Skkn một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh thcs trong các bài vẽ tranh đề tài

Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
MỤC LỤC:
PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................ 3
I- Lý do chọn đề tài. ......................................................................................... 3
1. Cơ sở lý luận. ............................................................................................ 3
2. Cơ sở thực tiễn. ......................................................................................... 3
3. Về tính cấp thiết của đề tài........................................................................... 4
II. Mục đích nghiên cứu. .................................................................................. 4
III. Đối tượng nghiên cứu. ............................................................................... 4
IV. Phương pháp nghiên cứu. .......................................................................... 5
V. Phạm vi kế hoạch nghiên cứu. .................................................................... 5
PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ .................................................... 6
1. Những nội dung lý luận liên quan trực tiếp đến vấn đè nghiên cứu .......... 6
2. Thực trạng việc dạy – học Mĩ thuật – phân môn vẽ tranh ......................... 6
2.1. Nhận xét chung: ......................................................................................... 6
2.2. Quá trình giảng dạy và kết quả học tập của HS đối với phân môn vẽ
tranh hiện nay................................................................................................... 7
2.3. Nguyên nhân .............................................................................................. 7
3. Các biện pháp đã tiến hành ......................................................................... 8
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................... 17
PHẦN BỐN: HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN ............................................... 19

1/19

skkn


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DH: Dạy học
GV: Giáo viên
HS: Học sinh
PPDH: Phương pháp dạy học
PP: Phương pháp

2/19

skkn


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ
I- Lý do chọn đề tài.
1.
Cơ sở lý luận.
Mỗi người mỗi nghề đều mang những đặc thù, đặc trưng riêng của từng
ngành nghề sao cho phù hợp với từng năng lực sở trường của mình. Nghề dạy
học được coi là một nghề cao quý bởi sản phẩm chủ yếu là nhân cách con người.
Muốn trở thành con người hữu ích đều phải trải qua sự giáo dục của nhà trường.
Dạy học đã khó, dạy học mĩ thuật lại càng khó hơn. Bởi ngoài việc dạy
học sinh những kiến thức cơ bản thì việc học mĩ thuật cịn phải đem lại niềm vui
cho mọi người, làm cho mọi người nhìn ra cái đẹp, thấy cái đẹp của chính mình,
xung quanh mình để cuộc sống trở lên gần gũi đáng yêu hơn. Đồng thời học mĩ
thuật giúp mọi người tự tạo ra cái đẹp cho bản thân theo cách hiểu, cách lý giải
của mình, làm cho cuộc sống thêm ý nghĩa, tươi vui, hạnh phúc.
Dạy và học mĩ thuật ở trường THCS không nhằm đào tạo ra họa sĩ hay
người làm nghệ thuật mà nhằm giáo dục thị hiếu thẩm mĩ cho học sinh, chủ yếu
cho học sinh tiếp xúc, làm quen và thưởng thức cái đẹp, tập tạo ra cái đẹp, vận

dụng cái đẹp vào trong cuộc sống hàng ngày cho bản thân, gia đình và xã hội.
Để làm được điều này cần hiểu về cách nhìn, cách cảm nhận, cách lý giải sự vật
hiện tượng của học sinh hay nói cách khác là “ ngơn ngữ tạo hình” trong bộ
mơn mĩ thuật mà cụ thể ở đề tài nghiên cứu này được tìm hiểu thơng qua phân
mơn vẽ tranh. Việc tìm hiểu đặc trưng của ngơn ngữ tạo hình ở học sinh THCS
sẽ giúp cho giáo viên giảng dạy đánh giá một cách tích cực, đúng đắn, gây hứng
thú cho cả người học và người dạy. Giúp người dạy tìm ra được phương pháp,
cách thức giảng dạy phù hợp với từng đối tượng, lứa tuổi. Tuy nhiên dạy như
thế nào? dạy thật tốt hay bình thường cịn phụ thuộc vào ý thức đạo đức nghề
nghiệp của mỗi chúng ta đồng thời phụ thuộc vào năng lực chuyên môn của mỗi
giáo viên.
2.
Cơ sở thực tiễn.
Với mong muốn trở thành người giáo viên dạy tốt, dạy giỏi, hoàn thành
tốt nhiệm vụ được giao thì cần rất nhiều yếu tố: chun mơn nghiệp vụ, kiến
thức kinh nghiệm, lòng say nghề yêu trẻ…Trong thực tế dạy học mĩ thuật, đặc
biệt trong các giờ dạy ở phân mơn vẽ tranh giáo viên vẫn cịn lúng túng, thực
hiện chưa có hiệu quả việc đổi mới phương pháp dạy học để phát huy tính tích
cực của học sinh.
3/19

skkn


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
a) Biểu hiện.
Giáo viên còn phải làm việc nhiều trong giờ dạy.
Trong giờ dạy vẽ tranh giáo viên cịn nói nhiều nhưng thị phạm ít, hướng
dẫn ít nên học sinh khơng hiểu hoặc hiểu nhưng khơng sâu, khơng rõ ràng.

