Skkn một số biện pháp giúp học sinh làm tốt dạng bài viết đoạn văn ngắn theo chủ đề

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI
------------******------------

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ BIỆN PHÁP
GIÚP HỌC SINH LÀM TỐT DẠNG BÀI
“VIẾT ĐOẠN VĂN NGẮN THEO CHỦ ĐỀ”
Môn: Tiếng Việt
Cấp học: Tiểu học
Tên tác giả: Trần Thị Kim Mỹ
Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Trung Tự
Chức vụ: Giáo viên cơ bản

NĂM HỌC 2018 – 2019

skkn


MỤC LỤC
PHẦN I - ĐẶT VẤN ĐỀ.....................................................................................2
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI................................................................................2
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU.........................................................................2
3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU.........................................................................3
4. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU........................................3
5. PHẠM VI NGHIÊN CỨU............................................................................3
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................................3
PHẦN II - NỘI DUNG........................................................................................4
CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN ........................................................................4
CHƯƠNG II. CƠ SỞ THỰC TIỄN...................................................................7
I. CƠ SỞ THỰC TIỄN..........................................................................................7
II. NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH DẠNG KIỂU BÀI VIẾT ĐOẠN VĂN

NGẮN THEO CHỦ ĐỀ Ở LỚP 3.........................................................................7
III. QUY TRÌNH DẠY KIỂU BÀI VIẾT ĐOẠN VĂN NGẮN THEO CHỦ ĐỀ
Ở LỚP 3.................................................................................................................8
IV. THỰC TRẠNG...............................................................................................8
CHƯƠNG III. BIỆN PHÁP.............................................................................11
I.BIỆN PHÁP 1: CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS.................................................11
II. BIỆN PHÁP 2: THIẾT KẾ DẠY HỌC PHÙ HỢP........................................16
III. BIỆN PHAP 3. RÈN KĨ NĂNG VIẾT CÂU................................................16
IV. BIỆN PHÁP 4: TÍCH HỢP, LỒNG GHÉP .................................................23
V. BIỆN PHÁP 5: RÈN KĨ NĂNG LÀM VĂN MIỆNG...................................26
VI. BIỆN PHÁP 6: SỬ DỤNG CÁC PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC HIỆN
ĐẠI..28
VII. BIỆN PHÁP 7:VẬN DỤNG LINH HOẠT ĐÁNH GIÁ THEO THÔNG TƯ 22.....28
CHƯƠNG IV. KẾT QUẢ.................................................................................29
PHẦN III. KẾT LUẬN.....................................................................................33
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................35
1

skkn


PHẦN I - ĐẶT VẤN ĐỀ
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Tiếng Việt là môn học trung tâm, môn học công cụ chiếm thời lượng lớn
nhất trong thời gian học tập ở trường của học sinh tiểu học. Một trong những
phân mơn có vị trí quan trọng hàng đầu trong chương trình Tiếng Việt ở Tiểu
học là phân mơn Tập làm văn (TLV).
TLV là môn học phản ánh trung thực và tổng thể quá trình, kết
quả học tập Tiếng Việt ở Tiểu học của học sinh, nó rèn cho học sinh hai kĩ năng
cơ bản đó là “Nói” và “Viết”.

Với tầm quan trọng như vậy ngay từ lớp 2, học sinh đã được học riêng phân
môn TLV. Hiện nay các nhà trường rất chú trọng đến phân môn này. Học xong
chương trình Tập làm văn ở Tiểu học các em sẽ có một lượng kiến thức cơ bản
để có thể tiếp tục học lên các lớp trên.
Hơn thế nữa kiến thức về TLV nếu các em lĩnh hội tốt thì đó sẽ là cái vốn
vô giá trong cuộc đời các em. Là nền tảng căn bản vững chắc giúp các em bước
vào cuộc sống dễ dàng, phục vụ cho giao tiếp hàng ngày được thuận lợi có hiệu
quả.
Qua kinh nghiệm bản thân tôi nhận thấy, dạy tốt phân môn TLV không chỉ
“thức tỉnh” ở học sinh về nhận thức mà còn làm rung động về tình cảm, nảy nở
những ước mơ tốt đẹp, khơi dậy những năng lực hành động, sức mạnh sáng tạo
cũngnhư bồi dưỡng tâm hồn cao đẹp cho các em. Đó chính là cái đích mà bất cứ
người giáo viên nào cũng mong có được.
Thực tế ở những lớp tôi dạy, học sinh rất ngại học TLV, thậm trí có em
cịn “sợ” học TLV. Các em đều cho rằng học TLV là khó, khó nhất trong các
mơn học.Vì vậy các em ít cố gắng hoặc có cố gắng nhưng chưa bền bỉ nên
không thu được hiệu quả cao.Và hiện nay đa số các em học sinh lớp 3 đều rất
ngại học phân mơn TLV vì khơng biết nói gì? viết gì? Ngay cả bản thân giáo
viên đơi khi cũng không tự tin lắm khi dạy phân môn này so với các phân môn
khác.
Với tầm quan trọng của phân mơn Tiếng Việt nói chung và TLV lớp 3 nói
riêng. Tôi luôn trăn trở làm thế nào để dạy tốt và giúp học sinh học tốt phân mơn
TLV? Chính những trăn trở đó đã giúp tơi đến với đề tài: Một số biện pháp
giúp học sinh làm tốt dạng bài “Viết đoạn văn ngắn theo chủ đề ’’ ở lớp 3.
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:

