Báo cáo "Những sửa đổi, bổ sung cơ bản về giám đốc thẩm trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 " pptx

đặc san về bLtThS năm 2003
52
Tạp chí luật học






ThS. Phan Thanh Mai *
1. Giỏm c thm l giai on c bit
trong t tng hỡnh s, trong giai on ny, to
ỏn xem xột li bn ỏn hoc quyt nh ó cú
hiu lc phỏp lut nhng b khỏng ngh vỡ
phỏt hin cú vi phm phỏp lut nghiờm trng
trong x lớ v ỏn. Mc ớch ca giỏm c
thm nhm kim tra tớnh hp phỏp v cú cn
c ca bn ỏn hoc quyt nh ó cú hiu lc
phỏp lut, phỏt hin nhng sai lm, thiu sút
trong vic gii quyt v ỏn ca to ỏn cp
di, a ra nhng quyt nh nhm khc
phc nhng sai lm, thiu sút ú, m bo
mc ớch ca vic xột x ỳng ngi, ỳng
ti, ỳng phỏp lut. Qua ú, m bo s cụng
bng ca phỏp lut, bo v li ớch ca Nh
nc cng nh m bo quyn dõn ch ca
cụng dõn. Vic xột li nhng bn ỏn v quyt
nh ó cú hiu lc phỏp lut, khi ó qua hai
cp xột x s thm, phỳc thm, cú th ang

thi hnh ỏn hoc ó thi hnh ỏn xong l vn
ht sc quan trng, ũi hi vic giỏm c
thm phi m bo tớnh cú cn c v tớnh hp
phỏp cao, cỏc quyt nh ca cp giỏm c
thm phi cú tớnh hng dn cho hot ng
xột x ca to ỏn cp di.
Do tớnh cht quan trng ca giỏm c
thm trong t tng hỡnh s, vỡ vy, ũi hi cỏc
quy nh ca lut t tng hỡnh s v giỏm c
thm phi ton din, y , hp lớ v ỏp
ng c yờu cu thc tin ca hot ng
giỏm c thm, gúp phn thc hin nhim v
chung ca t tng hỡnh s.
2. Cỏc quy phm phỏp lut v giỏm c
thm ó c hỡnh thnh v phỏt trin trong
thi gian di, phự hp vi c im xó hi v
nhim v cỏch mng ca Nh nc ta trong
tng giai on lch s khỏc nhau. Trc khi
min Bc c gii phúng nm 1954 do hon
cnh chin tranh nờn cỏc quy phm phỏp lut
t tng trong thi kỡ ny ch yu tp trung
vo vic thc hin chuyờn chớnh vi nhng
i tng phn cỏch mng, thự trong gic
ngoi v mang tớnh cht cp bỏch, thi
chin. Cỏc v ỏn hỡnh s v cỏc v phm ti
v chớnh tr c xột x s thm v chung
thm cú hiu lc thi hnh ngay (Sc lnh s
21 ngy 14/2/1946 v Sc lnh s 156/SL
ngy 17/11/1950). Ngay c nguyờn tc hai
cp xột x cũn cha cú iu kin m bo

nờn thc hin mt cỏch trit vic xột li
bn ỏn, quyt nh cú hiu lc phỏp lut
cha c t ra.
Sau khi min Bc gii phúng, ng v
Nh nc ch trng m rng dõn ch thc
t thi hnh ỏn v gii quyt khiu ni ca
nhõn dõn phỏt hin nhiu sai sút trong cỏc bn
ỏn ó cú hiu lc phỏp lut (nht l nhng v
ỏn xột x trong thi kỡ ci cỏch rung t)
nhiu ngi ó b kt ỏn oan sai. Vỡ vy, vn
* Ging viờn chớnh Khoa lut hỡnh s
Trng i hc lut H Ni


