Báo cáo " Bàn về một hướng nghiên cứu giảng dạy kỹ năng Nghe hiểu cho sinh viên Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Pháp, Trường Đại học Ngoại ngữ, ĐHQGHN " pdf

TạpchíKhoahọcĐHQGHN,Ngoạingữ23(2007)84‐93


84
BànvềmộthướngnghiêncứugiảngdạykỹnăngNghe
hiểuchosinhviênKhoaNgônngữvàVănhóaPháp,
TrườngĐạihọcNgoạingữ,ĐHQGHN

ĐỗQuangViệt
*

TrungtâmNghiêncứuPhươngphápvàKiểmtraChấtlượng,
TrườngĐạihọcNgoạingữ,ĐạihọcQuốcgiaHàNội,
144XuânThủy,CầuGiấy,HàNội,ViệtNam
Nhậnngày1tháng6năm2007

Tómtắt.Việcdạy‐họcngoạingữthựcchấtlàdạy‐họckiếnthứcvàđặcbiệtlàcáckỹnăngthực
hànhtiếng(Nghe,Nói,ĐọcvàViết)đểngườihọccóth
ểnắmvữngngônngữnhưmộtphươngtiện
giaotiếpnhằmđểthoảmãnnhucầucủabảnthân,củaxãhộivàcủanghềnghiệp.Trongbàibáo
này,tácgiảmuốntraođổiýkiếnvềviệcdạy‐họckỹnăngNghenhằmgópphầnnghiêncứuđổi
mớiphươngphápgiảngdạykỹnăngNghehiểunóiriêngvàcácmônthựchànhtiếngnóichungở
TrườngĐạihọcNgoạingữ,ĐạihọcQuốcgiaHàNội.


1.Đặtvấnđề
*

Thực chất của việc dạy‐học một ngoại
ngữ là dạy‐học các kiến thức ngôn ngữ và
đặc biệt là các kĩ năng thực hành giao tiếp

(nghe,nói,đọc,viết)đểng
ườihọccóthểsử
dụng ngoại ngữ như một phương tiện giao
tiếp nói hoặc viết theo nhu cầu cá nhân, xã
hội‐nghề nghiệp. Các kĩ năng thực  hành có
mối liên hệ
khăng khít, hỗ trợ, bổ sung lẫn
nhau.Đểthực hành tốt một ngoại ngữ,
khôngthểchỉchútrọngkĩnăngnàymàcoi
nhẹkĩnăngkia.Tuynhiên,mỗikĩnăngđều
có nhữngđặc
điểm riêng biệtđòi hỏi phải
tínhđến và nghiên cứu kĩ lưỡngđểcó thể
nâng cao hiệu quả chung của việc dạy‐học
ngoạingữ.Ngàynay,cácnhàgiáohọcpháp
ngoại ngữ đề
u thống nhất rằng dạy một
ngoạingữtrướchếtlàphảicungcấpchohọc
viên những phương tiện giao tiếp bằng lời,
_____
* ĐT:84‐4‐7161665.
rènluyệnchohọkĩnăngthựchànhnghe,nói
trongthứtiếngđó.Songthựctrạngcủaviệc
dạy‐học các môn nghe, nói thế nào? Tác giả
bàiviếtnàymongmuốntraođổicùngđồng
nghi
ệpmộtsốsuynghĩv ềviệcdạy‐họcmôn
nghe hiểu nhằm góp phần nghiên cứuđổi
mớiphươngphápgiảngdạymônnghehiểu
nóiriêng, cácmônthựchànhngoạingữnói

chungởTrườngĐạihọcNgoạingữ,Đạihọc
QuốcgiaHàNội.
2.Thựctrạng
Mộtthựctếtrongviệcgiảngdạycácmôn
thực hànhngoạingữ nóichung,tiếng Pháp
nóiriêng
là,donhữngđặcthùmônhọc,giáo
viênphảidànhrấtnhiềuthờigiantrướckhi
lênlớpđểchuẩnbịmộtbàidạynghevàtrên
lớp phải tập trung chú ý hơn mứ
c bình
thườngmàvẫn khôngcảmthấythoảmãnvề
chấtlượngbàidạy;cònsinhviênthìrấtngại
nếukhôngmuốnnóilàsợhọcvàthi‐kiểmtra
ĐỗQuangViệt/Tạpchí KhoahọcĐHQGHN,Ngoạingữ23(2007)84‐93 
85
mônNghehiểuvìkếtquảđạtđượcthườngrất
thấp.Thửdẫnrahaivídụvềkếtquảthicác
mônthựchànhtiếngcủasinhviênK31năm
học 1998‐1999 và K37 năm học 2005‐2006ở
Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Pháp, Trường
ĐạihọcNgoạingữ,ĐạihọcQuốcgiaHàNội
Nămhọc1998‐1999,trêntổngsố229sinhviên
Kĩnăng Nghe NóiĐọc Viết
Điểmdưới
trungbình
75
32,75%
59
25,76%