2

skkn

Chương trình Tiếng Việt góp phần nâng cao kĩ năng giao tiếp cho HS. HS
học theo chương trình mới năng động hơn, khả năng giao tiếp tốt hơn, mạnh dạn
hơn nhiều so với học sinh học theo chương trình sách giáo khoa cũ.
Đề tài này nhằm giúp giáo viên:
-Tìm ra một quy trình giảng dạy hiệu quả nhất, phù hợp với trình độ nhận
thức của các em.
-Tìm hiểu và làm sáng tỏ những nguyên nhân còn tồn tại trong quá trình
dạy TLV ở lớp 3.
-Đề xuất một số giải pháp để khắc phục hạn chế trong việc dạy TLV ở
lớp 3.
3. NHIỆM VỤ VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn để dạy tốt dạng bài Viết một đoạn
văn ngắn theo chủ đề ở phân môn TLV.
Đề xuất những biện pháp giúp HS biết cách làm TLV dạng bài “Viết
một đoạn văn ngắn theo chủ đề”.
Dạy học thực nghiệm vấn đề cần nghiên cứu.
4. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:
Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp giúp HS làm tốt dạng bài “Viết đoạn
văn ngắn theo chủ đề” ở lớp 3.
Khách thể nghiên cứu: Phương pháp dạy TLVở lớp 3 trong trường tiểu
học.
5. PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
Nghiên cứu về việc dạy học TLV ở lớp 3 dạng bài “Viết một đoạn văn
ngắn theo chủ đề”.
Đề tài được tiến hành ở trường Tiểu học Trung Tự với giáo viên nhà trường
và học sinh khối 3.
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
Phương pháp nghiên cứu lý thuyết:
Các tài liệu, giáo trình có liên quan đến vấn đề nghiên cứu như: SGK,

chương trình, sách giáo viên…
Phương pháp điều tra quan sát:
Thơng qua dự giờ, tìm hiểu thực trạng dạy và học qua tiết TLV ở trường
tiểu học.
Phương pháp đàm thoại:
Trao đổi với giáo viên trong tổ khối về những thuận lợi, khó khăn khi dạy
tiết TLV. Trao đổi với học sinh về vướng mắc của học sinh khi học TLV. Tham
khảo sáng kiến kinh nghiệm của đồng nghiệp.
3

skkn


Phương pháp thực nghiệm:
Soạn giáo án, đặc biết là giáo án điện tử để dạy thực nghiệm trên lớp.
Phương pháp thống kê toán học:
Đánh giá, đối chiều kết quả trước và sau khi thực hiện các biện pháp

PHẦN II - NỘI DUNG
CHƯƠNG 1- CƠ SỞ LÝ LUẬN
I. Vị trí, nhiệm vụ của phân môn Tập làm văn trong trường Tiểu học:
1. Vị trí
Tập làm văn được hiểu là tập sản sinh, tạo lập ngôn bản. Dạy TLV là dạy
các kiến thức và kĩ năng giúp HS tạo lập, sản sinh ra ngơn bản. Phân mơn
TLVcó vai trị, vị trí quan trọng trong việc hoàn thiện và nâng cao dần các kĩ
năng sử dụng tiếng Việt đã được hình thành, xây dựng ở các phân mơn khác.
Nhờ q trình vận dụng các kĩ năng để tạo lập, sản sinh văn bản trong dạy
học TLV, Tiếng Việt trở thành một công cụ sinh động trong quá trình học tập và
giao tiếp của học sinh tiểu học.
2. Nhiệm vụ