Học sinh ít được hoạt động để tự tìm ra kiến thức mà đa số là các em thụ
động trong việc trả lời câu hỏi, nghe, ghi chép v.v.
Việc sử dụng phương tiện dạy học chưa hợp lí, chưa khoa học thậm chí
rất ít sử dụng phương tiện dạy học.
b) Đánh giá chất lượng của những giờ học đó.
Tiết học trở nên nặng nề, căng thẳng.
Khơng phát huy được tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh, học
sinh trở nên thụ động làm theo sự hướng dẫn, gợi ý của thầy là chủ yếu.
Giáo viên thì nói nhiều nhưng kiến thức đọng lại trong đầu học sinh lại
chẳng là bao vì học sinh khơng được tự mình tìm ra tri thức chỉ thụ động nghe,
ghi chép…
3. Về tính cấp thiết của đề tài.
Là một giáo viên mĩ thuật trực tiếp giảng dạy tôi luôn băn khoăn và cố
gắng học hỏi vấn đề vận dụng việc đổi mới phương pháp phát huy tính tích cực
của học sinh trong dạy phân môn vẽ tranh. Làm thế nào qua một tiết học mà
giáo viên vừa tổ chức cho học sinh biết được mục đích của đề tài, vừa vẽ được
một tác phẩm mang đúng nghĩa là giáo dục thẩm mĩ cho học sinh, mở rộng vốn
sống, vốn kinh nghiệm cho học sinh. Làm thế nào để học sinh phát huy được
tính tích cực của mình mà vẫn đảm bảo tính đặc trưng của bộ mơn: “Phát huy
tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ
tranh của bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” theo hướng đổi mới phương pháp
thì làm thế nào? Đó là vấn đề tơi quan tâm và là lí do tơi chọn đề tài này.
II. Mục đích nghiên cứu.
Trong đề tài này hồn tồn vì một mục đích chung của mục tiêu dạy học
mĩ thuật trường THCS là: Tùy từng địa phương, từng đối tượng học sinh ta có
thể áp dụng các bước lên lớp, nội dung kiến thức, cách dạy cho phù hợp.
Những yêu cầu của tiết dạy phân môn vẽ tranh cần đạt được là một tiết
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, học sinh không những
cảm thụ để vẽ đẹp mà còn biết vận dụng vào thực tiễn cuộc sống giúp cho cuộc
sống ngày thêm hồn nhiên trong mắt trẻ thơ.

III. Đối tượng nghiên cứu.
Đối tượng nghiên cứu là học sinh trường THCS Phan Đình Giót.
4/19

skkn


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
Nghiên cứu cách thiết kế, tổ chức các hoạt động trong giờ dạy phân môn
vẽ tranh.
IV. Phương pháp nghiên cứu.
Nghiên cứu lý thuyết để tìm ra cơ sở lí luận.
Khảo sát thực tế dạy học mĩ thuật ở trường THCS Phan Đình Giót.
Phân tích, lí giải, đối chiếu và chứng minh.
V. Phạm vi kế hoạch nghiên cứu.
Trong giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài này tôi chỉ đưa ra các cách cơ
bản và đơn giản khi thực hiện thiết kế, thực hiện các hoạt động dạy và học trong
phạm vi của các tiết ở phân môn vẽ tranh.

5/19

skkn


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Những nội dung lý luận liên quan trực tiếp đến vấn đè nghiên cứu
Đổi mới PPDH phân môn vẽ tranh

1.1. Khái niệm:
Đổi mới PPDH là đổi mới cách dạy của giáo viên và cách học của HS
đểHS tiếp thu kiến thức dễ dàng,nhanh và sâu sắc
1.2. Mục tiêu:
- Giáo dục thẩm mí ,giúp HS hiểu về cái đẹp của thiên nhiên và của tác
phẩm Mĩ thuật .Qua đó HS sẽ có cảm hứng tìm tịi và tạo ra cái đẹp,góp phần
xây dựng mơi trường thẩm mĩ cho xã hội
- Phát triển khả năng tư duy hình tượng,sáng tạo góp phần hình thành
phẩm chất con người lao động mới ,đáp ứng u cầu cơng nghiệp hóa, hiện đại
hóa của nước ta hiện nay.
1.3. Những định hướng cơ bản về đổi mới PPDH nhằm phát huy tính tích
cực,chủ động,sáng tạo của HS THCS trong các bài vẽ tranh
Phát huy tính tích cực,chủ động,sáng tạo của HS THCS trong các bài vẽ
tranh.GV cung cấp những quy ước chung của một bài vẽ tranh,ngồi ra cịn có
những gợi ý,so sánh,giới thiệu mà khơng có cơng thức,cũng như quy định dứt
khốt về lĩnh vực tranh đề tài,để phát huy trí tưởng tượng,sự tìm tòi,và quan
trọng hơn là hứng thú học tập cho HS.
2. Thực trạng việc dạy – học Mĩ thuật – phân môn vẽ tranh
2.1. Nhận xét chung:
Mĩ thuật,là một trong những mơn học cần thiết cho sự phát triển cân
đối,hài hịa của HS.Hiện nay môn mĩ thuật đã đưa vào chương trình học ở bậc
THCS của hầu hết các nước trên thế giới.Mơn Mĩ thuật là mơn học độc lập có
mục tiêu,chương trình,SGK,sách hướng dẫn thiết bị riêng cho dạy và
học,GVđược đào tạo cơ bản,kết quả học tập của HS được đánh giá một cách
nghiêm túc.
Bên cạnh những thế mạnh đã có,việc dạy- học mơn Mĩ thuật nói chung và
phân mơn vẽ tranh nói riêng cịn là vấn đề cần suy nghĩ :
2.1.1. Đội ngũ giáo viên dạy Mĩ thuật ở THCS còn thiếu nghiêm trọng về
số lượng,nhiều trường THCS chưa dạy Mĩ thuật ,nhất là các trường ở vùng nông
thôn, vùng sâu,vùng xa.Khơng ít giáo viên dạy Mĩ thuật theo kiểu chuyên

