Skkn sử dụng phiếu học tập để phát huy tính tích cực trong dạy học môn sinh học lớp 8

PHỊNG GD&ĐT TAM DƯƠNG
TRƯỜNG THCS HỒNG LÂU

HỒ SƠ ĐỀ NGHỊ CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
CẤP HUYỆN NĂM HỌC 2018-2019

Tên sáng kiến: Sử dụng phiếu học tập để phát huy tính tích cực
trong dạy học môn sinh học lớp 8
Tác giả sáng kiến: Nguyễn Văn Trường
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị: Trường THCS Hồng Lâu huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh
Phúc.
HỒ SƠ GỒM CĨ:
1. Đơn đề nghị công nhận Sáng kiến cấp huyện;
2. Báo cáo kết quả nghiên cứu, ứng dụng sáng kiến.
3. Giấy chứng nhận Sáng kiến cấp cơ sở;

Tam Dương, năm 2019

skkn


CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
----------------

ĐƠN ĐỀ NGHỊ
CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN CẤP HUYỆN
Kính gửi: Hội đồng Sáng kiến huyện Tam Dương
Tên tơi là: Nguyễn Văn Trường
Chức vụ (nếu có): Giáo viên

Đơn vị/địa phương: Trường THCS Hồng Lâu
Điện thoại: 0979.866.762
Tơi làm đơn này trân trọng đề nghị Hội đồng Sáng kiến Huyện Tam
Dương xem xét và công nhận sáng kiến cấp huyện cho tôi đối với sáng kiến đã
được Hội đồng Sáng kiến cơ sở công nhận sau đây:
1. Tên sáng kiến: Sử dụng phiếu học tập để phát huy tính tích cực trong
dạy học mơn sinh học lớp 8
(Có Báo cáo Báo cáo kết quả nghiên cứu, ứng dụng sáng kiến và Giấy chứng
nhận Sáng kiến cấp trường kèm theo)
Tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trong đơn là trung thực, đúng sự thật,
khơng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của người khác và hoàn toàn chịu trách
nhiệm về thông tin đã nêu trong đơn.
Xác nhận của Thủ trưởng đơn vị
(hoặc Chính quyền địa phương)
(Ký tên, đóng dấu)

Hồng Lâu, ngày 3 tháng 3 năm2019
Người nộp đơn
(Ký tên, ghi rõ họ tên)

Nguyễn Văn Trường

skkn


PHỊNG GD&ĐT TAM DƯƠNG
TRƯỜNG THCS HỒNG LÂU

BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN

Tên sáng kiến: Sử dụng phiếu học tập để phát huy tính tích cực
trong dạy học môn sinh học lớp 8
Tác giả sáng kiến: Nguyễn Văn Trường

Tam Dương, năm 2019

skkn


BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu
Như chúng ta đã biết, phương pháp dạy học chủ yếu hiện nay là lấy học sinh
làm trung tâm. Học sinh được xem như một chủ thể hành động, người thầy giáo
đóng vai trị chỉ đạo. Có như vậy mới thực sự phát huy được tính tích cực tự
giác, tư duy sáng tạo của học sinh trong quá trình lĩnh hội tri thức. Chính vì vậy
việc tổ chức 1 tiết học có hiệu quả là một vấn đề khó khăn (nhất là trong thời kỳ
quá độ chuyển từ phương pháp dạy học truyền thống sang phương pháp dạy học
mới thì tư tưởng cũ đã ăn quá sâu trong tiềm thức của Gv, đặc biệt là những Gv
đã giảng dạy lâu năm trong nghề )
Hiện nay một thực trạng xảy ra trong các nhà trường là hầu hết Gv rất lúng
túng khi phải đứng trước một thực tế : Phải đổi mới 1cách toàn diện, đặc biệt là
vấn đề tổ chức cho học sinh hoạt động theo nhóm học tập, đảm bảo cho các em
được bàn bạc, thảo luận để thống nhât ý kiến dưới sự chỉ đạo, hướng dẫn của
mình. Đứng trước u cầu đó thì việc lựa chọn các đồ dùng học tập để phục vụ
cho một tiết học mang lại hiệu quả cao là một vấn đề đang được tranh luận rộng
rãi trong hàng ngũ giáo viên.
Qua thực tế bản thân tôi nhận thấy nhiều giờ dạy một số giáo viên đã có
hướng sử dụng phiếu học tập để phục vụ cho hoạt động dạy học, tuy nhiên việc