đặc san về bLtThS năm 2003
Tạp chí luật
học
53

xột li bn ỏn, quyt nh ó cú hiu lc
phỏp lut cú sai lm ó c t ra v c
cp trong mt s vn bn phỏp lut nh
Thụng t s 02/TT ngy 13/1/1959 v Thụng
t s 04/TT ngy 3/2/1959. Vic xột li ny
ch c ỏp dng trong mt s trng hp
nht nh. T nm 1960 n trc khi cú B
lut t tng hỡnh s, quy nh ca phỏp lut
v giỏm c thm ngy cng y , hon
thin hn. Cỏc quy nh ny c quy nh
trong Lut t chc to ỏn nhõn dõn v Lut t

chc vin kim sỏt nhõn dõn (nm 1960 v
nm 1981) v trong cỏc vn bn phỏp lut
khỏc nh: Phỏp lnh s 23/3/1961; Thụng t
s 2397-TA ngy 22/12/1961; Thụng t s
06-TATC ngy 23/7/1964 Theo cỏc vn bn
phỏp lut ny, cha cú s phõn bit giỏm c
thm v tỏi thm v ch cú To ỏn nhõn dõn
ti cao thc hin vic giỏm c thm. Quyn
hn ca To ỏn nhõn dõn ti cao khi xột li
bn ỏn, quyt nh ó cú hiu lc phỏp lut v
cỏc vn khỏc cng c quy nh rừ rng,
c th.
(1)

B lut t tng hỡnh s nm 1988 ra i
ỏnh du s phỏt trin ca phỏp lut t tng
hỡnh s. Ln u tiờn cỏc quy phm phỏp lut
v giỏm c thm c phỏp in hoỏ v
c quy nh chi tit chng XXIX ca
B lut t tng hỡnh s nm 1988. Trong b
lut ny, cỏc quy nh v giỏm c thm ó
c quy nh mt cỏch cú h thng, y
v khoa hc ỏp ng yờu cu ca thc tin
xột x. Qua hn 10 nm thc hin, B lut
ny mc dự ó c sa i, b sung vo
nhng nm 1990, 1992, 2000 nhng cỏc quy
nh ca phỏp lut v giỏm c thm cng ó
bc l nhng thiu sút, nhc im cn c
sa i, b sung phự hp vi tỡnh hỡnh xó
hi ó cú nhiu thay i phự hp vi yờu cu,

nhim v ca ci cỏch kinh t, ci cỏch hnh
chớnh, ci cỏch t phỏp. Ngy 26/11/2003,
Quc hi nc Cng ho xó hi ch ngha
Vit Nam khoỏ XI, kỡ hp th t ó thụng
qua B lut t tng hỡnh s, cú hiu lc ngy
1/7/2004. Trong B lut ny, th tc giỏm
c thm c quy nh phn th sỏu,
chng XXX, gm 18 iu, t iu 272 n
iu 289. Trong ú, ch gi nguyờn bn iu,
b mt iu quy nh lut c, cỏc iu lut
cũn li u c sa i, b sung.
3. Nhng sa i c bn v th tc giỏm
c thm trong B lut t tng hỡnh s nm
2003 l nhng vn c bn sau õy:
- Quyt nh ca hi ng thm phỏn To
ỏn nhõn dõn ti cao khụng b khỏng ngh
giỏm c thm
Trc õy, theo iu 244 B lut t tng
hỡnh s nm 1988 quy nh chỏnh ỏn To ỏn
nhõn dõn ti cao v vin trng Vin kim sỏt
nhõn dõn ti cao cú quyn khỏng ngh bn ỏn
hoc quyt nh ó cú hiu lc phỏp lut ca
to ỏn cỏc cp, khụng hn ch i vi quyt
nh giỏm c thm ca bt kỡ cp no. V
mt lớ lun, quy nh ny mõu thun vi quy
nh ti iu 21 Lut t chc to ỏn nhõn dõn
nm 2002: "Hi ng thm phỏn To ỏn nhõn
dõn ti cao l c quan xột x cao nht theo
th tc giỏm c thm", khụng xỏc nh
c "im dng" cho trỡnh t giỏm c

thm, dn n thc t vic gii quyt v ỏn
b kộo di v trỡnh t t tng b lp li nhiu
ln. gii quyt nhng vng mc ny,
iu 275 B lut t tng hỡnh s nm 2003
ó quy nh rừ: "Chỏnh ỏn Tũa ỏn nhõn dõn


