0457 người hoa đông nam á nửa sau thế kỷ XX và viễn cảnh

TẠP CHÍ KHOA
H ỌC
TRƯỜNG
ĐẠIHQC
HỌC MỞ
TP.HCM
- SỐ 1 DE
(2) 2006
TAP
CHI
KHOA
- SĆỴ
CHUN

2866

NG ÒI HOA DÔNG NAM Á NO”A SAU THË KŸ XX VÀ VIËN CANH

Có the xem nùa sau the kÿ XX, tù sau chien tranh the giói lân thú II, là thịi diem ket thúc q trinh hinh thành
cơng dơng ngi Hoa ó Dơng Nam Á. Dó cíing là thịi gian mà cơng dong này bc vào thịi kÿ on dinh và sau dó là sq
tăng trng trên các mat kinh te, xã hoi cûng nhii mó ra mot vien cănh sáng sùa cho hp cùng các quoc gia mà hp dinh cu.

1. Năm 1949, nc Cong Hịa Nhân Dân Trung Hoa thành lap, ve cø bàn dã cham dirt các cuoc di dân tù vùng Duyên hài
mien Nam Trung Hoa den các niróc Dơng Nam Á. Các só nh{ap cu cùa mot so niróc, nhir ó Sài Gịn Nam Viet Nam dã
dóng cùa và giài tán sau dó it lâu.
Ngi Hoa dã den các nc Dơng Nam Á bói nhieu ly do, nhimg chù yeu là do thúc bách bói dịi song kinh te, hp
hy vong tìm duoc vùng dât muu sinh. Ho trơng chị vào mot lúc nào dó có tien bac de có the tró ve quê cïi, miac dù dieu dó
ngày càng tró nên xa vịi. Tü sau năm 1950, dân so ngi Hoa ị các nc Dơng Nam Á tuong doi on d¡nh, sq tăng trng
dân so chù yeu là múc tăng tp nhiên, khơng cịn bi tác dong dot bien bói ly do cø hpc tù các d9t nhap cu o ąt. Bên cąnh
dó, su di chuyen giua ngi Hoa ó các nc Dơng Nam Á cùng duoc han che và nhieu tró ngąi.
Mot thong kê tong hip tù nhieu nguon do Yuan Li Wu và Chun His Wu công bo trong sách ‘Sq phát tríen kinh te

cùa Dơng Nam Á và ngi Hoa hài ngpai’ (Dài Bac, Dài Loan, Trung chính thu cuc ân hành 1985), thì so lupng ngi Hoa ó các
quoc gia Dơng Nam Á năm 1974 nhir sau:
Tj Iğ ngtfífi Hoa

Ngifífi Hoa

Thỏ i Lan

3,500

41.()2

3.6ò7(1975)

10.36

35

Philipincs

ỡ00

41.30

1

Indonesia

3.250

129.12

2

Singapore

1.579

2.22

72

-Mien Bọc

I 7fi

23.08

0,

-Mien Na ni

2.0UU

2U.4U

0

CanJpuch ia

423

7.89

60,7

3.26

1

J00

29.52

1

55,2

0.71

15.833,8

308.90

Vie t nam

Lọo

MenDợen
Brunei và mot so iiiïóc

TOIng CODg

' PGs.Ts, Vien KHXH Vùng Nam Bo

5


TẠP CHÍ KHOA H ỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HCM - SỐ 1 (2) 2006

67
29

VÃN HĨA DƠNG NAM Á

Sq gia tãng dân so ngi Hoa ó các niióc Dơng Nam Á den nãm 1990, theo so lieu tong hpp tu“ các nguon
dqoc Leo Surydinata công bo trong bài viet, in trong sách ‘Ethnic Chinese as Southeast Asians’ do Institute of Southeast
Asian Studies, Singapore hánh ian dau nãm 1997, nhu san:
Ngifdi lToa
Brunei