sử dụng cịn lúng túng, do đó cịn gặp nhiều khó khăn trong việc đổi mới
phương pháp dạy học, đặc biệt là khâu tổ chức các hoạt động nhận thức cho học
sinh. Vấn đề đáng chú ý là khi sử dụng phiếu học tập là phải rèn luyện cho học
sinh các thao tác kỷ năng hoạt động, phát huy năng lực độc lập nâng cao tinh
thần trách nhiệm của học sinh trong học tập, rèn cho học sinh phương pháp tư
duy khái quát có khả năng tiếp nhận kiến thức ở mức độ cao. Quan trọng hơn cả
là giúp học sinh vừa chiếm lỉnh kiến thức vừa nắm vững kiến thức tái tạo cho
bản thân về kiến thức đó, phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu và thói quen
tự học, giúp học sinh có thể tự học suốt đời.Ngồi ra tình trạng học sinh hiện
nay ln có thói quen tiện tay là điền ngay thơng tin kiến thức vào bảng gợi ý
của sách giáo khoa, dẫn đến các trang sách bị bẩn và không thể tận dụng cuốn
sách cho thế hệ học sinh kế tiếp năm học sau, dẫn đến tình trạng thiếu sách giáo
khoa như năm học 2018-2019, vấn đề này Bộ Giáo Dục đã chỉ đạo từ đầu năm
học là: “Giáo viên và học sinh phải cải tiến phương pháp dạy và học để giảm
tình trạng thiếu sách giáo khoa như hiện nay”. Đây là những yêu cầu căn bản
của lý luận dạy học nói chung. Bằng việc sử dụng các phiếu học tập là điều kiện
để giáo viên chuyển hoạt động của mình từ trình bày giảng giải thuyết minh
sang hoạt động hướng dẫn, chỉ đạo, để từ đó học sinh tham gia hoạt động học
tập tích cực tự nghiên cứu, khơng cịn hiện tượng thụ động nghe giảng. Từ
những lý do trên và mong muốn để góp phần phát huy các biện pháp tổ chức

skkn


cho dạy và học mơn sinh học nói chung và sinh học lớp 8 nói riêng, tơi mạnh
dạn lựa chọn đề tài “Sử dụng phiếu học tập để phát huy tính tích cực trong dạy
học mơn sinh học lớp 8” nhằm phát huy năng lực độc lập tự nghiên cứu bài học
của học sinh trong dạy học sinh học.
2. Tên sáng kiến: “Sử dụng phiếu học tập để phát huy tính tích cực trong
dạy học mơn sinh học lớp 8”

3. Tác giả sáng kiến
- Họ và tên: Nguyễn Văn Trường
- Địa chỉ tác giả sáng kiên: Trường THCS Hoàng Lâu, huyện Tam
Dương, tỉnh Vĩnh Phúc.
- Số điện thoại: 0979 866 762
E_mail:
4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Nguyễn Văn Trường
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Sử dụng phiếu học tập để phát huy tính
tích cực trong dạy học môn sinh học lớp 8
6. Ngày sáng kiến được áp dụng: Tháng 2/2018 đến tháng 2/2019.
7. Mô tả bản chất của sáng kiến
7.1.Về nội dung của sáng kiến
Phó Giáo Sư-Tiến Sỹ Nguyễn Đức Thành đã khái niệm về phiếu học tập
như sau: "Để tổ chức các hoạt động của học sinh, người ta phải dùng các phiếu
hoạt động học tập gọi tắt là phiếu học tập. Còn gọi cách khác là phiếu hoạt động
hay phiếu làm việc. Phiếu học tập là những tờ giấy rời, in sẵn những công tác
độc lập hay làm theo nhóm nhỏ, được phát cho học sinh để học sinh hoàn thành
trong một thời gian ngắn của tiết học. Trong mỗi phiếu học tập có ghi rõ một vài
nhiệm vụ nhận thức nhằm hướng tới hình thành kiến thức, kĩ năng hay rèn luyện
thao tác tư duy để giao cho học sinh ".
Nội dung hoạt động được ghi trong phiếu có thể là tìm ý điền tiếp hoặc
tìm thơng tin phù hợp với u cầu của hàng và cột, hoặc trả lời câu hỏi. Nguồn
thông tin để học sinh hồn thành phiếu học tập có thể từ tài liệu giáo khoa, từ
hình vẽ, từ các thí nghiệm, từ mơ hình, mẫu vật hoặc sơ đồ hoặc từ những mẩu
tư liệu được giáo viên giao cho mỗi học sinh sưu tầm trước khi học.
Vậy theo tôi, phiếu học tập về mục tiêu nó là một trong những cơng cụ cụ
thể hố hoạt động học tập của học sinh , là công cụ hữu hiệu trong việc xử lý
thông tin ngược.
Theo tác giả PGS. TS. Nguyễn Đức Thành : "Phiếu học tập có ưu thế hơn
câu hỏi, bài tập ở chỗ muốn xác định một nội dung kiến thức nào đó thoả mãn