29
12,66%
40
17,46%
Nămhọc2005‐2006,trêntổngsố218sinhviên
Kĩnăng Nghe NóiĐọc Viết
Điểmdưới
trungbình
87
39,9%
42
19,3%
40
18,35%
18
8,26%
Hai bảng tổng hợp trên cho thấy tỉ lệ
điểm dưới trung bình của môn Nghe là cao
nhấttrongsốcácmônthựchànhtiếng.Nếu
xem xét kết quả môn Ngheởcác năm khác
tình
hìnhcólẽcũngtươngtự.
Vì sao lại có tình trạng như vậy? Do
phương pháp dạy của thầy hay do phương
pháp học của trò? Dođềthi nghe quá khó
haydothờilượng
củamônhọcchưađủ?Do
nhữngnguyênnhânbênngoàihaydonhững
nguyên nhân bên trong môn học?Đểphần
nào lígiảivấnđềnày, chúng tôichỉxinđề

cậpmộtsốnguyênnhânnộitại
củamônhọc.
3.Mộtsốtrởngạitro ngquátrìnhnghehi ểutiếng
nướcngo àinóichung,ti ếngPhápnói riêng
3.1.Chuyểnditiêucựccủatiếngmẹđẻ
Khibắtđầuhọcngoạing
ữ,họcsinhđãcó
hàng chục năm sử dụng tiếng mẹ đẻ; thói
quenvàkĩnăngsửdụngtiếngmẹđẻđãtrở
nên bền vữngảnh hưởng tiêu cực, gây trở
ngạiđến quá trình
tiếp thu những tri thức
mới,rènluyệnnhữngkĩnăngthựchànhmới
(nghe, nóiđọc viết) bằng tiếng nước ngoài.
Trên bình diện nghe hiểu, học sinh gặp rất
nhiều
khókhăntrongviệckhubiệtnhằmmã
hoácáctínhiệungônngữmớidothóiquen
trinhậncácâm,điệucủatiếngmẹlấnát.Mặt
khác, trong giaiđo ạnđầu học ngoạ
i ngữ
(thờigianhọcphổthông)họcsin hkhông
được chú trọng rèn luyện kĩ năng nghe,
khôngcóđiềukiệnnghengườibảnngữ(dù là
thông qua băng cátsét, dođó khả năng nghe
hiể
ucủacácemthườnglàyếu.
3.2. Sự khác biệt trên bình diện ngôn ngữ (ngữ
âm,từvựng,ngữpháp)vàlờinóigiữangônngữ
đíchvàngônngữnguồn

Đâylàtrởngạicơb ản
trongviệcdạy/học
kĩ năng nghe hiểu. Khi nghe một thứ tiếng
mà không hiểu, nghĩa là tai chỉ cảm nhận
đượclờmờmộtchuỗiâmthanhvàngữđiệu
không có nghĩa. Nh
ưng nếuđó là tiếng mẹ
đẻ hoặc một ngoại ngữ thông thạo, ta hiểu
ngaynghĩacủacáctínhiệungônngữphátra.
Vìsaovậy?Tahãyxemxétvấnđềnàyởcác
cấpđộkhác nhau
 can thiệp vào quá trình
nghehiểu:
3.2.1. Về mặt ngữ âm:Học sinh phải làm
quenvớimột hệthốngâm vịmớivàluyện
tậpđểnhậnbiếtmộtsố âmkhôngcótrong
th
ứtiếngmàmìnhbiết.Thựctếchothấy,nếu
hệthốngâmvịcủangônngữđíchcàngkhác
vớihệthốngâmvịcủangônngữnguồnthì
càng gây trở ngại cho người học
trong việc
làm quen và nhận diện các âm mới. Tiếng
PhápvàtiếngViệtlàhaithứtiếngcónguồn
gốc khác nhau.Tronghệthốngâmvị tiếng
Pháp có nhiều âm vị mà trong ti
ếng Việt
khôngcó.Vídụnhưtrongsố36âmvịtiếng
Pháp có tới 11 âm v ị không có trong tiếng
ĐỗQuangViệt/Tạpchí KhoahọcĐHQGHN,Ngoạingữ23(2007)84‐93 