nghiệp- dạy kỹ thuật vẽ là chủ yếu,chưa chú ý đến mục tiêu là giáo dục thẩm mĩ
cho HS
6/19

skkn


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
2.1.2. Quản lý và chỉ đạo chưa chặt chẽ thiếu kế hoạch ,dẫn đến chất
lượng đào tạo chưa cao,sử dung giáo viên dạy Mĩ thuật chưa thật hợp lý,hiện
tượng nơi thiếu nơi thừa là phổ biến.Nhiều trường chưa chú ý quản lý dạy- học
Mĩ thuật,ít quan tâm quản lý đến kiểm tra đánh giá chất lượng,đoi khi tự cắt bỏ
giờ dạy,giờ học Mĩ thuật để dành cho công việc khác,hoặc xem dạy- học MT là
bề nổi ,có tính chất phong trào.Vì vậy dạy Mĩ thuật chưa thực sự phát huy khả
năng suy nghĩ,tìm tịi,sáng tạo của HS.
2.1.3. Cơ sở vật chất cho dạy- học Mĩ thuật THCS thiếu thốn, nghèo nàn,
chưa được nghiên cứu cách có hệ thống, hãy cịn chắp vá, cụ thể là: phịng học
bộ mơn chưa có, hiếu các trang thiết bị. Đồ dung dạy học chưa đủ và chưa đảm
bảo tính thẩm mĩ.
2.2. Quá trình giảng dạy và kết quả học tập của HS đối với phân môn
vẽ tranh hiện nay.
- Từ khi triển khai thay SGK và Đổi mới PPDH năm 2002 đến nay, giáo
viên đã quen với việc xác định mục tiêu bài học về kiến thức, kĩ năng,thái
độ.Theo hướng phát triển các PPDH tích cực,người ta khơng chỉ quan tâm tới
yêu cầu thông hiểu ,ghi nhớ,tái hiện các kiến thức do giáo viên truyền đạt theo
SGK ,lặp lại đúng và thành thạo các kĩ năng đã được tập dượt trong tiết học mà
còn chú ý tới năng lực nhận thức,rèn luyện các kĩ năng và phẩm chất tư duy phù
hợp với nội dung bài học,chú ý các kĩ năng học tập ,phát triển năng lực tự
học.Tuy nhiên số tiết học đạt được đầy đủ các tiêu trí trên là không nhiều ,do

điều kiện cơ sở vật chất và nhận thức nói trên hầu hết chỉ dừng lại ở các giờ hội
giảng của trường hoặc hội giảng huyện. Đa số các giờ học bình thường theo
thời khóa biểu diễn ra một cách buồn tẻ theo kiểu thông tin một chiều,GVcũng
sử dụng PP vấn đáp nhưng chủ yếu vẫn là thuyết trình và luyện tập,hầu như
khơng có hoạt động theo nhóm,các phương tiện DH cũng khơng được sử dụng
thường xun. Các bài vẽ tranh thường lặp đi,lặp lại một số nội dung quen
thuộc,HS không được quan sát thiên nhiên,khi vẽ khơng tìm tịi,suy nghĩ,bài vẽ
trở nên dễ dãi,cẩu thả… Vấn đề kiểm tra,đánh giá,xếp loại cũng không được đề
cao. Vào điểm thường không đúng với kết quả học tập của HS(để đảm bảo 60%
số điểm trên TB).Các giờ học ngoại khóa cũng khơng được thực hiện do điều
kiện ở nơng thơn,do tính an tồn của HS...
2.3. Ngun nhân
Chính là do chưa thực sự nhận thức đúng đắn mục đích, vai trị, vị trí của
mơn MT trong hệ thống giáo dục phổ thơng với giáo dục tồn diện cho HS của
một bộ phận cán bộ quản lý, giáo viên, và phụ huynh HS.
7/19

skkn


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
3. Các biện pháp đã tiến hành
3.1. PP tìm hiểu để tài : Mục tiêu và nhiệm vụ của PP này ở phạm vi
rộng vì ngồi việc HS tìm hiểu đặc điểm nội dung,hình tượng ,đường nét ,màu
sắc ,bố cục…thì giáo viên phải truyền được cảm hứng cho HS.
3.1.1. Mục tiêu: Giúp HS:
- Tiếp cận với bài học,hiểu khái niệm,và hiểu sơ bộ về các nội dung của
đề tài
- Biết cách khai thác đề tài

