XÂY DỰNG QUY TRÌNH BẢO DƯỠNG VÀ SỬA CHỮA HỆ THỐNG ĐIỆN THÂN XE Ô TÔ DU LỊCH

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG
KHOA KỸ THUẬT GIAO THƠNG

CHUN ĐỀ
XÂY DỰNG QUY TRÌNH BẢO DƯỠNG VÀ SỬA CHỮA HỆ
THỐNG ĐIỆN THÂN XE Ô TÔ DU LỊCH

Giáo viên hướng dẫn: TS. Nguyễn Văn Thuần
Sinh viên thực hiện:

Võ Minh Quốc

Mã số sinh viên:

59132010

Khánh Hòa - 2023


TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG
KHOA KỸ THUẬT GIAO THÔNG

CHUYÊN ĐỀ
XÂY DỰNG QUY TRÌNH BẢO DƯỠNG VÀ SỬA CHỮA HỆ
THỐNG ĐIỆN THÂN XE Ô TÔ DU LỊCH

Giáo viên hướng dẫn: TS. Nguyễn Văn Thuần
Sinh viên thực hiện:

Võ Minh Quốc

Mã số sinh viên:

59132010

Khánh Hòa - 2023


MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU.............................................................................................................1
LỜI CẢM ƠN..................................................................................................................2
CHƯƠNG 1. HỆ THỐNG ĐIỆN TRÊN Ô TÔ..............................................................3
1.1. GIỚI THIỆU CHUNG.............................................................................................3
1.1.1. Dây điện................................................................................................................3
1.1.2. Các chi tiết nối (giắc nối)......................................................................................4
1.1.2. Các chi tiết bảo vệ.................................................................................................5
1.1.4. Rờ le và công tắc...................................................................................................6
1.2. HỆ THỐNG ĐIỆN ĐỘNG CƠ................................................................................6
1.2.1. Hệ thống cung cấp điện.........................................................................................8
1.2.1.1. Ắc quy......................................................................................................8
1.2.1.2. Máy phát điện xoay chiều......................................................................12
1.2.1.2. Sơ đồ cung cấp điện và phân bố phụ tải................................................13
1.2.2. Hệ thống khởi động.............................................................................................14
1.2.2.1. Máy khởi động.......................................................................................14
1.2.2.2. Các cơ cấu điều khiển trung gian trong hệ thống khởi động................18
1.2.2.3. Hệ thống hỗ trợ khởi động cho động cơ diesel......................................20
1.2.3. Hệ thống điều khiển lập trình cho động cơ.........................................................21
1.2.3.1. Hệ thống phun nhiên liệu điện tử...........................................................21
1.2.3.2. Các loại cảm biến trong hệ thống điều khiển động cơ..........................22

1.2.3.3. Bộ điều khiển điện tử (ECU - Electronic Control Unit hoặc
ECM.Electronic Control Module)......................................................................31
1.2.3.4. Điều khiển đánh lửa...............................................................................33
1.2.3.5. Điều khiển phun nhiên liệu....................................................................34
1.2.3.6. Hệ thống tự chẩn đoán...........................................................................35
1.2.4. Hệ thống làm mát động cơ..................................................................................35
1.2.4.1. Hệ thống làm mát bằng khơng khí.........................................................36
1.2.4.2. Hệ thống làm mát bằng nước.................................................................37
1.2.5. Hệ thống đánh lửa...............................................................................................38
1.2.5.1. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại hệ thống đánh lửa...............................39
1.2.5.2. Cấu tạo của hệ thống đánh lửa điện tử.................................................41
1.2.5.3. Nguyên lý hoạt động của hệ thống đánh lửa điện tử trên ô tô...............43
1.2. HỆ THỐNG ĐIỆN THÂN XE...............................................................................44