Nhiệm vụ cơ bản của phân môn TLV là giúp HS tạo ra được các ngơn bản
nói và viết theo các phong cách chức năng ngơn ngữ, hình thành và phát triển
năng lực tạo lập ngôn bản - một năng lực được tổng hợp từ các kĩ năng bộ phận
như: xác định mục đích nói, lập ý, triển khai ý thành lời (dạng nói, viết bằng
câu, đoạn, bài). Nhiệm vụ cụ thể của phân môn TLV bao gồm:
- Cung cấp kiến thức và hình thành, phát triển các kĩ năng bộ phận, góp
phần hình thành và phát triển năng lực tạo lập, sản sinh ngôn bản.
- Cung cấp tri thức về các dạng nghi thức lời nói, rèn kĩ năng nói theo các
nghi thức đó.
- Rèn kĩ năng nói, viết các ngơn bản thơng thường và một số văn bản
nghệ
thuật như kể chuyện, miêu tả.
- Rèn các kĩ năng đặc thù phù hợp với mỗi dạng bài, kiểu bài TLV (kĩ
năng quan sát trong văn tả, kể; kĩ năng xây dựng cốt truyện, chi tiết, tình tiết
trong văn kể chuyện...).
- Ngồi ra, phân mơn TLV cũng góp phần rèn luyện tư duy (tư duy hình
tượng, tư duy logic, kĩ năng phân tích - tổng hợp - phân loại - lựa chọn) và hình
thành nhân cách (lịch sự, khn mẫu trong giao tiếp; bồi dưỡng tình cảm đẹp và
vốn sống...) cho học sinh tiểu học.
II. Các kĩ năng làm văn
4

skkn


Để dạy tốt dạng bài Viết đoạn văn theo chủ đề, chúng ta cần thực hiện sao
cho học sinh có thể thực hiện liên hồn các kĩ năng nghe, nói, đọc, viết. Cụ thể:
- Kĩ năng xác định đề bài, yêu cầu và giới hạn đề bài của bài viết (kĩ năng
tìm hiểu đề).
- Kĩ năng tìm ý (thu thập tài liệu cho bài viết).

- Kĩ năng lập dàn ý (hệ thống hóa, lựa chọn tài liệu).
- Kĩ năng diễn đạt (dùng từ đặt câu).
- Kĩ năng viết đoạn, viết bài theo các phong cách khác nhau (miêu tả, kể
chuyện, viết thư…).
- Kĩ năng hoàn thiện bài viết (phát hiện và sửa chữa lỗi).
1. Tính chất của phân mơn TLV
1.1. Phân môn TLV là phân môn tổng hợp bởi lẽ: Sử dụng tồn bộ kĩ năng
do nhiều phân mơn trong mơn Tiếng Việt đảm nhiệm và góp phần phát
triển và hồn thiện chúng:
Để dạy TLV cho HS, giáo viên khơng những cần quan tâm rèn luyện các
kĩ năng làm bài mà còn quan tâm đến việc bồi dưỡng tâm hồn, cảm xúc, mở
rộng và nâng cao vốn hiểu biết, vốn sống cho các em. Chỉ có như vậy bài văn
của các em mới trở nên sinh động và có hồn.
1.2 Tính chất sáng tạo của phân mơn TLV
Đổi mới phương pháp dạy học thực chất là tìm cách chuyển hóa những
thành tựu mới nhất của khoa học kĩ thuật và khoa học giáo dục vào thực tiễn dạy
hoc. Một vấn đề như vậy đòi hỏi sự đổi mới đồng bộ từ nội dung, phương pháp
đến phương tiện, hình thức tổ chức dạy học. Trong dạy TLV, giáo viên không
chỉ quan tâm đến sản phẩm là bài nói, bài viết của học sinh mà cịn phải quan
tâm đến q trình làm ra bài nói, bài viết đó. Điều đó có nghĩa là giáo viên cần
hướng dẫn HS các thao tác để các em dựa trên các hiểu biết của mình để tự tìm
ra kiến thức.
Mỗi bài văn là một sản phẩm không lặp lại của từng học sinh trước đề bài.
Do đó có thể nói trong việc học làm văn, học sinh được chủ động, tự do thể hiện
cái “tơi”của mình một cách rõ ràng, bộc bạch cái riêng của mình một cách trọn
vẹn. Dạy TLV là dạy các em tập suy nghĩ riêng, tập sáng tạo, tập thể hiện trung
thực con người mình.
2. Nguyên tắc và phương pháp dạy học
2.1. Nguyên tắc
Nguyên tắc dạy học Tiếng Việt là những quan điểm cơ bản được coi là

tiền đề để xác định nội dung, phương pháp, cách thức tổ chức hoạt động dạy học Tiếng Việt trong nhà trường:
5

