Thực trạng tham gia bảo hiểm y tế của sinh viên một số trường đại học cao đẳng tại tỉnh thái nguyên 2006 2008

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC
----------------------

MAI THỊ THU NGA

THỰC TRẠNG THAM GIA BẢO HIỂM Y TẾ CỦA
SINH VIÊN MỘT SỐ TRƢỜNG ĐẠI HỌC, CAO
ĐẲNG TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN (2006-2008)

LUẬN VĂN THẠC SỸ Y HỌC

Thái Nguyên, 2009

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC
----------------------

MAI THỊ THU NGA

THỰC TRẠNG THAM GIA BẢO HIỂM Y TẾ CỦA
SINH VIÊN MỘT SỐ TRƢỜNG ĐẠI HỌC, CAO
ĐẲNG TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN (2006-2008)

Chuyên ngành: Y học dự phòng
Mã số: 60 72 73

LUẬN VĂN THẠC SỸ Y HỌC

Hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS HOÀNG KHẢI LẬP

Thái Nguyên, 2009

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




Lời cảm ơn
Em xin chân thành cảm ơn!
Ban Giám hiệu, khoa sau đại học Trường đại học Y- Dược- Đại học Thái
Nguyên đã giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho em trong quá trình
học tập tại Trường.
Các thầy giáo, cô giáo trường Đại học Y- Dược- ĐHTN đã truyền thụ
những tri thức khoa học cho em trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Em xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới Phó Giáo sư - Tiến sĩ Hoàng Khải
Lập- người Thầy đã đặt ra định hướng nghiên cứu, tận tình chỉ bảo, hướng
dẫn cho em hoàn thành luận văn.
Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, cán bộ y tế, cán bộ quản lý sinh
viên các trường Đại học Sư Phạm - ĐHTN, Đại học Kỹ Thuật công Nghiệp ĐHTN, Cao đẳng Y tế Thái Nguyên, Cao đẳng Cơ khí luyện Kim Thái Nguyên
đã tạo điều kiện thuận lợi để tơi hồn thành đề tài nghiên cứu luận văn.
Xin trân trọng cảm ơn Ban giám đốc BHXH Tỉnh Thái Nguyên, BHXH
Thành phố Thái Nguyên, Trung tâm Giáo dục Quốc phòng – ĐHTN đã tạo
những điều kiện thuận lợi về thời gian và động viên tinh thần để tơi hồn
thành khóa học này.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn tới gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã giúp

đỡ, động viên khích lệ tơi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Tác giả
Mai Thị Thu Nga

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




MỤC LỤC

Trang
Trang phụ bìa
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
ĐẶT VẤN ĐỀ

1

NỘI DUNG
Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU

3

1.1. Khái niệm về các loại bảo hiểm

.........................................................................

3

1.2. Các loại hình bảo hiểm ở Việt Nam................................................................

3

1.3. Bảo hiểm Y tế ở một số nƣớc trên thế giới.

........................................

6

1.4. Bảo hiểm Y tế ở Việt Nam .......................................................................................

9

1.5. Một số khó khăn trong việc triển khai BHYT HSSV ...............

17

Chƣơng 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tƣợng nghiên cứu

19
.

19

2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu ...................................................................

19

2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu và chọn mẫu

...................................................

19

........................................................................................................

21

2.4. Chỉ tiêu nghiên cứu.

..................................................................................................

2.5. Kỹ thuật thu thập số liệu
2.6. Vật liệu nghiên cứu

............................................................................................

24

..........................................................................................................

24

2.7. Khống chế sai số .....................................................................................................................

25

2.8. Đạo đức trong nghiên cứu ...........................................................................................

25

2.9. Xử lý số liệu

25

..............................................................................................................................

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

26

3.1. Một số thông tin chung về đối tƣợng nghiên cứu
3.2. Thực trạng sinh viên tham gia BHYT

......................

26

......................................................

29

3.3. Hiểu biết, thái độ và nguyện vọng của sinh viên về BHYT
Chƣơng 4. BÀN LUẬN

41

4.1. Một số thông tin chung về đối tƣợng nghiên cứu
4.2. Thực trạng sinh viên tham gia BHYT

36

......................

41

......................................................

42

4.3. Hiểu biết, thái độ và nguyện vọng của sinh viên về BHYT

46

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

53

TÀI LIỆU THAM KHẢO

56

PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BH

Bảo hiểm

BHXH

Bảo hiểm xã hội

BHYT

Bảo hiểm y tế

CBCNV

Cán bộ công nhân viên

CBYT

Cán bộ Y tế

CĐYT

Cao đẳng Y tế

CĐCKLK

Cao đẳng Cơ khí luyện kim

CN

Chủ nhiệm

CSSKBĐ

Chăm sóc sức khỏe ban đầu

ĐHCĐ

Đại học cao đẳng

ĐHSP

Đại học Sƣ phạm

ĐHKTCN

Đại học Kỹ thuật công nghiệp

HSSV

Học sinh sinh viên

KCB

Khám chữa bệnh

KSK

Khám sức khỏe

MĐ

Mức đóng

QLSV

Quản lý sinh viên

TSSV

Tổng số sinh viên

SD

Sử dụng

SV

Sinh viên

YTTH

Y tế trƣờng học

YTHĐ

Y tế học đƣờng

WHO

Tổ chức Y tế Thế giới


DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1. Một số kết quả hoạt động bảo hiểm y tế đã đạt đƣợc ................... 14
Bảng 1.2. Tỷ lệ SV các trƣờng đại học, cao đẳng tham gia BHYT ............. 16
Bảng 3.1 Đối tƣợng nghiên cứu phân bố theo giới ................................................ 26
Bảng 3.2