nhiều tiêu chí hoặc xác định nhiều nội dung từ các tiêu chí khác nhau, nếu diễn

skkn


đạt bằng câu hỏi thì dài dịng. Ta có thể thay bằng một bảng có các tiêu chí
thuộc các cột, các hàng khác nhau. Học sinh căn cứ vào tiêu chí ở cột và hàng để
tìm ý điền vào ơ trống cho phù hợp. Như vậy giá trị lớn nhất của phiếu học tập
là với nhiệm vụ học tập phức tạp được định hướng rõ ràng, diễn đạt ngắn gọn
bằng một bảng gồm có các hàng, cột ghi rõ các tiêu chí cụ thể".
Phiếu học tập là một phương tiện DH do GV tự thiết kế bao gồm những
nhiệm vụ học tập được trình bày một cách logic, khoa học, trong đó GV đã tính
tốn kĩ từng bước nhỏ, vừa sức với HS để các em có thể tự làm được, qua đó có
thể tự mình chiếm lĩnh kiến thức mới. Phiếu học tập đồng thời cũng là công cụ
để GV tổ chức các hoạt động học tập cho HS. HS sử dụng PHT như một tài liệu
học tập để thực hiện các nhiệm vụ học tập được giao nhằm lĩnh hội kiến thức
mới. Thông qua các hoạt động cá nhân hay hoạt động nhóm, HS rèn luyện được
kỹ năng học tập độc lập hay học tập hợp tác, kỹ năng trình bày ý kiến, thảo
luận,...
Khi sử dụng PHT, HS phải tự nghiên cứu SGK và các tài liệu tham khảo,
mọi HS phải tự thực hiện nhiệm vụ được giao trong PHT, hạn chế được thói
quen ỷ lại, dựa dẫm và tiện tay điền ngay thông tin vào sách giáo khoa, làm cho
sách bị bẩn và không thể sử dụng cho học sinh thế hệ sau, tình trạng này đa số là
HS kém và trung bình. Trong lúc HS tiến hành các hoạt động học tập bằng tay,
các biến đổi sinh hóa được diễn ra một cách mạnh mẽ, sâu sắc trong não của các
em, giúp các em hiểu sâu và nhớ lâu bài học. Trong quá trình thảo luận để hồn
thành phiếu, HS được tự do trình bày ý kiến của mình trước lớp, qua đó sẽ bộc
lộ những quan niệm của HS, từ đó GV sẽ có hướng khắc phục các quan niệm
của HS, đặc biệt là những quan niệm sai lầm, khơng chính xác. Đồng thời, khi
tiếp nhận những ý kiến đóng góp, sửa đổi của các HS khác trong nhóm, lớp, của

GV, các em sẽ phần nào tự đánh giá được kết quả làm việc của mình.
Mặt khác, trong quá trình HS thực hiện nhiệm vụ trong PHT, qua quan sát,
GV có thể thu nhận được thông tin về năng lực, thái độ học tập của HS để có
biện pháp uốn nắn kịp thời. Đồng thời, qua các sản phẩm của quá trình làm việc
bằng tay của HS, GV có được nguồn thơng tin phản hồi trung thực hơn, từ đó
điều chỉnh được PPDH của mình. Như vậy, việc sử dụng PHT đóng một vai trị
quan trọng trong DH phát huy tính tích cực nhận thức của HS. Do đó, việc
nghiên cứu thiết kế và đưa vào sử dụng PHT trong DH SH là rất quan trọng và
cần thiết.
Có rất nhiều kiểu loại và hình thức PHT khác nhau, nhưng nhìn chung
chúng đều có những chức năng giáo dục tương đối chung và có thể nhận biết
được. Theo nhiều tài liệu, các nhà nghiên cứu đều có sự thống nhất về 2 chức
năng cơ bản của PHT như sau:
PHT thực hiện chức năng cung cấp thông tin và sự kiện cho HS. Những
thông tin, sự kiện này là những thơng tin, sự kiện khơng có trong SGK nhưng có
liên quan đến bài học. GV có thể cung cấp những thơng tin này hoặc có thể giới