skkn


- Nguyên tắc phát triển tư duy.
- Nguyên tắc giao tiếp (nguyên tắc phát triển lời nói).
- Nguyên tắc chú ý tâm lý và trình độ Tiếng Việt vốn có của HS.
- Nguyên tắc kết hợp rèn luyện cả 2 hình thức lời nói, dạng viết, dạng nói.
- Ngun tắc tích hợp.
-Ngun tắc hướng tới những phương pháp và hình thức dạy học tích cực.
2.2. Các phương pháp trong dạy học Tiếng Việt
* Phương pháp phân tích ngơn ngữ:
Phân tích ngôn ngữ là phương pháp dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học
sinh phát hiện ra các hiện tượng ngôn ngữ nhất định từ các ngữ liệu để phát hiện
ra những đặc trưng của chúng. Phương pháp phân tích ngơn ngữ được sử dụng
trong tất cả các phân phân môn của môn học Tiếng Việt ở Tiểu học.
* Phương pháp luyện tập theo mẫu:
Đây là phương pháp mà GV tổ chức cho HS hoạt động tạo ra các đơn vị
lời nói bằng cách mơ phỏng lời thầy (cơ) giáo hoặc SGK…
* Phương pháp thực hành giao tiếp:
Nội dung của phương pháp này là đặt HS vào các tình huống giao tiếp cụ
thể để rèn luyện kĩ năng sử dụng ngôn ngữ. Tình huống giao tiếp có thể là tình
huống giao tiếp cụ thể là tình huống thực hành ở lớp hoặc những tình huống
được tạo ra từ các nhiệm vụ học tập trong SGK.
Kết luận:
Như vậy, qua việc phân tích cơ sở lí luận của việc dạy TLV ở trường Tiểu
học nói chung, dạy TLV ở lớp 3 nói riêng, ta thấy phân mơn TLV có vị trí hết
sức quan trọng. Nó trang bị kiến thức và rèn luyện làm văn cho HS. Qua đó, mở

rộng vốn sống, rèn luyện tư duy, bồi dưỡng tâm hồn, cảm xúc thẩm mĩ, hình
thành nhân cách học sinh.
Việc dạy học TLV phải bám sát vào nguyên tắc và phương pháp dạy
Tiếng Việt, đòi hỏi giáo viên vận dụng linh hoạt các phương pháp nhằm phát
huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS, tạo nên sắc thái riêng trong mỗi
bài văn của các em.

6

skkn


CHƯƠNG 2 - CƠ SỞ THỰC TIỄN
I. Cơ sở thực tiễn:
Trong chương trình TLV lớp 2 các em đã được làm quen với dạng bài viết
đoạn văn ngắn từ 3 đến 5 câu liên quan đến những nội dung mang tính gần gũi
với các em trong cuộc sống hàng ngày như:“Viết về một người thân của em”hay
“Viết về em và trường em”. Nhưng lên lớp 3 thì bài tập đã yêu cầu cao hơn,
không chỉ về số lượng câu mà nội dung viết yêu cầu cao hơn rất nhiều, đòi hỏi
các em phải có vốn hiểu biết rộng về cuộc sống xung quanh, như bài “ Viết về
một trận thi đấu thể thao”.
Vì vậy trong quá trình làm bài các em còn rất lúng túng, nhiều em làm bài
chưa đạt yêu cầu. Nhiều em dùng từ sai, viết chưa thành câu. Có những bài đủ
số câu nhưng khơng đủ ý. Có em diễn đạt cịn lủng củng, sắp xếp ý cịn lộn xộn,
câu chưa thốt ý. Qua thực trạng trên tơi thấy mình cần phải có phương pháp
giảng dạy như thế nào để học sinh ham thích, hứng thú học TLV. Hơn nữa,
trong phân phối chương trình hiện nay, một tuần chỉ có 1 tiết TLV, với thời gian
như vậy địi hỏi người giáo viên phải tìm ra một hướng đi ngắn nhưng đem lại
hiệu quả cao. Kiểu bài Viết đoạn văn ngắn theo chủ đề ở lớp 3 có nội dung gắn
với một chủ điểm nhất định và có liên quan đến nội dung, kiến thức của các

phân môn khác trong môn Tiếng Việt như phân môn Tập đọc, Luyện từ và
câu,....
Như vậy để dạy tốt kiểu bài này, người giáo viên cần nắm chắc nội dung
và phương pháp tổ chức q trình dạy học TLV; phân tích kĩ nội dung chương
trình sách giáo khoa để từ đó có những biện pháp tác động hiệu quả đến quá
trình dạy kiểu bài Viết đoạn văn ngắn theo chủ đề trong phân mơn TLV lớp 3.
II. Nội dung chương trình dạy kiểu bài Viết đoạn văn ngắn theo chủ đề ở
lớp 3:
Trong chương trình Tiểu học mới, mơn Tiếng Việt được dạy theo các chủ
điểm. Mỗi chủ điểm thường được học trong 2 tuần. Trong mỗi một chủ điểm,
các phân môn Tập đọc, Luyện từ và câu, Chính tả, TLV,… đều có nội dung

