Lý luận về hoạt động tham vấn hướng nghiệp ở trường thpt quy trình tham vấn, tư vấn chọn nghề cho học sinh trường thpt hiện nay

MỤC LỤC
PHẦN I: LỜI MỞ ĐẦU..................................................................................1
PHẦN II: NỘI DUNG.....................................................................................2
CHƯƠNG I: MỘT SỐ KHÁI NIỆM VÀ CƠ SỞ CÔNG TÁC HƯỚNG
NGHIỆP TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.....................................2
1.1. Khái niệm hướng nghiệp...................................................................2
1.1.1. Khái niệm hướng nghiệp.................................................................2
1.1.2. Khái niệm tư vấn hướng nghiệp......................................................2
1.2. Mục tiêu, nhiệm vụ công tác hướng nghiệp ở trường phổ thông. .2
1.3. Cơ sở lý luận đổi mới công tác hướng nghiệp ở trường phổ thông
.....................................................................................................................3
1.3.1. Ý nghĩa của hoạt động tham vấn hướng nghiệp cho học sinh trung
học phổ thơng............................................................................................3
1.2.3. Những điều tiêu chí hướng nghiệp..................................................5
1.4. Cơ sở thực tiễn đổi mới công tác hướng nghiệp ở trường phổ
thông...........................................................................................................6
1.4.1. Quá trình thực hiện hoạt động Giáo dục hướng nghiệp cho học
sinh............................................................................................................6
1.4.2. Quản lí hoạt động Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh................6
CHƯƠNG II: QUY TRÌNH THAM VẤN, TƯ VẤN CHỌN NGHỀ CHO
HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.................................7
2.1. Thực trạng quy trình tham vấn, tư vấn chọn nghề cho học sinh
trường trung học phổ thông.....................................................................7

i


2.2. Những tồn tại trong công tác tham vấn hướng nghiệp ở trường
trung học phổ thơng..................................................................................8
2.3. Xây dựng quy trình tham vấn hướng nghiệp cho học sinh trung
học phổ thông............................................................................................9

2.3.1. Tìm ra những ngành học phù hợp sở thích......................................9
2.3.2. Chọn nghề phù hợp với hoàn cảnh, nhận lời khuyên từ chuyên gia
.................................................................................................................10
2.3.3. Thử làm những công việc liên quan đến ngành học đã chọn........11
2.3.4. Tìm hiểu về nghề mình sẽ chọn.....................................................11
2.3.5. Chuẩn bị phương án phụ...............................................................12
2.4. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quy trình tham vấn, tư
vấn chọn nghề cho học sinh trường thpt...............................................12
KẾT LUẬN....................................................................................................14
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................15

ii


PHẦN I: LỜI MỞ ĐẦU
. Mở đầu Trong những thập niên gần đây, do sự gia tăng dân số và nhu
cầu giáo dục khiến giáo dục kĩ thuật nghề ở các quốc gia đã có nhiều thay đổi
nhằm định hướng cho thế hệ trẻ nghề nghiệp tương lai. Công nghệ và đào tạo
hướng nghiệp trở thành nền tảng trong hệ thống giáo dục của mọi quốc gia trên
thế giới. Nước ta cũng bước vào giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa- hiện đại
hóa trong bối cảnh khoa học cơng nghệ 4.0 phát triển như vũ bão. Sự phát triển
của kinh tế- xã hội đã đặt ra yêu cầu cho nền giáo dục Việt Nam phải tạo ra lớp
người lao động mới có khả năng làm chủ được khoa học - công nghệ hiện đại.
Để thực hiện mục tiêu này, giáo dục hướng nghiệp là một bộ phận không thể
thiếu của công tác giáo dục học sinh trung học phổ thông, giúp học sinh hiểu về
chính mình, hiểu u cầu của nghề mình sẽ chọn, định hướng việc tìm hiểu
thơng tin về lĩnh vực nghề nghiệp mà xã hội đang có nhu cầu lao động.
Tư vấn hướng nghiệp là một hoạt động quan trọng không thể thiếu ở các
trường Trung học phổ thông nhằm giúp học sinh nâng cao sự hiểu biết về nghề
và điều chỉnh xu hướng chọn nghề cho phù hợp. Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác

nhau, một số trường Trung học phổ thông chưa thực hiện công tác này một cách
hiệu quả. Do đó, cần có những biện pháp để nâng cao hiệu quả của tư vấn hướng
nghiệp.
Trong những năm gần đây, công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh
thường được nhắc đến trên các phương tiện thông tin đại chúng. Việc chọn
“nhầm trường”, “nhầm nghề” không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động học
tập và bước đường nghề nghiệp tương lai của học sinh mà cịn gây ra sự lãng phí
lớn đối với gia đình và xã hội. Do đó, tác giả đã chọn đề tài “ Lý luận về hoạt
động tham vấn hướng nghiệp ở trường THPT. Quy trình tham vấn, tư vấn