đặc san về bLtThS năm 2003
54
Tạp chí luật học

ti cao v vin trng Vin kim sỏt nhõn dõn
ti cao cú quyn khỏng ngh bn ỏn hoc
quyt nh ó cú hiu lc phỏp lut ca tũa
ỏn cỏc cp, tr quyt nh ca hi ng thm
phỏn Tũa ỏn nhõn dõn ti cao".
- Thm quyn giỏm c thm (iu 279)
quy nh v thm quyn giỏm c thm trong
B lut t tng hỡnh s nm 2003 cú hai thay
i ln.
Th nht, b mt cp giỏm c thm ú
l u ban thm phỏn To ỏn nhõn dõn ti cao.
S thay i ny m bo yờu cu ci cỏch
t phỏp v phự hp vi quy nh ti iu 18
Lut t chc to ỏn nhõn dõn nm 2002.
Vic quy nh quỏ nhiu cp cú thm
quyn giỏm c thm lm cho trỡnh t gii
quyt v ỏn b kộo di mt cỏch khụng cn
thit. Mt khỏc, vic quy nh u ban thm
phỏn To ỏn nhõn dõn ti cao cú quyn giỏm

c thm cũn dn n s bt hp lớ trong vic
thc hin. Theo quy nh trc õy ca Lut
t chc to ỏn nhõn dõn nm 1992, cỏc thnh
viờn ca u ban thm phỏn To ỏn nhõn dõn
ti cao ng thi l cỏc thnh viờn ca hi
ng thm phỏn ca To ỏn nhõn dõn ti cao
v chim a s trong hi ng thm phỏn To
ỏn nhõn dõn ti cao. S thnh viờn tham gia
hi ng giỏm c thm phi chim ớt nht
hai phn ba tng s cỏc thnh viờn ca hi
ng thm phỏn. Nh vy, khụng th trỏnh
khi tỡnh trng thm phỏn ó giỏm c thm
v ỏn ti u ban thm phỏn To ỏn nhõn dõn
ti cao li tip tc tham gia giỏm c thm v
ỏn ú mt ln na ti hi ng thm phỏn.
iu ú l khụng m bo nguyờn tc m
bo s vụ t ca nhng ngi tin hnh t
tng. Khi ó gii quyt v ỏn, thm phỏn ó
hỡnh thnh nhng quan im, nhng nhn
nh, nhng ỏnh giỏ ca mỡnh i vi v ỏn,
khi gii quyt li v ỏn ú, h ó cú nh kin
trc, khụng th m bo vụ t trong khi lm
nhim v.
Th hai, B lut t tng hỡnh s nm
2003 ó b sung quy nh v thm quyn
giỏm c thm i vi nhng bn ỏn hoc
quyt nh ó cú hiu lc phỏp lut v cựng
mt v ỏn hỡnh s thuc thm quyn giỏm
c thm ca cỏc cp khỏc nhau.
Vn ny cha c quy nh trong B

lut t tng hỡnh s nm 1988. Theo quy nh
trc õy, thm quyn giỏm c thm luụn
thuc v to ỏn cp trờn trc tip ca to ỏn
ó ra bn ỏn hoc quyt nh cú hiu lc phỏp
lut quy nh ny ó gõy nhiu vng mc
trong thc t ỏp dng. Quy nh ny ch phự
hp vi nhng v ỏn m ch cú mt bn ỏn cú
hiu lc phỏp lut. Trong trng hp v ỏn
phc tp cú nhiu b cỏo hoc b cỏo phm
nhiu ti khỏc nhau v phi qua nhiu cp xột
x nh s thm, phỳc thm hoc ó qua giỏm
c thm. Vic phỳc thm, giỏm c thm li
i vi tng phn ca bn ỏn thỡ s phỏt sinh
nhiu bn ỏn cú hiu lc phỏp lut v vic
giỏm c thm cỏc bn ỏn ny li thuc thm
quyn ca nhiu cp to ỏn khỏc nhau.
Vớ d, to ỏn cp huyn xột x s thm A
v B trm cp ti sn theo khon 2 iu 138
B lut hỡnh s. Sau khi xột x s thm, ch
cú A khỏng cỏo xin gim hỡnh pht. To ỏn
cp tnh xột x phỳc thm xem xột thy cú
cn c nờn ó gim hỡnh pht cho A khụng
gim hỡnh pht cho B vỡ khụng cú cn c. V
ỏn ny cú hai bn ỏn cú hiu lc phỏp lut ú
l phn bn ỏn s thm khụng b khỏng cỏo,