Đối tƣợng nghiên cứu phân bố theo dân tộc ........................................ 27

Bảng 3.3

Đối tƣợng nghiên cứu phân bố theo diện chính sách

Bảng 3.4

Trình độ chun môn của cán bộ y tế

Bảng 3.5

Tỷ lệ cán bộ y tế/tổng số cán bộ công nhân viên và SV .............. 28

Bảng 3.6

Tỷ lệ sinh viên tham gia BHYT

Bảng 3.7

Tỷ lệ sinh viên tham gia BHYT phân bố theo dân tộc

Bảng 3.8

Số lần sử dụng thẻ bình quân trong năm (2006-2008) .................. 30

Bảng 3.9

Số lần sử dụng thẻ BHYT để KCB (2008)

..................

27

....................................................

28

..................................................................
................

........................................

29
30

31

Bảng 3.10 Nơi KCB thƣờng xuyên của sinh viên có thẻ BHYT ................... 32
Bảng 3.11 Cơ sở y tế đƣợc SV lựa chọn khám chữa bệnh BHYT ............... 33
Bảng 3.12 Tình trạng bệnh tật của sinh viên khi mua BHYT ......................... 33
Bảng 3.13 Thực trạng sử dụng quỹ YTHĐ trích từ BHYT học sinh .......... 34
Bảng 3.14 Chất lƣợng dịch vụ y tế .................................................................................... 34
Bảng 3.15 Hiểu biết của sinh viên về quyền lợi khi tham gia BHYT ........ 35
Bảng 3.16 Nguồn cung cấp thông tin cho SV về chính sách BHYT ............ 36
Bảng 3.17 Thái độ của sinh viên với việc mua thẻ BHYT ................................ 37
Bảng 3.18 Ý kiến của sinh viên về mức đóng BHYT hiện nay ....................... 37
Bảng 3.19 Ý kiến của SV diện chính sách về mức đóng BHYT hiện nay ......
Bảng 3.20 38
Ý kiến của SV về khả năng đáp ứng nhu cầu KCB cho
Bảng 3.21 ngƣời có thẻ BHYT ............................................................................................. 39
Bảng 3.22 Lý do sinh viên không tham gia BHYT ............................................... 40
Nguyện vọng của sinh viên về mức nộp BHYT

..............................

40


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Trang
Biểu đồ 1.1 Tỷ lệ SV các trƣờng ĐH, CĐ tham gia BHYT...........................

16

Biểu đồ 3.1 Đối tƣợng nghiên cứu phân bố theo giới ........................................

26

Biểu đồ 3.2 Tỷ lệ sinh viên tham gia BHYT ...........................................................

29

Biểu đồ 3.3 Số lần sử dụng thẻ BHYT để khám chữa bệnh (2008)

........

31

...........

32

Biểu đồ 3.4 Nơi KCB thƣờng xuyên của sinh viên có thẻ BHYT

Biểu đồ 3.5 Nguồn cung cấp thơng tin cho SV về chính sách BHYT ....... 36
Biểu đồ 3.6 Ý kiến của sinh viên về mức đóng BHYT hiện nay ............... 38


ĐẶT VẤN ĐỀ
Sức khỏe tốt là một mục tiêu quan trọng của giáo dục toàn diện học sinh,
sinh viên trong các trƣờng học. Chăm sóc, bảo vệ và giáo dục sức khỏe cho
thế hệ trẻ là mối quan tâm lớn của Đảng, Nhà nƣớc, của mỗi gia đình và tồn
xã hội [24],[36]. Sự quan tâm của Đảng và Nhà nƣớc về cơng tác chăm sóc,
bảo vệ sức khỏe thế hệ trẻ đƣợc thể hiện qua nhiều chính sách trong đó có
chính sách bảo hiểm y tế học sinh. Những năm qua, bảo hiểm y tế học sinh đã