7

skkn


xoay quanh một chủ điểm. Bài “Viết đoạn văn ngắn theo chủ đề” thường được
sắp xếp vào tuần cuối cùng của mỗi chủ điểm.
Ví dụ: Tuần 5- tuần 6 chủ điểm: Tới trường, thì tiết TLV của Tuần 6 có
bài viết đoạn văn Kể về buổi đầu đi học. Trong mỗi tiết TLV thường có 2 bài
tập. Bài tập số 1 là bài làm miệng, bài tập số 2 là bài làm viết.
Ví dụ Tiết TLV của tuần 22
Bài 1: Hãy kể về một người lao động trí óc mà em biết.
Bài 2: Viết những điều em vừa kể thành một đoạn văn ( từ 5 đến 7 câu).
Nội dung của các bài viết bám sát theo các chủ điểm, nói về các lĩnh vực
khác nhau như: kể hoặc tả ngắn về người thân, gia đình, trường lớp, quê hương,
lễ hội, hoạt động thể thao - văn nghệ,….
Nội dung các bài tập Viết đoạn văn theo chủ đề cụ thể như sau:
- Viết về buổi đầu em đi học (Chủ điểm Tới trường - Tuần 6)

- Viết về người hàng xóm (Chủ điểm Cộng đồng - Tuần 8)
- Viết về cảnh đẹp đất nước (Chủ điểm Bắc - Trung - Nam - Tuần 12)
- Viết về tổ em (Chủ điểm Anh em một nhà - Tuần 15)
- Viết về người lao động trí óc (Chủ điểm Sáng tạo - Tuần 22)
- Viết về buổi biểu diễn nghệ thuật (Chủ điểm Nghệ thuật - Tuần 23)
- Viết về lễ hội (Chủ điểm Lễ hội - Tuần 26)
- Viết về một trận thi đấu thể thao (Chủ điểm Thể thao - Tuần 29)
- Viết về bảo vệ môi trường (Chủ điểm Ngôi nhà chung - Tuần 32)
Trong số các bài viết trên, chỉ có bài viết về một trận thi đấu thể thao
được dạy trong một tiết. Các bài còn lại chỉ được dạy trong nửa tiết. Bài làm viết
thường được thực hiện sau bài làm miệng. Dạng bài này rèn cho học sinh kĩ
năng viết, kĩ năng tạo lập văn bản. Viết đúng đề tài, đúng ngữ pháp, đúng chính
tả.
III. Quy trình dạy kiểu bài Viết đoạn văn ngắn theo chủ đề:
Bài viết đoạn văn ngắn theo chủ đề là bài làm viết, được thực hiện sau bài
làm miệng nên phần gợi ý nội dung bài viết nằm trong bài tập 1 – bài làm
miệng.Vì vậy giáo viên cần tiến hành giảng dạy theo các bước sau:
- Học sinh đọc đề bài.
- Xác định yêu cầu của bài viết.
- Hướng dẫn viết bài.
- Học sinh viết bài.
- Chữa, nhận xét, rút kinh nghiệm bài viết của học sinh.

8

skkn


Tuy quy trình dạy học là như vậy nhưng nếu người giáo viên không linh
hoạt trong việc lựa chọn phương pháp và hình thức tổ chức dạy học sao cho phù

hợp với trình độ học sinh của mình thì hiệu quả giờ dạy sẽ không cao.
IV. Thực trạng việc dạy và học kiểu bài “Viết đoạn văn ngắn theo chủ đề” ở
lớp 3:
1. Thuận lợi:
- Học sinh được quan tâm, chăm sóc chu đáo của gia đình. Có đủ sách vở
và đồ dung học tập. Nhận được nhiều sự quan tâm của các lực lượng giáo dục ở
địa phương.
- Học sinh được học theo mơ hình học 2 buổi/ngày nên có nhiều điều kiện
để giáo viên quan tâm đến từng đối tượng học sinh.
- Cở sở vật chất được đầu tư xây dựng mới nên rất khang trang, hiện đại.
- Giáo viên nhiệt tình, ln tìm tịi, nghiên cứu các tài liệu, đáp ứng kịp
thời nhiệm vụ dạy học, quan tâm đến mọi đối tượng học sinh.
2. Khó khăn:
Qua việc phân tích nội dung chương trình sách giáo khoa ở trên, ta thấy
phân mơn TLV lớp 3 hiện nay có sự đổi mới cả vệ nội dung lẫn phương pháp.
Việc dạy học theo quan điểm đổi mới không chỉ rèn kĩ năng nói mà cịn
chú trọng rèn cho học sinh kĩ năng viết, kĩ năng tạo lập văn bản cho học sinh.
Điều đó giúp cho học sinh biết vận dụng tổng hợp các kiến thức trong các phân
môn của môn Tiếng Việt để trình bày được một văn bản đúng chủ đề, đúng ngữ
pháp, đúng chính tả.
Cũng chính vì sự đổi mới đó khiến nhiều giáo viên cịn lúng túng trong
giảng dạy. Đặc biệt với bài Viết đoạn văn ngắn theo chủ đề đòi hỏi cao ở cả giáo
viên và học sinh, khiến khơng ít giáo viên gặp khó khăn khi dạy. Khó vì u cầu
của một số bài viết về những lĩnh vực chưa thật sự gần gũi quen thuộc với học
sinh như: Viết về một trận thi đấu thể thao; Viết về một lễ hội…. Thời gian chỉ
có một nửa tiết để học sinh nhớ và viết, trình bày thành một đoạn văn. Như vậy
với học sinh lớp 3 không phải em nào cũng làm được.
Qua tham khảo và dự giờ một số giáo viên dạy lớp 3, tôi thấy dạy kiểu bài
Viết đoạn văn ngắn theo chủ đề, phần lớn các giáo viên đều bám sát vào sách
giáo khoa và câu hỏi gợi ý trong sách giáo khoa để soạn bài và hướng dẫn học