1


chọn nghề cho học sinh trường THPT hiện nay” để có cái nhìn sâu và rộng
hơn.
PHẦN II: NỘI DUNG
CHƯƠNG I: MỘT SỐ KHÁI NIỆM VÀ CƠ SỞ CÔNG TÁC
HƯỚNG NGHIỆP TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Khái niệm hướng nghiệp
1.1.1. Khái niệm hướng nghiệp
Hướng nghiệp là các hoạt động nhằm hỗ trợ mọi cá nhân chọn lựa và phát
triển chuyên môn nghề nghiệp phù hợp nhất với khả năng của cá nhân, đồng
thời thỏa mãn nhu cầu nhân lực cho tất cả các lĩnh vực nghề nghiệp (thị trường
lao động) ở cấp độ địa phương và quốc gia.
Lựa chọn nghề nghiệp chỉ là một giai đoạn đầu trong tiến trình hướng
nghiệp của mỗi người. Hướng nghiệp là một quá trình liên tục tác động từ khi
người học còn ngồi học ở bậc phổ thơng, qua q trình trao dồi chun mơn
nghề nghiệp và tìm được nơi lao động phù hợp.
1.1.2. Khái niệm tư vấn hướng nghiệp
Có thể hiểu tư vấn hướng nghiệp là một hệ thống những biện pháp tâm lý

– giáo dục nhằm đánh giá toàn bộ năng lực thể chất và trí tuệ của thanh thiếu
niên, đối chiếu các năng lực đó với những yêu cầu do nghề đặt ra đối với người
lao động, có cân nhắc đến nhu cầu nhân lực của địa phương và xã hội, trên cơ sở
đó cho họ những lời khuyên về chọn nghề có căn cứ khoa học, loại bỏ những
trường hợp may rủi, thiếu chín chắn trong khi chọn nghề.
1.2. Mục tiêu, nhiệm vụ công tác hướng nghiệp ở trường phổ thông
Trong nhà trường phổ thông, hướng nghiệp là bộ phận quan trọng của nền
giáo dục phổ thông. Thực hiện công tác hướng nghiệp là một yêu cầu cần thiết
của cải cách giáo dục nhằm thực hiện mục tiêu nguyên lý và nội dung giáo dục
2


của Đảng; góp phần tích cực và có hiệu quả vào việc phân công và sử dụng hợp
lý học sinh sau khi tốt nghiệp.
Công tác hướng nghiệp trong nhà trường phổ thơng nhằm mục đích bồi
dưỡng, hướng dẫn học sinh chọn nghề phù hợp với yêu cầu phát triển của xã
hội, đồng thời phù hợp với thể lực và năng khiếu của cá nhân.
Nhằm mục đích đó, cơng tác hướng nghiệp trong nhà trường phổ thơng có
các nhiệm vụ sau:


Giáo dục thái độ lao động và ý thức đúng đắn về nghề nghiệp;



Tổ chức cho học sinh thực tập, làm quen với một số nghề chủ yếu

trong xã hội và các nghề truyền thống của địa phương;


Tìm hiểu năng khiếu, khuynh hướng nghề nghiệp của từng học sinh

để khuyến khích, hướng dẫn và bồi dưỡng khả năng nghề nghiệp thích hợp
nhất;


Động viên hướng dẫn học sinh đi vào những nghề, những nơi đang

cần lao động trẻ tuổi có văn hố.
Trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ trên, các trường cần quán triệt các
vấn đề sau:
 Hướng nghiệp phải dựa trên cơ sở giáo dục kỹ thuật tổng hợp và
giáo dục toàn diện;
 Hướng nghiệp phải căn cứ vào phương hướng phát triển kinh tế,
văn hoá và nhu cầu sử dụng nguồn lao động dự trữ của đất nước và địa phương;
 Mức độ nội dung, hình thức và phương pháp hướng nghiệp phải
phù hợp với đặc điểm của học sinh (sức khoẻ, lứa tuổi, trình độ học tập, xu
hướng v.v...)