góp phần tích cực trong việc củng cố và phát triển y tế trƣờng học. Mặt khác,
bảo hiểm y tế học sinh còn mang tính nhân văn, nhân đạo và cộng đồng với
tinh thần tƣơng thân tƣơng ái “Mình vì mọi ngƣời, mọi ngƣời vì mình” [26],
[39].
Bảo hiểm y tế là phƣơng thức phù hợp với nền kinh tế thị trƣờng, là biện
pháp chi trả tiến bộ, văn minh, đảm bảo tính cơng bằng, hiệu quả và đáp ứng
nhu cầu chăm sóc sức khỏe cho đại đa số ngƣời dân, nhất là ngƣời nghèo,
tránh đƣợc nguy cơ đói nghèo phát sinh do viện phí. Thực hiện bảo hiểm y tế
tồn dân sẽ tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy xã hội hóa cơng tác chăm sóc sức
khỏe ngƣời dân, góp phần thể chế hóa chủ trƣơng “Đầu tƣ bứt phá cho chăm
sóc sức khỏe và chuyển dần từ đầu tƣ trực tiếp cho cơ sở y tế sang đầu tƣ trực
tiếp cho ngƣời hƣởng thụ thông qua bảo hiểm y tế” [8],[45].
Tỉnh Thái Nguyên, là trung tâm chính trị, kinh tế của khu vực Đông Bắc,
là cửa ngõ giao lƣu kinh tế xã hội giữa vùng trung du miền núi với vùng đồng
bằng Bắc bộ. Cách thủ đô Hà Nội gần 80km về phía Bắc, Thái Ngun có
2

diện tích tự nhiên 3.562,82km với dân số khoảng 1,1 triệu ngƣời. Tỉnh Thái
Nguyên có 9 đơn vị hành chính (1 thành phố, 1 thị xã và 7 huyện). Thái
Nguyên còn là trung tâm đào tạo lớn thứ ba trong cả nƣớc với 8 trƣờng đại
học, 11 trƣờng cao đẳng và trung học chuyên nghiệp, 9 trung tâm dạy nghề,
mỗi năm đào tạo đƣợc khoảng gần 100.000 lao động. Vì vậy, vấn đề chăm


sóc sức khỏe cho học sinh, sinh viên càng đƣợc các trƣờng và Bảo hiểm xã
hội quan tâm hơn [48]. Trải qua hơn 15 năm triển khai bảo hiểm y tế tự
nguyện cho học sinh, sinh viên các trƣờng đại học, cao đẳng trên địa bàn Tỉnh
Thái Nguyên, bảo hiểm y tế đã mang lại nhiều lợi ích cho học sinh, sinh viên
khi tham gia. Với số lƣợng lớn sinh viên nên vấn đề tham gia bảo hiểm y tế
của sinh viên có ý nghĩa rất quan trọng khơng chỉ mang tính chất xã hội, tính

chất nhân đạo mà cịn góp phần quan trọng chăm lo sức khỏe và tạo điều kiện
cho sinh viên học tập tốt. Việc triển khai và phát triển bảo hiểm y tế trong
sinh viên có mối quan hệ mật thiết tới sự hiểu biết, thái độ và nguyện vọng
của sinh viên về BHYT. Nghiên cứu vấn đề trên sẽ phát hiện đƣợc các thông
tin quan trọng giúp cho việc cải thiện chất lƣợng công tác triển khai bảo hiểm
y tế trong sinh viên của các trƣờng đại học, cao đẳng nói chung và nói riêng ở
khu vực Tỉnh Thái Nguyên.
Với những lý do nhƣ trên, chúng tôi tiến hành đề tài “Thực trạng tham
gia bảo hiểm y tế của sinh viên một số trƣờng đại học, cao đẳng tại Tỉnh
Thái Nguyên (2006-2008)”. Trong đề tài này chúng tôi nghiên cứu những vấn
đề sau:
1. Mô tả thực trạng tham gia bảo hiểm y tế của sinh viên một số trường đại
học, cao đẳng tại Tỉnh Thái Nguyên.
2. Tìm hiểu sự hiểu biết, thái độ và nguyện vọng của sinh viên về bảo hiểm
y tế.


Chƣơng 1
TỔNG QUAN
1.1. Khái niệm về các loại bảo hiểm
* Bảo hiểm
Bảo hiểm là hoạt động thể hiện việc ngƣời bảo hiểm đứng ra cam kết,
bồi thƣờng theo qui luật thống kê cho ngƣời đƣợc bảo hiểm với điều kiện
ngƣời tham gia bảo hiểm nộp một khoản phí cho ngƣời bảo hiểm [43].
* Bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập
cho ngƣời lao động khi họ bị mất hoặc giảm khoản thu nhập từ nghề nghiệp
do bị mất hoặc bị giảm khả năng lao động hoặc mất việc làm, thơng qua việc
hình thành và sử dụng một quĩ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia
bảo hiểm xã hội, nhằm góp phần đảm bảo an tồn đời sống của ngƣời lao

động và gia đình họ, đồng thời góp phần bảo đảm an tồn xã hội [4], [43].
* Bảo hiểm y tế
Bảo hiểm y tế là một loại hình bảo hiểm mà cơ quan bảo hiểm chi trả
các chi phí y tế do các nguyên nhân hoặc tai nạn đã đƣợc bảo hiểm cho ngƣời
đƣợc bảo hiểm y tế khi ngƣời đƣợc bảo hiểm y tế bị ốm đau [43].
1.2. Các loại hình bảo hiểm ở Việt Nam
1.2.1. Bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm xã hội là chính sách xã hội của Nhà nƣớc nhằm tạo lập quỹ
tập trung trợ giúp cho ngƣời lao động bao gồm các chế độ trợ cấp sau: hƣu trí,
tử tuất, ốm đau, thai sản, dƣỡng sức phục hồi sức khỏe, tai nạn lao động và
bệnh nghề nghiệp.
Đặc trƣng cơ bản của bảo hiểm xã hội:
- Bảo hiểm cho ngƣời lao động trong và sau quá trình lao động.


