Skkn nâng cao ý thức bảo vệ môi trường qua dạy học phần chế tạo cơ khí công nghệ 11

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA

TRƯỜNG THPT NGUYỄN THỊ LỢI

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

NÂNG CAO Ý THỨC BẢO VỆ MƠI TRƯỜNG QUA DẠY HỌC
PHẦN CHẾ TẠO CƠ KHÍ - CÔNG NGHỆ 11

Người thực hiện: Lê Thị Hiền
Chức vụ:
Giáo viên
SKKN thuộc mơn: Cơng nghệ

THANH HĨA NĂM 2022

skkn


Mục lục
1. Mở đầu..............................................................................................................2
1.1. Lí do chọn đề tài............................................................................................2
1.2. Mục đích nghiên cứu....................................................................................2
1.3. Đối tượng nghiên cứu...................................................................................2
1.4. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................3
2. Nội dung...........................................................................................................3
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.....................................................3
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm....................3
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề............................................3
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản
thân, đồng nghiệp và nhà trường......................................................................12

3. Kết luận, kiến nghị........................................................................................15
3.1. Kết luận........................................................................................................15
3.2. Kiến nghị......................................................................................................16

skkn


I. Mở đầu
I.1. Lí do chọn đề tài
Những năm gần đây, ngành giáo dục vẫn không ngừng cải cách, nâng cao chất
lượng giáo dục phù hợp với thực tiễn xã hội. Cùng với việc đổi mới mục tiêu,
nội dung, phương pháp dạy học thì việc lồng ghép, cập nhật các vấn đề thời sự
vào bài học cũng được khuyến khích. Vì một trong các yêu cầu đối với đổi mới
giáo dục là nội dung và phương pháp giáo dục phải đáp ứng các u cầu của xã
hơi. Điều đó sẽ giúp học sinh liên hệ và vận dụng thực tế tốt hơn, hứng thú hơn
với môn học.
Một trong những vấn đề thời sự hiện nay là tình trạng ơ nhiễm môi trường
nghiêm trọng do rác thải nhựa trong sinh hoạt, rác thải y tế trong đại dịch Covid
vừa qua, và nhiều nhà máy, xí nghiệp vì lợi nhuận mà coi thường pháp luật, bất
chấp hậu quả thải các chất độc hại ra mơi trường.
Mơn Cơng nghệ có thể lồng ghép nội dung bảo vệ môi trường vào nhiều bài
học. Qua việc nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, sẽ giúp các em biết sử dụng
năng lượng tiết kiệm và hiệu quả - là vấn đề đang được Bộ giáo dục và đào tạo
quan tâm, xây dựng để đưa vào chương trình học đổi mới.
Trước thực tế đó, tơi quyết định nghiên cứu đề tài : “Nâng cao ý thức bảo vệ
môi trường qua dạy học phần Chế tạo cơ khí – cơng nghệ 11”
I.2. Mục đích nghiên cứu
Thơng qua các tiết học nhằm nâng cao ý thức bảo vệ mơi trường cho học sinh,
từ đó hướng đến sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Đồng thời giúp HS
hứng thú hơn với môn công nghệ.

I.3. Đối tượng nghiên cứu đề tài
HS lớp 11B2 và 11B3 trường THPT Nguyễn Thị Lợi
I.4. Phương pháp nghiên cứu đề tài
Phối hợp nhiều phương pháp trong đó chủ yếu là 2 phương pháp
a. Nghiên cứu lí luận:
- Đọc và nghiên cứu tài liệu
- Phân tích và tổng hợp lý thuyết
b. Nghiên cứu thực tiễn:
Soạn và thiết kế giáo án có lồng ghép nội dung bảo vệ môi trường vào bài học, thực
nghiệm tại lớp 11B2 và 11B3.
II. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
II.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
II.1.1. Vấn đề ơ nhiễm mơi trường ở nước ta
Có nhiều khái niệm về môi trường, theo điều 3 luật Bảo vệ môi trường (2005)
“Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo bao quanh con
người, có ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con
người”
Có thể nói chất lượng mơi trường ở Việt Nam đang ở mức báo động. Tài
nguyên rừng cạn kiệt, tài nguyên đất suy thoái, tài nguyên biển suy kiệt, môi
1