do ngifdi Hoa/dãn
40.621

2õ0.452

1fi,0

Myanmar

466.000

33.300.000

l ,4

Campuchia

50.000

5.1fl0.000

1,0

5.460.000

182.000.000

3,0

10.000

3.200.000

0,4

5.261.000

17.763.000

29,6

850.000

67.000.000

1,3

Singapore

2.252.700

3.016.4íD

77,7

Thailand

4.813.000

55.888.050

8,6

962.000

64,412.000

1,5

20.1G5.321

431.939.932

4,69

lndonesia
Lào
Malaysia
Philipines

Vi t nam
Tóng cong

Nhíing so lieu dupc dan ra trên dây tíi nhieu nguon, và khó có sq thong nhat nhau giira các tác già, nhimg dii
sao cúng cho chúng ta thay mot cách tong quát nhat ve dân so ngũi Hoa và sq tãng trng dân so cúa ho trong khu
vuc Dông Nam Á. Nhu vay có thê kh%g djnh ve sq on dinh cúa dân so ngi Hoa trong nhíing nãm níra sau the kJ
XX, hp chiem tJ le khóang 5% dân so tốn khu vtrc Dông Nam Á và tJ le trong túng quoc gia ó khu v;rc cíing tuong
doi on dtnh ngoai tríi truóng hpp Campuchia do nhiing bien co lich sir nãm 1979 và so thong kê cüa Lào có sq khác
biet q lón mà chúng tơi chua giài thích diiqc.

2. Trong mot công trinh nghiên cúu cúa bo ngoai giao Australia xuat bàn 1995 ‘Overseas Chinese business networks
in Asia’, cho biet hien thõi có khống 50 trieu ngũi Hoa tai Trung Hoa lỗc dia (ngoi Dụng Nam cừn tớnh c
Macau, Dài Loan, Hong Kóng và các nuóc khác trên the giói) tong thu nh{ap GDP dat den con so 450 tJ USD. Con
so này duqc tác già Thiên Son trên Thói báo kinh te Vijt Nam so 6-1992 trong bài ‘Tài chính và tài nãng cúa Hoa
kieu ó các niróc’ cho là 409 tJ vào nãm 1990. Nhíing con so trên dây ve thu nh}ap và tài sàn cúa nguõi Hoa ngồi
luc dia có phan vupt trơi hon GDP cúa Trung Quoc cúng thói diêm. Dieu dó cho thay vào cuoi the kJ XX, ngũi
Hoa ó trên the giói, diac biet là cong dong Hoa ó các quoc gia Dơng Nam à dã dat duqc nhíing thành cơng my
mãn ve kinh te.
Theo Louis Kraar trong @p chí Fortune so tháng 3-l97lvói bài The Wealth and Power of the Overseas Chinese

và Garth Alexander trong bài viet The silent Invasion: The Chinese in Southeast Asia (London 1973 trang 51) cho biet
nguõi Hoa ó Singapore khong che °Z‹ các hoat dong xuat nh3ap khau, cúng nhu viec trung chuyên hàng hóa ó các ben

cáng.
Ĩ Malaysia, nãm 1970 so lirpng các cơng ty, xí nghiep quan trpng cúa nuóc này, nguói Hoa chiem 22,5%, so
vói ngũi Mã Lai 1,9% ,ngũi nc ngồi 60,7 % cón lai là các nhóm sac toc khác.Trong mot so ngành cơng nghiep
hijn dai khác cúa Malaysia, ngũi Hoa chiem 26,2%, nguói Mã 0,9%, nguói ngoai quoc 57,2 % (theo Atan Bin Long
(Dai hpc Mã Lai), Majority Situation: Malaysia (báo cáo khoa hpc)
1ai cúa Yuan Li Wu và Chun His Wu trang 33.
Theo Vuong Quy Thâm và Phan Vãn Trân, trong mot bài dãng trong Ap chi ‘Dam giang sir h9c’ so 4-1994
Dài Bac, vói nhan de ‘Sq quat khói và xu the phát trien kinh te cúa nguói Hoa ii hài ngoai’ cho biet ó Thái Lan tíi
cuoi


6830

TẠP CHÍ KHOA H ỌC
TRƯỜNG
ĐẠI HỌCHQC
MỞ TP.HCM
- SỐ 1 (2) 2006
TAP
CHÌ KHOA
- SO CHUYÊN
DÜ

nhting năm 80, dau 90, xuat hien nhieu ngi Thái goc Hoa giàu có nhu Trân Bách Thân — chù nhieu ngân hàng và
khách sąn, so von dąt dir‹yc 20 tÿ dô la Mÿ, Ly Quang Vÿ kinh doanh gang thép vói so von 33 tÿ dơ la Hong Kơng
Cùng theo nhđng so lieu dan trên cùa Vuong Quÿ Thâm và Phan Văn Trân, ó Indonesia, trap dồn Lqc Bào
do Ly Văn Chính dúng dâu chun kinh doanh ngân hàng vói so von 4