- Bảo hiểm cho các rủi ro có liên quan đến thu nhập nhƣ: ốm đau, tai
nạn lao động, bệnh nghề nghiệp . . . mà những rủi ro này làm cho ngƣời lao
động bị giảm hoặc mất nguồn thu nhập.
- Ngƣời lao động và chủ sở hữu lao động phải có nghĩa vụ đóng góp
hình thành quỹ bảo hiểm xã hội.
- Các hoạt động bảo hiểm xã hội theo luật định và đƣợc Nhà nƣớc bảo
hộ.
Nguồn hình thành quỹ: đƣợc đóng góp từ ngƣời sử dụng lao động (15%
quỹ lƣơng) và ngƣời lao động (5% mức lƣơng). Phần còn lại đƣợc lấy từ
Ngân sách nhà nƣớc và các nguồn khác [3],[43].
1.2.2. Bảo hiểm Y tế
Bảo hiểm y tế là chính sách xã hội do Nhà nƣớc tổ chức thực hiện, nhằm
huy động sự đóng góp của ngƣời sử dụng lao động, ngƣời lao động, các tổ
chức và cá nhân để thanh tốn chi phí khám chữa bệnh cho ngƣời có thẻ bảo
hiểm y tế khi ốm đau. Hiện tại, chế độ bảo hiểm y tế ở Việt nam có 2 loại

hình chủ yếu là: BHYT bắt buộc và BHYT tự nguyện [3],[43].
* Bảo hiểm y tế bắt buộc:
Lúc ban đầu chế độ BHYT bắt buộc đƣợc áp dụng cho một số nhóm
đối tƣợng, chủ yếu là cơng chức Nhà nƣớc, ngƣời lao động trong các doanh
nghiệp. Sau đó, đối tƣợng tham gia BHYT bắt buộc đƣợc chia thành 13 nhóm
cơ bản. Mức đóng và phƣơng thức đóng góp của các nhóm khác nhau cũng có
sự khác nhau: 3% tiền lƣơng, tiền công, tiền trợ cấp, tiền tuất, tiền học bổng;
3% mức tiền lƣơng tối thiểu; mức cố định là 60.000đ/ngƣời/năm [3], [43].
* Bảo hiểm y tế tự nguyện:
Theo qui định hiện hành, mọi đối tƣợng đều có thể tham gia BHYT tự
nguyện. Trong thời gian qua, có những nhóm đối tƣợng sau đây tham gia
BHYT tự nguyện: học sinh, sinh viên, hội viên hội đoàn thể, các thành viên
trong hộ gia đình ở nơng thơn và ở thành thị, thân nhân ngƣời lao động. Mức


phí BHYT tự nguyện đƣợc xác định trên nguyên tắc phù hợp với tình hình
kinh tế xã hội của địa phƣơng, khả năng tiếp cận dịch vụ y tế, giá dịch vụ y tế,
xác suất ốm đau của ngƣời tham gia và bảo đảm cân đối thu chi quĩ BHYT.
Cơ quan Bảo hiểm xã hội xây dựng các đề án xác định mức phí bảo hiểm y tế
cho từng loại hình BHYT tự nguyện [3], [43].
1.2.3. Bảo hiểm thƣơng mại
Bảo hiểm thƣơng mại còn đƣợc gọi là bảo hiểm rủi ro hay bảo hiểm
kinh doanh, đƣợc hiểu là sự kết hợp giữa những hoạt động kinh doanh với
việc quản lý rủi ro. Về bản chất, bảo hiểm thƣơng mại là biện pháp chia nhỏ
tổn thất của một hay một số ít ngƣời có khả năng cùng gặp một loại rủi ro,
dựa vào quỹ chung bằng tiền, đƣợc xây dựng trên cơ sở sự đóng góp của
nhiều ngƣời có khả năng gặp tổn thất đó, thơng qua hoạt động của cơng ty bảo
hiểm. Bảo hiểm thƣơng mại có thể chia thành hai loại là: bảo hiểm nhân thọ
và bảo hiểm phi nhân thọ [43].
* Bảo hiểm nhân thọ:

Bảo hiểm nhân thọ là loại hình bảo hiểm qua đó cơng ty bảo hiểm cam
kết sẽ trả một số tiền thỏa thuận khi có sự kiện bảo hiểm xảy ra liên quan đến
sinh mạng và sức khỏe của con ngƣời. Các đặc trƣng cơ bản của bảo hiểm
nhân thọ là:
- Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ là một loại hợp đồng dài hạn với mức
phí bảo hiểm khơng thay đổi trong suốt thời hạn bảo
hiểm.
- Bảo hiểm nhân thọ là loại hình bảo hiểm duy nhất có thể chi trả cho
dù có rủi ro hay không rủi ro xảy ra.
- Công ty bảo hiểm và ngƣời đƣợc bảo hiểm đều phải tuân thủ nguyên
tắc trung thực tuyệt đối. Tuân thủ nguyên tắc quyền lợi có thể đƣợc bảo hiểm.
- Mức độ rủi ro của bảo hiểm tăng theo độ tuổi của ngƣời đƣợc bảo hiểm.
- Kết thúc hợp đồng với sự kiện chết của ngƣời đƣợc bảo hiểm.