1.2.1. Hệ thống thông tin và hiển thị.............................................................................44
1.2.1.1. Hệ thống truyền thông tin (MPX)..........................................................45
1.2.1.2. Hệ thống mạng CAN (Controller Area Network)..................................46
1.2.2. Hệ thống chiếu sáng............................................................................................47
1.2.2.1. Chức năng hệ thống chiếu sáng.............................................................47
1.2.2.2. Các loại bóng đèn..................................................................................49
1.2.3. Hệ thống tín hiệu.................................................................................................51
1.2.4. Hệ thống phụ.......................................................................................................52
1.2.4.1. Hệ thống gạt nước và rửa kính..............................................................52
1.2.4.2. Hệ thống khóa cửa.................................................................................54
1.2.4.3. Hệ thống sấy kính..................................................................................56
1.2.4.4. Hệ thống điều hịa khơng khí.................................................................57
1.2.5. Hệ thống an tồn.................................................................................................58
1.2.5.1. Hệ thống túi khí an tồn........................................................................58
1.2.5.2. Hệ thống căng đai khẩn cấp..................................................................59

1.2.5.3. Hệ thống chống trộm trên xe.................................................................61
CHƯƠNG 2. XÂY DỰNG QUY TRÌNH BẢO DƯỠNG VÀ SỬA CHỮA HỆ
THỐNG ĐIỆN...............................................................................................................63
2.1. QUY TRÌNH BẢO DƯỠNG VÀ SỬA CHỮA HỆ THỐNG ĐIỆN ĐỘNG CƠ. 63
2.1.1. Quy trình kiểm tra, sửa chữa hư hỏng hệ thống nguồn cung cấp nguồn.............63
2.1.1.1. Ắc quy....................................................................................................63
2.1.1.2. Máy phát điện........................................................................................66
2.1.2. Quy trình bảo dưỡng sửa chữa máy khởi động...................................................71
2.1.2. Quy trình bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống làm mát động cơ.............................73
2.1.4. Quy trình bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống đánh lửa điện tử..............................75
2.2. QUY TRÌNH KIỂM TRA, SỬA CHỮA HỆ THỐNG ĐIỆN THÂN XE.............79
2.2.1. Quy trình kiểm tra, sửa chữa hệ thống chiếu sáng..............................................79
2.2.1.1. Quy trình kiểm tra, sửa chữa các bóng đèn pha....................................81
2.2.1.2. Quy trình kiểm tra, sửa chữa đèn sương mù..........................................82
2.2.2. Quy trình kiểm tra, sửa chữa hệ thống tín hiệu...................................................83
2.2.3. Quy trình kiểm tra sửa chữa hệ thống gạt kính, rửa kính....................................85
2.2.4. Quy trình kiểm tra sửa chữa hệ thống chỉnh gương điện....................................87
2.2.5. Quy trình kiểm tra sửa chữa hệ thống mạch còi..................................................87
CHƯƠNG 3. KẾT LUẬN.............................................................................................88
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................89


DANH MỤC HÌNH ẢNH
Hình 1.1. Hệ thống điện thân xe ô tô..............................................................................3
Hình 1.2. Dây dẫn thường...............................................................................................3
Hình 1.2. Dây dẫn cao áp................................................................................................4
Hình 1.4. Hộp SAM........................................................................................................4
Hình 1.5. Giắc đực và giắc cái........................................................................................5
Hình 1.6. Rờ le trên hộp điều khiển................................................................................6
Hình 1.7. Sơ đồ hệ thống cung cấp điện tổng quát.........................................................8

Hình 1.8. Ắc quy trên ơ tơ...............................................................................................9
Hình 1.9. Cấu tạo ắc quy...............................................................................................10
Hình 1.10. Bản cực ắc quy............................................................................................10
Hình 1.11. Vỏ ắc quy....................................................................................................11
Hình 1.12. Nắp thơng hơi..............................................................................................11
Hình 1.13. Các loại cọc ắc quy......................................................................................11
Hình 1.14. Cấu tạo máy ốt điện trên ơ tơ.....................................................................12
Hình 1.15. Sơ đồ phụ tải điện trên ơ tơ.........................................................................14
Hình 1.16. Sơ đồ mạch khởi động tổng qt.................................................................14
Hình 1.17. Máy khởi động trên ơ tơ..............................................................................15
Hình 1.18. Các kiểu đấu dây của máy khởi động..........................................................15
Hình 1.19. Cấu tạo máy khởi động có hộp giảm tốc.....................................................16
Hình 1.20. Cấu tạo máy khởi động...............................................................................17
Hình 1.21. Sơ đồ làm việc của hệ thống khởi động......................................................17
Hình 1.22. Rờ le khởi động...........................................................................................18
Hình 1.23. Rờ le bảo vệ khởi động...............................................................................19
Hình 1.24. Mạch khởi động với rờ le đổi điện 12V-24V..............................................20
Hình 1.25. Sơ đồ hệ thống xơng điều khiển thường......................................................20
Hình 1.26. Sơ đồ hệ thống phun xăng điện tử...............................................................21
Hình 1.27. Sơ đồ khối của hệ thống điều khiển phun xăng điện tử..............................22
Hình 1. 28. Mơ hình cảm biến.......................................................................................23
Hình 1.29. Cảm biến khí nạp kiểu dây sấy....................................................................23
Hình 1.30. Cảm biến khí nạp kiểu quang học Karman.................................................23
Hình 1.31. Cảm biến vị trí trục khủy.............................................................................24


