut
phỏt t s khỏc nhau v gii v kh nng
nhn thc xó hi, th hin bn cht ca nh
nc XHCN.
Ngay ti Chng 1: Nhng vn chung
quy nh cỏc nguyờn tc c bn ca ch
HN&G. Hu ht cỏc nguyờn tc ny u
ghi nhn quyn ca ngi ph n vi t
cỏch l thnh viờn trong gia ỡnh. ú l:
- Hụn nhõn t nguyờn, tin b, mt v
mt chng, v chng bỡnh ng;
- V chng cú ngha v thc hin chớnh
sỏch dõn s k hoch hoỏ gia ỡnh;
- Nh nc v xó hi khụng tha nhn s
phõn bit i x gia cỏc con ;
- Nh nc, xó hi v gia ỡnh cú trỏch
nhim bo v ph n, tr em, giỳp cỏc b

m thc hin tt chc nng cao quý ca
ngi m.
Cú th thy rng Lut HN&G nm
2000 ó cú s phỏt trin hn so vi Lut
HN&G nm 1986. Cỏc nguyờn tc ln u
tiờn c quy nh rừ rng, c th trong mt
iu lut, th hin rừ nột quyn ca ph n
trong cỏc quan h HN&G.
Trong cỏc quy nh v cỏc ch nh c
th, quyn ca ngi ph n c quy nh
khỏ chi tit:
1. Kt hụn
iu 9 Lut HN&G nm 2000 quy
nh iu kin kt hụn nh sau: Vic kt
hụn do nam v n t nguyn quyt nh
khụng bờn no c ộp buc, la di bờn
no, khụng ai c cng ộp hoc cn
tr , v cm kt hụn Lut HN&G nm
2000 ó cm ngi ang cú v cú chng kt
hụn. iu ny th hin quyn bỡnh ng gia
nam v n, gia v v chng trong gia ỡnh,
xoỏ b s phõn bit i x, t tng lc hu,
phong kin n ụng nm thờ, by thip, gỏi
chớnh chuyờn ch cú mt chng, v mt lớ
lun, bn cht ca tỡnh yờu l khụng th chia
s c nờn hụn nhõn da trờn c s tỡnh
yờu chõn chớnh phi l hụn nhõn mt v mt
chng, mi s vi phm cỏc quy nh v kt
hụn u b x lớ theo phỏp lut nh b hu
kt hụn trỏi phỏp lut, x pht hnh chớnh

hoc truy cu trỏch nhim hỡnh s.
2. Quan h gia v v chng
T iu 18 n iu 33 Lut HN&G
nm 2000 ó quy nh quyn v ngha v
nhõn thõn, ti sn gia v v chng, cỏc quy
nh ny th hin mt cỏch rừ nột nht quyn
L

* Ging viờn Khoa lut dõn s
Trng i hc lut H Ni


Nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học - đặc san phụ nữ 47

bỡnh ng gia v chng, bao hm c vic
bo v quyn ca ngi ph n vi t cỏch
l ngi v trong gia ỡnh.
- Quyn v ngha v nhõn thõn: V chng
bỡnh ng vi nhau, cú ngha v v quyn
ngang nhau v mi mt trong gia ỡnh (iu
19), v chng t do la chn ni c trỳ, tụn
trng quyn t do tớn ngng, tụn giỏo ca
nhau (iu 22), giỳp , to iu kin cho
nhau phỏt trin v mi mt (iu 23) ;
- Quyn v ngha v ti sn: iu 27
Lut HN&G nm 2000 ó quy nh ti sn
chung ca v chng. V nguyờn tc, ti sn
trong thi kỡ hụn nhõn dự do mt bờn v
hoc chng lm ra u c coi l ti sn

chung ca v chng, v chng cú quyn v
ngha v ngang nhau trong vic chim hu,
s dng, nh ot ti sn chung ú. iu 32
Lut HN&G cp ti sn riờng ca v
chng, th hin quyn t nh ot ca v
chng i vi ti sn riờng ca mỡnh. Cỏc
quy nh trờn ó cho thy ngi v hon
ton cú mi quyn ngang bng vi ngi
chng trong gia ỡnh, khụng b ph thuc
vo chng, xoỏ b t tng ti gia tũng
ph, xut giỏ tũng phu, phu t tũng t. So
vi Lut HN&G nm 1986, Lut HN&G
nm 2000 ó quy nh rừ hn cỏc quyn v
ti sn ca v chng nh iu 28 chim hu,
s dng, nh ot ti sn chung, iu 33
chim hu, s dng, nh ot ti sn riờng.
3. Quan h cha m v con
i vi cỏc con, cha m cú quyn v
ngha v ngang nhau trong vic chm súc,
nuụi dng, giỏo dc. Cỏc con cng cú ngha
v v quyn chm súc, nuụi dng cha m
(iu 34, 35). õy l mi quan h hai chiu,
th hin rừ mi liờn h gia hai th h, tụn ti
trt t trong gia ỡnh Vit Nam. iu ú
cng phn no xoỏ b quyn gia trng tuyt
i ca ngi cha, ngi chng trong gia
ỡnh, th hin vai trũ ca ngi ph n trong
gia ỡnh.
4. Xỏc nh cha, m, con v nuụi con nuụi
C s v mt huyt thng v nuụi dng