- Cách bố cục ,cách tìm hình tượng
- Cách vẽ màu
- Giúp HS thấy được tính giáo dục,tính thực tiễn, vẻ đẹp và sự phong phú
của đề tài
- Từ đó HS sẽ có cảm hứng tìm tịi,sáng tạo ý tưởng mới.
3.1.2. Giải pháp thực hiện:
- Ở PP này GV có thể kết hợp nhiều PP để HS dễ dàng tiếp cận với nội
dung bài học:
+ Sử dụng đồ dùng trực quan: Hướng dẫn HS quan sát các bức tranh của
họa sĩ và học sinh mang chủ đề của bài học,hoặc hướng dẫn HS quan sát trực
tiếp ngoài thiên nhiên,cảnh sinh hoạt lao động,vui chơi…chỉ ra cho học sinh
thấy đường nét,hình khối,màu sắc gữa thực tế và ở trong tranh.
+ sử dụng PP thuyết trình: Gv giới thiệu đề tài ở phạm vi rộng hơn,giới
thiệu để HS được ý nghĩa và tính thực tiễn của chủ đề đối với cuộc sống hàng
ngày.
+ Sử dụng PPvấn đáp gợi mở để HS hiểu đề tài ở mức độ sâu hơn,phạm vi
rộng hơn ngoài ra gợi mở để Hs có cảm xúc thể hiện được những ý tưởng mới.
*Tóm lại ,dạy phần này cần nhẹ nhàng ,hấp dẫn,có ý nghĩa đến kết quả
bài vẽ vì nó gây cảm hứng,lơi cuốn HS đến bài học. Đó là món
khai vị của giờ học.
3.2. PP trực quan : Dạy Mĩ thuật nói chung và phân mơn vẽ tranh nói
riêng chủ yếu là bằng đồ dùng dạy học.Dạy trên những gì HS nhìn thấy như
hình vẽ ,tranh ảnh,cả lời nói diễn cảm có hình ảnh có tính trực quan.PPtrực
quan giúp HS lĩnh hội tri thức nhanh cụ thể.Ngoài ra còn tác động đễn xúc
cảm của học sinh

8/19

skkn

Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
3.2.1. Mục tiêu
- Bằng việc sử dụng phương tiện trực quan,giáo viên cung cấp kiến thức
cho học sinh từ khái quát đến chi tiết
- HS có cách nhìn tồn diện hơn trước mỗi dạng bài
- Tạo cảm hứng để HS suy nghĩ tìm tịi ý tưởng mới của bài
3.2.2. Giải pháp thực hiện
- Giáo viên nghiên cứu mục tiêu của bài để chuẩn bị đồ dùng dạy học,đảm
bảo rõ nội dung ,tránh trùng lặp.Cần phân loại đồ dùng dạy học như mơ hình ,
hình ảnh,tranh hoặc thăm quan.
- Sử dụng đồ dùng dạy học đúng lúc ,đúng chỗ,không lạm dụng. Kết hợp
nhịp nhàng giữa lời giảng và động tác chỉ đồ dùng DH cùng với nét vẽ minh họa
để cho sự lĩnh hội của học sinh được đồng thời bằng cả thị giác và thính giác
- Tùy theo nội dung bài dạy GV có cách trình bày đồ dùng dạy học khác
nhau.Cụ thể là:
+ Trình bày cùng một lúc để HS có cái nhìn bao quát về nội dung bài học
+ trình bày theo trình tự bài giảng để HS theo dõi từng vấn đề của nội
dung bài học
+ giới thiệu đồ dùng dạy học theo từng nội dung xong,cất đi để học sinh
tập trung vào nội dung khác.Cuối cùng trình bày tổng thể để chốt lại nội dung
tổng quát của bài.
+ Cần chú ý tới vị trí trình bày đồ dùng dạy học: phải có ánh sáng chiếu
tới,kích thước to rõ ràng …sao cho mọi HS nhìn rõ
- GV cần có kế hoặch sưu tầm bài vẽ tranh của HS hoặc của họa sĩ để làm
tư liệu giảng dạy.sau khi đã có tư liệu ,cần phân loại từng bài dạy sao cho sát đối
tượng.Chính những bài vẽ của học sinh mới là minh chứng sinh động cho bài
dạy,bởi chúng sát nội dung,yêu cầu của bài học phù hợp với khả năng của học
sinh,vì vậy có tác dụng khích lệ động viên các em học tập.

Ngoài ra GV cần nghiên cứu, làm đồ dùng dạy học sát với từng bài học và
thực tế địa phương.

9/19

skkn


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài

Một dạng đồ dùng trực quan

Sử dụng tranh vẽ của học sinh làm đồ dùng trực quan

10/1
9

skkn


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
* Tóm lại: Đồ dùng dạy học là ngôn ngữ của Mĩ thuật với đường nét,
hình mảng,màu sắc bố cục,hình khối…)Dạy học bằng đồ dùng dạy học giúp học
sinh lĩnh hội tri thức nhanh,nhớ lâu và hứng thú hơn bởi những phương tiện trực
quan đó đã dựng lên một hình ảnh,một khung cảnh sinh động trước học sinh
3.3. Phương pháp gợi mở có thể kết hợp cùng với các phương pháp khác
đó là hệ thống câu hỏi gợi mở hoặc dùng lời nhận xét gợi mở…để HS suy
nghĩ,tìm tịi. Phương pháp này phù hợp với tất cả các hoạt động trong giờ học vẽ

