Bệnh đường hô hấp ở người cao tuổi lúc giao mùa: Phòng ngừa thế nào? pdf

Bệnh đường hô hấp ở
người cao tuổi lúc giao
mùa: Phòng ngừa thế nào?
Lúc thời tiết giao mùa cũng là lúc xuất hiện nhiều loại bệnh, trong đó bệnh thuộc
đường hô hấp là dễ gặp nhất, đặc biệt là bệnh có liên quan đến nhiễm khuẩn. Mọi
đối tượng đều có thể mắc bệnh hô hấp lúc giao mùa nhưng người cao tuổi (NCT)
thì càng cần lưu ý hơn. Vì vậy, phòng bệnh hô hấp cho NCT vào thời điểm này là
hết sức cần thiết.

Một số bệnh đường hô hấp thường gặp
Trong các bệnh mà NCT dễ mắc phải khi thời tiết giao mùa, đặc biệt từ nóng sang
lạnh thì bệnh về đường hô hấp là loại bệnh hay gặp nhất. Đường hô hấp gồm
đường hô hấp trên và đường hô hấp dưới. Đường hô hấp trên có mũi, họng, hầu,
thanh quản và các xoang. Đường hô hấp dưới gồm có khí quản, phế quản, tiểu phế
quản, phế quản tận cùng và phế nang. Viêm mũi họng là một bệnh có thể gặp
quanh năm nhưng khi thời tiết chuyển mùa từ nóng sang lạnh thì NCT hay gặp
nhất. Người bệnh thường hắt hơi, sổ mũi, chảy nước mũi, ngứa mũi. Với bệnh
viêm họng, có thể là cấp tính hoặc mạn tính.
Khi thời tiết chuyển mùa, NCT dễ mắc viêm họng cấp tính và nếu không được điều
trị sẽ chuyển thành mạn tính. Viêm họng mạn tính sẽ có biểu hiện đau rát họng, ho,
ngứa họng, đôi khi có cảm giác nuốt vướng rất khó chịu. Có thể ho khan hoặc ho
có đờm. Đờm có thể là màu trắng, vàng, đặc quánh hoặc lỏng, đôi khi có thể có lẫn
một ít máu do có tổn thương một số mạch máu nhỏ ở đường hô hấp trên gây ra.
Nếu viêm họng kéo dài, cơn ho sẽ làm cho NCT rất khó chịu, nhất là gây đau
thượng vị và kẽ liên sườn do cơ hoành bị kích thích nhiều gây co kéo. Viêm họng
mạn tính hoặc viêm mũi mạn tính rất dễ gây nên viêm xoang (có thể viêm một
xoang hay nhiều xoang).
Viêm đường hô hấp dưới ở NCT vào lúc thời tiết chuyển mùa là viêm phế quản,
viêm phổi. Một điều cần lưu ý là viêm phế quản, viêm phổi cấp tính ở NCT do
lạnh thì thân nhiệt (nhiệt độ) thông thường không tăng cao như người trẻ tuổi nên
dễ nhầm là bệnh nhẹ, ít được người nhà quan tâm do đó khi vào bệnh viện thì bệnh