3


1.3. Cơ sở lý luận đổi mới công tác hướng nghiệp ở trường phổ thông
1.3.1. Ý nghĩa của hoạt động tham vấn hướng nghiệp cho học sinh trung học
phổ thông
Ý nghĩa giáo dục:
Tham vấn hướng nghiệp góp phần cụ thể hóa mục tiêu đào tạo ở trường
phổ thơng, trang bị cho học sinh kiến thức về các ngành nghề trong xã hội, góp
phần định hướng nghề nghiệp trong tương lai. Như vậy, q trình hướng nghiệp
ở các trường THPT khơng những giáo dục ý thức lao động nghề nghiệp mà còn

hướng cho học sinh lựa chọn nghề ngành trong tương lai.
Ý nghĩa chính trị:
Cơng tác Tham vấn hướng nghiệp có chức năng thực hiện đường lối giáo
dục của Đảng và Nhà nước. Trong Tham vấn hướng nghiệp, việc tăng trưởng
kinh tế, phát triển xã hội luôn được coi là vấn đề trọng tâm để học sinh được tiếp
cận và định hướng nghề nghiệp. Hoạt động Tham vấn hướng nghiệp có hiệu quả
sẽ tạo ra những thế hệ trẻ có phẩm chất và năng lực xây dựng đất nước, những
con người lao động mới.
Ý nghĩa xã hội:
Thông qua Tham vấn hướng nghiệp, học sinh được làm quen với những
ngành nghề cơ bản trong xã hội, ngành nghề có vị trí then chốt trong nền kinh tế
quốc dân, ngành nghề cần thiết ở địa phương. Đồng thời, học sinh cần nắm được
yêu cầu của từng ngành nghề, những điều kiện cần thiết khi chọn nghề. Việc
chọn nghề đúng sẽ khơng lãng phí trong đào tạo nguồn nhân lực, góp phần phát
triển đất nước. Hướng nghiệp có tác dụng điều chỉnh sự phân công lao động
trong xã hội, tạo ra sự cân bằng nguồn nhân lực, khắc phục tình trạng một bộ
phận nguồn nhân lực khơng có việc làm hoặc có việc làm khơng ổn định gây ra
các hiện tượng lãng phí nguồn lực.
Ý nghĩa kinh tế:
4


Để bảo đảm ý nghĩa kinh tế, các trường cần gắn mục tiêu đào tạo với mục
tiêu phát triển kinh tế- xã hội của cả nước và địa phương. Sự phân cơng lao động
hợp lí sẽ thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Hướng nghiệp tốt cũng đồng nghĩa với
việc cung cấp nguồn nhân lực cân đối và chất lượng, hỗ trợ phát triển kinh tế,
tạo cơ hội cho người học được chọn nghề phù hợp, từ đó nỗ lực năng lực, cố
gắng vươn lên, sáng tạo trong công việc để đạt hiệu quả tốt nhất.
1.2.3. Những điều tiêu chí hướng nghiệp
Cần có thơng tin nghề chuẩn xác:

Việctư vấn hướng nghiệpquan trọng nhất là khâu thơng tin ngành nghề.
Đó là việc giới thiệu cho các em về những ngành nghề cũng như loại hình sản
xuất và thị trường lao động của ngành nghề đó ở cả hiện tại và tương lai. Đặc
biệt trong phần tư vấn tuyển sinhcần phải trình bày rõ về nghề nghiệp ấy cần có
sự địi hỏi gì cũng như các em cần có sự hồn thiện như thế nào để đáp ứng
được trình độ nghề nghiệp mà cơng việc đó u cầu.
Cần có sự định hướng nghề chuẩn xác:
Nhà trường và các tổ chức cũng cần phải biết rõ về việc định hướng nghề
chuẩn xác đối với các em. Điều này sẽ giúp cho các em có quyết định rõ ràng
hơn về con đường chọn nghề nghiệp, xác định được bản thân cần phải nỗ lực
như thế nào để đáp ứng được ngành nghề mà mình đã lựa chọn. Để từ đó các em
có thể có sự xác định bước đầu về việc học tập của mình sao cho có được sự phù
hợp nhất.
Cần có sự tư vấn nghề đúng đắn và linh hoạt
Chắc chắn rằng không phải bất cứ em học sinh, sinh viên nào cũng giống
nhau về mọi khía cạnh để đượctư vấn hướng nghiệpgiống nhau. Điều này đòi
hỏi các nhà tư vấn cần phải đưa ra những lời khuyên một cách bổ ích, cần phải
xem xét về đặc điểm của hoạt động nghề có phù hợp hay khơng để có sự hướng
nghiệp đúng đắn. Ngồi ra khi tư vấn tuyển sinhcịn địi hỏi sự linh hoạt để đảm
5