l hai cn c lm phỏt sinh quan h phỏp lut
gia cha m v con núi chung v quyn lm
m ca ngi ph n núi riờng.
V mt huyt thng, nu gia hai bờn
nam n cú kt hụn hp phỏp thỡ khi ngi v
sinh con, a con ú ng nhiờn l con
chung ca v chng, cho dự ngi ph n
sinh trc thi kỡ hụn nhõn (sau ú c cha
m tha nhn), trong thi kỡ hụn nhõn, sau
thi kỡ hụn nhõn (trong thi hn lut nh)
theo quy nh ti iu 63 Lut HN&G
nm 2000. iu lut ny ó quy nh thờm
mt trng hp c coi l con chung ca
v chng, ú l trng hp a tr c sinh
ra trc thi kỡ hụn nhõn v c cha m
tha nhn. Nh vy, mi khi sinh con, ngi
ph n khụng cn phi chng minh chng
mỡnh l cha ca a tr. Nu ngi chng
khụng mun nhn a con ú l con ca
mỡnh thỡ ngi chng phi cú chng c
chng minh mỡnh khụng phi l cha ca a
tr nu khụng chng minh c thỡ a con
ú l con chung ca v chng. Trong trng
hp hai bờn nam n khụng cú hụn nhõn hp
phỏp, khi ngi ph n sinh con nu ngi
n ụng ú khụng nhn thỡ ngi m phi
yờu cu to ỏn xỏc nh cha cho a con m


Nghiên cứu - trao đổi

48 Tạp chí luật học -
đặc san phụ nữ
mỡnh ó sinh ra. Nu ngi m khụng th
yờu cu to ỏn c thỡ mt s ch th khỏc
cú quyn yờu cu thay theo quy nh ti
iu 66 Lut HN&G. Cú th núi trong
iu kin xó hi hin nay, vic phỏp lut quy
nh nh trờn l hon ton phự hp. Trong
mi trng hp ngi ph n luụn l i
tng c quan tõm, bo v, c bit l
thiờn chc lm m v quyn c lm m
ca h.
Trong nhng trng hp c bit, nu
ngi ph n khụng thc hin c thiờn
chc lm m theo cỏch t nhiờn thỡ hin nay
ó cú hnh lng phỏp lớ cho phộp h thc
hin thiờn chc ú bng s can thip ca
khoa hc k thut, ú l sinh con theo
phng phỏp khoa hc. Ngh nh s
12/2003/N-CP ngy 12/2/2003 ca Chớnh
ph v sinh con theo phng phỏp khoa hc
(Ngh nh s 12) ó quy nh rt c th v
vn ny. Theo Ngh nh s 12 thỡ khụng
ch ngi v trong cp v chng vụ sinh m
ngi ph n c thõn cng c phộp sinh
con da vo k thut h tr sinh sn v
ng nhiờn h c xỏc nh l m ca a
tr ú. Cũn quan h cha m v con gia a
tr c sinh ra theo phng phỏp khoa hc
v ngi cho tinh trựng, cho noón, cho phụi

khụng th c xỏc nh v mt phỏp lớ.
iu ny m bo quyn li ca ngi ph
n trong vic thc hin thiờn chc ca mỡnh.
Tuy nhiờn, Ngh nh s 12 cng cũn mt
vi im hn ch. Chng hn, theo quy nh
thỡ nu ngi gi tinh trựng cht thỡ phi hu
b s tinh trựng ca ngi ú. Chỳng tụi
thy rng nu trong quỏ trỡnh cp v chng
ang thc hin k thut h tr sinh sn m
ngi chng cht v tinh trựng ca ngi
chng ang c lu gi thỡ khụng nờn hu
tinh trựng nu khụng cú s ng ý ca ngi
v, nu ngi v vn mun sinh con thỡ phi
bo v quyn li chớnh ỏng ca h. Mt
khỏc, iu kin hn ch li hụn nờn ỏp dng
trong trng hp ny vỡ li hụn s nh hng
n quyn v li ớch ca ngi v v a
con tng lai. Tt c u nhm m bo
quyn ca ngi ph n v tr em.
V mt nuụi dng, khi ngi ph n
khụng th sinh con hoc vỡ mt lớ do no ú
khụng sinh con thỡ h vn cú th thc hin
quyn lm m ca mỡnh bng vic nhn
nuụi con nuụi. Lut HN&G nm 2000 ó
quy nh mt chng riờng v vn ny
(chng 8 t iu 67 n iu 78). iu
ny khụng ch xut phỏt t li ớch ca con
nuụi m cũn xut phỏt t li ớch ca ngi
m nuụi, cha nuụi. Nhng ngi ph n
ny h c thc hin quyn chm súc con