Các sản phẩm của bảo hiểm nhân thọ: bảo hiểm tử kỳ, bảo hiểm sinh
kỳ, bảo hiểm nhân thọ hỗn hợp, bảo hiểm trọn đời, bảo hiểm niên kim [43].
* Bảo hiểm phi nhân thọ:
Bảo hiểm phi nhân thọ là các nghiệp vụ bảo hiểm thƣơng mại khác
không thuộc phạm vi bảo hiểm nhân thọ. Tùy theo từng đặc trƣng riêng của
đối tƣợng bảo hiểm, bảo hiểm phi nhân thọ đƣợc phân thành nhiều loại hình
bảo hiểm khác nhau: bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với
ngƣời thứ ba, bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đƣờng
biển, bảo hiểm hàng không, các loại bảo hiểm con ngƣời phi nhân thọ [43].
1.3. Bảo hiểm Y tế ở một số nƣớc trên thế giới
* BHYT ở Đức: BHYT theo luật định chiếm khoảng 90% dân số (trong
đó có BHYT bắt buộc gồm ngƣời lao động và hƣu trí có thu nhập
<47.700euro), BHYT tƣ nhân chiếm khoảng 10% dân số (trong đó BHYT tự
nguyện là những ngƣời có thu nhập >47.700euro). BHYT xã hội Đức dựa trên
nguyên tắc thống nhất, cơ chế tự quản, ngƣời bệnh hƣởng trực tiếp các dịch

vụ y tế, có sự cạnh tranh về đối tƣợng tham gia giữa các quĩ bảo hiểm y tế.
Bệnh nhân BHYT cùng đóng góp chi phí cho một số dịch vụ nhất định. Trẻ
dƣới 18 tuổi đƣợc miễn cùng chi trả, trừ trƣờng hợp chi phí về nha khoa và
chi phí đi lại; nhóm thu nhập thấp và bệnh mãn tính miễn cùng chi trả và tiền
bệnh nhân cùng chi trả không vƣợt quá 2% thu nhập năm của họ [28], [50].
* BHYT ở Hàn Quốc: Có 3 loại hình BHYT khác nhau gồm: BHYT cho
công chức, giáo viên và ngƣời phụ thuộc (10,4% dân số); BHYT cho ngƣời
lao động trong ngành công nghiệp và ngƣời phụ thuộc (36% dân số); BHYT
cho ngƣời lao động tự lập (50,1% dân số); đến năm 1998 chƣơng trình
Medicaid (trợ cấp y tế miễn phí) bao phủ 3,5% dân số còn lại. Hàn quốc chỉ
mất 12 năm bắt đầu từ năm 1977 đến năm 1989 để mở rộng BHYT xã hội tới
toàn bộ dân số. Tốc độ tăng trƣởng kinh tế nhanh, chế độ chính quyền quân


sự, cùng với mơ hình bảo hiểm đa dạng dựa trên nhiều tổ chức bảo hiểm tách
biệt cho từng loại lao động khác nhau trong nền kinh tế, tất cả những điều này
đã góp phần mở rộng nhanh chóng BHYT tại Hàn quốc [32].
* BHYT ở Pháp: BHYT ở Pháp có tính bắt buộc và độc quyền kể cả
những ngƣời nƣớc ngồi cƣ trú tại Pháp đều phải đóng góp vào hệ thống
BHYT này. Tất cả mọi ngƣời đều có thẻ khám bệnh, trẻ em trên 16 tuổi thì có
thẻ riêng, trƣớc đó đăng ký trên thẻ của cha mẹ. Hiện nay, ngƣời dân đi khám
bệnh hoặc mua thuốc hầu nhƣ khơng phải trả tiền ngoại trừ các khoản đóng
góp bắt buộc bắt đầu áp dụng từ năm 2005: nhƣ chuyển từ chế độ miễn phí
hồn tồn sang chế độ đóng góp - mỗi lần khám bệnh phải trả 1euro, mỗi lọ
thuốc sẽ đóng 0,5euro...; đặt ra chế độ bác sỹ theo dõi; chế độ khám chữa
bệnh hay mua thuốc của bệnh nhân [38] [42].
* BHYT ở Philippines: BHYT tự nguyện ở Philippines thực hiện với các
đối tƣợng: ngƣời lao động tự do và ngƣời nghèo. Các văn phòng Khu vực,
Văn phịng các vùng đều có bộ phận “phát triển hội viên”- Đây là bộ phận có
nhiệm vụ chính trong việc tổ chức thực hiện BHYT tự nguyện cho dân cƣ