skkn


thiệu cho HS cách tự tìm thơng tin, từ đó, yêu cầu HS phân tích để rút ra những
tri thức cho bài học, hoặc để minh họa, làm sáng tỏ thêm kiến thức cho bài học.
Theo tác giả Đặng Thành Hưng thì “trong PHT có thể là văn bản, biểu số liệu,
hình ảnh, sơ đồ..., tóm tắt hoặc trình bày bằng những cấu trúc nhất định một
lượng thông tin, dữ liệu hoặc sự kiện xuất phát cần thiết cho người học”.
Như vậy những thơng tin, sự kiện trong PHT có thể là văn bản, biểu số
liệu, hình ảnh ... khơng có trong SGK nhưng cần thiết cho người học. Nguồn của
các thơng tin này có thể là các sách, báo, tạp chí, mạng internet ...
Chức năng cơng cụ hoạt động và giao tiếp. Đây là chức năng quan trọng
và được lưu ý hơn chức năng cung cấp thông tin và sự kiện. Bởi trong thời đại

này, nguồn tư liệu học tập rất phong phú nên việc tìm kiếm thơng tin, sự kiện
khơng khó đối với HS. Theo tác giả Đặng Thành Hưng, “PHT còn nêu lên
những nhiệm vụ học tập, những yêu cầu hoạt động, những hướng dẫn học tập,
những công việc và vấn đề để người học thực hiện hoặc giải quyết. Thơng qua
nội dung và tính chất này nó thực hiện chức năng cơng cụ hoạt động và giao tiếp
trong quá trình học tập của người học”. Tác giả Nguyễn Đức Vũ khi bàn về
chức năng này cũng cho rằng đây là chức năng cơ bản của PHT: “PHT chứa
đựng các câu hỏi, bài tập, yêu cầu hoạt động, những vấn đề và công việc để HS
giải quyết hoặc thực hiện, kèm theo hướng dẫn, gợi ý cách làm. Thông qua các
nội dung này, PHT thực hiện chức năng là công cụ hoạt động và giao tiếp trong
quá trình học tập của HS”.
Như vậy, ngồi chức năng cung cấp thơng tin và sự kiện, PHT cịn thực hiện
một chức năng quan trọng hơn đó là cơng cụ hoạt động và giao tiếp. PHT là
công cụ để HS hoạt động theo hình thức cá nhân hay hoạt động theo nhóm. PHT
hỗ trợ các hoạt động và quan hệ của người học, tương tác chia sẻ giữa người học
với nhau và với GV.
7. 2. Thực trạng
7.2.1.Thuận lợi
- Được sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát của Ban Giám Hiệu nhà trường, sự
ủng hộ nhiệt tình của các đồng nghiệp, các bậc phụ huynh đối với việc sử dụng
phiếu học tập, phát huy tính tích cực trong học tập của học sinh.
- Phương tiện, thiết bị, đồ dùng học tập được trang bị đầy đủ cho việc
thực hiện và áp dụng đề tài.
- Phần lớn học sinh đều là con em trong xã nên việc đi lại thuận tiện, có
đầy đủ đồ dùng học tập.
7.2.2.Khó khăn
- Việc thiết kế phiếu học tập của một số giáo viên chưa khoa học, nhiều
nội dung bài học rất khó thuyết trình hoặc giải thích bằng lời để học sinh hiểu
dẫn đến hiệu quả chưa cao.

skkn


- Một số học sinh chưa quen với việc thực hiện trên phiếu học tập, có thói
quen ỷ lại, dựa dẫm, tiện tay điền ngay thông tin vào sách giáo khoa nên cịn
lúng túng trong q trình thảo luận, do vậy kết quả hoạt động, tìm hiểu kiến thức
cịn hạn chế.
Kết quả khảo sát chất lượng học sinh đầu năm
Trước khi áp dụng sáng kiến
Lớp

8A

8B

SLHS

Tỉ lệ%

Điểm giỏi

5

3

8

9,8%

Điểm khá

16

11

27

32,9%

Điểm TB

18

24

42

51,2%

Điểm yếu

1

4

5

6,1%

Cộng

40

42

82

100%

Qua kết quả khảo sát chất lượng môn sinh của học sinh khối 8, tơi thấy
vẫn cịn tình trạng học sinh yếu kém. Vì vậy nâng cao chất lượng, phát huy tính
tích cực học tập của học sinh là hết sức cần thiết. Vì vậy tơi đã chọn đề tài này
để áp dụng thực tiễn vào giảng dạy.
7.3. Một số phương pháp sử dụng phiếu học tập
Trong dạy học truyền thống giáo viên là trung tâm hoạt động, trong một
giờ học hoạt động của giáo viên chiếm phần lớn, giáo viên trình bày giảng giải
biểu diễn thí nghiệm, phân tích tổng hợp minh hoạ .v.v. cịn học sinh thì ngồi
nghe ghi chép, nhìn quan sát một cách thụ động, khi giáo viên nêu những câu
hỏi thì học sinh trả lời, nhưng chỉ có một vài học sinh được hoạt động vì thời
gian có hạn cịn hầu hết học sinh ngồi nghe câu trả lời của các bạn của giáo viên.
Vì vậy không được hoạt động, không được rèn luyện kĩ năng và bộc lộ kĩ năng
hoạt động, ảnh hưởng đến tính tích cực hoạt động của học sinh. Giáo viên chỉ
đánh giá thông qua gọi kiểm tra và ở một số học sinh hay trả lời câu hỏi.
Bằng việc sử dụng các phiếu học tập, chuyển hoạt động của giáo viên từ trình
bày, giảng giải, thuyết minh sang hoạt động hướng dẫn, chỉ đạo. Mọi học sinh được
tham gia hoạt động tích cực,tự nghiên cứu thơng tin kiến thức, khơng cịn hiện
tượng thụ động nghe giảng.
7.3.1. Sử dụng PHT để hình thành kiến thức mới
Trong dạy học truyền thống, giáo viên là trung tâm hoạt động, vai trò
trung tâm của học sinh bị xem nhẹ. Vì vậy khơng được hoạt động, rèn luyện và