Hình 1.32. Cảm biến tốc độ động cơ.............................................................................25
Hình 1.33. Cảm biến vị trí bướm ga..............................................................................25
Hình 1.34. Cấu tạo các loại cảm biến nhiệt độ..............................................................26
Hình 1.35. Cảm biến nhiệt độ nước làm mát................................................................26

Hình 1.36. Cảm biến oxy..............................................................................................27
Hình 1.37. Cảm biến tốc độ xe......................................................................................27
Hình 1.38. Cảm biến kích nổ.........................................................................................28
Hình 1.39. Mạch điện khởi động...................................................................................28
Hình 1.40. Mạch điện cơng tắc máy lạnh......................................................................28
Hình 1.41. Mạch tín hiệu nhiên liệu..............................................................................29
Hình 1.42. Mạch điều khiển tăng tốc............................................................................29
Hình 1.43. Mạch điện cơng tắc nhiệt độ nước..............................................................29
Hình 1.44. Mạch điện cơng tắt ly hợp...........................................................................30
Hình 1.45. Mạch điện cơng tắc áp suất dầu...................................................................30
Hình 1.46. Mạch điện cơng tắc đèn phanh....................................................................30
Hình 1.47. Cấu trúc tổng quát hệ thống điều khiển.......................................................32
Hình 1.48. Sơ đồ khối hệ thống đánh lửa với cơ cấu điều khiển..................................34
Hình 1.49. Mạch điện điều khiển bơm xăng.................................................................34
Hình 1.50. Hệ thống làm mát bằng khơng khí trên ơ tơ................................................36
Hình 1.51. Cấu tạo của hệ thống làm mát bằng nước...................................................37
Hình 1.52. Hệ thống đánh lửa trên ơ tơ.........................................................................39
Hình 1.53. Sơ đồ cấu trúc chung của hệ thống đánh lửa...............................................39
Hình 1.54. Cấu tạo chung chua hệ thống đánh lửa........................................................41
Hình 1.55. Biến áp đánh lửa trên ơ tơ...........................................................................41
Hình 1.56. Bộ chia điện.................................................................................................42
Hình 1.57. Bugi trên ơ tơ...............................................................................................42
Hình 1.58. Sơ đồ ngun lý hoạt động của hệ thống đánh lửa điện tử.........................43
Hình 1.59. Các thành phần chính của bảng táp lơ.........................................................44
Hình 1.60. Minh họa thể hiện ưu điểm của hệ thống mạng..........................................46
Hình 1.61. Kết cấu dây xoắn và sơ đồ truyền tín hiệu..................................................46
Hình 1.62. Đèn kích thước trước xe..............................................................................47
Hình 1.63. Đèn đầu xe...................................................................................................47