bảo có sự tư vấn chính xác nhất đối với từng bạn học sinh ở mỗi khía cạnh, thực
trạng khác nhau.
Cần có sự tuyển chọn nghề đúng đắn
Khi tư vấn chọn ngành nghề cần phải có những câu hỏi, nội dung đưa ra
phù hợp để từ đó có sự tuyển chọn nghề đúng đắn. Cần xác định mức độ phù
hợp để từ đó đưa ra những địi hỏi và tiêu chuẩn cho từng đối tượng khác nhau.
1.4. Cơ sở thực tiễn đổi mới công tác hướng nghiệp ở trường phổ thông
Thực tiễn cho thấy công tác hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ

thơng cịn nhiều tồn tại như sau:
1.4.1. Quá trình thực hiện hoạt động Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
Hoạt động Giáo dục hướng nghiệp mới chỉ tập trung vào mục tiêu về mặt
kiến thức, kĩ năng và thái độ còn nhiều hạn chế; các mục tiêu chưa được cụ thể
hóa trong kế hoạch của nhà trường;
Nội dung Giáo dục hướng nghiệp vẫn cịn mang tính hình thức, chưa gắn
với thực tiễn, chưa bám sát mục tiêu, chưa đa dạng, linh hoạt và phong phú;
Việc phối hợp và sử dụng các phương pháp Giáo dục hướng nghiệp hiện
đại cho học sinh chưa hiệu quả, chủ yếu vẫn là các phương pháp dùng lời; hình
thức tích hợp Giáo dục hướng nghiệp vào các môn học liên quan dễ thực hiện,
được giáo viên thực hiện thường xuyên và mang lại hiệu quả cao. Tuy nhiên,
việc tích hợp như vậy đã ảnh hưởng tới hoạt động dạy học môn học đó.
1.4.2. Quản lí hoạt động Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
Việc lập kế hoạch hoạt động Giáo dục hướng nghiệp chưa được sự quan
tâm, đầu tư, thậm chí có trường không xây dựng kế hoạch hoạt động Giáo dục
hướng nghiệp với tư cách là một kế hoạch độc lập mà được lồng ghép trong kế
hoạch năm học của nhà trường. Nội dung kế hoạch phần lớn chỉ do một cá nhân
xây dựng, thiếu sự tham gia đóng góp của các bộ phận có liên quan nên rất
6


chung chung, chưa đi sâu vào nội dung cụ thể và mang nặng tính chủ quan, hình
thức; chưa xây dựng cơ chế phối hợp với các nguồn lực trong và ngồi nhà
trường;
Cơng tác tổ chức, chỉ đạo chưa thường xun và hiệu quả chưa cao: Việc
chỉ đạo giáo viên tích hợp, lồng ghép nội dung Giáo dục hướng nghiệp thông
qua các hình thức dạy học chưa được thực hiện triệt để; chưa xây dựng được đội
ngũ cán bộ, giáo viên chuyên trách làm công tác Giáo dục hướng nghiệp; công
tác bồi dưỡng thường xun đội ngũ vẫn cịn mang tính hình thức, đối phó; chưa
phối hợp chặt chẽ với cha mẹ học sinh, chính quyền địa phương, các cơ sở sản

xuất, doanh nghiệp, trường đại học, cao đẳng, cơ sở đào tạo nghề… trong hoạt
động Giáo dục hướng nghiệp;
CHƯƠNG II: QUY TRÌNH THAM VẤN, TƯ VẤN CHỌN NGHỀ
CHO HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG
2.1. Thực trạng quy trình tham vấn, tư vấn chọn nghề cho học sinh trường
trung học phổ thông
Với giới trẻ, chọn nghề là bước đi đầu tiên, đồng thời là quyết định quan
trọng nhất khi tiến vào ngưỡng cửa cuộc đời. Tuy vậy, thực trạng tư vấn hướng
nghiệp hiện nay tại Việt Nam vẫn còn khá nhiều bất cập, dẫn đến cái giá quá đắt
cho nhiều học sinh khi đưa ra những quyết định sai lầm.
Công tác hướng nghiệp hiện chưa được giới trẻ Việt Nam cũng như phụ
huynh quan tâm đúng mực. Việc chọn ngành nghề hầu hết phụ thuộc vào ý kiến
của phụ huynh (thường có xu hướng chọn trường tốt trước khi chọn ngành) hay
độ “hot” của ngành trong thời điểm hiện tại. Có thể nói, tại Việt Nam, cơ hội để
sinh viên tiếp xúc để hiểu rõ về ngành nghề rất hạn chế. Theo số liệu năm 2014
của Sở GD-ĐT TP.HCM, chỉ có 20% học sinh tại TP. HCM hiểu biết về ngành
nghề đã chọn.