bộc lộ kĩ năng hoạt động, ảnh hưởng đến tính tích cực trong hoạt động của học

skkn


sinh. Giáo viên chỉ đánh giá thông qua gọi kiểm tra và ở một số học sinh hay trả
lời câu hỏi. Bằng việc sử dụng các phiếu học tập đã phá vở những khuyết điểm đó
của giáo viên trong quá trình truyền thụ kiến thức cho học sinh.
7.3.2. Sử dụng PHT để phát triển kĩ năng quan sát
Khi quan sát hình vẽ có nhiều chi tiết hoặc quan sát thiên nhiên có nhiều
hiện tượng đồng thời xảy ra, nhưng cần nghiên cứu một hiện tượng trong đó,
giáo viên phải rèn luyện cho học sinh có kĩ năng quan sát và nhận biết, ta
thường dùng PHT để học sinh tìm tịi kiến thức qua quan sát.
VD: Khi dạy bài 11"Tiến hóa của hệ vận động vệ sinh hệ vận động" Sinh học
8. Giáo viên cho học sinh quan sát hình 11.5 SGK. Nếu để tự học sinh quan sát,
khó có thể xác định được mình cần quan sát cái gì và rút ra kết luận gì qua quan
sát. Trong trường hợp này giáo viên yêu cầu học sinh quan sát đồng thời phát
PHT vừa là gợi ý, vừa là định hướng phát hiện vấn đề bản chất mà hình 11.5
biểu hiện.
Giáo viên có thể sử dụng PHT như sau:
Bảng: Sự vận động của cơ thể
Hệ cơ
quan thực
hiện vận
động

Đặc điểm cấu tạo
đặc trưng

Vai trò

chung

Chức năng

Bộ xương
Hệ cơ
7.3.3. Sử dụng PHT để phát triển kĩ năng phân tích
Khi đi sâu nghiên cứu một nội dung nào đó cần phân tích, nếu giáo viên
khơng u cầu học sinh cần phân tích nội dung gì thì học sinh khó mà rút ra kết
luận. Trong trường hợp này giáo viên yêu cầu đọc thông tin, trong SGK rồi từ
đó phân tích nội dung nghiên cứu.
VD: Khi dạy bài 42 “Vệ sinh da" ta có thể sử dụng dạng phiếu học tập
sau:
Dựa vào thông tin trong SGK, nghiên cứu mục II- Rèn luyện da; hãy cho
biết những nguyên tắc nào dưới đây phù hợp với rèn luyện da bằng cách đánh
dấu V:
Các nguyên tắc rèn luyện da
- Phải luôn cố gắng rèn luyện da tới mức tối da



- Phải rèn luyện từ từ, nâng dần sức chịu đựng



- Rèn luyện thích hợp với tình trạng sức khỏe của từng người



skkn



- Rèn luyện trong nhà tránh tiếp xúc với ánh sáng mặt trời
7.3.4. Sử dụng PHT để phát triển kĩ năng so sánh

Nhiều khi nghiên cứu 1 vấn đề mà chứa đựng nhiều nội dung, muốn phân biệt
chúng người học khơng dễ gì xác định được điểm giống nhau và khác nhau đó.
Do vậy giáo viên cần định hướng cho người học bằng 1 yêu cầu thông qua PHT.
VD: Khi dạy bài 24: Tiêu Hóa Và Các Cơ quan Tiêu Hóa
Bảng: Tiêu hố
Hệ cơ quan – Các chất