sinh làm bài mà chưa đi sâu khám phá, tìm tịi các kiến thức, cung cấp thêm cho
học sinh vốn từ hoặc sử dụng thêm tranh ảnh tư liệu để dẫn dắt học sinh đến với
bài tập một cách tự nhiên, nhẹ nhàng. Giáo viên cịn nói nhiều, nói cho cả học

9

skkn


sinh, dẫn đến học sinh làm theo mẫu, chỉ nhớ lại lời của cơ để viết bài mà khơng
có sự sáng tạo của chính mình. Giáo viên chưa biết khai thác triệt để các kiến
thức qua các phân môn khác của môn Tiếng việt để bổ trợ cho phân môn TLV.
Các em viết văn trên cơ sở trả lời các câu hỏi. Câu văn ngắn gọn, khô khan,
dùng từ thiếu chính xác, câu cịn chưa rõ ý. Một bài văn nhưng thực tế khơng
khác gì việc liệt kê các ý cho đủ nội dung. Kĩ năng đặt câu còn rất hạn chế và
gần như các em chưa vận dụng 2 nghệ thuật đã học là so sánh và nhân hóa vào
việc viết văn. Có em hết giờ vẫn chỉ viết được hai, ba câu. Trong bài Viết về
người lao động trí óc có em viết “ HS như nuốt từng lời của cô Hoa”. Hay bài
Viết về trận thi đấu thể thao có em viết “Một cầu thủ của đội 3A đã đá bóng vào
gơn của đội 3B nhưng thủ mơn của đội 3B đã túm được bóng”.
Qua khảo sát, tôi thấy phần lớn các em chưa biết dùng từ đặt câu. Bài viết
chưa đủ ý, diễn đạt còn lủng củng. Có bài đủ ý nhưng câu văn cịn khơ khan,
khơng có hình ảnh, sử dụng dấu câu tự do.
HS có kĩ năng
Học sinh có kĩ năng
HS chưa có kĩ năng
viết văn tốt
viết văn
viết văn
4/42 = 9,5%

12/42 = 28,6%
26/42 = 61,9%

10

skkn


CHƯƠNG 3
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LÀM TỐT
DẠNG BÀI “VIẾT ĐOẠN VĂN NGẮN THEO CHỦ ĐỀ”
Xuất phát từ thực tế trên và rút kinh nghiệm giảng dạy kiểu bài “ Viết
đoạn văn theo chủ đề” của các giáo viên lớp 3, tơi đã tiến hành nghiên cứu và
tìm ra phương pháp dạy học thích hợp, giúp các em học sinh mạnh dạn chiếm
lĩnh tri thức mới và thoải mái, tự tin khi học TLV viết. Sau đây, tôi xin trình bày
một số biện pháp mà tơi đã thực hiện góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy
kiểu bài Viết đoạn văn ngắn theo chủ đề trong phân môn TLV lớp 3.
I. Biện pháp 1: Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
1. Chuẩn bị của giáo viên:
Để dạy tốt phân mơn TLV nói chung và kiểu bài Viết đoạn văn theo chủ
đề ở lớp 3 nói riêng, tơi đã nghiên cứu kĩ nội dung từng bài tập trong sách giáo
khoa và mục đích yêu cầu của sách giáo viên để nắm được những kiến thức, kĩ
năng học sinh cần đạt sau mỗi bài học, trọng tâm của mỗi đề bài là gì? Ngồi ra
tơi cịn tìm hiểu thêm những nội dung kiến thức thuộc các chủ điểm.
- Chủ điểm Sáng tạo có bài Viết về người lao động trí óc: Tơi đọc thêm tài
liệu, tìm hiểu thêm về các ngành nghề lao động bằng trí óc và tơi tập trung tìm
hiểu kĩ cơng việc của mỗi ngành nghề đó. Ví dụ như một kĩ sư điện tử cơng việc
chính của họ là gì? Thành quả lao động của họ là gì? Kĩ sư xây dựng họ làm
những gì? Địa điểm nơi làm việc?
-Chủ điểm thể thao: Tôi cũng tìm hiểu thêm về mơn bóng đá, bóng

chuyền, …. tìm hiểu về số lượng cầu thủ trong một trận đấu, hình thức thi đấu,
rồi các thuật ngữ dùng trong thi đấu thể thao; tinh thần, niềm tự hào của các vận
động viên.