dơ la Mÿ. Trap dồn thc lá cùa Thai Oao
Thành
— là ngi giàu có thú 5 ị Indonesia vói so cùa cài tri. giá 18,48 tÿ dôla ... Mot so ngánh khác nhu sàn xuat xi măng,
lap ráp ôtô, xuât khâu go, che biên luong thqc cùa nuóc này phân lón có sq tham gia dơng dào cùa tu bán ngi Hoa.
Thyc te cho thay tù sau the kÿ XX, nhíing hoat dong kinh te cüa ngi Hoa ị các quoc gia Dơng Nam Á dã
thu duoc nhiìng ket q lón lao. Nhíìng hoat dong kinh te cùa hp khơng chi bó hep ó các quoc gia só tai, mà sau cuoi
the kÿ dã hinh thành mot quan he mât thiet mang tính xuyên quoc gia. Singapore, Bangkok dä trị thành nhíing trung
tâm tài chinh cùa khu vpc và quoc te. Hoat dong tài chinh và ngân hàng dã phàt huy duqc the manh kinh te cùa ngtiịi
Hoa ị Dơng Nam Á. Nhíìng ngân hàng lón cùa nhieu quoc gia Dơng Nam Á, mot so lupng von dáng ke do tu băn nguói
Hoa chi phoi. Vào thói diem 1975 to bán cùa nguói Hoa ò mot so quoc gia Dông Nam Á dä dąt den con so khá lón
(Theo Yuan Li Wu và Chun His Wu)
Singapore : 46 tÿ My kim
Thailand

: 37 tÿ Mÿ kim

Malaysia

: 37

Indonesia

: 26 tÿ MQ kim

My kim

Philipines : 20 tÿ Mÿ kim
Nhiing con so ve nguon von cùa nguòi Hoa ó các nuóc Dông Nam Á sè tăng lên nhanh chóng vào nhíing năm
cuoi the kÿ XX.

3. Mot so các quoc gia Dơng Nam Á, sau chien tranh the giói lan thú 2, giành duoc dioc lap, thoát ách thqc dân to bán
phuong Tây, dã có nhíing úng xù khơng thích h9p vói ngi Hoa. Ket q trong mot thịi gian ngan, các nc này
giap khơng ít khó khän ve kinh te, chính tri. Vào nùa sau the kÿ XX, nhieu quoc gia Dơng Nam Á dã có sq dieu chinh
chính sách doi vói ngi Hoa. Dó cúng chính là thói có the nói cø bán dã hồn tât sq hoi nh}ap cùa ngi Hoa ị Dơng
Nam Á. Q trinh hoi nhiap cùa nguói Hoa, thqc chât là sq chuyen dich dâu tu kieu dân sang công dân. Oąi bo phȘan
ngi Hoa ó Dơng Nam Á hien nay dá tró thành cơng dân cùa các nc bán dia, so lupng Hoa kieu hoiac song trùng
quoc tich khơng dơng ke.
Tuy có khác nhau ve chính sách quoc tich, và mot so chinh sỏch ve vn húa giỏo dỗc . ..doi vúi ngi Hoa,
nhung nhin chung nhđng chính sách dó vào nùa sau the ky XX, ó nhieu quoc gia Dơng Nam Á có sq ríói rong hoiac cói
mó hon. Ngoąi trù Malaysia van duy tri sq phân biet môt tÿ le nhat dinh giíía ngi Mã, ngi Hoa và các nhóm ngi
khác, cịn các quoc gia ng Nam Á, dã co gang tao thuȘan lqi cho sq hoi nhiap cùa nguói Hoa. Mot so nc khuyen
khích ngi Hoa gia nhiap qc tich băn dia hoiac “bán dia hóa” ngi Hoa (xem thêm Leo Suryadinata, Ethnic
Chinese as Southeast Asians, ISEAS, Singapore 1997)
Ve phía bàn thân ngi Hoa. Nguyen c ‘Diep lac quy cän’ (lá rang ve coi) ngày càng tró nên xa mị, trong
lúc dó mành dât mà hp di cv den muu sinh càng lúc càng thu hút hp dinh cu lâu dài ...Nh}an thúc cùa ngi Hoa, nhat
là nhíing the he tré duqc sinh ra tai các quoc gia Dông Nam Á hoiac 1óp nguói ‘Hoa lai’ gan bó cheat chë vúi cäc niióc
hp dinh cm, kien tąo mot cuoc song on dinh và ben vìing. Trung Hoa doi vói ho chù yeu trong tâm tuòng coi nguon, ho
coi các quoc gia Dơng Nam Á noi hp dpìh cm chinh là quê hiimig, hp ttr giác hoi nh}ap vào cong dong các quoc gia só
tai.