86
Việt.Đâychínhlànhữngkhókhănchohọc
sinh Việt Nam trong việc làm quen, nhận
diệnvàluyệntậpnghetronggiaiđoạnmới
học tiếng Pháp,đặc biệt là các nguyên âm
gi
ọng mũivà các âm/Y/ và /R/.Tuynhiên,
khả năng phân biệt các âm vị thường hạn
địnhởgiaiđoạnđầucủaviệchọcngoạingữ,
cầnnhậndiệnnhữngcặpâm
vịcơbản.Khi
họcviênđãcónhữngkiếnthứcnhấtđịnh v ề
từvựngvàngữphápthìchucảnhsẽgiúphọ
phânbiệtnhữngâmvịkhó.
Mặtkhác,cácyếutốcận
ngônnhưtrọng
âm (accentuation), giaiđiệu (mélodie), ngữ
điệu (intonation), nhóm nhịpđiệu (groupe
rythmique)đặc thù,đặc tính giọng nói của
ngườiphátngôncũnggâytrởngạiđángkể
chohọcsinhViệtNamtrong
việcnghehiểu
tiếng Pháp không nhữngởgiaiđoạn cơ sở
màcảởgiaiđoạnđềcao.Việclàmquenvà
tiếpthucácyếutốcậnngônđặcthùcủatiếng
Pháprấtkhóđốivớing
ườiViệt,đòihỏihọc
sinhphảiluyệntậpnghethườngxuyênvànỗ
lực,kiêntrìcủagiáoviên.
3.2.2.Về mặt từ vựng: từ tiếngPháphầu

hếtlàtừđaâmtrongkhi
đótừtiếngViệtlà
đơnâm.S ựkhácbiệtvềsốl ượngâmtiếtcấp
độ từ gây trở ngại không nhỏ cho học sinh
Việt Nam trong nghe hiểu tiếng Pháp. Mặt
khác, muốn hiể
uđược ngôn bản trước hết
phảinhậndiệnvàhiểunghĩa từvựngtrong
ngữ cảnh, phải xácđịnhđược từ vựng liên
quanthuộccấpđộngônngữnào.Tuynhiên,
thực tếdạy
Nghehiểu chothấy mộtkhihọc
sinhđãcómộtvốntừvựngc ầnthiếttiếpthu
đượctrongquátrìnhhọcởgiaiđoạncơsở,
những khó khăn về mặt từ v
ựng kể trên
không còn là trở ngạiđáng quan tâm nữa.
Cáikhócòntồntạivàkéodàingaycảtrong
giaiđoạnđềcaolànghehiểu đượccácyếutố
văn hoá, văn minh hàmẩn trong từ
vựng.
Trong nhiều trường hợp, học sinh hiểu hết
các từ trong một phát ngôn nhưng không
hiểuđượcnghĩacủaphátngônđó.Đólàvì
trongphátngôncóchứađựngcácyếutốv
ăn
hoá,vănminhmàhọcsinhchưabiết.Vídụ
nhưkhinghemộtphátngôntiếngPháp“Que
savez‐ vous des trente années glorieuses?” Mặc
dù biết hết các từ trong câu hỏi nhưng học

sinhlạikhônghiểunghĩacủacâuhỏi.Thực
vậy nếu không biết “les trente années
glorieuses”muốnhàmchỉgiaiđoạnpháttriển 
kinh tế đỉnh cao của  nước Pháp sau chiến
tranh th
ế giới lần thứ hai (1945‐1974) thì
khôngthểhiểuđượccâuhỏitrên.Đâychỉlà
mộttrongrấtnhiềuvídụmàyếutốvănhoá,
văn minh can thiệp vào việc giải mã trong
nghehiểu.
Mộttrởngạinữacầnquantâmv ềmặttừ
vựngtrongviệc dạynghehiểuởgiaiđoạnđề
caolàcácthuậtngữ,vìđằngsaucáivỏâm
thanhngheđượclàcả một
 nộihàmchỉcác
khái niệmđòi hỏi phải có những kiến thức
chuyênngànhmớihiểuđược.Cóthểlấymột
ví dụ: trong một phát ngôn thuộc lĩnh vực
kinhtếhàng
hoácótừ«familles»,vớivốntừ
vựngthôngthườngkhinghe từnàyhọcsinh
không thể hiểu được nghĩa, vìđây là thuật
ngữchỉmộtkháiniệmchuyênngành,nghĩa
củanólà:các
chủngloạisảnphẩm haymặt
hàngtrongmộtloạisảnphẩmđồngchất.Mộtví
dụ khác, khi nghe từ «circuit économique»,
vớivốntừvựngthôngthường,họcsinhch
ỉ
cóthểhiểulàChu trình kinh tế, nhưngchu