Hình 1.64. Đèn sương mù.............................................................................................48
Hình 1.65. Đèn trong xe................................................................................................48
Hình 1.66. Đèn bản số...................................................................................................48
Hình 1.67. Đèn lùi xe....................................................................................................49
Hình 1. 68. Đèn phanh bằng sợi đốt..............................................................................49
Hình 1.69. Bóng đèn halogen trên ơ tơ.........................................................................50
Hình 1.70. Đèn Xenon trên ơ tơ....................................................................................50
Hình 1. 71. Đèn led trên ơ tơ.........................................................................................51
Hình 1.72. Sơ đồ mạch điện cịi xe ơ tơ........................................................................52
Hình 1.73. Hệ thống gạt nước và rửa kính....................................................................53
Hình 1.74. Cấu tạo mơ tơ gạt nước...............................................................................53
Hình 1.75. Cơng tắc điều khiển dừng tự động loại mass chờ.......................................54
Hình 1.76. Sơ đồ vị trí hệ thống khóa cửa.....................................................................55
Hình 1.77. Hệ thống điều khiển khóa cửa từ xa............................................................55
Hình 1.78. Cấu tạo hệ thống điều hịa khơng khí..........................................................57
Hình 1.79. Túi khí trên ơ tơ...........................................................................................58
Hình 1.80. Cấu tạo chung của túi khí............................................................................59
Hình 1.81. Bố trí căng đai khẩn cấp..............................................................................60
Hình 1.82. Cấu tạo cơ cấu căng đai khẩn cấp...............................................................60
Hình 1.83. Nguyên lý bộ căng đai khẩn cấp.................................................................61
Hình 1.84. Sơ đồ bố trí hệ thống chống trộm................................................................61
Hình 1.85. Sơ đồ khối ECU chống trộm.......................................................................62
Hình 1.86. Các thiết bị và cơng tắc báo động................................................................62
Hình 2.1. Kiểm tra tình trạng ắc quy.............................................................................63
Hình 2.2. Kiểm tra dây đai............................................................................................64
Hình 2.3. Kiểm tra đèn báo nạp....................................................................................64
Hình 2.4. Kiểm tra mạch nạp có tải...............................................................................65
Hình 2.5. Máy phát điện sau khi được đưa khỏi xe......................................................66
Hình 2.6. Phân rã các chi tiết.........................................................................................66
Hình 2.7. Kiểm tra thơng mạch cuộn rotor....................................................................67

Hình 2.8. Kiểm tra cổ góp.............................................................................................67
Hình 2.9. Kiểm tra độ mịn của cổ góp.........................................................................67


Hình 2.10. Kiểm tra ổ bi bằng tay.................................................................................68
Hình 2.11. Kiểm tra stato..............................................................................................68
Hình 2.12. Kiểm tra chổi than.......................................................................................68
Hình 2.13. Kiểm tra ly hợp............................................................................................69
Hình 2.14. Thử chế độ hút.............................................................................................69
Hình 2.15. Thử chế độ giữ............................................................................................69
Hình 2.16. Nối tắt các cực.............................................................................................75
Hình 2.17. Kiểm tra thời điểm đánh lửa........................................................................76


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Một số đèn báo trên táp lô............................................................................44
Bảng 2.1. Các hiện tượng hư hỏng thường gặp của ắc quy...........................................65
Bảng 2.2. Các hư hỏng thường gặp và cách khắc phục của hệ thống cung cấp điện....70
Bảng 2.3. Hiện tượng và nguyên nhân hư hỏng máy khởi động...................................72
Bảng 2.4. Các hiện tượng hư hỏng và cách khắc phục của hệ thống làm mát động cơ 74
Bảng 2.5. Các hư hỏng thường gặp và các khắc phục của hệ thống đánh lửa điện tử. .77
Bảng 2.6. Các hư hỏng và cách sửa chữa hệ thống đèn cốt pha...................................81
Bảng 2.7. Các hư hỏng và cách khắc phục của hệ thống đèn tín hiệu..........................84


DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, TỪ VIẾT TẮT
CAN

Điều khiển dữ liệu theo vùng

Vss

Cảm biến tốc độ bánh xe.