4. Thqc trang cùa su hoi nhap tích cqc và on dinh cùa cong dong ngi Hoa ó Dơng Nam Á, cíing nhu dna den sq hình
thành mot văn hố Hoa ó khu vpc và ó tirng quoc gia có ngirịi Hoa sinh song.
Nhíìng di dân ngi HOa trong cơng cuoG muu sinh ị các nc Oông Nam Á, ngay tù 1úc ban %u, bên c nh
dòi song vat chat còn tao dung cho minh mot cuoc song tinh than on d}inh. Von văn hóa truyen thong Trung Hoa duoc
các di dân mang theo dã duqc bào ton và phát trien trên mánh dat mói, khơng chi hác vói thiên nhiên, dia ly Trung
Hoa, mà khơng gian văn hóa cúng khác. Văn hóa Trung Hoa cùa nhíing di dân dã giap gõ và giao luu vói văn hóa cùa


TẠP CHÍ KHOA H ỌC TRƯỜNG
ĐẠI HĨA

HỌC MỞ
TP.HCM
- SỐ 1Á(2) 2006
VĂN
DƠNG
NAM

6931

các dân toc bàn dta. Nhieu the he trơi qua, và ó các quoc gia Dơng Nam Á, văn hóa Hoa dã dinh hình và phát triên. Ĩ
Viet Nam, văn hóa Hoa dupe xem nhii mơt bơ phân cùa văn hóa Viet Nam. Văn hóa Hoa ị các niróc Dơng Nam Á là
sq phàn ánh nhïing tâm tu tình càm, nep song quan hê ćrng xù cùa nguòi Hoa, nhúng ngi có nguon goc tù Trung
Hoa dang sinh song và gan bó vói mành dât cùa các quoc gia Dơng Nam Á.
Không phài d9i cho den cuoi the kÿ XX mói có mot văn hóa Hoa ó Dơng Nam Á. Văn hóa Hoa là mot q
trình gan vói q trinh hoi nhap cùa nguòi Hoa vào các quoc gia hp sinh song. Tuy nhiên vào nùa sau the ky XX, văn
hóa cùa ngi Hoa ó Dơng Nam Á dã dat duqc nhieu thành tuu và góp phan tích cqc cho sq on dțnh và phát triên cùa
cong dóng ngi Hoa ò nwi này, cho chính quoc gia cm trú cùa ho.

5. Tim hieu ve ngi Hoa ó Dơng Nam Á, môt so tác già chú trong nhieu den các hoat dong, nhúng thành tint kinh te
hp dąt dqoc trong nùa sau the kÿ XX ,tuy nhiên cling can chú y den nhling thành công cùa ho trên nhïing linh vuc
khác, trong dó có chính tri. và xã hoi.
Vào nùa sau the kÿ XX, trong dịi song chính tri cùa ngi Hoa ó Dơng Nam Á dã có nhïing chuyen bien tích
cqc. Trong buoi ban dâu d¡nh cm ó các nc Dơng Nam Á, ngi Hoa dã phài M to chúc và quán ly cong dong cùa
mình cúng nhu quan he vói chinh quyen sị tai. Nhïing to chúc Bang, Hoi ó Viet Nam và các nuóc trong khu vuc là
cách to chúc xã hơi thích h9p cùa ngi Hoa, và mot vài quoc gia cííng dã thơng qua tó chúc dó de kiêm sốt, qn ly
ngi Hoa. Tuy nhiên vào nùa sau the kÿ XX, nhùng cø câu xã hoi dó dã tó ra khơng thích hip cho su hơi nh}ap cùa
ngi Hoa. Xã hoi cùa ngi Hoa khơng cịn khép kin níia, nhïing moi quan he xã hơi dã rong mó hon bịi nhu cau và
str phát trien cùa các hoat dong kinh te, văn hóa. Vì v{ay các to chúc xã hoi này bi phai mò dan và khơng cịn vai trị
quan trong trong dịi song thqc te cùa ngi Hoa. Ngi Hoa ó các ntróc Dơng Nam Á, hien tąi dang tham gia vào môt
cv cau quán ly hành chính, chinh tri thong nhat nhii moi cơng dân cùa nc sị tai.

