Những bậc tiền bối trong lĩnh vực hội họa và điêu khắc VN Lê Văn Miến potx

Những bậc tiền bối trong lĩnh vực
hội họa và điêu khắc VN
Lê Văn Miến

Có người đã so sánh vị thế của ông trong nền mỹ thuật trước 1945 tương tự vai trò của
Tản Đà đối với Thơ Mới. Cách so sánh này chưa hẳn chính xác, vì sự cách quãng khá dài
về thời gian sáng tác của ông với của các họa sĩ Trường Mỹ thuật Đông Dương sau này.
Nhưng ông vẫn là hoạ sĩ sơn dầu đầu tiên của Việt Nam.

Bức tranh quý có linh

Bức Bình văn được nhà phê bình Thái Bá Vân phát hiện tình cờ khi đến chơi với nhà điêu
khắc Nguyễn Mạnh Quân khoảng năm 1968. Số là, ông nội của ông Quân được một
người bạn thân gửi tặng bức tranh trước khi đi Nam, dặn rằng “đây là một tài sản lớn,
phải gìn giữ cẩn thận”. Giữ được đến đời bố ông Quân, tranh treo ở chỗ rất cao trên
tường nhà. Ông Thái Bá Vân phải bắc thang lên xem kỹ, sau đó về mời Tổ Hiện đại của
Bảo tàng Mỹ thuật và Gíam đốc Nguyễn Đỗ Cung đến xem và quyết định mua. Nhưng
việc thương thảo không thành, vì chủ nhà đòi đổi tranh bằng một chiếc xe đạp Peugeot
(một số tiền khá lớn khi đó, tương đương 13 - 14 tháng lương trung bình của một công
chức). Đến tận năm 1972, đúng lúc bom đạn ác liệt sau khi bố ông Quân mất, ông này
bèn đến Bảo tàng Mỹ thuật nối lại việc mua bán với giá 900 đồng (gấp ba lần giá tiền
mua bức Em Thúy).

Bà Hải Yến, người công tác ở Bảo tàng Mỹ thuật lâu năm, được giao việc mua tranh cho
Bảo tàng Mỹ thuật kể rằng bức tranh được cứu thoát khỏi bom Mỹ hoàn toàn ngẫu nhiên
như sau: Lúc đó bà Yến ở trên chỗ sơ tán về Hà Nội để gom tranh cho triển lãm Hữu nghị
12 nước anh em. Bà đến nhà ông Lê Thanh Đức để lấy bức tranh Đêm khuya chờ xem
điện ngầm. Nhà ông Đức ở 64 Khâm Thiên, cách nhà ông Quân vài số nhà. Khi đó, việc
thương lượng mua đã xong nhưng để tập trung một số tiền nhiều như vậy với Bảo tàng
Mỹ thuật cũng là khó. Bà Yến cố hối thúc tài vụ đưa đủ tiền để “đến lấy hai bức tranh
một thể cho tiện chuyến xích lô". Lấy tranh về xong, đúng hai hôm sau, căn nhà treo bức

Bình văn bị bom đánh tan tành, hú vía! Mới hay bức tranh quý có linh, y như một người
được phù hộ!

Cuộc đời và tác phẩm

Bình văn (1898-1905?) và Chân dung cụ Tú Mền (1896) là hai bức tranh cao tuổi nhất
trong bộ sưu tập sơn dầu của Bảo tàng Mỹ thuật. Trong tranh là một cụ đồ già áo the
khăn xếp đang đứng giảng sách, ngồi xếp bằng tròn xung quanh là 7 cậu học trò đầu quấn
khăn. Bố cục và ánh sáng bức Bình văn vẽ theo kỹ thuật sơn dầu cổ điển châu Âu, nhưng
nó được vẽ với gam màu nâu nền nã, đặc biệt phương Đông và đặc biệt Việt Nam, qua
thời gian, bức tranh trở nên tối thẫm, càng gây cảm giác cổ kính vừa giản dị, vừa kỳ ảo.

Nhưng hai tác phẩm này chưa phải là những bức tranh đầu tiên của Lê Văn Miến. Ông là
một trong năm "cậu ấm" được cử đi Pháp học để về cai trị Đông Dương là Hoàng Trọng
Phu, Thân Trọng Huề và hai hoàng tử Ai Lao, Cao Miên. Trong thời gian ở Pháp, do yêu
thích mỹ thuật, ông thi vào Trường Mỹ thuật Quốc gia Paris (1891-1894). Về nước, chán
ghét chốn quan trường lại ôm trong lòng tâm sự cứu nước, ông bỏ đi làm thầy giáo, thỉnh
thoảng rỗi ông vẽ vài bức tranh phảng phất vẻ hoài cổ, u buồn, và chủ yếu là chân dung
để người ta treo thờ. Mới đầu ông dạy Quốc học Huế, sau sang làm hiệu trưởng Quốc tử
giám. Ông âm thầm truyền kiến thức và nhiệt tình yêu nước cho các học trò. Một trong số
các học trò xuất sắc của ông tại Trường Quốc học Huế đã hoàn thành tâm nguyện nước
của người thầy thời trung học. Đó chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại. Khi thầy Lê Văn
Miến mất, một trong hai học trò đứng trực tang là ông Nguyễn Sinh Khiêm, anh ruột của
Hồ Chủ tịch.