đã rất nặng.
Một số NCT có bệnh mạn tính như hen suyễn, bệnh viêm phổi tắc nghẽn mạn tính
(CODP) hoặc tâm phế mạn thì vào mùa lạnh, bệnh rất dễ tái phát gây khó thở và
do đường hô hấp xuất tiết nhiều nên rất dễ gây nguy kịch cho người bệnh. Vì vậy,
khi NCT mắc một trong các bệnh đường hô hấp, phải cấp cứu khẩn trương, nếu để
muộn có thể nguy hiểm đến tính mạng.
Nguyên nhân do đâu?
NCT bị bệnh viêm phế quản mạn tính, khí phế thũng, nhất là giãn phế quản thì
mùa lạnh ho nhiều, xuất tiết nhiều chất nhầy (nhiều đờm) đặc biệt là thường xuất
hiện vào lúc nửa đêm về sáng làm mất ngủ cho bản thân cũng như những người
trong gia đình. Ngoài thời tiết lạnh, có nhiều yếu tố thuận lợi và cả các yếu tố có
nguy cơ cao gây viêm đường hô hấp vào mùa lạnh ở NCT. Trước hết phải kể đến
người hút thuốc lá, thuốc lào. Khói của thuốc lá, thuốc lào khi hít vào đường hô
hấp sẽ làm tổn thương các nhu mô phổi do đó sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn cơ
hội. Bình thường, ở đường hô hấp có vô số vi khuẩn sống cộng sinh hoặc ký sinh
như S. pneumoniae, H. influenzae, S. aureus nhưng khi gặp điều kiện thuận lợi
(thời tiết lạnh, sức đề kháng của cơ thể con người giảm), chúng trở thành tác nhân
gây bệnh và được gọi là vi khuẩn gây bệnh cơ hội. Môi trường bị ô nhiễm, nhiều
bụi, khói (bếp than, bếp củi, bếp dầu, khí thải công nghiệp), nhà ở chật chội, không
thông thoáng (vì mùa lạnh dễ đóng kín các cửa) cũng là những yếu tố thuận lợi làm
cho NCT dễ mắc các bệnh đường hô hấp. Một số bệnh mạn tính kéo dài ở NCT
như tăng huyết áp, bệnh về rối loạn nội tiết (đái tháo đường) cũng là những lý do
làm tăng nguy cơ viêm đường hô hấp ở NCT khi thời tiết giao mùa.
Phòng bệnh hô hấp lúc giao mùa ở NCT như thế nào?
Cần mặc đủ ấm, ngủ ấm, tránh gió lùa. Khi nhiệt độ thay đổi đột ngột từ nóng
chuyển sang lạnh hoặc lạnh chuyển sang rét đậm thì NCT nên hạn chế ra khỏi nhà
lúc sáng sớm. Tuy nhiên, vẫn có thể tập thể dục hoặc đi lại, vận động thân thể ở
trong nhà. Khi cần thiết phải ra khỏi nhà cần mặc ấm, cổ cần có khăn và đầu cần có
mũ, tốt nhất là dùng loại mũ bịt cả hai tai.

Người cao tuổi nên giữ ấm cơ thể khi ra ngoài trời.
Cần vệ sinh họng, miệng sạch sẽ hằng ngày như đánh răng đều đặn trước và sau
khi ngủ dậy; súc họng bằng nước muối sinh lý (có thể tự pha chế). Những trường
hợp dùng răng giả, cần vệ sinh răng giả thật sạch sẽ, không để bám dính nhiều cặn
thức ăn làm tăng nguy cơ bội nhiễm vi sinh vật cho đường hô hấp. Cần bỏ thuốc lá,
thuốc lào nhất là những NCT đã bị các bệnh mạn tính như viêm họng, viêm phế
quản, hen suyễn, viêm xoang. Thuốc lá, thuốc lào ngoài gây các bệnh về đường hô
hấp còn có khả năng làm nặng thêm nhiều bệnh khác như bệnh về tim mạch (tăng
huyết áp, nhồi máu cơ tim ) cho nên không nên hút và nếu bỏ được thì rất tốt cho
sức khỏe. Mùa lạnh, NCT cũng cần tắm rửa hằng ngày hoặc một tuần vài lần. Tốt
nhất là tắm nước ấm nhưng cũng cần tắm nhanh, lau khô người mới mặc quần áo
sạch. Trước lúc tắm, nên chuẩn bị sẵn các loại quần áo sạch, khăn lau người để
nhanh chóng mặc ấm sau tắm. Nếu không tự chuẩn bị được thì cần nhờ người nhà
hoặc người giúp việc hỗ trợ.
Những NCT đã có bệnh về đường hô hấp mạn tính hoặc các bệnh mạn tính khác
nên định kỳ đi khám bệnh để được tư vấn những điều cần thiết về bảo vệ sức khỏe
trong mùa lạnh cho bản thân mình.
PGS.TS.TTƯT. Bùi Khắc Hậu