7


Trong những năm trở lại đây, việc giáo dục hướng nghiệp sau trung học
đã nhận được nhiều quan tâm hơn. Tuy vậy, việc cung cấp thông tin về nghề
nghiệp cũng như định hướng tương lai cho học sinh còn khá nhiều bất cập. Hiện
học sinh đang gặp phải khơng ít khó khăn như thiếu sự đào tạo bài bản, khơng
được cập nhật thông tin, không am hiểu về thị trường lao động, giáo dục mang
nặng tính lí thuyết, thiếu trải nghiệm … Đây cũng chính là các nguyên nhân dẫn
đến thực trạng tư vấn hướng nghiệp thiếu hiệu quả trong các trường THPT hiện
nay.
Chính vì cơng tác chuẩn bị, tìm hiểu về ngành học chưa được chú trọng,

rất nhiều sinh viên đã phải trả những cái giá rất đắt. Có khơng ít những sinh viên
quyết định bỏ học sau một năm đầu ngồi trên giảng đường đại học khi chợt nhận
ra bản thân không phù hợp. Bỏ môn, nợ môn, cũng là những tình trạng thường
thấy trong sinh viên.
2.2. Những tồn tại trong công tác tham vấn hướng nghiệp ở trường trung
học phổ thơng
Có nhiều ngun nhân khiến học sinh đánh giá khơng cao vai trị của nhà
trường trong việc giúp các em hiểu biết nghề, trong đó có một số nguyên nhân
chủ yếu sau:
- Đa phần phụ huynh cho rằng việc tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục
hướng nghiệp nói chung, tư vấn hướng nghiệp nói riêng chưa hiệu quả. Trong
những hoạt động hướng nghiệp được các trường thực hiện, “Dạy nghề phổ
thông” là hoạt động được tiến hành thường xuyên nhất. Nhưng có lẽ việc dạy
nghề ở trường phổ thơng chỉ mới giúp học sinh hình thành những tri thức, kỹ
năng cơ bản, sơ đẳng về nghề chứ chưa ảnh hưởng nhiều đến quyết định chọn
nghề của học sinh (vì có đến phần lớn học sinh chọn học ở bậc đại học và chỉ có
rất ít học sinh chọn học ở các trường nghề). Bên cạnh đó, nhiều học sinh học
nghề chỉ nhằm mục đích được cộng điểm vào kỳ thi tốt nghiệp.
8


- Một số trường THPT chưa có đội ngũ cán bộ phụ trách công tác hướng
nghiệp được đào tạo bài bản, đặc biệt là ở khâu tư vấn hướng nghiệp. Giáo viên
phụ trách công tác hướng nghiệp của các trường chủ yếu là giáo viên kiêm
nhiệm chứ chưa có giáo viên hướng nghiệp chun trách. Các thầy cơ khơng có
nhiều thời gian để tìm hiểu sâu về thế giới nghề nghiệp vốn dĩ vô cùng đa dạng
và phức tạp.
- Điều kiện cơ sở vật chất lẫn kinh phí đầu tư cho hoạt động hướng nghiệp
(trong đó có tư vấn hướng nghiệp) ở phần lớn các trường THPT còn hạn chế.
Nhiều trường chưa có phịng tư vấn hướng nghiệp, chưa có nguồn tài liệu phong

phú về thế giới nghề nghiệp để giới thiệu đến học sinh…
Chính vì cơng tác hướng nghiệp ở các trường thực hiện chưa hiệu quả nên
học sinh cịn gặp nhiều khó khăn trong q trình lựa chọn nghề nghiệp tương lai.
Trong đó, khó khăn lớn nhất là “Khơng biết nghề đã chọn có những u cầu gì
về phẩm chất và năng lực” và "Không biết bản thân phù hợp với nghề nào”.
Thực chất, hai nội dung này liên quan mật thiết với nhau: vì học sinh khơng biết
rõ yêu cầu của nghề nên không biết bản thân phù hợp với nghề nào hoặc phù
hợp với nghề nào hơn. Ngồi ra, cịn một số khó khăn khác khiến học sinh khó
có thể chọn được nghề phù hợp:“Khơng có người am hiểu về nghề để tư vấn”,
“Không biết những ngành nghề xã hội, địa phương đang cần”, “Thiếu thông tin
về trường đào tạo” và“Thiếu thông tin về ngành nghề”.
2.3. Xây dựng quy trình tham vấn hướng nghiệp cho học sinh trung học
phổ thơng
2.3.1. Tìm ra những ngành học phù hợp sở thích
Thầy cơ cha mẹ nên định hướng cho học sinh hiểu bản thân các em muốn
làm công việc gì, muốn làm việc như thế nào. Khơng nên cố ép các em học sinh
phải đi theo hướng nghề nghiệp đang “hot” vì quan niệm rằng nghề này sau này
sẽ có cơ hội hơn các nghề nghiệp khác, hoặc bắt ép con em mình phải chọn lựa
9