Khoang
miệng

Thực
quản

Dạ
dày

Gluxit

Ruột non

Ruột già

x

Lipit

x

Prơtêin

x
x

x

Đường
Hấp thụ

Axit béo và glixêrin
Axit amin

- Khi củng cố Bài 11- “Tiến hóa của hệ vận độngvệ sinh hệ vận động” ta
có thể cho học sinh làm việc bằng phiếu học tập sau:
Qua bài 11 hãy xác định những điểm khác nhau giữa xương người và
xương thú theo bảng sau:
Bảng 11- Sự khác nhau giữa bộ xương người và xương thú
Các phần so sánh

Bộ xương người

Bộ xương thú

- Tỉ lệ sọ/mặt

- Lồi cằm xương mặt
- Cột sống
- Lồng ngực
- Xương chậu
- Xương đùi
- Xương bàn chân
- Xương gót
7.3.5. Sử dụng PHT để phát triển kĩ năng suy luận đề xuất giả thuyết

skkn


Trong những nội dung cần nghiên cứu, để giúp học sinh tìm ra kiến thức mới
bằng kĩ năng suy luận, đề xuất giả thuyết thì giáo viên phải gợi ý định hướng
cho học sinh bằng PHT sau:
Ví dụ : Bài 16- Tuần Hồn Máu Và Lưu Thơng Bạch Huyết
Bảng: Tuần hồn máu
Cơ quan

Đặc điểm cấu tạo
đặc trưng

Tim

- Có van nhĩ thất và
van động mạch.

Chức năng

Vai trị chung

Hệ mạch
- Ngồi những dạng phiếu học tập đã nêu ở trên, để nghiên cứu tài liệu mới,
củng cố, ơn tập ta cũng có thể dùng phiếu học tập nhưng ở dạng tổng hợp hơn.
Nghĩa là trong một tờ giấy rời được xây dựng một số hoạt động nhằm tổng hợp,
hệ thống hoá, khái quát hoá, mở rộng một số kiến thức.
7.3.6. Sử dụng PHT để phát triển kĩ năng quy nạp, khái quát hố
Hồn thiện hệ thống hố kiến thức thường thực hiện vào cuối chương hay
cuối một chủ đề lớn. Do vậy học sinh phải được chuẩn bị trước, mà chuẩn bị
trước tốt nhất là chuẩn bị theo PHT. Ta có thể cho từng học sinh đủ số phiếu để
hệ thống hoá được tồn bộ kiến thức khi ơn tập, học sinh tự hoàn thành ở nhà,
đến lớp cho học sinh báo cáo bổ sung, cuối cùng giáo viên tổng kết hệ thống làm
nội dung học tập chính thức.
Sau khi học xong một chương hay một học kỳ, giáo viên hệ thống lại toàn bộ
kiến thức 1 cách khái quát nhằm cho học sinh thấy được bức tranh toàn diện
những nội dung đã học. Sử dụng PHT để hoàn thiện, hệ thống hoá kiến thức của
các yêu cầu sau:
- Yêu cầu học sinh lập bảng so sánh, phân tích, tổng hợp lập sơ đồ hệ thống hoá
kiến thức.
VD: Khi dạy bài 35 "Ơn tập"Giáo viên u cầu học sinh hồn thành PHT sau:
Bảng: Các loại nơron
Các loại nơron

Vị trí

Nơron hướng tâm - Thân nằm bên ngoài TƯ
thần kinh
(nơron cảm giác)
Nơron trung gian

skkn

Chức năng
- Truyền xung thần kinh
từ cơ quan đến TƯ thần
kinh (thụ cảm).


(nơron liên lạc)
Nơron li tâm
(nơron vận động)
* Một số chú ý khi sử dụng phiếu học tập
- Tuỳ theo nội dung từng bài có thể thay đổi số nhóm học tập cho phù hợp
- Thời gian sử dụng có thể nhiều hay ít nhưng khơng nên q ít (trên 10 phút)
- Phải đưa ra đúng lúc, đúng thời điểm cần thiết tránh phân tán tư tưởng
học sinh
- Trong quá trình học sinh làm việc với phiếu, giáo viên phải giám sát
chặt chẽ các nhóm đặc biệt là những học sinh lười hoạt động ,những học sinh
hay phá rối trong các giờ học
- Trước khi phát phiếu cho các nhóm làm việc, giáo viên nên có những
qui định cụ thể về thời gian, về nội dung cần thảo luận, hình thức trình bày và
1số qui định khác.
- Sau khi hồn thành thảo luận nhóm, nên cho các nhóm tiến hành trao đổi
chéo để kiểm tra lẫn nhau và có thể giúp các em tự đánh giá được kiến thức của
mình và của các bạn trong nhóm cũng như của nhóm khác
- GV có thể thơng qua phiếu học tập để đánh giá và cho điểm các nhóm
bằng cách sau khi đưa đáp án kết luận, GVđưa ra thang điểm cụ thể cho các nhóm
chấm lẫn nhau kích thích hứng thú cho các em vừa khắc sâu được kiến thức.
Như vậy bằng việc hoàn thành phiếu học tập, học sinh tự đánh giá được
hoạt động tích cực, tạo được hứng thú trong giờ học, kích thích tư duy của học