Ngoài 2 bức tranh tại Bảo tàng Mỹ thuật, Lê Văn Miến còn vẽ hai bức chân dung bố mẹ
vợ (1 trong 5 bà vợ của ông) bằng pastel hiện để ở nhà thờ họ Nguyễn Khoa ở Huế và
một bức chân dung thờ vẽ để "trả nợ ăn khao" cho một gia đình tại quê ông ở xã Nghi
Long (Nghi Lộc - Nghệ An).

Bức tranh vẽ trả nợ có xuất xứ là trong dòng họ Lê Huy có người đỗ đạt, làm khao làng,
phải đi vay cỗ của hàng xóm. Người cho cỗ bảo không cần trả, chỉ cần Miến vẽ cho một
bức chân dung để thờ. Vài năm trước họa sĩ Lê Huy Tiếp (cụ Miến là em ruột của ông nội
họa sĩ Lê Huy Tiếp) được gia đình có tranh nhờ chép lại để giao lại bản gốc (vì bản gốc
đã hỏng). Ông Tiếp chép lại, đem bản gốc về. Mấy tháng sau, nghe con cháu kêu ca, ông
chủ nhà tiếc lại ra đòi đổi lại, hiện ông Tiếp vẫn giữ bức tranh chép này. Ngoài ra, còn
một số bức của cụ Miến được biết đến (nhưng chưa biết tranh ở đâu) là chân dung cha và
mẹ họa sĩ, chân dung hai vợ chồng ông Hồ Đắc Trung, Phong cảnh cầu Trường Tiền
(Huế), Điện Ngọc Trai Một người bạn của họa sĩ Lê Huy Tiếp ở Viện Viễn Đông Bác
Cổ cho biết qua nghiên cứu tư liệu thấy có khả năng cụ Miến còn để lại tác phẩm ở Paris,
nhưng chưa tìm ra !





Nam Sơn (1890-1973)

Là một họa sỹ người Hà nội chuyên về sơn dầu, mực nho và bột mầu theo trường phái
Phương Ðông cổ.
Ông có tác phẩm được trưng bầy ở Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và Louvre, Paris.

Cuộc triển lãm tranh đầu tiên của ông cùng với hoạ sỹ Thang Trần Phênh tại Nhà Triển
lãm Hà nội năm 1923
Từ năm 1925 đến năm 1927 học tại trường Cao đẳng Mỹ thuật Quốc gia Paris và được
đào tạo một năm tại Jean Pierre Laurens’ năm 1932.
Từ năm 1929 đến năm 1945 là trưởng trợ giáo tại trường Cao đẳng Mỹ thuật Ðông
Dương
Năm 1931 - Ðoạt huy chương bạc tại triển lãm Mỹ thuật của các nước thuộc địa ở Paris.
1935, 1936 - Tham gia triển lãm Mỹ thuật của Hội Mỹ thuật và công nghệ xúc tiến

(SADEAI).
1942 - Sang Nhật, tại đây ông đã vẽ được nhiều tranh.
Vào những năm 1960 ông vẽ nhiều tranh mực nho.
Nam Sơn (1890-1973)

Là một họa sỹ người Hà nội chuyên về sơn dầu, mực nho và bột mầu theo trường phái
Phương Ðông cổ.
Ông có tác phẩm được trưng bầy ở Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và Louvre, Paris.

Cuộc triển lãm tranh đầu tiên của ông cùng với hoạ sỹ Thang Trần Phênh tại Nhà Triển
lãm Hà nội năm 1923
Từ năm 1925 đến năm 1927 học tại trường Cao đẳng Mỹ thuật Quốc gia Paris và được
đào tạo một năm tại Jean Pierre Laurens’ năm 1932.
Từ năm 1929 đến năm 1945 là trưởng trợ giáo tại trường Cao đẳng Mỹ thuật Ðông
Dương
Năm 1931 - Ðoạt huy chương bạc tại triển lãm Mỹ thuật của các nước thuộc địa ở Paris.
1935, 1936 - Tham gia triển lãm Mỹ thuật của Hội Mỹ thuật và công nghệ xúc tiến
(SADEAI).
1942 - Sang Nhật, tại đây ông đã vẽ được nhiều tranh.
Vào những năm 1960 ông vẽ nhiều tranh mực nho.


Ông để lại một số tác phẩm. Trong đó một số được đánh giá cao như:

<B>"Cô gái"(bột mầu, sưu tập Nguyễn Văn Lâm)


- "Nhà sư" (bột mầu, Nguyễn Văn Lâm)