nghề nghiệp theo truyền thống gia đình. Trên hết nghề nghiệp mà một cá nhân
theo đuổi phải phù hợp với năng lực, sở thích và khả năng đáp ứng của một cá
nhân bởi lẽ công việc là tương lại là định hướng suốt cả cuộc đời của một con
người. Việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh trung học phổ thơng nên dựa
trên sở thích sau đó là tính cách, khả năng, năng khiếu và điều kiện gia đình của
mỗi học sinh. Sau đó học sinh có thể chọn ra một số nghề nghiệp thích hợp để
khoanh vùng và nghiên cứu. Sau đó chọn ra một ngành phù hợp nhất để học hỏi,
theo đuổi.
Ví dụ: Các bạn có tính cách hướng nội có thể lựa chọn các cơng việc như:

Dịch thuật, dược sĩ, lập trình viên, nhà địa chất học, thiết kế đồ họa, nhiếp ảnh
gia, kỹ thuật viên phòng nghiên cứu, nhà biên tập phim. Các bạn có tính cách
hướng ngoại có thể chọn cơng việc: Hướng dẫn viên du lịch, tổ chức sự kiện,
chuyên viên tư vấn, nhân viên bán hàng, chuyên viên nhân sự, diễn viên, chuyên
viên quan hệ cơng chúng, cố vấn tài tính.
2.3.2. Chọn nghề phù hợp với hoàn cảnh, nhận lời khuyên từ chuyên gia
Học sinh cần xác định năng lực học tập và điều kiện hiện tại của mình có
hợp với nghề khơng. Căn cứ vào điểm học tập, nhất là các môn thi tuyển sinh
đầu vào của ngành định theo học hoặc các năng khiếu mà mình có (như
múa,vẽ ,ca hát) để có hướng đi phù hợp cho bản thân . Ngồi ra phải xem xét
đến điều kiện hiện tại của các em có phù hợp với nghề sẽ chọn khơng (Ví dụ
như điều kiện kinh tế của gia đình, ngoại hình, sức khỏe có phù hợp ngành nghề
hay khơng )...Các em cũng có thể nhờ cậy đến các chuyên gia hướng nghiệp tư
vấn để xem năng lực của bản thân có thực sự phù hợp với ngành nghề mà mình
đã lựa chọn hay không. Nhận được lời khuyên từ những chuyên gia là một
phương thức hữu hiệu trong việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh trung
học phổ thơng vốn cịn nhiều bỡ ngỡ. Hiện nay có khá nhiều trung tâm tư vấn

10


hướng nghiệp có đội ngũ chuyên gia giỏi có thể đưa ra lời khuyên hữu ích cho
học sinh trung học phổ thơng.
Ví dụ: Có bạn giỏi khối B nên đã chọn ngành y, nhưng khi vào học lại
không chịu được cảnh máu me, mùi bệnh viện nên đành bỏ học. Hay có người
học giỏi mơn văn đã chọn nghề làm phóng viên báo chí, nhưng lại khơng đủ
nhanh nhẹn, tháo vát, và không chịu đựng áp lực công việc cao… nên cũng
không thể theo đuổi nghề được.
2.3.3. Thử làm những công việc liên quan đến ngành học đã chọn
Sau khi đã chọn được nghề mình mong muốn theo đuổi, học sinh nên tận

dụng các cơ hội có được làm một số việc liên quan tới nghề đã lựa chọn để xem
thử năng lực, tính cách của bản thân mình có phù hợp với nghề đó hay khơng.
Cũng như để rút ra kinh nghiệm và để xem cách mọi người xung quanh nhận xét
về kết quả lao động của những công việc đó như thế nào từ đó nhận ra liệu có
thực sự u thích và phù hợp với cơng việc đó hay khơng và nếu có mắc sai lầm
cũng biết cách điều chỉnh và rút ra kinh nghiệm để hoàn thiện tốt hơn.
Ví dụ: Nếu yêu thích nghề nhà báo các học sinh có thể thử sức làm cộng
tác viên cho các tạp chí dành cho tuổi học trị…Nếu u thích các khối ngành
xã hội hãy thử tham gia các hoạt động xã hội, các hoạt động từ thiện để nâng cao
hiểu biết. Cha mẹ các em học sinh có thể giúp cho định hướng nghề nghiệp cho
học sinh THPT bằng cách đưa ra các lời khuyên và gợi ý các hoạt động mà các
em có thể tham gia nhằm giúp các em có bước đầu làm quen với nghề mà em có
ý định lựa chọn.
2.3.4. Tìm hiểu về nghề mình sẽ chọn.
Học sinh có thể tiếp cận kiến thức bằng nhiều cách, từ internet, từ sách
vở, từ các bậc tiền bối đàn anh đàn chị đi trước, tham gia các hoạt động ngoại
khóa có liên quan đến nghề nghiệp, tham khảo những lời khuyên bổ ích từ gia
11