trong địa bàn phụ trách. Nhà nƣớc mua thẻ BHYT cho ngƣời nghèo nhƣng do
phụ thuộc vào kinh phí (của Trung ƣơng và địa phƣơng) nên hiện tại mới có
khoảng 5 triệu ngƣời nghèo đƣợc mua BHYT trong số gần 35 triệu ngƣời
nghèo của Philippines (chiếm khoảng 1/7). Do vậy, số ngƣời nghèo còn lại
cùng với các bộ phận dân cƣ khác phải tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện. Tổ
chức triển khai bảo hiểm y tế chủ yếu thơng qua các hình thức tun truyền
trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng, bằng tờ gấp, các hội nghị,... việc cán
bộ xuống dân rất hạn chế do không đủ cán bộ. Chính quyền các cấp giữ vai
trị quan trọng đối với quá trình tổ chức thực hiện BHYT tự nguyện, bằng các
văn bản chỉ đạo của chính quyền các cấp khẳng định chính sách BHYT xã hội
do Nhà nƣớc tổ chức và thực hiện để nhân dân yên tâm tham gia. Mặt khác,


giá dịch vụ y tế ở Philippines khá cao cũng là yếu tố tác động quan trọng đối
với việc tham gia bảo hiểm y tế ngƣời dân [44].
* BHYT ở Thái Lan: BHYT cho đối tƣợng là ngƣời lao động làm công
ăn lƣơng trong các doanh nghiệp từ 1 lao động trở lên (khoảng 7 triệu ngƣời),
tỷ lệ đóng là 4,5% trong đó Nhà nƣớc đóng 1/3, chủ sử dụng đóng 1/3 và
ngƣời lao động đóng 1/3. Phƣơng thức thanh tốn chi phí trong khu vực này
là khốn định suất. Còn lại 46 triệu dân đƣợc hƣởng chế độ theo chƣơng trình
“Chăm sóc sức khỏe tồn dân”. Theo chế độ này mỗi ngƣời đƣợc cấp 1 thẻ và
mỗi lần đi khám bệnh hoặc vào nằm viện đều phải nộp 30 baht- cịn gọi là
“chƣơng trình 30 baht”. Phƣơng thức thanh toán là khoán định suất đối với
ngoại trú bằng 55% quĩ và theo nhóm chẩn đốn đối với nội trú bằng 45%
quĩ. Thái Lan đang phải đối mặt với một loạt thách thức nhƣ sự lạm dụng
BHYT, chi phí quá tăng, hệ thống quản lí phân tán, sự khác biệt khá lớn về
quyền lợi giữa các khu vực, các đối tƣợng. Hiện tại, Thái Lan áp dụng
phƣơng thức thanh toán chi phí khám chữa bệnh BHYT theo định suất và
đang tích cực triển khai phƣơng thức thanh tốn theo chẩn đoán [27], [42].
* BHYT ở Trung Quốc: BHYT ở Trung Quốc có hai loại: BHYT ở nơng

thơn (hợp tác y tế nông thôn) và BHYT ở thành phố (bảo hiểm cho nhân viên
nhà nước; bảo hiểm cho các xí nghiệp nhà nước; bảo hiểm cho những người
ăn theo công nhân xí nghiệp; bảo hiểm cho các xí nghiệp tuyến quận, huyện;
BH cho các xí nghiệp tuyến xã, phường; bảo hiểm cho những người ăn theo
cơng nhân địa phương). Có hơn 400 triệu ngƣời (40% dân số) đƣợc bảo hiểm
y tế tại Trung Quốc. Cụ thể nhƣ sau: 22 triệu nhân viên nhà nƣớc, 71 triệu
cơng nhân xí nghiệp quốc doanh và 55 triệu ngƣời ăn theo, 136 triệu công
nhân các xí nghiệp cấp huyện và 97 triệu ngƣời ăn theo, 30 triệu nông dân
trong các hợp tác xã y tế nông thôn. Trong số 40% dân số đƣợc bảo hiểm y tế
chỉ có 20% đƣợc bảo hiểm tƣơng đối đầy đủ, 20% còn lại chỉ đƣợc bảo hiểm


một phần. Vấn đề làm thế nào để mở rộng bao phủ bảo hiểm y tế cả thành phố
và nông thơn vẫn cịn là một câu hỏi chƣa có câu trả lời cụ thể.
Trung Quốc xây dựng kế hoạch thực hiện bảo hiểm y tế tồn dân theo lộ
trình đến 2011: Từ năm 2010, trên 90% ngƣời dân sẽ đƣợc nhận hỗ trợ 120
nhân dân tệ mỗi ngƣời để tham gia bảo hiểm y tế. Đồng thời xây dựng một hệ
thống sản xuất và phân phối các thuốc chủ yếu, nâng cấp các trung tâm y tế
vùng sâu vùng xa cũng nhƣ thu hẹp khoảng cách về chất lƣợng giữa thành thị
và nông thôn [30],[32].
1.4. Bảo hiểm Y tế ở Việt Nam
Bảo hiểm y tế Việt Nam là một chính sách xã hội của Đảng và Nhà
nƣớc, chính sách BHYT chính thức đƣợc thực hiện theo nghị định 299/HĐBT
ngày 15/08/1992 của Hội đồng Bộ trƣởng (nay là Chính phủ) ban hành Điều
lệ Bảo hiểm y tế đánh dấu sự ra đời của BHYT ở nƣớc ta [19]. Điều lệ BHYT
đã ban hành trƣớc đây có ý nghĩa quan trọng trong giai đoạn đầu thực hiện, là
tiền đề cho việc mở rộng phát triển BHYT ở nƣớc ta trong những năm tiếp
theo. Trải qua hơn 15 năm thực hiện, BHYT đã chứng minh sự cần thiết và
từng bƣớc trở thành một nhu cầu tất yếu của đời sống xã hội. Các chính sách
BHYT đã có những bƣớc phát triển đáng kể và đang dần đƣợc hoàn thiện về