cỏi, nuụi dng con cỏi, v ngc li khi h
gi yu cụ n, h c s chm súc ca
con cỏi.
5. Li hụn
Quyn yờu cu li hụn c Lut
HN&G xỏc nh l quyn ca v, chng.
Phỏp lut m bo quyn t do li hụn cho v
chng. Tuy nhiờn, m bo quyn li cho
b m v tr em Lut HN&G ó a ra
iu kin hn ch li hụn i vi ngi chng
trong trng hp ngi v ang mang thai
hoc ang nuụi con nh di 12 thỏng tui
(iu 85). õy l quy nh cú s k tha
Lut HN&G nm 1986. Nh vy, i vi


Nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học - đặc san phụ nữ 49

vn li hụn phỏp lut cng rt chỳ trng
n quyn ca ngi ph n v m bo cho
quyn ú c thc hin. Nhng nu cn c
vo quy nh ca phỏp lut thỡ chỳng tụi thy
rng nu trong trng hp ngi v sinh con
m khụng may a tr cht ngay sau sinh thỡ
ngi chng li khụng b hn ch li hụn vi
ngi v. iu ú l khụng m bo v mt
tõm lớ cho ngi v, bi khi a con b cht,
ngi m s ri vo khng hong tinh thn,
nu ngi chng li yờu cu li hụn thỡ cú th

s cng nh hng nng n n ngi v
hn. Do ú, cn cú hng quy nh c th
hn. Lut HN&G nm 1986 quy nh:
Trong trng hp v ang cú thai, chng
ch cú th xin li hụn sau khi v ó sinh con
c mt nm (iu 41). Quy nh nh
vy cú th khc phc c hn ch trờn.
Khi v chng c to ỏn gii quyt cho
li hụn, Lut HN&G ó quy nh vic chm
súc, nuụi dng v cp dng cho con, v
nguyờn tc con di ba tui c giao cho
m trc tip nuụi (iu 92). iu ny, m
bo quyn c lm m, c chm súc con
cỏi, th hin tỡnh mu t thiờng liờng v phự
hp vi tp quỏn, o c truyn thng. Khi
li hụn nu mt bờn khú khn, tỳng thiu, cú
yờu cu, cú lớ do chớnh ỏng v bờn kia cú
iu kin cp dng thỡ vn cp dng
cng c t ra.
6. Cỏc trng hp chia ti sn chung
ca v chng
+ Trng hp hụn nhõn cũn tn ti, khi
cú lớ do chớnh ỏng. V chng cú quyn tho
thun chia ti sn chung nu khụng tho
thun c cú quyn yờu cu to ỏn gii
quyt (iu 29, 30). Lut HN&G nm
2000 ó k tha v phỏt trin Lut HN&G
nm 1986 quy nh c th v hu qu phỏp lớ
khi chia ti sn chung ca v chng, lm c
s gii quyt cỏc tranh chp liờn quan n

ti sn v chng. iu ny th hin quyn t
do cỏ nhõn ca v chng, khụng ph thuc
vo nhau v ti sn, iu ú cng th hin
quyn ca ph n;
+ Trong trng hp mt trong hai bờn v
hoc chng cht ti sn chung cú th c
chia, tuy nhiờn khi vic chia ti sn chung
nh hng nghiờm trng n i sng ca
bờn v hoc chng cũn sng v gia ỡnh thỡ
cú th yờu cu to ỏn cha cho chia trong
thi hn nht nh. V chng c hng
tha k ti sn ca nhau (iu 31);
+ Trong trng hp v chng li hụn nu
cỏc bờn khụng tho thun c vic chia ti
sn chung thỡ yờu cu to ỏn gii quyt theo
mt s nguyờn tc m bo quyn ca ph
n nh chia ụi ti sn chung, lao ng ca
v, chng trong gia ỡnh c coi nh lao
ng cú thu nhp; bo v quyn, li ớch hp
phỏp ca v, con cha thnh niờn (iu 95).
Túm li, quyn ca ph n c th hin
rt rừ trong cỏc ch nh ca Lut HN&G
nm 2000. Cú th núi v th ca ngi ph
n trong xó hi hin i ngy cng c
phỏt huy. S gii phúng ph n, s bỡnh
ng nam n th hin s tin b ca xó hi.
Tuy nhiờn, thc t nhng quyn c bn ca
ph n vn b xõm phm, do ú, cn cú
nhng c ch phỏp lớ cht ch m bo
quyn v li ớch chớnh ỏng ca ph n vỡ s

tin b ca ph n./.