skkn


trường đất, nước, khơng khí ơ nhiễm, dân số tăng và phân bố không đồng đều
gây sức ép quá lớn đối với mơi trường.
Sự suy thối tính đa dạng sinh học và sự biến đổi khí hậu do ơ nhiễm môi
trường cùng nhiều hệ lụy mà con người phải gánh chịu. Có một thực tế đang
diễn ra là, cuộc sống càng hiện đại, phát triển, đời sống vật chất của người dân ít
nhiều được cải thiện thì tình trạng ơ nhiễm môi trường lại diễn biến phức tạp. Ở

nông thôn cũng như thành thị, miền núi cũng như miền biển, nước và khơng khí
đều bị đe dọa về sự ơ nhiễm. Theo các nguồn tài liệu của tổ chức bảo vệ mơi
trường, ở nước ta, 70% các dịng sơng, 45% vùng ngập nước, 40% bãi biển đã
bị ô nhiễm, hủy hoại về mơi trường. Cùng với đó, tình trạng nước biển xâm
nhập vào đất liền, đất trống, đồi núi trọc và sự suy thối các nguồn gien động vật
đang có chiều hướng gia tăng là hệ quả của việc chặt phá rừng bừa bãi.
Ơ nhiễm mơi trường khơng khí: một số thành phố ô nhiễm bụi, chất thải giao
thông, sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, các hoạt động dịch vụ, sinh hoạt của
con người,...
Ơ nhiễm mơi trường nước: nước dùng trong công nghiệp, nông nghiệp, sinh
hoạt tăng nhanh, nguồn nước nhiều nơi bị ô nhiễm do chất thải công nghiệp thải
ra khơng qua xử lí, do lượng thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật trong nông
nghiệp sử dụng tràn lan, bừa bãi, do nạn chặt phá rừng, ...
Nước ta hiện nay là nước có tỉ lệ ung thư cao, một số làng ung thư điển hình như
làng Thạch Sơn, Phú Thọ gần nhà máy phân bón su-pe phốt phát Lâm Thao, xã
Cẩm Vân, Cẩm Thủy và Yên Lâm, Yên Định, Thanh Hóa gần cơng ty sản xuất
thuốc trừ sâu Nicotex ... các nhà khoa học đã công bố nguyên nhân là do tình
trạng ơ nhiễm mơi trường sống, nhất là ơ nhiễm đất, nguồn nước, khơng khí đã
tạo ra những tác nhân dẫn đến căn bệnh ung thư nan y.
Và thời gian vừa qua do đại dịch Covid 19 dẫn đến tình trạng rác thải y tế, găng
tay, khẩu trang dùng một lần, các rác thải nhựa như túi nilon, hộp cơm, cốc nhựa
đựng thực phẩm dùng một lần ... với lượng thải tăng đột biến đã ảnh hưởng
nghiêm trọng đến môi trường.
Ngay tại địa phương Sầm Sơn, là thành phố biển, thành phố du lịch nên vấn đề
bảo vệ mơi trường ln được các cấp chính quyền quan tâm đặt lên hàng đầu.
Hàng năm, đoàn thanh niên nhà trường vẫn phối hợp với thành đoàn thành phố
tổ chức cho học sinh tham gia dọn vệ sinh bờ biển, các tuyến đường. Tuy nhiên
vẫn cịn tình trạng xả rác bừa bãi ảnh hưởng đến khu vực biển và môi trường
sống. Và đặc biệt là bãi rác ở phường Trung Sơn mấy năm gần đây vẫn là vấn đề
"nóng" do ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người dân. Theo số liệu