trìnhkinhtếlàgì?thìphảicókiếnthứcchuyên
ngành kinh tế mới hi ểuđược:đó là một chu
trìnhkhép kíngồm3yếutốcó
mốiliên quanchế
địnhnhau:sảnxu ất,nhucầuvà thunhập. 
3.2.3. Về mặt ngữ pháp:đây là một trong
nhữngtrởngạicơbảnchoquátrìnhgiảimã
cáctínhiệungônngữ
.Sựkhácbiệtrấtlớnvề
mặtngữphápgiữatiếngPhápvàtiếngViệt
như: cách biểuđạt thời thể, sự tương hợp
thờithể,hìnhthái‐cúpháp,giốngsốc
ủamột
loạttừloạinhưquántừ,danhtừ,đạitừ,tính
từvàvôsốcácquitắcngữphápkhácthựcsự
là những thách thứcđối với học sinh Việt
Namtrongnghe
hiểutiếngPháp.Tuynhiên,
trongquátrìnhhọcngoạingữcáckiếnthức
tiếpthuđượcvề từvựng,ngữ pháp,cáckĩ
năng thực hành khác sẽ hỗ trợ, bổ sung và
nâng cao khả năng nghe
 hiểu, giải mã các
ĐỗQuangViệt/Tạpchí KhoahọcĐHQGHN,Ngoạingữ23(2007)84‐93 
87
phát ngôn, ngônđoạn và ngôn bản. Trong
giaiđoạnđềcao, trở ngại lớn nhất về mặt
ngữ pháp trong quá trình nghe hiểu ngôn
bản là lôgic ngữ nghĩa, tình thái thông qua
cáccấutrúcngữpháp,thông

quahệthốngtừ
nốiliênkếtngônbản.
3.2.4. Các yếu tố ngữ dụng liên quanđến
việcxácđịnhýnghĩaxácthựccủangônbản
(thôngquahìnhthứcngônngữcủanó)chính
làvấnđềkhónhấtđặtracho giáoviênkhi
dạynghehiểubởilẽchỉkhiđặtphátngôncụ
thểvàomộtngữcảnhgiaotiếp‐vănhoácủa
ngôn ngữ đích mới có thể xácđịnhđược
 ý
nghĩaxácthựccủangônbản,mớihiểuđược
ýđồvàtháiđộcủangườinói,tìnhcảmcủa
người nói trong giao tiếp. Thế nhưng khi
nghe một ngôn bản thông qua băng
cátsét
(phương tiện dạy nghe phổ biến hiện nay),
chúngtakhôngcóđủcácyếutốvềngữcảnh
giao tiếp‐văn hoá cần thiếtđểhiểuđược ý
nghĩaxácthực.Xintríchdẫnmột
vídụminh
hoạcủa PGSTSNguyễnHoàtrongbàiviết
Lựcngôn trungvàcáckiểucâuđăngtrongKỉ
yếuHộithảovềNgữdụnghọc 4/1999tạiHà
Nội, trang 262‐263: Nhà r
ất bẩn (conạ)! phát
ngônnàycóthểhiểuthuầntuýlàsựmiêutảmột
sự tình, song trong nhiều hoàn cảnh giao tiếp,
thườngđượchiểunhưlàmộtsựquởtráchhaylà
mộtyêu
cầucầndọndẹp.Nhưvậymuốnhiểu