11

skkn


-Chủ điểm về lễ hội: Tôi đã sưu tầm thêm tranh ảnh về quang cảnh lễ hội,
các hoạt động diễn ra trong lễ hội và phóng to cho HS quan sát. Khi quan sát
tranh học sinh sẽ dễ nói, dễ viết và có hứng thú học tập hơn.

Ảnh Hội đua thuyền

Ảnh Lễ hội Chọi Trâu

12

skkn


Ảnh Múa rồng

Ảnh Lễ hội Đền Hùng
13

skkn

Ảnh Đánh đu

Để chuẩn bị cho bài Viết về cảnh đẹp đất nước tuần 12, tơi khuyến khích
học sinh sưu tầm thêm các tranh ảnh về cảnh đẹp của đất nước chứ không chỉ
14

skkn


dựa vào một bức tranh của sách giáo khoa. Các em có thể chọn cho mình một
cảnh đẹp theo ý thích để kể. Bài viết của các em sẽ phong phú và giàu cảm xúc.
Giáo viên tìm hiểu về cảnh đẹp: vùng miền, đặc sản, thời tiết khí hậu, du lịch,
thăm quan, di tích lịch sử…
Ảnh Cảnh biển Nha Trang

Ảnh Chùa Một Cột

15

skkn


Ảnh Cảnh sông Hương

16

skkn


Ảnh Cảnh Hồ Gươm

Việc nắm vững kiến thức của giáo viên còn giúp cho các em giải đáp
những thắc mắc và tự tin hơn khi làm bài. Vì có một số lĩnh vực mà không phải
học sinh nào cũng biết, cũng quan tâm.
2. Sự chuẩn bị bài của học sinh:
Với thời gian là 40 phút, một học sinh lớp 3 phải hồn thành một bài văn
miệng và trình bày một bài văn viết như vậy sẽ rất khó để có thể làm hay, làm
đầy đủ và tốt được. Vì vậy, việc chuẩn bị bài ở nhà là rất cần thiết. Trước hơm
có tiết TLV, tơi u cầu các em đọc đầu bài sau đó tơi gợi ý sơ qua về yêu cầu
của bài. Với đề bài Viết về buổi đầu đi học, các em có thể nhớ lại những kỉ niệm
của buổi đầu đi học và ghi chép ra giấy nháp những ý chính. Hay viết về một
người hàng xóm, nếu khơng biết tuổi của người đó các em có thể hỏi bố, mẹ để
phục vụ cho việc viết bài của các em. Việc chuẩn bị bài trước khi đến lớp sẽ
giúp các em tự tin hơn và tạo tâm thế cho các em học tốt và tiết kiệm được thời
gian.
II. Biện pháp 2: Thiết kế kế hoạch dạy học phù hợp với trình độ nhận thức
của học sinh, giúp học sinh nắm được trình tự các bước khi viết một đoạn
văn
1. Thiết kế kế hoạch dạy học phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh,
thể hiện rõ phân hoá đối tượng học sinh:

17

skkn


Theo tôi, việc thiết kế bài dạy là một công việc quan trọng và cần thiết
của người giáo viên. Để xây dựng được phương án giảng dạy tốt và hiệu quả, tôi
luôn chú ý đến một số vấn đề sau đây:
- Việc thiết kế bài dạy không nên phụ tuộc hồn tồn vào SGV mà cần