từ đơn vị quản lý bãi rác, hiện nay bãi rác Sầm Sơn mỗi ngày phải tiếp nhận từ
50 - 65 tấn rác các loại, vào mùa du lịch có thể lên tới 135 - 150 tấn/ngày, gấp
nhiều lần so với cơng suất dự tính. Từ năm 2010, UBND tỉnh Thanh Hóa đã đưa
bãi rác Sầm Sơn vào danh mục các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
Tuy nhiên, đến nay tỉnh vẫn chưa có giải pháp khắc phục để hạn chế ô nhiễm ở
khu vực này.
2.1.2. Vai trị của nhà trường phổ thơng đối với giáo dục bảo vệ môi trường
2

skkn


- Nhà trường là nơi đào tạo, giáo dục và hình thành nhân cách thế hệ trẻ để họ
trở thành những công nhân xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Giáo dục ở nhà trường
được thực hiện thông qua hoạt động dạy học. Các hoạt động dạy học dựa trên
các cơng trình giáo dục được xây dựng khoa học và chặt chẽ, bao gồm các thành
tố: mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục, đánh giá kết
quả giáo dục. Trong đó nội dung dạy học cần phản ánh được những vấn đề nhân
loại quan tâm, trong đó có vấn đề bảo vệ mơi trường.
- Giáo dục nhà trường thông qua các hoạt động phong phú, đa dạng và hỗ trợ
lẫn nhau như: vui chơi, lao động, hoạt động xã hội thông qua sinh hoạt tập thể,
tự tu dưỡng. Vì vậy giáo dục phổ thơng hồn tồn có khả năng và điều kiện thực
hiện giáo dục bảo vệ mơi trường.
- Nhà trường đóng vai trị quan trọng đối với giáo dục bảo vệ mơi trường vì
ngồi đối tượng học sinh và thơng qua học sinh có thể tác động một cách rộng
rãi lên các thành viên khác của xã hội, trước hết là các thành viên trong gia đình
học sinh. Vì vậy, thực hiện giáo dục ý thức bảo vệ môi trường thông qua nội
dung môn học trong nhà trường, từ đó hướng đến việc sử dụng năng lượng tiết
kiệm và hiệu quả là biện pháp hữu hiệu, kinh tế và có tính bền vững nhất.
Bảo vệ môi trường hơn bao giờ hết đã trở thành nhiệm vụ cấp bách không của

riêng ai. Do việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường trong các nhà trường chưa
được chú trọng đúng mức. Ý thức bảo vệ mơi trường vì thế chưa hình thành rõ
nét trong tầng lớp học sinh. Có thể thấy điều này khi trực tiếp chứng kiến cảnh
quan trường học, ví dụ nhiều học sinh chưa có ý thức bảo vệ cây xanh trong
khn viên nhà trường, vẫn cịn tình trạng làm trực nhật lớp xong đổ rác khơng
đúng nơi quy định, cịn hiện tượng học sinh hút thuốc lá khi đến trường, trong
năm học đoàn trường đã bắt được một số em trốn trong nhà vệ sinh để hút
thuốc. Tình trạng sử dụng điện, nước lãng phí vẫn xảy ra, một số lớp bật quạt,
điện chiếu sáng khi không cần thiết, và khi ra về “qn” khơng tắt quạt, điện.
Dường như tâm lí “dùng của chùa” vẫn còn tồn tại . Trong khi một số quốc gia
phát triển có hẳn mơn học riêng về mơi trường thì ở nước ta, ngoại trừ các môn
học chuyên ngành về môi trường ở các trường cao đẳng, đại học thì ở các cấp
phổ thơng mới chỉ được lồng ghép trong một số môn học. Môn Công nghệ là
mơn có nhiều nội dung có thể lồng ghép bảo vệ mơi trường vào bài học, vì vậy
trước vấn đề chung của xã hội, bản thân là giáo viên mơn Cơng nghệ tơi ln cố
gắng tìm hiểu, lồng ghép vào nội dung bài học để các em thấy tính thiết thực của
mơn học gắn với thực tế, từ đó tạo hứng thú với môn học và nâng cao ý thức
bảo vệ môi trường của mỗi học sinh.
II.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Qua thực tế giảng dạy môn Công nghệ, tôi nhận thấy HS không chú trọng nhiều
đến môn Công nghệ, môn Cơng nghệ thường được xem là “mơn phụ”, với tâm
lí học sinh học môn khối, học môn thi tốt nghiệp. Nếu chỉ dạy đơn thuần với nội
dung SGK mà không liên hệ thực tế thì các em thấy nhàm chán, khơng hứng thú
với mơn học. Vì vậy cần liên hệ với thực tế, lồng ghép được các vấn đề thời sự
vào nội dung bài học thì các em sẽ dễ tiếp thu, ghi nhớ và hứng thú với môn
học.
3