Ve vt trí cơng dân và vai trị chinh tri cùa ngi Hoa ó Dơng Nam Á, cúng có nhieu thay doi tù ma sau the
kÿ XX. Nhting the hê ve sau cùa nguòi Hoa, và dăc biêt lóp tré càng y thúc ve vi trí cơng dân cùa minh ó các nc sị
tai. Su gan bó vói c{ong dơng cv dân ó các quoc gia dó, miac càm ve thân ph}an di dân cling dân tró thành q khú. Chinh
sách cùa nhieu quoc gia Dơng Nam Á cfing chong lai viêc phân biet nguòi Hoa vói cv dân ban dta, dơi khi cịn giành
cho ngi Hoa nhúng dieu kien thuȘan lii de phát triên. Nguòi Hoa vào nùa sau the kÿ XX cùng tham gia tích cue vào
cø cau chinh tri., cø cau quàn ly cùa chính quyen các nc. Nhieu ngi hoa nam giu cuong v¡ lãnh dao chinh tri quan
trong tąi các niióc, các to chúc Dàng và doàn thê. Su tham gia dó dã giúp ngi Hoa có dieu kiên hoi nh}ap tích cuc,
tró thành mot lqc luong xã hoi tąi nhieu quoc gia Dơng Nam Á.

6. Nhìn nh{an ve ngi Hoa ò Dông Nam Á, nhieu tác giá cho rang, dây là thòi kÿ ‘quȘat khòi và phát trien’ (Viiong
Quy Thâm, Phan Văn Trân), là ‘dong lqc thúc day mąnh mè kinh te khu vuc Dông Nam Á’ (Economic Times
4/1993, dan theo ‘Dąm Giang sù hoc’ so 4-1994), là ‘nhân to quan trong góp phân quyet dinh sq on dlnh và th¡nh
vupng ị Dơng Nam Á’ (Yuan Li Wu và Chun His Wu, sách dã dan, trang 138). Mot thuc te khác cfing,cho thay vai trị
tích cqc cùa ngi Hoa ó các quoc gia ng Nam Á, dó là nhúng ‘con rong Châu Á’ là nhiing nc hoiac nhíìng
lãnh tho có dơng ngi Hoa cu tríí nhii Singapore, Dài Loan ó dây, nhïing dóng góp lón lao cùa cong dong Hoa
dã day nhanh
toc do phát triên kinh te cùa quoc gia de có thê tró thành ‘rong’.
Rõ ràng ngi Hoa ó Dông Nam Á, vào nùa sau the kÿ XX dã có nhíìng chuyen bien lón lao, mot biióc phát
trien mói không chi ve các hoąt dông kinh te mà các meat khác nïia diac biet là ho dã y thúc ve cơng dong mình và vai
trị cùa hp doi vói các quoc gia Dơng Nam Á. H9 có nhúng the manh mà các quoc gia Dông Nam Á dã nh{an thúc
duoc qua nhíing kinh nghiêm tù thqc tien, dê tìm cách phát huy tiêm năng kinh te xã hoi cho sq phát triên cùa dât nuóc.
Hau het các quoc gia ị Dơng Nam Á deu có chính sách doi vói ngi Hoa, nhïing chinh sách này deu có sq dieu chinh
qua tùng thịi kÿ, tiíng chính kien cùa các trap dồn lãnh dao. Nhìn chung, thái do cùa các quoc gia Dơng Nam Á, vào
núa sau the kÿ XX có cách úng xù cói mó, thống và tích cqc doi vói cong dong Hoa dang cu trú trên dat nuóc mình.
Vân dê ngũi Hoa ị Dơng Nam Á cho den nay van còn phùc tap. Su khác biet nhau trong ttrng chinh sách cùa
các quoc gia có ly do bịi tình hình thuc te, sq nh{an thúc ve vân de ngi Hoa cùa giói lãnh dad, cùng nhíìng di sàn
l¡ch sù cùa vân de cùa moi niróc có khác nhau. Cø bàn, nhúng th}ap ky cuoi the kÿ XX, tình trang ngũi Hoa ị dơng
Nam Á là on dinh và phát trien. Tuy nhiên, mơt vài lúc, vài not ó khu vuc này van de nguòi Hoa van còn boc phát,
căng thang nhat dinh. Trtiõng hop nguói Hoa ó IndoneSia trong thịi gian qua là mơt dan du. Moi quan hê giíia ngi
Hoa và ngi bån d|a van cịn bi kich dong bòi quyen l9i và y do cùa mot so the 1uc. Dieu dó cành báo cho nhííng

nhà qn ly dat


70
32

TẠP CHÍ KHOA H ỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HCM - SỐ 1 (2) 2006