đình, nhà trường hoặc từ các nhà tư vấn hướng nghiệp. Những kiến thức cần
phải nắm về nghề của mình là: tên ngành học, những trường nào đào tạo,
phương thức đào tạo, khối thi, thị trường việc làm của nghề đó hiện nay…
Ví dụ: Học sinh có thể tìm đến các diễn đàn của trường định thi vào để tra
cứu thông tin cũng như nhận được những lời chia sẻ của các sinh viên và cựu
sinh viên của trường, sau đó có thể tự mình đưa ra những nhận định về thuận lợi
và khó khăn của nghành nghề mà mình đang có ý định.
2.3.5. Chuẩn bị phương án phụ
Có thể các em học sinh sẽ không thể đỗ vào trường Đại học mà mình
mong muốn. Cha mẹ nên là người chuẩn bị sẵn tinh thần cho học sinh. Các bạn

học sinh vẫn có thể thành cơng bằng những con đường khác. Định hướng nghề
nghiệp cho học sinh THPT không chỉ đơn giản là chuẩn bị cho các em kiến thức
mà còn là định hướng tâm lý cho em học sinh nếu chẳng may thất bại hoặc vấp
ngã. Nếu có quyết tâm thì vẫn có thể tiếp tục ơn tập và thi lại vào các trường đã
đặt ra mục tiêu từ đầu hoặc lựa chọn một hướng đi khác phù hợp với năng lực
của mình.
Ví dụ: Nếu học sinh có đam mê Cơng nghệ thơng tin thì có thể đặt nguyện
vọng 1 tại trường Đại học Bách Khoa Hà Nội và thêm vài nguyện vọng Công
nghệ thông tin ở các trường tại các tỉnh, thành phố khác. Như vậy sẽ tăng cao
khả năng đỗ ngành học.
2.4. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quy trình tham vấn, tư vấn
chọn nghề cho học sinh trường thpt
Giáo dục hướng nghiệp, trong đó có tư vấn hướng nghiệp, phải được đặt
trong quan điểm phát triển tồn diện, theo hướng cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Dựa trên các văn bản chỉ đạo cơng tác hướng nghiệp của Bộ giáo dục và Đào

12


tạo, cơ sở thực tiễn của địa phương và kết quả nghiên cứu thực trạng ở một số
trường THPT của đề tài này, chúng tôi xin đưa ra một số biện pháp sau:
Xây dựng đội ngũ giáo viên làm công tác hướng nghiệp để phụ trách hoạt
động giáo dục hướng nghiệp, đồng thời hỗ trợ, hướng dẫn, tư vấn cho học sinh
trong quá trình lựa chọn nghề nghiệp tương lai. Họ là những người có phẩm chất
đạo đức tốt, có năng lực sư phạm, có kiến thức sâu rộng về lĩnh vực nghề nghiệp
và có tâm huyết trong việc truyền tải những tri thức về nghề đến học sinh. Để có
được đội ngũ như thế, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần xây dựng kế hoạch đào tạo
đội ngũ chuyên viên tư vấn hướng nghiệp ở các trường Đại học có chuyên
ngành tâm lý giáo dục, đặc biệt là các trường Sư phạm. Ngồi ra, cần phải có
chức danh giáo viên chuyên trách làm công tác hướng nghiệp ở các trường