tranh,vì nó phát huy được khả năng độc lập suy nghĩ,tìm tịi, tính tích cực học
tập của mọi học sinh( giỏi ,khá,tb…)
3.3.1. Mục tiêu:
- Giáo viên sử dụng phương pháp gợi mở kết hợp với các phương pháp khác
để giúp học sinh phát huy tính tích cực,chủ động trong các hoạt động học tập
- Tạo điều kiện để học sinh phát huy khả năng và tư duy theo chiều sâu
trong nhận thức thẩm mĩ ,kĩ năng vẽ tranh
- Rèn luyện ý thức tự học,tự nghiên cứu tìm tịi ý tưởng mới cho mỗi bài học
3.3.2. Giải pháp thực hiện
Trước khi dạy bài mới,giáo viên cần nghiên cứu kĩ các tình huống ,các
vấn đề cần gợi mở và gợi mở phải phù hợp với lực học của từng đối tượng học
sinh.
Vd1:ở hoạt động Tìm và chọn nội dung đề tài giáo viên có thể gợi mở để
khai thác đề tài sâu hơn: “ ngồi các gợi ý vừa nêu cuả đề tài mơi trường em còn
biết về những hoạt động nào khác? Em hãy miêu tả về hình ảnh đó”.
Vd2: ở đề tài lực lượng vũ trang(mĩ thuật 9) “Em hãy kể tên các binh
chủng trong lực lượng vũ trang nhân dân?” đây là câu hỏi khó, HS có thể trả lời
thiếu hoặc sai. Nhưng qua câu hỏi này đã tác động đến suy nghĩ và nhu cầu
muốn tìm hiểu của học sinh.Lúc này giáo viên có thể sử dụng hình ảnh về các
lực lượng vũ trang để giới thiệu về đặc điểm của từng binh chủng.
Hoặc ở hoạt động thực hành có thể gợi mở về cách vẽ: Ví dụ:em thấy nét
vẽ này hoặc hình vẽ này đã được đẹp chưa( đối với hs trung bình và yếu),giáo
viên cần chỉ ra những sai sót một cách cụ thể đồng thời yêu cầu học sinh tự sửa
theo khả năng của mình; “em nhớ lại xem hình ảnh các bạn đang nhảy dây ngồi
sân trường như thế nào? ,các động tác ra sao ?(đối với học sinh khá);Các em hãy
quan sát lại bài mình và tìm ra những chỗ chưa được đẹp?em có thể sửa chúng
đẹp hơn không?(đối với học sinh giỏi).
Những câu hỏi trên có ý nghi vấn,đồng thời tin vào khả năng của học
sinh,khích lệ ,động viên để các em tự sửa bài mình đẹp hơn
11/1

9

skkn


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
Về đánh giá bài vẽ tranh giáo viên cũng có thể sử dụng PP gợi mở để
hướng dẫn học sinh tự đánh giá bài trong lớp:
Vd: Em thấy trong lớp có bao nhiêu bạn vẽ đúng đề tài và có bao nhiêu
bạn vẽ chưa đúng đề tài? Hoặc em thấy bài nào trong lớp đẹp nhất ? vì sao?
* Tóm lại: PP gợi mở thường được sử dụng rộng rãi cho tất cả các môn
học,đặc biệt là mơn mĩ thuật vì đây là mơn nghệ thuật, đơi khi vấn đề cần khai
thác nằm ngồi những cơng thức,những quy định bắt buộc.Vì vậy PP gợi mở sử
dụng rất phù hợp và cho hiệu quả cao, phát huy được sự chủ động, sáng tạo của
học sinh.
3.4. Phương pháp vấn đáp đó là hệ thống câu hỏi để học sinh suy nghĩ
trả lời về nội dung bài học.Có khi là những câu hỏi đơn lẻ nhằm khai thác một
chi tiết một vấn đề nào đó.
Phương pháp này phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh vì được
suy nghĩ trước và đoán được nội dung mà giáo viên sẽ giảng, các em sẽ không bị
động tiếp thu kiến thức.Phương pháp này không nhất thiết học sinh phải trả lời
tất cả các câc hỏi của giáo viên đề ra, hay phải trả lời đúng “răm rắp” về nội
dung. Có thể có những học sinh trả lời sai, hoặc khơng trả lời được thì phương
pháp này vẫn mang lại hiệu quả vì: tất cả học sinh đều phải suy nghĩ về bài học;
trả lời sai(nếu có) để rồi hiểu rõ, hiểu đúng hơn khi nghe bạn trả lời hoặc giáo
viên bổ sung. Các câu hỏi cần ngắn gọn rõ ràng và nên đặt ra trước khi giáo viên
hướng dẫn.Vd: chuẩn bị cho học sinh tìm hiểu đề tài, GV nên đặt câu hỏi
trước:Nay chúng ta học về chủ đề gì? Em hãy nêu một vài hoạt động thuộc chủ
đề trên mà em biết ; Trước khi đánh giá bài vẽ nên đặt câu hỏi trước :?theo em,

bài vẽ nào đẹp ?vì sao?
Cần kết hợp nhuần nhuyễn giữa phương pháp thuyết trình,phương pháp
vấn đáp,phương pháp gợi mở. Lời giảng đan xen với câu hỏi “rành mạch”tạo
điều cho học sinh Nghe – Suy nghĩ – Dự đoán….
3.4.1. Mục tiêu
- GV sử dụng hệ thống câu hỏi trong các hoạt động dạy – học giúp
học sinh:
+ Khai thác nội dung đề tài
+ Chọn được nội dung mới trong phạm vi đề tài
+ Biết cách bố cục trong khung giấy
+ Vẽ hình phù hợp với nội dung,hài hịa giữa cảnh chính và cảnh phụ
+ Vẽ màu có đậm nhạt, tạo khơng gian cho bức tranh.
+ HS biết nhận xét và xếp loại bài vẽ trong lớp
12/1
9