sinh.Khi dùng phiếu học tập, giáo viên có thể kiểm sốt đánh giá được trình độ
của học sinh và từ đó có những điều chỉnh kịp thời cho phù hợp với đối tượng
và tăng hiệu quả dạy học. Để việc sử dụng phiếu học tập đạt kết quả cao trong
dạy học người giáo viên cần xác định được một số vấn đề sau:
8. Những thơng tin cần được bảo mật: Khơng có
9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:
- Cơ sở vật chất nhà trường, trang thiết bị, đồ dùng, …
- Con người: Giáo viên, học sinh trường THCS Hoàng Lâu.
10. Đánh giá lợi ích thu được
Qua thời gian thử nghiệm 2 học kỳ ở các lớp 8 tôi đã có những kết quả
thu được như sau:
Về mặt tâm sinh lí, tơi nhận thấy các em thích được sử dụng PHIẾU để
sinh hoạt nhóm và việc sử dụng phiếu tổng hợp được kiến thức trọng tâm, dễ

skkn


nhớ, dễ hiểu và đem lại hiệu quả cao hơn, số học sinh hiểu bài nhiều hơn (đặc
biệt là việc các em được tự do công khai kiểm tra đánh giá kiến thức của các bạn
khác cũng như tự đánh giá kiến thức của mình qua những lần tự chấm điểm
ngay tại lớp đã kích thích các em say mê hơn, tăng thêm hứng thú và tự giác
trong học tập ,tạo khơng khí thi đua sơi nổi trong các nhóm. giúp học sinh phát
huy khả năng tự nghiên cứu bài học. Kết quả số HS khá giỏi nhiều hơn những
năm trước.
Trước khi áp dụng sáng kiến

Sau khi áp dụng sáng kiến

Lớp

8A

8B

SLHS

Tỉ lệ%

8A

8B

SLHS

Tỉ lệ %

Điểm giỏi

5

3

8

9,8%

13

8

21

25,6%

Điểm khá

16

11

27

32,9%

18

17

35

42,7%

Điểm TB

18

24

42

51,2%

9

17

26

31,7%

Điểm yếu

1

4

5

6,1%

0

0

0

0

Cộng

40

42

82

100%

40

42

82

100%

Qua bảng so sánh cho thấy sau khi áp dụng đề tài vào thực tế đã mang lại
kết quả khả quan:
+ Học sinh có điểm giỏi: 21/82 đạt 25,6% tăng 13 học sinh so với đầu
năm khi chưa áp dụng đề tài.
+ Học sinh có điểm khá: 35/82 đạt 42,7 % tăng 8 học sinh so với đầu năm
khi chưa áp dụng đề tài.
+ Học sinh có điểm trung bình: 26/82 đạt 31,7% giảm 16 học sinh so với
đầu năm khi chưa áp dụng đề tài.
+ Học sinh có điểm yếu: 0/82 giảm 5 học sinh so với đầu năm khi chưa áp
dụng đề tài.
10.1. Đánh giá lợi ích thu được theo ý kiến của tác giả
- Tác giả đã rút ra được nhiều kinh nghiệm trong khâu tổ chức cho học
sinh hoạt động cá nhân hay theo từng nhóm phù hợp với từng nội dung bài một
cách chính xác khoa học.

- Bản thân mỗi giáo viên có thể bao quát được lớp học và nhận ra khả
năng phát huy trí tuệ của từng cá nhân học sinh.
- khi sử dụng phiếu học tập, học sinh có nhiều đáp án khác nhau nên đã
tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả thu thập và củng cố được nhiều thơng tin kiến
thức mới, góp phần xây dựng kiến thức của bản thân.