skkn

II.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
II.3.1. Một số nội dung tích hợp giáo dục bảo vệ mơi trường trong phần Chế
tạo cơ khí - Cơng nghệ 11
Mức độ
Tên bài
Địa chỉ tích hợp
Nội dung tích hợp
tập hợp
Bài 15: Vật I. Một số tính chất - Biết tính chất của vật liệu cơ khí để Bộ
liệu cơ khí đặc trưng của vật lựa chọn phù hợp với phương thức gia phận liệu
công và yêu cầu sử dụng => tiết kiệm liên hệ
được vật liệu và năng lượng khi gia
công vật liệu => bảo vệ môi trường
- Các vật liệu cơ khí sử dụng phù hợp
II. Một số loại vật với công việc
liệu thông dụng
Bài
16: I. Công nghệ chế - Tiết kiệm năng lượng khi gia công Bộ
Công nghệ tạo phôi bằng đúc => bảo vệ môi trường
phận chế
tạo phương pháp Đúc + Sử dụng lò nấu chảy phù hợp với liên hệ
phôi
lượng kim loại cần nấu => tiết kiệm
kim loại => giảm chất thải ra môi
trường.
II. Công nghệ chế + Sử dụng phương pháp đúc đặc biệt
tạo phơi bằng + Làm khn chính xác
phương pháp gia - Sử dụng phương pháp gia công hiện
công áp lực

đại => giảm thời gian gia công chi tiết,
III. Công nghệ chế giảm năng lượng tiêu tốn để gia công
tạo phôi bằng - Phương pháp hàn: chọn que hàn phù
phương pháp hàn hợp, hàn đúng kĩ thuật
Bài
17: II. Gia công trên Nắm vững các chuyển động khi tiện, Bộ
Công nghệ máy tiện
chọn dao tiện phù hợp => tăng năng phận
cắt gọt kim
suất lao động, giảm lượng phoi thải ra,
loại
giảm năng lượng tiêu tốn.
Bài 19: Tự II. Các biện pháp Sử dụng cơng nghệ cao trong sản xuất Tồn bộ
động hóa đảm bảo sự phát giảm chi phí về năng lượng, tiết kiệm
trong chế triển bền vững
nguyên liệu sản xuất => giảm chất
tạo cơ khí
thải, bảo vệ mơi trường.
II.3.2. Bài soạn mẫu có lồng ghép, tích hợp nội dung giáo dục bảo vệ mơi
trường
CHƯƠNG 4: CƠNG NGHỆ CẮT GỌT KIM LOẠI VÀ TỰ ĐỢNG HÓA
TRONG CHẾ TẠO CƠ KHÍ
Bài 19: Tự đợng hóa trong chế tạo cơ khí
I. Mục tiêu
1. Kiến thức
4