skkn


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
3.4.2.Giải pháp thực hiện
- GV nghiên cứu bài trước khi dạy để xác định các tình huống cần hỏi và
đặt giả thiết cho những câu trả lời của học sinh, kết hợp thêm các câu hỏi gợi mở
mỗi khi học sinh chưa trả được, hoặc trả lời sai.
- Mỗi hoạt động dạy – học cần sử dụng vấn đáp vào đúng trọng tâm kiến
trức của hoạt động đó. Vd: ở hoạt động 2(cách vẽ) GV sử dụng 2 bức tranh có
bố cục khác nhau và đật câu hỏi: Em thích nhất bố cục nào? vì sao em lại thích
bố cục đó?.GV có thể gọi một vài HS trả câu hỏi đó. Lúc này giáo viên có thể
phân tích thêm để học sinh biết về cách bố cục nói chung. Hoặc ở phần luyện

tập GVcó thể đặt câu hỏi về cách chọn đề tài,những nội dung mới độc đáo ví dụ
ngồi những hình ảnh có trong SGK em cịn biết về những hình ảnh nào
khác?.khi học sinh trả lời được vài nội dung,giáo viên lại đặt câu hỏi tiếp: Em
thể hiện một trong những nội dung đó được khơng? Vì nếu em thể hiện được nội
dung đó thì bức tranh sẽ có tính độc đáo,tạo được vẻ đẹp riêng.
* Tóm lại :Có thể nói PP vấn đáp là phương tiện truyền dẫn của những
PP khác,là tất yếu trong đổi mới PP.Việc trao đổi giữa giáo viên và học sinh
cũng thơng qua vấn đáp,ngồi ra cịn giúp cho học sinh phát huy được tính tích
cực trong học tập.Nếu thực hiện nhuần nhuyễn và có trọng tâm,thì giờ học sẽ sôi
nổi mọi học sinh sẽ được phát biểu ý kiến xây dựng bài .Tuy nhiên nếu không
thực hiện tốt,hệ thống câu hỏi dườm dà,không trọng tâm kiến thức thì giờ học sẽ
mất nhiều thời gian(cháy giáo án). Trên đây là một số giải pháp giúp giáo viên
thực hiện nhuần nhuyễn các thao tác trong PP vấn đáp phát huy tốt hơn trong
việc đổi mới PPDH.
3.5. PP luyện tập: Mơn Mĩ thuật lấy hành làm hoạt động chính,và chỉ có
trên cơ sở thực hành thì nhận thức lý thuyết mới rõ dần.Học Mĩ thuật,HS cần
được làm nhiều bài tập,có thể là các bài tập sẽ trùng lặp về đề tài,cách tiến hành
,song mỗi bài GVcần gợi mở để HS có cách thể hiện khác nhau từ việc khai thác
đề tài, tìm chủ đề,bố cục,xây dựng hình tượng và cách xử lí màu,đậm nhạt…
GVcần làm cho học sinh rõ mục đích ,trọng tâm,và mức độ khác nhau cuả
các bài tập .Dựa vào trình tự nội dung,vào trình độ học sinh,giáo viên ra các bài
tập MTcho phù hợp ,có thể là đơn lẻ,nhằm củng cố,phát triển một đơn vị kiến
thức nhỏ.VD: sắp xếp mảng chính,mảng phụ của đề tài phong cảnh.
Hướng dẫn HS làm bài,GVcần tìm ra những thiếu xót về bố cục,vẽ
hình,vẽ màu,gợi ý cho các em suy nghĩ và tìm ra cách sửa chữa,điều chỉnh theo
khả năng,phù hợp với từng dạng bài của các em.Cần có kế hoạch về PPđối với
từng đối tượng HS,mỗi đối tượng HSlại có gợi ý riêng cách bổ xung khác
nhau.VD với HS kém thì yêu cầu vẽ được hoàn thành bài tập,đối với HSkhá thì
13/1
9

skkn


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
bổ xung bài vẽ đầy đủ,hợp lý hơn; với HS giỏi thì gợi ý ,động viên các em suy
nghĩ,tìm tịi thêm ý tưởng mới.
3.5.1. Mục tiêu:
Trong quá trình học sinh làm bài giáo viên hướng dẫn về bố cục,vẽ hìnhvà
tơ màu.
Kiểm tra và gợi ý để các đối tượng học sinh phát huy hết khả năng của mình
Thơng qua thực hành,học sinh được củng cố về kiến thức lý thuyết,biết
vận dụng lý thuyết vào thực thành để tạo nên một bài vẽ có hiệu quả.
3.5.2. Giải pháp thực hiện:
Giáo viên giúp học sinh nhớ lại những gì đã nghe ở phần lý thuyết rồi tự
tìm cách giải quyết bài tập
Giáo viên quan sát lớp,điều hành thời gian đảm bảo thời gian đúng tiến
độ.Cung cấp thêm kiến thức cần thiết cho cả lớp,nếu ở phần giảng lí thuyết chưa
có điều kiện hay chưa khắc sâu được cho học sinh