đặc san về bLtThS năm 2003
Tạp chí luật
học

55

khỏng ngh i vi B v bn ỏn phỳc thm
i vi B. Theo nguyờn tc thm quyn giỏm
c thm thuc v to ỏn cp trờn trc tip thỡ
nu c hai bn ỏn ny u b khỏng ngh giỏm
c thm thỡ to ỏn cp tnh s giỏm c thm
phn bn ỏn s thm v to hỡnh s To ỏn
nhõn dõn ti cao s giỏm c thm bn ỏn
phỳc thm. Quy nh ny lm cho vic gii
quyt v ỏn phc tp v kộo di vỡ phi ch
to ỏn ny giỏm c thm xong, to ỏn khỏc
mi cú h s v ỏn giỏm c thm. Hn
na, vic hai cp to ỏn cựng giỏm c thm
mt v ỏn cng hn ch vic xột li ton b
v ỏn mt cỏch ton din.
Quy nh mi ti khon 4 iu 279 B
lut t tng hỡnh s lm cho vic giỏm c
thm linh hot hn v khc phc nhng
vng mc núi trờn.
- Thm quyn ca hi ng giỏm c thm
Thm quyn ca hi ng giỏm c thm
ó cú mt sa i c bn, ú l khụng tip tc
quy nh quyn sa bn ỏn hoc quyt nh
ó cú hiu lc phỏp lut.
Vn hi ng giỏm c thm cú c
quyn sa ỏn hay khụng l vn ó tng
c rt nhiu cỏc nh khoa hc v thc tin
cp vi nhng quan im khỏc nhau. Theo
quy nh ti iu 285 B lut t tng hỡnh s

nm 2003, hi ng giỏm c thm khụng cú
quyn sa bn ỏn hoc quyt nh ó cú hiu
lc phỏp lut l phự hp tinh thn ci cỏch t
phỏp, m bo thc hin nguyờn tc hai cp
xột x ó c quy nh ti iu 11 Lut t
chc to ỏn nhõn dõn v B lut t tng hỡnh
s nm 2003 (iu 20) trỏnh s hiu lm
giỏm c thm l cp xột x th ba v trỏnh
tỡnh trng quyt nh giỏm c thm sa sai
khụng cú iu kin khc phc. Khng nh
giỏm c thm khụng xột x v ni dung v
ỏn m ch kim tra tớnh hp phỏp v cú cn c
ca cỏc bn ỏn v quyt nh ó cú hiu lc
phỏp lut.
- Chun b phiờn to giỏm c thm v
th tc phiờn to giỏm c thm (iu 282)
Th tc phiờn to giỏm c thm theo
quy nh ti iu 251 B lut t tng hỡnh s
nm 1988 quy nh rt s si, khụng quy nh
c th trỡnh t cỏc th tc phi tin hnh ti
phiờn to giỏm c thm. iu ú dn n
vic khụng thng nht, tu tin trong thc t
ỏp dng. Khụng ch cỏc to ỏn khỏc nhau cú
cỏch tin hnh khỏc nhau m ngay c trong
cựng mt to, cỏch tin hnh cỏc phiờn to
giỏm c thm cng khụng thng nht. iu
282 B lut t tng hỡnh s mi ó quy nh
c th hn v trỡnh t phiờn to giỏm c
thm v b sung quy nh v th tc biu
quyt ca hi ng giỏm c thm (iu 281,

khon 2 nờn chuyn sang iu 282). Phi
biu quyt theo trỡnh t nhng ý kin ng ý
vi khỏng ngh, nhng ý kin khụng ng ý
vi khỏng ngh. Nu khụng cú loi ý kin no
c quỏ na tng s thnh viờn u ban thm
phỏn, hi ng thm phỏn biu quyt tỏn
thnh thỡ phi hoón phiờn to. Trong thi hn
30 ngy, k t ngy ra quyt nh hoón phiờn
to thỡ u ban thm phỏn, hi ng thm phỏn
phi m phiờn to xột x li v ỏn vi s
tham gia ca ton th cỏc thnh viờn.
iu 282 B lut t tng hỡnh s nm
2003 cng quy nh thờm v chun b phiờn
to giỏm c thm. Cụng tỏc chun b phiờn
to cú ý ngha rt quan trng n cht lng,
hiu qu ca phiờn to. Vỡ vy, cn phi quy