THPT. Giáo viên này cũng được hưởng biên chế như tất cả các giáo viên khác ở
trường, phụ trách hoạt động giáo dục hướng nghiệp, tư vấn nghề cho học sinh và
đóng vai trị cố vấn chun mơn cho Hiệu trưởng, các nhà quản lý trong việc
xây dựng các kế hoạch giáo dục liên quan đến hướng nghiệp.
Tổ chức tốt công tác thông tin nghề nghiệp để giúp học sinh định hướng
và lựa chọn nghề. Học sinh cần được trang bị những kiến thức về thị trường lao
động, về thế giới nghề nghiệp, về các yêu cầu của nghề đối với người lao động.
Để thực hiện được điều này, các trường cần cải tiến chương trình hoạt động giáo
dục hướng nghiệp phù hợp với thực tế của từng trường, với tình hình phát triển
kinh tế – xã hội và nhu cầu nguồn nhân lực của địa phương trên cơ sở nội dung
hướng nghiệp đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Ngoài ra, cần lồng
ghép hướng nghiệp vào các mơn học và các hoạt động ngoại khố.
Tăng cường kinh phí, cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động
hướng nghiệp. Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Hồ Chí Minh, hội phụ huynh,
doanh nghiệp và các lực lượng xã hội khác cần hỗ trợ kinh phí cho các trường
THPT để có thể tổ chức tốt những hoạt động hướng nghiệp. Các trường cần
13


thành lập phịng tư vấn học đường (trong đó có tư vấn hướng nghiệp) được điều
hành bởi ban tư vấn (chủ chốt là giáo viên chuyên trách hướng nghiệp). Đồng
thời, vận động học sinh tham gia sưu tầm tài liệu, tranh ảnh, các tư liệu có liên
quan đến nghề nghiệp để giúp học sinh nâng cao kiến thức và kỹ năng nắm bắt
thông tin về nghề, đồng thời làm phong phú nguồn tư liệu cho phòng tư vấn
cũng như hoạt động giảng dạy môn học Giáo dục hướng nghiệp của giáo viên.

14


KẾT LUẬN

Tư vấn hướng nghiệp là một hoạt động quan trọng không thể thiếu ở các
trường THPT nhằm giúp học sinh nâng cao sự hiểu biết về nghề, về chính bản
thân mình để có thể định hướng đúng đắn và đưa ra quyết định chọn nghề phù
hợp. Trong công tác này, nhà trường đóng vai trị chủ đạo. Tuy nhiên, vì nhiều
lý do khác nhau, hoạt động giáo dục hướng nghiệp nói chung và tư vấn hướng
nghiệp nói riêng chưa được thực hiện một cách hiệu quả ở một số trường THPT.
Vì vậy, cần có những biện pháp cụ thể, có cơ sở khoa học để nâng cao hiệu quả
của cơng tác tư vấn hướng nghiệp, từ đó giúp học sinh chọn nghề phù hợp hơn
với nhu cầu xã hội, hứng thú, năng lực, tính cách… của bản thân.
Những biện pháp đưa ra sẽ góp phần khai thơng, khắc phục những hạn
chế trong cơng tác quản lí của người hiệu trưởng các trường trung học phổ
thông. Để nâng cao hiệu quả hoạt động tham vấn hướng nghiệp cho học sinh các
trường trung học phổ thơng, địi hỏi hiệu trưởng phải nghiên cứu các biện pháp
trong mối quan hệ tổng thể trên cơ sở tận dụng, khai thác những điểm mạnh,
những đặc điểm riêng, điều kiện cụ thể của nhà trường mình để áp dụng các biện
pháp sát thực trong quá trình quản lí.

15


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2016), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên – Hoạt
động giáo dục hướng nghiệp, Hà Nội.
2. Phạm Tất Dong (2014), “Định hướng giáo dục hướng nghiệp trong
trường trung học phổ thông”, Tạp chí Thơng tin Khoa học Giáo dục, (108),
tr.11-14.
3. Hội Khoa học Tâm lý – Giáo dục Việt Nam (2016), Hội thảo Khoa học
Quốc gia: “Tư vấn Tâm lý – Giáo dục: Lý luận, thực tiễn và định hướng phát
triển”, TP HCM.
4. Đào Văn Lê (2019), Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng

nghiệp ở các trường trung học phổ thông thành phố Cần Thơ, Luận văn Thạc sĩ
Giáo dục học, TP HCM.
5. Phan Thị Tố Oanh (1996), Nghiên cứu nhận thức nghề và dự định chọn
nghề của học sinh phổ thơng trung học, Luận án Phó Tiến sĩ khoa học Sư phạm
Tâm lý.
6. Nguyễn Thị Nghiêm (2019). Quản lí hoạt động giáo dục hướng nghiệp
cho học sinh các trường trung học phổ thông tại thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu
Giang. Tạp chí Giáo dục, số 456, tr 61-64.
7. Nguyễn Thị Túy Phượng (2019). Thực trạng quản lí hoạt động giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh tại các trường trung học phổ thơng huyện Hóc Mơn,
Thành phố Hồ Chí Minh. Tạp chí Giáo dục, số 439, tr 1-6.

16