ECT

Cảm biến nhiệt độ nước làm mát

GEM

Bộ điều khiển động cơ

TCM

Bộ điều khiển số

RCM

Bộ điều khiển túi khí

EATC

Bộ điều khiển điều hịa

MPX

Các phương thức truyền dữ liệu

HS- CAN

Đường truyền dữ liệu mạng CAN tốc độ cao

PCM

Bộ điều khiển động cơ

ABS

Bộ chống hãm cứng bánh xe khi phanh

ESP

Bộ điều khiển cân bằng xe

SRS

Hệ thống túi khí an tồn

LED

Phần tử cảm quang

A/C

Phần tử


PHẦN MỞ ĐẦU
Trong cuộc sống hiện đại, động cơ xăng được sử dụng rất phổ biến từ các động
cơ đốt trong nhỏ như: máy bơm nước, xe máy , máy phát điện đến ô tô và một số loại

máy chuyên dùng. Vậy việc bảo dưỡng định kỳ và khắc phục các sự cố của hệ thống
khung là rất cần thiết, vì vậy tơi chọn đề tài : “Xây dựng quy trình bảo dưỡng và sửa
chữa hệ thống điện ơ tơ du lịch”.
Đối tượng nghiên cứu
Hệ thống điện động cơ
Hệ thống điện thân xe
Hệ thống đánh lửa điện tử.
Mục tiêu
Tổng quan về hệ thống điện động cơ và thân xe, hệ thống đánh lửa điện tử từ đó
lập quy trình bảo dưỡng và sửa chữa
Nội dung nghiên cứu
Hệ thống điện động cơ
Hệ thống điện thân xe
Kết luận
Giá trị khoa học và thực tiễn
+ Về giáo dục và đào tạo:
Nâng cao kiến thức, hiểu biết về kỹ thuật, công nghệ về các hệ thống trong ô tô.
Kết quả thu được trong đề tài được lưu trữ làm tài liệu phục vụ cho công tác học
tập và nghiên cứu sau này.
+ Đối với Trường Đại học Nha Trang nói chung và khoa Kỹ thuật Giao thơng nói
riêng:
Nộp báo cáo kết quả nghiên cứu đề tài để phục vụ nghiên cứu, giảng dạy và học
tập cho sinh viên chuyên ngành Kỹ thuật ô tô.
Nha Trang, ngày ……tháng……năm 2023
Sinh viên thực hiện
Võ Minh Quốc
1


LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian thực hiện chuyên đề, nhận được nhiều sự giúp đỡ và chỉ bảo
nhiệt tình của các quý thầy, gia đình và bạn bè là điều may mắn đối với em.
Em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến thầy TS. Nguyễn Văn Thuần đã trực tiếp
hướng dẫn và hỗ trợ em rất nhiều trong quá trình triển khai chuyên đề, giúp em nhận
rõ những thiếu sót của mình.
Em cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến các thầy thuộc khoa Kỹ thuật Giao thông
đã hỗ trợ nhiệt tình khi em tìm đến và nhờ sự trợ giúp, để em thực hiện đồ án dễ dàng
hơn.
Cuối cùng, em muốn cảm ơn gia đình, bạn bè đã luôn bên cạnh, động viên và cho
em những lời góp ý hữu ích để hồn thành chun đề.
Trong q trình thực hiện đồ án, khó tránh khỏi sai sót, em mong quý thầy đóng
góp ý kiến, bổ sung để bài làm được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!

2


CHƯƠNG 1. HỆ THỐNG ĐIỆN TRÊN Ô TÔ
1.1. GIỚI THIỆU CHUNG
Trước khi đi vào các bộ phận cơ bản của hệ thống điện thân xe ta tìm hiểu khái
niệm mass thân xe và mass hộp. Trên ô tô, các mass của tất cả các thiết bị điện và ắc
quy đều được nối với khung chassi của xe tạo nên một mạch điện. Các điểm nối mass
vào thân xe gọi là mát thân xe. Mát thân xe làm giảm số lượng dây điện và tiết kiệm
cần sử dụng. Mass của hộp lấy từ mass thân xe để nuôi các hộp dùng để điều khiển các
hệ thống và cảm biến trên xe. Hình 1.1 dưới đây mơ tả hệ thống điện thân xe ơ tơ.

Hình 1.1. Hệ thống điện thân xe ơ tơ
1.1.1. Dây điện
Có chức năng nối các bộ phận điện của xe với nhau cung cấp nguồn cho các thiết
bị. Gồm 3 loại:

- Dây bình thường (hình 1.2) loại này được sử dụng phổ biết trên hệ thống điện
thân xe bao gồm có lõi dẫn điện và vỏ bọc cách điện.