đặc san về bLtThS năm 2003
56
Tạp chí luật học

nh rừ v th tc chun b phiờn to, xỏc
nh rừ trỏch nhim cỏ nhõn ca ngi c
giao lm bn thuyt trỡnh túm tt ni dung
v ỏn v cỏc bn ỏn, quyt nh ca cỏc cp
to ỏn, ni dung khỏng ngh. Quy nh rừ v
thi hn m bn thuyt trỡnh ny phi c
gi trc cho cỏc thnh viờn hi ng chm
nht l 7 ngy trc ngy m phiờn to giỏm

c thm.
- Quy nh rừ thi im phỏt sinh hiu lc
ca cỏc bn ỏn v ngi quyt nh, lm c
s cho vic xỏc nh thi hn khỏng ngh
giỏm c thm.
i tng ca khỏng ngh giỏm c thm
l nhng bn ỏn, quyt nh ó cú hiu lc
phỏp lut. Thi hn khỏng ngh giỏm c
thm trong trng hp theo hng khụng cú
li cho ngi b kt ỏn l mt nm, k t
ngy bn ỏn cú hiu lc phỏp lut. Vic xỏc
nh ti thi im phỏt sinh hiu lc ca cỏc
bn ỏn, quyt nh l rt quan trng xỏc
nh thi hn khỏng ngh giỏm c thm.
Trong B lut t tng hỡnh s nm 1988 cha
quy nh rừ rng v thi im bn ỏn s thm
khụng b khỏng cỏo, khỏng ngh v bn ỏn
quyt nh phỳc thm cú hiu lc khi no,
dn n nhng quan im khoa hc khụng
thng nht v khú khn trong vic ỏp dng
vo thc tin giỏm c thm. Trong B lut
t tng hỡnh s nm 2003 nhng thiu sút
trờn ó c khc phc. Khon 2 iu 238
quy nh: "Bn ỏn s thm cú hiu lc phỏp
lut k t ngy to ỏn cp phỳc thm ra
quyt nh ỡnh ch vic xột x phỳc thm";
iu 240 quy nh: "Bn ỏn, quyt nh v
nhng phn ca bn ỏn, quyt nh s thm
ca to ỏn khụng b khỏng cỏo khỏng ngh thỡ
cú hiu lc phỏp lut k t ngy ht thi hn

khỏng cỏo, khỏng ngh"; khon 3 iu 248
quy nh: "Bn ỏn phỳc thm cú hiu lc phỏp
lut k t ngy tuyờn ỏn"; khon 2 iu 253
quy nh: "Quyt nh phỳc thm cú hiu lc
phỏp lut k t ngy ra quyt nh". Nhng
quy nh ny khụng nm trong chng XXX
nhng cú liờn quan mt thit n quy nh v
thi hn khỏng ngh giỏm c thm nờn chỳng
tụi cng trỡnh by trong bi ny.
4. Ngoi nhng sa i, b sung c bn
núi trờn. B lut t tng hỡnh s nm 2003
cũn cú nhng sa i, b sung khỏc nhau nh
b sung quy nh v vic giao quyt nh
giỏm c thm. Trong thi hn 20 ngy k t
ngy ra quyt nh, hi ng giỏm c thm
phi gi quyt nh giỏm c thm cho ngi
b kt ỏn, ngi khỏng ngh, to ỏn, vin kim
sỏt, c quan iu tra ni ó x s thm, ngi
cú quyn li ngha v liờn quan n vic
khỏng ngh hoc i din hp phỏp ca h.
C quan thi hnh ỏn dõn s cú thm quyn
thụng bỏo bng vn bn cho chớnh quyn xó,
phng, th trn hoc c quan t chc ni
ngi b kt ỏn c trỳ hoc lm vic. B lut
t tng hỡnh s nm 2003 sa i thi hn tr
h s cho vin kim sỏt cựng cp iu tra
t 5 ngy lờn 15 ngy cho phự hp, trỏnh vic
thi hn b vt quỏ. B sung thờm thi hn
chuyn h s cho to ỏn xột x li l 15
ngy t ngy ra quyt nh, thi hn tr li v