.
Học sinh trong giờ luyện tập vẽ tranh
- Chỉ ra thiếu sót ngay trên bài học sinh vì đối với thực hành GV dạy ngay
“hiện trạng” bài vẽ của học sinh và HS học ngay trên bài vẽ của mình là tốt
nhất,vì tất cả cái sai, cái đúng,cái hợp lí hay chưa hợp lí, cái đẹp hay chưa đẹp
đều được biểu hiện một cách rõ ràng ,cụ thể ngay trên từng bài vẽ mà khi nghe
giảng chúng chỉ là những thuật ngữ chung chung, trừu tượng ,đôi khi khó
14/1
9

skkn


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
hiểu.VD HS vẽ chủ đề lễ hội, giáo viên có thể gợi ý để HS nhớ lại một lễ hội ở
q mình có đặc điểm gì về màu sắc, số lượng người tham gia, các hoạt động,
cảnh quan, trang phục…Hoặc về đề tài lao động GV gợi ý để học sinh nhớ lại
các động tác trồng cây, quét dọn vệ sinh. Ngoài ra hướng dẫn cụ thể về bố cục,
cách vẽ hình cho từng em. Trong phần làm bài GV có thể dùng một số bài tốt
hoặc chưa tốt để học sinh nhận xét và rút kinh nghiệm . Được sự chỉ dẫn của
giáo viên, học sinh nhận ra ngay những thiếu sót , những gì chưa hợp lý ở bài vẽ
của mình và tìm cách điều chỉnh cho bài vẽ tốt hơn. Đó chính là cách học mang
lại hiệu quả cao, vì HS tự giác học tập.
Đây là một trong những phương pháp đặc thù của môn Mĩ thuật và
thường mang lại kết quả khả quan cho bài dạy. GV làm việc với từng HS, góp ý,
khích lệ để mỗi em hồn thành bài vẽ theo khả năng của mình.
3.6. Phương pháp làm việc theo nhóm : phương pháp này phát huy
được tính tích cực,chủ động vì các thành viên trong nhóm có điều kiện chia sẻ
mọi suy nghĩ băn khoăn,kinh nghiệm,hiểu biết của bản thân,cùng nhau xây dựng
nhận thức, thái độ mới.Mỗi HS có thể nhận thức rõ trình độ của mình về chủ đề
nêu ra, thấy mình cần học hỏi những gì. Bài học trở thành quá trình học hỏi lẫn
nhau chứ không phải chỉ là tiếp thu thụ động từ GV. Thành cơng của lớp học
phụ thuộc vào sự nhiệt tình tham gia của mọi học sinh, vì vậy phương pháp này
còn gọi là” PP huy động mọi người cùng tham gia”, hoặc rút gọn là “PP cùng
tham gia”
Theo phương pháp này mọi người dễ hiểu, dễ nhớ hơn vì họ được tham
gia trao đổi trình bày vấn đề nêu ra, cảm thấy hào hứng vì trong sự thành cơng
chung của nhóm có sự đóng góp của mình.PP này thường được sử dụng trong

phần luyện tập, GV có thể tổ chức các trị chơi hoặc cả nhóm thảo luận rồi cùng
hồn thành bài vẽ. Trong mỗi tiết học nên có từ 2 – 3 hoạt động nhóm và tính tư
duy, tích cực của học sinh phải được phát huy triệt để vì ý nghĩa quan trọng của
phương pháp này là rèn luyện năng lực hợp tác giữa các thành viên trong tổ
chức lao động.
Từ việc HS đều được tham gia học tập một cách tự giác bằng khả năng
của mình. Phương pháp học tập này xây dựng cho học sinh tinh thần tập thể, ý
thức cộng đồng với công việc chung, đồng thời hình thành ở học sinh phương
pháp làm việc khoa học- tự lập kế hoạch và làm việc theo kế hoạch.
3.6.1. Mục tiêu
- Giúp học sinh nắm được hình thức hoạt động nhóm
- HS được tham gia vào hoạt động nhóm, rèn luyện kĩ năng triển khai hoạt
động nhóm nhanh và có hiệu quả.
15/1
9

skkn


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
- Qua hoạt động nhóm giáo dục cho học sinh có tinh thần tập thể,biết phối
hợp với mọi người trong các công việc sau này.
3.6.2. Giải pháp thực hiện
Phương pháp học tập này được tiến hành dưới nhiều hình thức tùy thuộc
vào bài tập là câu hỏi hay bài thực hành:
+ Thảo luận câu hỏi: GV có thể chia lớp thành bốn nhóm rồi đặt tên cho
các nhóm (tên danh nhân,tên con vật,tên cây cỏ hoa trái, địa danh…). Vị trí có
thể kê bàn quay mặt vào nhau hoặc ngồi theo nhóm ở các khu vực tùy chọn.
Giao câu hỏi hoặc phiếu bài tập cho từng nhóm HS thảo luận.Cử nhóm

trưởng(để điều hành và thay mặt nhóm trình bày) và thư kí ghi chép…
+ Làm bài tập nhóm: giao bài tập cho từng nhóm để HS thảo luận tìm ra
bố cục, cách vẽ hình cách vẽ màu và cùng vẽ tranh. Vẽ tranh theo nhóm cần chia
nhóm nhỏ khoảng 3- 4 HS .
- Trước khi hoạt động nhóm GV hướng dẫn thể lệ và hình thức hoạt động
kết hợp gợi ý một số nội dung liên quan đến bài tập. Trong q trình hoạt động
nhóm GV khơng nên góp ý hoặc can thiệp vào những vấn đề HS đang thảo luận.
- Sau khi HS hoàn thành bài tập nhóm trưởng thay mặt nhóm trình bày.
Các nhóm hoặc cá nhân khác, góp ý, bổ sung, tranh luận, đánh giá