TAP CHI KHOA HQC - SO CHUN DE

nc, nhíing nhà nghiên cúu nh{an thúc rõ han thqc te vi de ngũi Hoa và chính sách doi vói ngũi Hoa. Chính sách
ngi Hoa cia moi quoc gia là viu de noi bo, nhimg lai có nhieu quan he trong ngoài và het súc nhay cám, te nhi.

7. Nhíing thánh dat cúa ngi Hoa õ Dơng Nam Á vào cuoi the

XX dã cho thay vi trí và vai tró cúa hp cúng uhm sq
phát trien manh mê trong the kJ XXI. Tien trinh hoi nhiap cúa ngiiói Hoa cüng se du‹yc day manh hon trong chiang cuoi.

Trong the kJ XXI, nguói Hoa sê là mot nguon 1qc quan trpng cúa các quoc gia ng Nam Á de biióc vo giai
dpan phỏt trien múi cỳa khu vỗtc trong thừi kJ cơng nghiep hóa và tồn cau hóa. Nhíing ly do dê nh{an dtnh dó trên co
só sau:
Miac dú chi chiem khong 5% dõn so cỳa khu vỗtc Dụng Nam Á, nhimg ngũi Hoa ó dây có mot tiem lqc
kinh te lón lao. Hoat dơng kinh te cúa ngũi Hoa có nhieu num the, hp nam du‹yc nhieu ngành kinh te chú chot và quan
trpng cüa các quôc gia. Hp biêt kêt hpp giíia hoat dpng kinh tê vói các miat chính tri., xã hoi, vãn hóa.
Ngi Hoa ó Dơng Nam à cúa nhíing nãm cuoi the kJ XX và dau the kJ XXI khơng cón 1à nhiing di dân la
iam lúc ban dau, là ‘khách trú’ mà bây gió hp là m9t bo ph3an công dân cúa các quoc gia này. Nhíing ngũi Hoa hơm
nay là nhíing ngirói chü và hp biet cách tinh toán cho trong lai cúa hp và quoc gia mà hp dang cu trú.
Do nhúng d}ac diem ltch sü và q trính hoi nhiap, ngũi Hoa ó Dơng Nam Á có nhieu quan he kinh te chính
tri. rong rãi, dac biet là quan he cua cong dơng ngũi Hoa trên tồn the giói. Tü dó, ngirõi Hoa vá thóng qua hp thu hút
ngn vơn, ngn nhân lqc, trí tue dâu tu cho các niióc ó Dông Nam A, cúng uhm sq liên kêt phát triên cúa tồn khu

vpc.
Vãn hóa cüa ngi Hoa dã tao nên mot cách úng xü khôn ngoan, uyen chuyen, biet cách to chúc làrn ãn, kinh
doanh sàn xuat dat hieu quá toi un. Vãn hóa Hoa ó Dơng Nam Á dã góp php vào bàn tinh cúa ngi Hoa thích úng
vói không gian xã hoi khu vote Dông Nam Ã. Vãn hóa cüa nguói Hoa dã tao nên mot sãc thái riêng trong q trinh hoi
nhap cita hp.
Mac dú cón khơng ít nhíing khúc mac, nhíing cái nhin nghi ngai, nhimg xu the và vien cành cua ngũi Hoa ó
Dơng Nam Á là mot kh g dinh theo chieu hng tích cqc. Ngi Hoa ơ Dơng Nam Á là nguon luc phát trien cúa các
quoc gia và toàn the khu vuc, là sq liên ket giúa các quoc gia Dông Nam Á và the giói cón tai. Xu the ngũi Hoa ó
Dông Nam Á là tiep toc sq phát trien dã bat dâu tíí nüa sau the kJ XX, vira là cong dong Hoa vira là sq gan bó trách
nhiem góp súc vào sq phát trien cria các quoc gia và khu virc Dông Nam Á.