Hình 1.2. Dây dẫn thường
- Dây cao áp (sử dụng trong các hệ thống đánh lửa) như hình 1.3 gồm lõi dẫn
điện phủ lớp cao su cách điện dày nhằm ngăn khơng cho điện cao áp bị rị rỉ và nhiễu.
3


Hình 1.3. Dây dẫn cao áp
- Dây cáp được thiết kế để bảo vệ nó khơng bị nhiễu điện ra bên ngồi. Nó sử
dụng làm cáp ăng ten radio, cáp mạng LIN hoặc CAN…
Thông tin chung mùa dây điện và kí hiệu: màu dây điện được thể hiện bằng bản
chữ cái. Việc này giúp các thợ sửa chữa nhận biết chính xác các dây dẫn các hệ thống
qua màu dây trên sơ đồ mạch điện so với thực tế. Giúp cho việc sửa chữa là thay thế
một cách dễ dàng. Bên cạnh đó khi sửa chữa và thay thế dây dẫn cần phải đúng với
màu dây trên hệ thống và sơ đồ mạch điện. Để cho việc sửa chữa hoặc thay thế sau
này. Màu dây được kí hiệu 1 chữ cái và 2 chữ cái.
1.1.2. Các chi tiết nối (giắc nối)
- Để hỗ trợ cho việc kết nối các chi tiết, dây điện tập trung lại một điểm
trên xe.
- Hộp nối SAM (Signal Acquisition Module) control unit là một chi tiết mà ở đó
các giắc nối của mạch điện được nhóm lại với nhau. Thơng thường nó bao gồm
bản mạch in liên kết các cầu chì, rơ le với các bối dây như hình 1.4.

Hình 1.4. Hộp SAM
- Các giắc nối và bulong nối mass:
4

+ Giắc nối (hình 1.5) được sử dụng để kết nối giữa dây điện với dây điện
hoặc từ dây điện kết nối với các hộp điều khiển.

Hình 1.5. Giắc đực và giắc cái
+ Giắc cái được đánh số thừ từ phía trên trái sang phải và thường là kết nối
để cấp nguồn hoặc các tín hiệu giắc đưc. Vì thế khi kiểm tra đo giắc ta nên rút
giắc cái ra và đo ở các chân giắc cái.
+ Giắc đực là nơi kết nối với giắc cái nên được đánh số ngược lại với giắc
cái và được đánh số từ phải sang trái, nhận nguồn hoặc tín hiệu từ giắc cái
truyền qua.
+ Mỗi giắc trên xe đều cấu tạo hình dạng khác nhau và kí hiệu riêng biệt
của các giắc được thể hiện trên sơ đồ mạch điện để tránh những trường nhầm lẫn
giữa các giắc. Giắc kết nối giữa giắc đực và giắc cái đươc phân biệt bởi hỉnh
dạng chân của giắc. Tất cả các đầu nối được liên kết bởi một móc khóa trên
cùng. Để mở giắc bằng cách mở móc khóa phía trên. Kiểm tra đầu nối trước khi
ta rút giắc ra.
+ Bulong nối mass được sử dụng nối mass dây điện hoặc các bộ phận điện
với thân xe.
1.1.3. Các chi tiết bảo vệ
Các chi tiết bảo vệ, bảo vệ mạch khỏi dòng điện lớn qua mức cho phép
chạy trong dây dẫn hay các bộ phận điện.
Cầu chì được lắp giữa cầu chì dịng cao với các thiết bị điện, khi dòng điện
vượt qua một cường độ nhất định chạy qua mạch điện của thiết bị nào đó cầu chì
sẽ nóng lên chảy để bảo vệ mạch đó. Có 2 loại cầu chì cầu chì dẹt và cầu chì hộp
5


Khi thay cầu chì bình thương hoặc áp cao, trước hết ta phải chắc chắc cầu
chì đó bị đứt, cháy hoặc xác định cường độ dịng điện của cầu chì đó bao nhiêu
Ampe được thể hiện trên sơ đồ mạch điện.

1.1.4. Rờ le và công tắc
Công tắc và rơ le như hình 1.6 sử dụng đóng mạch điện tắt bật đèn cũng
như vận hành các hệ thống điện trên xe.