Kết quả của một hoạt động nhóm

16/1
9

skkn


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập đã
được nhắc đến từ lâu. Đặc biệt trong thời kì đổi mới, đất nước ta chuyển từ cơ
chế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường. HS và cha mẹ dần
dần thích ứng với quan niệm học để có cơng ăn việc làm, chấp nhận làm việc
trong khu vực kinh tế tư nhân.Vì vậy HS đã có những chuyển biến mạnh mẽ về
mục đích động cơ, thái độ học tập và đổi mới PPDH trong GD là vấn đề tất yếu
nhằm đào tạo lớp người mới năng động, sáng tạo, đủ sức giải quyết những vấn
đề đặt ra trong thực tiễn phát triển của đất nước. Trong bối cảnh như vậy sẽ là
điều kiện thuận lợi để phương pháp PPDH tích cực phát triển nhanh chóng đối

với các mơn học, các bậc học . Mơn Mĩ thuật nói chung và phân môn vẽ tranh
đề tài ở THCS cũng là trọng tâm đổi mới.
Ngày nay giáo dục Mĩ thuật có vai trị khơng thể thiếu,vừa góp phần hồn
thiện nhân cách đang phát triển nhiều mặt, vừa là biện pháp kích thích hứng hú
học tập cuả học sinh . Bởi vì nó cung cấp, rèn luyện cho học sinh những kĩ năng
cơ bản để tiếp thu và giải quyết bài học, gieo mầm và thúc đẩy sự phát triển tư
duy hình tượng,phù hợp với những ước mơ hồi bão, ham thích tìm tòi, khám
phá và sáng tạo của học sinh. Người giáo viên phải nghiên cứu mục đích, u
cầu của phân mơn và của từng bài trong phân môn để đề ra mục tiêu của bài
dạy. Nếu GV thực hiện đầy đủ các mục tiêu đề ra thì việc dạy học đạt kết quả
cao. Song chúng ta cần chú ý rằng Mĩ thuật nên được tổ chức dưới nhiều hình
thức khác nhau: ngồi những tiết ở trên lớp cịn có những tiết tham quan dã
ngoại hoặc tổ chức học theo nhóm…
Mĩ thuật khơng có cơng thức,khơng có đáp số cụ thể và có phần trừu
tượng.Mỗi bài lại khàm phá được điều mới, với nhiều hình, nhiều vẻ cái đẹp có
quy dịnh chung chung, khơng có đáp số duy nhất, vì nghệ thuật là lĩnh vực tâm
hồn, tình cảm, tư tưởng của con người, cho nên việc dạy Mĩ thuật cần phải sinh
động, sử dụng tối đa đồ dùng trực quan, hướng dẫn chung cho cả lớp và cho
từng đối tượng học sinh, phát hiện kịp thời cái đúng sai để động viên uốn nắn.
Phân mơn vẽ tranh là điển hình của óc quan sát, ghi nhớ và cảm xúc của
người vẽ.Vì thể loại vẽ tranh với nhiều đề tài khác nhau, mỗi đề tài lại có nhiều
nội dung và các hình ảnh khác nhau, đó là phân mơn mà người vẽ có điều kiện
thể hiện các hoạt động trong cuộc sống của con người và phong cảnh thiên
nhiên. Bài vẽ tốt là thể hiện được sự quan sát tinh tế ở một góc độ nào đó trong
cuộc sống, đối với học sinh là sự quan sát ngộ nghĩnh đáng yêu kết hợp với màu
17/1
9

skkn

Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
sắc trong sáng vui tươi.Vì vậy giờ học vẽ tranh GV cần gợi ý để học sinh vận
dụng hết khả năng quan sát tinh tế của mình, và GV cần chuyền cảm hứng cho
HS điều đó sẽ quyết định cho một bài vẽ sinh động với những điều ngộ nghĩnh
đáng yêu.
Muốn được như vậy thì việc GV nghiên cứu và vận dụng tốt các phương
pháp dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động của HS sẽ mang lại hiệu quả tốt cho
mục tiêu đề ra.

18/1
9

skkn


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
PHẦN BỐN: HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN
Sau khi nghiên cứu và xây dựng nội dung một số phương pháp dạy học
nhằm phát huy tính tích tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh THCS trong
các bài vẽ tranh đề tài, cụ thể là trong những giờ học nỗ lực của thầy và trò, các
em đã có những tiến bộ rõ rệt, các em đã tự tin hơn, chăm chỉ hơn và chắc chắn
hơn về kiến thức cơ bản, kĩ năng giải bài tập, khả năng lập luận, suy luận đảm
bảo có tính hệ thống chặt chẽ hơn, vận dụng được vào thực tiễn. Cùng với sự trợ
giúp của các đồng nghiệp nên việc áp dụng của tôi đạt hiệu quả tương đối tốt
được thể hiện qua bài khảo sát chuyên đề.
Tổng số học sinh tham gia khảo sát: 20 học sinh. Đạt 20 học sinh.
Xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, ngày 04 tháng 04 năm 2016

19/1
9

skkn