skkn

- Biết được các khái niệm: Máy tự động, người máy công nghiệp và dây chuyền
tự động.
2. Kỹ năng
- Xác định được vai trò quan trọng của máy tự động, người máy công nghiệp và
dây chuyền tự động.
- Đưa ra được một vài biện pháp đảm bảo phát triển bền vững trong sản xuất cơ
khí.
3. Thái độ
- Thái độ đúng đắn với vấn đề môi trường trong sản xuất cơ khí.
II. Thiết bị dạy học và học liệu
1. Giáo viên
- Nghiên cứu bài 19, SGK công nghệ 11
- Nghiên cứu tài liệu có liên quan: tìm hiểu về máy tự động, người máy công
nghiệp và dây truyền tự động.
- Các tranh hoặc clip tư liệu (google.com)
2. Học sinh
- Đọc trước bài 19, SGK.
III. Tổ chức hoạt động dạy học
1. Ổn định lớp
2. Tiến trình bài học
Hoạt động 1: Tìm hiểu máy tự động, người máy công nghiệp và dây chuyền tự
động
Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

GV: trong thực tế các sản phẩm cơ khí được gia cơng
với số lượng lớn, để đáp ứng được cần phải có một
dây chuyền sản xuất tự động khoa học.
Vậy theo em, tự động là gì?

Thế nào là máy tự động? kể tên các loại máy tự động HS đưa ra các khái niệm
mà em biết?
máy tự động, người máy
công nghiệp và dây chuyền
tự động.

Theo em thế nào là người máy công nghiệp?
5

skkn


Người máy cơng nghiệp có thể đảm nhận những cơng
việc nào?

Thế nào là dây chuyền tự động?

Hãy nêu ưu điểm của việc dùng Rôbốt trong sản xuất?
Hãy nêu ưu điểm của việc dùng Rôbốt trong sản xuất?
HS liên hệ với vấn đề bảo
GV củng cố và tiến hành tích hợp nội dung giáo dục
vệ môi trường trong sản
bảo vệ môi trường qua việc ứng dụng các thiết bị tự
xuất cơ khí.
đợng trong sản x́t.
Hoạt động 2: Tìm hiểu các biện pháp đảm bảo sự phát triển bền vững trong sản
xuất cơ khí
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
GV đưa ra một số hình ảnh về ơ nhiễm mơi trường:

HS quan sát, tìm hiểu về
vấn đề ơ nhiễm mơi trường
trong sản xuất cơ khí.

6

skkn


Hãy nêu những ví dụ về ơ nhiễm mơi trường trong
sản xuất cơ khí?
Tác nhân gây ơ nhiễm mơi trường trong sản xuất cơ
khí? Cách khắc phục?
Em hiểu thế nào là phát triển bền vững?
GV nhận xét, khẳng định trong sản xuất để phát triển HS liên hệ các biện pháp
được một cách bền vững thì ta phải có các biện pháp bảo vệ môi trường trong sản
bảo đảm sự phát triển bền vững đó.
xuất cơ khí.
Theo em các biện pháp đảm bảo sự phát triển bền
vững trong sản xuất cơ khí là gì?
GV nhận xét, kết luận lồng ghép giáo dục bảo vệ môi
trường.
- Sử dụng công nghệ cao để tiết kiệm chi phí, ngun
liệu
- Có biện pháp xử lí chất thải sản xuất
- Giáo dục ý thức con người.
IV - Tổng kết và hướng dẫn học tập
1. Tổng kết
- GV hệ thống nội dung bài học. Liên hệ giáo dục bảo vệ môi trường và sử dụng
năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.

2. Hướng dẫn học tập
- GV dặn dò HS về nhà chuẩn bị bài mới.
II.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, bản
thân, đồng nghiệp và nhà trường
Để kiểm nghiệm hiệu quả của SKK, tôi đã tiến hành dạy thực nghiệm ở lớp
11B2 và 11B3.
Ban
Lớp thực nghiệm
Lớp đối chứng
Tên lớp
Sĩ số
Tên lớp
Sĩ số
Tự nhiên
11B2
48
11B7
45
Xã hội
11B3
45
11B5
47
a. Phương pháp thực nghiệm:
Tiến hành dạy thực nghiệm ở lớp 11B2 và 11B3. Lớp đối chứng 11B5 và 11B7
dạy bình thường.
b. Kết quả thực nghiệm:
Hứng thú học tập của học sinh:
Lớp
Trước khi thực nghiệm