xuất phát từ tình hình thực tiễn của lớp để có những điều chỉnh, thay đổi phù
hợp với đối tượng học sinh lớp mình.
- Khơng nên sao chép y nguyên theo SGV hoặc dùng lại hoàn toàn các
thiết kế bài dạy của những năm trước bởi thiết kế bài dạy của những năm trước
dù tốt nhưng không thể phù hợp với đối tượng học sinh năm nay. SGV chỉ đưa
ra những hướng dẫn chung. Việc dạy học có hiệu quả xuất phát từ đối tượng cụ
thể, tức là học sinh từ lớp đang dạy. Vì vậy, tơi ln có thiết kế bài dạy mới
hoặc dùng giáo án của năm học trước có chỉnh sửa, bổ sung cho phù hợp.
Ví dụ, dạy bài “Kể về trận thi đấu thể thao”, năm học trước tôi gợi ý
hướng dẫn học sinh có thể kể về các trận thi đấu kéo co mà lớp đã tham gia.
Năm học này tôi lại gợi ý học sinh kể về trận thi đấu bóng đá mà lớp đã tham gia
ở trường…
2. Giúp học sinh nắm được trình tự các bước khi viết một đoạn văn:
Mặc dù ở lớp 3 chưa yêu cầu HS viết thành một bài văn có đầy đủ ba
phần: mở bài - thân bài - kết bài. Tuy nhiên, ở mỗi bài viết tôi vẫn hướng dẫn
học sinh viết theo một trình tự chung như sau:
- Viết câu mở đầu (Giới thiệu đối tượng cần viết).
- Phát triển đoạn văn (Kể về đối tượng).
- Câu kết thúc (Tình cảm, suy nghĩ, mong ước của mình về đối tượng).
Khi viết theo một trình tự quy định như thế này, các em sẽ dễ dàng viết
được một đoạn văn hoàn chỉnh, đủ ý và đó cũng là nền tảng để các em viết văn
tốt ở các lớp học cao hơn.
3. Tích lũy và phát triển vốn từ cho học sinh:
Để giúp học sinh tích lũy và mở rộng vốn từ, giáo viên chú trọng khi
dạy các tiết Luyện từ và câu, tăng cường tìm từ, mở rộng vốn từ theo chủ điểm,
thi tìm nhanh, tìm đúng các từ theo chủ điểm.
Bài tập 1: Tìm những từ chỉ:
+ Tên một số lễ hội.
+ Tên các hoạt động lễ hội.
Bài tập 2: Tìm từ chỉ:

+ Tên các môn thể thao.
+ Hoạt động thể thao bắt đầu bằng tiếng “ đấu”.
18

skkn


Tôi tổ chức cho học sinh làm bài dưới dạng trò chơi. Chia học sinh ra
thành các đội chơi, cùng làm một yêu cầu trong một thời gian nhất định. Hình
thức làm bài dưới dạng trị chơi, giúp các em cảm thấy thoải mái vui vẻ khi học
bài và tạo ấn tượng để các em ghi nhớ từ.
Sau nghiên cứu tôi đã mạnh dạn phân loại và đưa ra một số dạng bài tập
để giúp các em tích lũy vốn từ, hiểu được nghĩa của từ và vận dụng vào viết văn:
- Dạng 1: Tìm từ
a) Em hãy tìm 15 từ thuộc chủ điểm trường học. Trong các từ em vừa tìm,
có từ chỉ sự vật khơng? Đó là những từ nào?
b) Em hãy tìm 10 từ chỉ hoạt động chơi thể thao, sau đó viết 3 câu theo
mẫu. Ai làm gì? ( Mỗi câu có sử dụng một từ vừa tìm).
c) Em hãy tìm 10 từ chỉ đặc điểm tính nết của người, sau đó đặt 5 câu theo
mẫu Ai thế nào?
- Dạng 2: Gạch chân những từ chỉ hoạt động thường diễn ra trong lễ hội.
a. Dâng hương
b. Ném cịn
c. Đánh đu
d. Phẫu thuật
e. Đua mơ tơ
g. Tưởng niệm
h. Rước
i. Đua ô tô
k. Múa hát

- Dạng 3: Em hãy cho biết những câu sau thuộc mẫu câu gì? Hãy gạch
chân dưới các từ chỉ hoạt động có trong câu.
a) Cha làm cho con một chiếc chong chóng bằng lá dừa.
b) Chị đưa tôi đến trường từ rất sớm.
c) Chị tập thể dục ngoài sân.
Việc bồi dưỡng vốn sống, tích lũy vốn từ để giúp các em học văn, làm
văn. Học văn, làm văn cũng như con người, bước vào cuộc đời. Mỗi con người
bước vào cuộc đời đều phải chuẩn bị cho mình những hành trang cần thiết. Vì
vậy người giáo viên phải giúp HS tích lũy vốn từ trong suốt q trình học chứ
khơng phải ngày một, ngày hai.
III. Biện pháp 3: Rèn kĩ năng viết câu; Hình thành đoạn văn trên cơ sở các
câu hỏi gợi ý; Sử dụng biện pháp nghệ thuật trong viết văn
1. Rèn kĩ năng viết câu:
Để giúp học sinh nói, viết thành câu, tơi tăng cường sử dụng biện pháp
phân tích ngôn ngữ.
Dựa vào các mẫu câu đã học trong phân mơn Luyện từ và câu “Ai là gì?”,
“Ai làm gì?” hay “Ai thế nào?”, tôi hướng dẫn các em nhận biết: Câu văn em
nói và viết ra đã đủ hai bộ phận chưa? Bộ phận trả lời cho câu hỏi Ai? (hoặc cái
19

skkn