cơ sở pháp lý cho phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của đất nƣớc, đáp ứng
đƣợc nhu cầu và nguyện vọng của nhân dân trong từng giai đoạn.
* Những thay đổi về chính sách BHYT qua các giai đoạn
Giai đoạn 1: từ năm 1992 đến 28/9/1998. Giai đoạn này hệ thống BHYT
ở Việt Nam đƣợc tổ chức và quản lý theo qui định của Nghị định số
299/HĐBT ngày 15/8/1992 của Hội đồng Bộ trƣởng (nay là Chính phủ) và
điều lệ BHYT. Bảo hiểm y tế Việt Nam đƣợc thành lập và đi vào hoạt động.
Đây là một chủ trƣơng lớn của Đảng và Nhà nƣớc nhằm huy động sự đóng
góp của các nhân, tập thể và cộng đồng xã hội vừa để tạo nguồn ngân sách y


tế ổn định theo cơ chế trả trƣớc, vừa là một hoạt động mang tính nhân đạo,
nhiều ngƣời giúp một ngƣời khi bị ốm đau phải khám và điều trị [3]. Tuy
nhiên do cơ cấu tổ chức và quản lý của hệ thống BHYT Việt Nam nên trong
quá trình thực hiện nảy sinh một số tồn tại cơ bản là:
- Quyền lợi của ngƣời tham gia BHYT chƣa đƣợc đảm bảo thống nhất
trong cả nƣớc. Một số tỉnh, thành phố tự ý đặt ra những qui định riêng trong
việc thanh tốn chi phí khám chữa bệnh BHYT.
- Một số địa phƣơng có số thu BHYT ít phải hạn chế chi trả chi phí khám
chữa bệnh trong khi một số địa phƣơng có số thu nhiều, quĩ BHYT cịn dƣ
nhƣng khơng thể điều tiết đƣợc từ nơi thừa sang nơi thiếu.
- Bảo hiểm y tế Việt Nam khó thực hiện chức năng giám sát, điều tiết
hoạt động bảo hiểm y tế trên phạm vi toàn quốc.
Giai đoạn 2: từ 29/9/1998 đến 31/12/2002. Giai đoạn này hệ thống
BHYT Việt Nam đƣợc tổ chức và quản lý theo Nghị định số 58/1998/NĐ-CP
ngày 13 tháng 8 năm 1998 của Chính phủ đã ban hành điều lệ BHYT và Nghị
định số 47/CP ngày 06/06/1994 của Chính phủ sửa đổi một số điều của Điều
lệ BHYT với những điểm mới cơ bản là: mở rộng chính sách BHYT, đa dạng
hóa các loại hình BHYT để đơng đảo các tầng lớp dân cƣ có điều kiện tham
gia hoạt động vì lợi ích của cá nhân và của cộng đồng, đảm bảo tốt hơn quyền

lợi của ngƣời có thẻ BHYT, xác định rõ hơn trách nhiệm, nghĩa vụ của các cơ
quan, đơn vị trong việc tổ chức chế độ BHYT, thực hiện phƣơng thức cùng
chi trả chi phí khám chữa bệnh BHYT (cơ quan BHYT chi trả 80% cho các
cơ sở điều trị theo giá viện phí hiện hành, còn 20% ngƣời bệnh tự trả cho các
cơ sở điều trị), thực hiện công bằng trong khám chữa bệnh, thống nhất công
tác quản lý hệ thống BHYT theo ngành dọc để chính sách xã hội này đƣợc
thực hiện đồng bộ, cơng bằng, hiệu quả, đảm bảo an tồn và tăng trƣởng quỹ
bảo hiểm y tế [3],[21].