vic khụng khỏng ngh l trc khi ht thi
hn khỏng ngh. Nhng sa i, b sung v


đặc san về bLtThS năm 2003
Tạp chí luật
học
57

thi hn ny nhm m bo vic gii quyt v
ỏn khụng b kộo di theo ỳng thi hn c th
v thng nht, nõng cao trỏch nhim ca hi
ng giỏm c thm v nhng ngi cú thm
quyn khỏng ngh giỏm c thm.
5. Nhng sa i, b sung trờn õy l
nhng sa i, b sung c bn v th tc
giỏm c thm. Nhng quy nh mi ny cú
thc s ỏp ng yờu cu ca ci cỏch t phỏp
v thc tin giỏm c thm hay khụng, cú
nõng cao cht lng hiu qu ca giỏm c
thm hay khụng, cng cn phi c chng
minh thờm qua thc tin ỏp dng trong thi
gian ti. V cũn nhiu vn khỏc cn phi
c nghiờn cu thờm nhng quy nh
phỏp lut v giỏm c thm ngy cng phỏt
trin v hon thin./.

(1). Xem:"Tp h thng hoỏ lut l v t tng hỡnh s".
To ỏn nhõn dõn ti cao - 1976, tr. 234 - 242.

Bộ luật tố tụng hình sự (Tip theo trang 20)
Vic giao nhn, chuyn giao ti liu,
vt liờn quan n v ỏn c quy nh ti
iu 346 BLTTHS nm 2003. Vic
chuyn giao ti liu, vt, tin liờn
quan n v ỏn c tin hnh theo quy
nh ca cỏc iu c quc t m nc
CHXHCN Vit Nam kớ kt hoc gia
nhp, theo quy nh ca BLTTHS v
phỏp lut ca nc CHXHCN Vit Nam.
Theo cỏc quy nh ca phỏp lut hin
hnh ca nc ta, cỏc ti liu thuc bớ
mt quõn s, bớ mt cụng tỏc hoc bớ mt
quc gia khụng c tit l nờn cng
khụng th c chuyn giao cho nc
ngoi cựng vi h s v ỏn. Cỏc vt
mc dự l vt chng hoc liờn quan n
v ỏn (thớ d: V khớ, ma tuý, c)
nhng b cm mang qua biờn gii cng
khụng th c chuyn giao cho c quan
tin hnh t tng nc ngoi. i vi
nhng vt chng nu khụng th c
chuyn cho phớa nc ngoi cựng h s v
ỏn, c quan tin hnh t tng ca Vit Nam
cn cung cp biờn bn mụ t, bn nh cho c
quan tin hnh t tng nc ngoi. Tin liờn
quan n v ỏn cng khụng c chuyn
giao cho cỏc c quan tin hnh t tng nc
ngoi nu nú thuc s hu ca Nh nc,
cỏc t chc xó hi v cụng dõn Vit Nam.

Nghiờn cu cỏc quy nh ca BLTTHS
nm 2003 v hp tỏc quc t trong hot
ng t tng hỡnh s thy rng cỏc quy
nh ú mi ch gi vai trũ t nn múng
cho vic hp tỏc gia c quan t tng hỡnh
s ca nc ta vi c quan tng ng ca
nc ngoi. Thit ngh, thc hin hp
tỏc quc t trong hot ng t tng hỡnh
s, cn thit phi cú mt h thng cỏc vn
bn hng dn gii thớch kốm theo
BLTTHS c ban hnh dn dn cn c
vo kinh nghim thc tin ca cỏc c quan
tin hnh t tng./.