skkn


- Rèn luyện thao tác và kỹ năng sử dụng đồ dùng thiết bị một cách linh
hoạt, chính xác khoa học phù hợp cho từng nội dung bài dạy
- Tạo thuận lợi cho tác giả nhanh gọn trong khâu củng cố kiến thức và
kiểm tra đánh giá chất lượng học sinh một cách chính xác.
- Sử dụng phiếu học tập là hành trang giúp cho tác giả tự tin truyền thụ
kiến thức và giữ được lập trường, tư tưởng vững vàng, là cơ sở để trao đổi kinh
nghiệm chuyên môn nghiệp vụ với đồng nghiệp.
- Đề tài đã góp phần vào cơng việc chống lãng phí sách giáo khoa và tình
trạng thiếu sách giáo khoa như hiện nay mà Bộ Giáo dục đã chỉ thị giáo viên,
học sinh hãy tận dụng nguồn sách giáo khoa cũ cho thế hệ học sinh kế tiếp năm
sau.
10.2. Đánh giá lợi ích thu được theo ý kiến của tổ chức, cá nhân
Sau khi áp dụng đề tài cho thấy, chất lượng học sinh khối 8 bước đầu đã
dần được nâng cao, học sinh hứng thú học tập và tích cực nghiên cứu bài học,
phát huy tính sáng tạo, độc lập suy nghĩ và tính tự chủ của học sinh. Đã góp
phần hạn chế học sinh có thói quen điền thơng tin kiến thức vào trong sách giáo
khoa gây lên tình trạng thiếu sách giáo khoa như hiện nay. Góp phần nâng cao
khả năng sáng tạo và sử dụng phiếu học tập của giáo viên. Kết quả được thể hiện
qua khảo sát chất lượng, số học sinh khá giỏi tăng, khơng có học sinh yếu kém
so với đầu năm học.
Vì vậy sáng kiến đã được các đồng chí trong nhà trường đánh giá cao và

cho rằng có thể áp dụng vào các năm học tiếp theo.
Trên đây là một số kinh nghiệm mà bản thân tôi và đồng nghiệp đã áp
dụng cho học sinh khối 8 tại nhà trường trong năm học 2018-2019. Tôi tin rằng
đề tài sáng kiến này ít nhiều cũng đã mở cho bản thân tôi cùng các giáo viên
trong trường và trường bạn một hành trang mới để tiếp tục thực hiện nhiệm vụ
trong sự nghiệp giáo dục và đào tạo con người hiện nay.
11. Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc
áp dụng sáng kiến lần đầu:
Địa chỉ

Số
Tên tổ
TT chức/cá nhân
1

Lớp 8A

Phạm vi/Lĩnh vực
áp dụng sáng kiến

Trường THCS Hoàng Sử dụng phiếu học tập để
Lâu, huyện Tam Dương, phát huy tính tích cực trong
tỉnh Vĩnh Phúc
dạy học mơn sinh học lớp 8
trường THCS Hồng Lâu,
huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh
Phúc.

2

Lớp 8B

Trường

THCS

skkn

Hoàng Sử dụng phiếu học tập để


Lâu, huyện Tam Dương, phát huy tính tích cực trong
tỉnh Vĩnh Phúc
dạy học mơn sinh học lớp 8
trường THCS Hồng Lâu,
huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh
Phúc.

Hoàng Lâu, ngày 6 thán 3 năm 2019 Hoàng Lâu, ngày 3 tháng 3 năm 2019
Thủ trưởng đơn vị

Tác giả sáng kiến

(Ký tên, đóng dấu)

(Ký, ghi rõ họ tên)

Nguyễn Văn Trường

skkn

HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN
THCS HOÀNG LÂU

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

GIẤY CHỨNG NHẬN
SÁNG KIẾN CẤP TRƯỜNG
Số: 01/CN-SKHL
Căn cứ kết quả họp Hội đồng chấm sáng kiến, ngày 06/03/2019
HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN THCS HỒNG LÂU
CHỨNG NHẬN
Ơng (bà): Nguyễn Văn Trường
Chức vụ (nếu có): Giáo viên -THCS Hồng Lâu.
Địa chỉ: THCS Hồng lâu-Tam Dương-Vĩnh Phúc
Là tác giả của sáng kiến: Sử dụng phiếu học tập để phát huy tính tích cực trong
dạy học môn sinh học lớp 8.
1. Thời gian sáng kiến được áp dụng: Ngày 02 tháng 2 năm 2018 đến tháng 2
năm 2019
2. Tóm tắt nội dung sáng kiến: Đảm bảo tính mới, khoa học và mang lại hiệu
quả trong cơng tác dạy và học. Đề tài đã nêu được các giải pháp chủ yếu nhằm
nâng cao chất lượng dạy và học trong trường THCS Hồng Lâu.
3. Lợi ích kinh tế - xã hội có thể thu được do áp dụng sáng kiến:
Kết quả là nâng cao chất lượng HSG qua các kỳ thi khảo sát và thi HSG: Cấp
huyện, Tỉnh và tái sử dụng lại một số sách giáo khoa cũ.
4. Kết quả công nhận của Hội đồng, đạt (Trung bình, Khá, Xuất sắc): Xuất sắc
Hồng Lâu, ngày 6 tháng 3 năm 2019
P.CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG

Nguyễn Việt Trung

skkn