Giai đoạn 3: từ năm 2002 đến 30/6 năm 2009. Thực hiện quyết định số
20/2002/QĐ-TTg ngày 24 tháng 01 năm 2002 của Thủ tƣớng Chính phủ, hệ
thống BHYT Việt Nam đƣợc chuyển từ Bộ Y tế sang Bảo hiểm xã hội Việt
Nam quản lý. Theo đó BHXH Việt Nam là cơ quan thuộc Chính phủ, có chức
năng thực hiện chính sách, chế độ BHXH, BHYT và quản lý các quỹ BHXH,
BHYT theo qui định của pháp luật. Trong giai đoạn này rất nhiều nghị định,
thơng tƣ hƣớng dẫn của Chính phủ, của ngành đƣợc ban hành nhằm mục đích
đảm bảo nguồn tài chính phục vụ cơng tác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân
dân, từng bƣớc xóa bỏ cơ chế bao cấp trong y tế, xã hội hóa việc cung cấp các
dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho cán bộ, công chức và ngƣời lao động, đảm
bảo sự ổn định và bền vững của hệ thống an sinh xã hội tại Việt Nam. Các
chính sách BHYT trong giai đoạn này đã và đang đƣợc thực hiện là:
- Nghị định số 63/2005/NĐ-CP ngày 16/05/2005 của Chính phủ ban
hành Điều lệ Bảo hiểm y tế, từ 1/7/2005 quyền lợi của ngƣời tham gia BHYT
đƣợc mở rộng đó là: ngƣời có thẻ BHYT khơng cùng chi trả 20% chi phí
khám chữa bệnh, không thực hiện trần điều trị nội trú; đƣợc thanh tốn các
dịch vụ kỹ thuật cao, chi phí lớn, bệnh bẩm sinh, tai nạn giao thơng, chi phí
vận chuyển. Mức thanh toán khám chữa bệnh tự chọn tăng lên. Gần 1000 loại
dịch vụ kỹ thuật đƣợc bổ xung. Mở rộng các đối tƣợng BHYT bắt buộc [22].
- Thông tƣ liên tịch số 21/2005/TTLT-BYT-BTC ngày 27/07/2005 của

Bộ Y tế và Bộ Tài chính hƣớng dẫn thực hiện BHYT bắt buộc đó là: mở rộng
nhóm đối tƣợng tham gia BHYT bắt buộc, qui định mức chi phí bình qn tại
các tuyến chun mơn kỹ thuật áp dụng thanh tốn trực tiếp cho ngƣời có thẻ
BHYT khám chữa bệnh theo yêu cầu riêng [13].
- Thông tƣ liên tịch số 22/2005/TTLT-BYT-BTC ngày 24/08/2005 của
Bộ Y tế và Bộ Tài chính hƣớng dẫn việc triển khai thực hiện BHYT tự
nguyện có sửa đổi điều kiện triển khai nhƣ sau: đối với thành viên hộ gia


đình phải có 100% thành viên có tên trong sổ hộ khẩu và cƣ trú trên địa bàn
của cùng một tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng đăng ký tham gia BHYT
tự nguyện (trừ ngƣời đã có thẻ BHYT bắt buộc, BHYT tự nguyện theo các
nhóm đối tƣợng khác, trẻ em dƣới 6 tuổi) và có ít nhất 10% số hộ gia đình
trong phạm vi địa bàn xã đăng ký tham gia BHYT tự nguyện. Đối với học
sinh sinh viên triển khai theo nhà trƣờng với điều kiện phải có ít nhất 10% số
học sinh sinh viên trong danh sách HSSV của nhà trƣờng tham gia BHYT tự
nguyện. Đối với hội viên hội đồn thể phải có ít nhất 30% số hội viên trên
tổng số hội viên của hội đoàn thể tham gia [14].
- Thông tƣ liên tịch số 06/2007/TTLT- BYT- BTC ngày 30/03/2007 của
Bộ y tế và Bộ tài chính qui định khám chữa bệnh nội, ngoại trú BHYT tự
nguyện nhƣ sau: đối với KCB ngoại trú đƣợc thanh tốn 100% chi phí khi có
chi phí dƣới 100.000 đồng , đƣợc thanh tốn 80% chi phí khi có chi phí trên
100.000 đồng. Đối với KCB nội trú đƣợc thanh tốn 80% chi phí KCB [15].
- Thơng tƣ liên tịch số 14/2007/TTLT- BYT- BTC ngày 10/12/2007 của
Bộ y tế và Bộ tài chính sửa đổi: điều kiện triển khai đó là bỏ điều kiện 100%
thành viên trong hộ gia đình, 10% số hộ gia đình trong phạm vi địa bàn xã và
10% số HSSV trong danh sách HSSV của nhà trƣờng tham gia, qui định
khung mức đóng và phƣơng thức đóng BHYT tự nguyện [16].
Giai đoạn 4: từ ngày 01 tháng 07 năm 2009 đến nay. Đây là giai đoạn
quan trọng nhất, Luật Bảo hiểm y tế đƣợc Quốc hội nƣớc Cộng hịa xã hội

chủ nghĩa Việt Nam khóa XII kỳ họp thứ 4 thông qua ngày 14 tháng 11 năm
2008 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2009. Theo qui định của
Chính phủ chậm nhất là ngày 01 tháng 01 năm 2014 thực hiện Bảo hiểm y tế
toàn dân. Luật BHYT quy định về chế độ, chính sách BHYT, bao gồm đối
tƣợng, mức đóng, trách nhiệm và phƣơng thức đóng BHYT, phạm vi
đƣợc