Hình 1.6. Rờ le trên hộp điều khiển
Rờ le hoạt động nhờ vào cn dây khi được kích dương và mass sinh ra từ
hút tiếp điểm của rờ le làm cho rờ le kính mạch cho điện áp đi qua. Để kiểm tra
khá đơn giản ta chỉ việc cấp nguồn cho rờ le khi tiếp điểm của rờ le đóng lại ta
nghe được tiếng rờ le nhảy. Để nhận biết rờ le hoạt động tốt ta phải thêm tải vào
chân tiếp điểm đóng của rờ le (bóng đèn). Cấp dương, mass cho cuộn dây và cấp
dương vào chân chung khi đó rờ le nhảy làm cho đèn sáng thì ta khẩn định rờ le
tốt. Nếu rờ le nhảy mà đèn không sáng thì tiếp điểm của rờ le tiếp xúc kém thay
thế rờ le.
1.2. HỆ THỐNG ĐIỆN THÂN XE
1.2.1. Hệ thống thông tin và hiển thị
Hệ thống thông tin trên xe bao gồm các bảng đồng hồ (táp lơ), màn hình hiển
thị đa chức năng và các đèn báo giúp tài xế và người sửa chữa biết được thơng tin về
tình trạng hoạt động của các hệ thống chính trong xe như hình 1.59.

6


Hình 1.7. Các thành phần chính của bảng táp lơ
Một số đèn cảnh báo trên táp lô của xe như bảng 1.1 dưới đây. Các thơng tin này
có thể là dùng để tra cứu, tham khảo, những lời nhắc nhở hướng dẫn, nhắc lịch chăm
sóc bảo dưỡng xe. Đơi khi có những thơng tin rất quan trọng được gửi tới người dùng
để cảnh báo về mức độ nguy hiểm có thể gặp phải, các lỗi kỹ thuật có thể phát sinh.
Bảng 1.1. Một số đèn báo trên táp lô
Đèn chiếu xa
Đèn báo hộp số tự động

Đèn báo túi khí SRS
Đèn báo cửa trước mở
Đèn báo dây đai an tồn chưa
đóng
1.2.1.1. Hệ thống truyền thông tin (MPX)
Chúng ta đã biết, mức độ phức tạp của hệ thống dây dẫn trên ô tơ ngày càng
tăng. Ngày nay kích thước, trọng lượng và hỏng hóc xuất phát từ hệ thống dây dẫn
đều đã đạt mức báo động. Trên một số loại xe, số dây dẫn trong bó đã lên đến 1200
và cứ sau 10 năm thì số dây tăng gấp đơi. Ví dụ: Chỉ riêng dây chạy vào cửa xe phía
tài xế cần khoảng 60 sợi mới đủ để điều khiển hết các chức năng của các thiết bị đặt
7


trong cửa: Nâng hạ kính, khóa, chống trộm, điều khiển kính chiếu hậu, loa… Số điểm
nối (connector) trên xe cũng tăng tỷ lệ thuận với số dây dẫn và khả năng hư hỏng do
độ sụt áp lớn cũng tăng theo. Bên cạnh đó, các hệ thống điều khiển bằng vi xử lý
ngày càng nhiều trên xe. Hiện nay các hệ thống điều khiển bằng vi xử lý như điều
khiển động cơ (xăng, lửa, ga tự động, góc mở xupap…), hệ thống phanh chống hãm
cứng, kiểm soát lực kéo, hộp số tự động đã trở thành tiêu chuẩn của các loại xe
thường dùng. Các hệ thống trên hoạt động độc lập nhưng vẫn sử dụng chung một số
cảm biến và trao đổi với nhau một số thông tin càng làm tăng độ phức tạp của hệ
thống dây dẫn. Có thể giải quyết vấn đề trên bằng cách sử dụng một máy tính để điều
khiển tất cả các hệ thống.
Tuy nhiên, giá thành sẽ rất cao vì số lượng khơng nhiều. Cách giải quyết thứ hai
là dùng một đường truyền dữ liệu chung (common data bus), giúp trao đổi thông tin
giữa các hộp điều khiển và tín hiệu của các cảm biến có thể dùng chung. Tất cả các
dữ liệu có thể truyền trên một dây và số dây trên xe có thể giảm xuống còn 3 loại
dây: Một dây dương, một dây mass và một dây tín hiệu. Hệ thống MPX được ứng
dụng trên các dòng xe của TOYOTA. MPX là một hệ thống thơng tin phức hợp
(Multiplex Communication System), đó là một phương pháp thơng tin liên lạc, nó