Sau khi thực nghiệm
Có hứng thú
Khơng
hứng Có hứng thú
Khơng hứng thú
thú
11B2 Số
%
Số
%
Số
%
Số
%
lượng
lượng
lượng
lượng
12
24% 36
76% 43
89% 5
11%
11B3 10
22% 35
78% 39
86% 6
14%
7

skkn


Biểu đồ thể hiện hứng thú học tập của học sinh trước và sau thực nghiệm:
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0

Có

ng
hứ

ú
th

ư
(tr

)
TN
c
ớ

K

hú
gt
n
ứ
gh
n
hô

)
TN
c
ướ
(tr
Có

hú
gt
n
hứ

N)
uT
a
(s

K

hú
gt
n
ứ
gh
n
hô

N)
uT
a
(s

Như vậy, sau khi thực nghiệm dạy học, tích hợp, lồng ghép nội dung bảo vệ môi
trường vào một số bài phần Chế tạo cơ khí, bản thân tơi nhận thấy HS có hứng
thú hơn với bài học, đưa ra được các ví dụ gắn liền với thực tế mà các em theo
dõi trên báo đài, ti vi. Chẳng hạn, lấy ví dụ về ơ nhiễm mơi trường trong sản
xuất cơ khí, các em đưa ra ví dụ về cơng ty gang thép formosa Hà Tĩnh xả chất
thải ra biển, và thảo luận rất sôi nổi. Cùng với đó các em rất tích cực đưa ra các
ý kiến bảo vệ môi trường, đặc biệt là mơi trường biển vì nơi các em ở là Sầm
Sơn - thành phố biển, thành phố du lịch trọng điểm của tỉnh nhà.
III.
Kết luận, kiến nghị
III.1. Kết luận
Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường là vô cùng cần thiết, nhất là với lứa tuổi học
sinh. Tích hợp, lồng ghép nội dung bảo vệ môi trường vào bài học giúp học
sinh liên hệ thực tế, vận dụng bài học tốt hơn, có ý thức với mơi trường xung
quanh, giúp các em hình thành các kĩ năng liên quan đến cuộc sống hôm nay và
tương lai. Môi trường xanh, sạch, đẹp ngay tại nhà trường sẽ góp phần giúp cho
học sinh nâng cao thể chất, từ đó khơng khí học tập cũng khí thế, vui tươi hơn.

III.2. Kiến nghị
Khơng chỉ mơn Cơng nghệ mà nhiều mơn học khác có thể lồng ghép nội dung
giáo dục bảo vệ môi trường vào bài học, vì vậy nhà trường cần tổ chức các buổi
sinh hoạt liên mơn để có sự trao đổi, thống nhất nội dung tích hợp giữa các mơn,
tránh trùng lặp, đồng thời GV có điều kiện hỗ trợ lẫn nhau.
Cần sự phối hợp giữa nhà trường với các đoàn thể, tổ chức đoàn tổ chức nhiều
hơn, đưa giáo dục bảo vệ mơi trường thành một nội dung của hoạt động ngồi
giờ lên lớp.

8

skkn


XÁC NHẬN CỦA
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Sầm Sơn, ngày 10 tháng 5 năm 2022
Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến kinh
nghiệm của mình viết, khơng sao chép nội
dung của người khác.

Lê Thị Hiền

9

skkn


TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]. SGK Công nghệ lớp 11 - Nhà xuất bản Giáo Dục.
[2]. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Công nghệ lớp 11.
Nhà xuất bản Giáo Dục Việt Nam.
[3]. Tài liệu giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả thông qua một số
mơn học và hoạt động giáo dục ngồi giờ lên lớp ở trường trung học phổ thông, Bộ
giáo dục và đào tạo, Hà nội - 2012.
[4]. Nguồn internet.
- Wikipedia
- dantri.com

skkn