truyền và/hay nhận hai hay nhiều dữ liệu sử dụng một đường truyền [2].
MPX có những ưu điểm sau:
- Giảm số lượng dây điện.
- Bằng cách chia sẻ thông tin sẽ giảm được số lượng các bộ phận như công tắc,
cảm biến, bộ chấp hành…
- Do ECU nằm gần công tắc và cảm biến sẽ đọc thơng tin của tín hiệu và truyền
tín hiệu đến các ECU khác, chiều dài của dây điện có thể rút ngắn lại. Hình 1.60 dưới
đây minh họa ưu điểm của hệ thống MPX.

8


Hình 1.8. Minh họa thể hiện ưu điểm của hệ thống mạng
Mặt khác, trong hệ thống MPX, tất cả các tín hiệu đều được mã hóa thành tín
hiệu số nên thơng tin hiển thị đạt độ chính xác cao, nhờ đó người lái đánh giá được
chính xác tình trạng kỹ thuật của xe.
MPX bao gồm các loại chuẩn truyền dữ liệu : BEAN, CAN, LIN và AVCLAN.
1.2.1.2. Hệ thống mạng CAN (Controller Area Network)
Đường truyền dữ liệu mạng CAN gồm hai dây xoắn với nhau thành một cặp.
Việc truyền dữ liệu diễn ra bằng cách cấp điện áp High (+ ) và Low (- )đến hai đường
dây để gửi một tín hiệu (truyền dẫn bằng điện áp vi sai) như hình 1.61.

Hình 1.9. Kết cấu dây xoắn và sơ đồ truyền tín hiệu
Điện áp chênh lệch tạo ra giữa hai dây được phát hiện dưới dạng tín hiệu dữ liệu,
nó có đặc điểm là khơng thể bị ảnh hưởng bởi nhiễu bên ngồi. Vì giả sử khi có nhiễu
thì phần nhiễu trên dây High và dây Low sẽ khử lẫn nhau.
Việc kết nối các dữ liệu theo kiểu Bus: Bao gồm một số giắc đấu dây (J/C) tạo
thành hai đầu bus chính có mạch đầu, cuối và đường bus nhánh nối các ECU và các
cảm biến.
Có rất nhiều bộ điều khiển (module) đều có khả năng truyền và chia sẻ thông

tin nhận được từ các cảm biến cho nhau, việc này được thực hiện một cách chính xác
và thuận lợi nhờ tính ưu việt của mạng CAN.
Hệ thống mạng CAN sử dụng hai đường truyền dữ liệu đó là:
9


- Đường truyền dữ liệu CAN tốc độ cao (HS- CAN) hoạt động với tốc độ
đường truyền là 500 kB.
- Đường truyền dữ liệu CAN tốc độ trung bình (MS- CAN) hoạt động
với tốc độ đường truyền là 125 kB.
1.2.2. Hệ thống chiếu sáng
1.2.2.1. Chức năng hệ thống chiếu sáng
Hệ thống chiếu sáng là một tổ hợp gồm nhiều loại đèn có chức năng khác nhau
[5].
- Đèn kích thước trước và sau xe (Side & Rear lamp) như hình 1.62: Được sử
dụng thường xuyên, đặc biệt là vào ban đêm nhằm giúp cho tài xế xe phía sau biết
được kích thước và khoảng cách của xe đi trước.

Hình 1.10. Đèn kích thước trước xe
- Đèn đầu (Head lamps): Đây là đèn lái chính, dùng để chiếu sáng khơng gian
phía trước xe giúp tài xế có thể nhìn thấy trong đêm tối hay trong điều kiện tầm nhìn
hạn chế
như hình 1.63.

Hình 1.11. Đèn đầu xe
- Đèn sương mù (Fog lamp): Trong điều kiện sương mù, nếu sử dụng đèn pha
chính có thể tạo ra vùng ánh sáng chói phía trước gây trở ngại cho các xe đối diện và
10