đượcnghĩaxácthựccủaphátngôntrênphải
đặt phát ngôn vào ngữ cảnh giao tiếp‐văn
hoácủangônngữnguồnmớihi
ểuđượcýđồ
củangườinói.
3.3.Cơchếcủanghehiểu
Trongcáckĩnăngthựchành,Nghehiểulà
mộtkĩnănggiaotiếpthụđộng,làmộtquá
trìnhmãhoávàgiảimã,trongđ
ónghethuộc
phạmtrùtiếpnhận,mãhoácáctínhiệungôn
ngữdướidạngâmthanhphátra vớitưcách
làyếutốcónghĩa,hiểuthuộcphạmtrùlígiải
haygiải
mãcáctín hiệungônngữđãđược
mãhoá.Có mộtyếutốvôcùngquan trọng
gắn kết nghe và hiểu tạo ra một chu trình
khépkínđólàghinhớha ylưutrữthôngtin
mã hoá. Có thể nói Nghevàhiểulàhai mặt
biệnchứngcủamộtquátrìnhphứchợp,chế
địnhlẫnnhau;nghelàcơsởquyếtđịnhhiểu,
ngượclạihiểucótínhđộc
lậptươngđốitác
độngtrởlạibổsungchonghe.Cóthểtómtắt
quátrìnhnghehiểumộtthôngtinnhưsau:
‐Nghegồmhaigiaiđoạn:cảmnhậnvàtri
nhận các tín hiệu ngôn
 ngữ dưới dạng âm
thanh. Giaiđoạn cảm nhận đòi hỏi sự nhạy
cảm của cơ quan thính giác và diễn ra rất

nhanh chóng, song nó là cơ sở không thể
thiếuđượccủatrinh
ận.Trinhậnlàgiaiđoạn
cơ bản  nhất song cũng phức tạp nhất. Mở
đầugiaiđoạnnàylàcácthaotáckhubiệtvà
ghi nhận các âm và các yếu tố cận ngônđ
i
kèm,rồiđếncácthao tácphântíchvàxửlí
cácâmthanhkhubiệtnhằmmãhoávà lưu
trữcáctínhiệungônngữtrêncơsởnhững
kiếnthứcvềngữâm,từvựng,ngữpháp,v
ăn
hoávănminhđãtiếpthuđượctừtrước.Sau
giaiđoạntrinhận,ghi nhớđóngmộtvaitrò
rấtquantrọng,nóchophépcáctínhiệungôn
ngữ dưới dạng âm thanh mã hoáđược
 lưu
trữ dưới dạng hìnhảnh làm cơ sở cho việc
giảimã.
‐ Hiểu là quá trình giải mã hay xác lập
nghĩacủacáctín hiệungônngữđãđượcmã
hoávàlưutrữ,t
ứclàxáclậpcácmốiliênhệ
giữavỏâmthanhghinhậnđượcvớicácyếu
tốđãtiếpthuđượctừtrướcđóliênquantới
việcxáclậpnghĩanh ư:trithức
vềngữâm,từ
vựng, ngữ pháp trong ngữ cảnh, lôgic ngữ
nghĩa, các yếu tố văn hoá‐văn minh, ngữ
dụng,kiếnthứcchuyênngành,nhằmđưara

vàkiểmđịnhcácgiảđịnhvềnghĩa.Một
khi
hộitụđủcáckiếnthứccầnthiếtchoviệcgiải
mãthìnghĩacủacáctínhiệungônngữmới
đượcxáclập.
(Xemsơđồcơchếnghehiểu)
4.Môhìnhnghetíchcực

Do nghe hiểulàmộtkĩ năngthuộcdạng
thụ động,nghe là yếu tố quyếtđịnh hiểu, các
nhàgiáohọcphápngoạingữđãđưaramộtmô
hình nghe tích cựcnhằmkhắc
ph ụcnhữnghạn
chếcủatínhthụđộngcủakĩnăngnày,cảithiện
ĐỗQuangViệt/Tạpchí KhoahọcĐHQGHN,Ngoạingữ23(2007)84‐93 
88
khảnăngnghecủangườihọcvànângcaohiệu
quảcủaviệcdạy‐họckĩnăngnghehiểu.Cáicốt
lõi của mô hình này là người học tiếng nước
ngoàiphải
tăngmứcđộtậptrungchúýđểnghe
vàhiểubằngtiếngnướcngoài,phảithayđổicách
thức,thóiquenvàquátrìnhmãhóavàgiảimã.
4.1.Môhìnhnghetíchcựccóthểđượcchiathành
bagiaiđoạn
‐Giaiđoạn1(GĐ1):neo,bámcónghĩalà
muốnhiểumộtphátngôntrướchết taphải
ngheđượcmộthoặcvàitừtrongphátngôn
đóđểlàmchỗdựachoviệc
tìmhiểuvàxác 

lậpnghĩacủaphátngôn.
‐ Giaiđoạn 2 (GĐ2): xác lập nghĩa của
phátngôn.Saumộthoặcnhiềulầnnghe,học
sinhngheđượcmộtphầnhoặc
toànbộphát
ngôn.Giaiđoạnxáclậpnghĩacủaphátngôn
đượctiếnhànhthôngquaviệclậpravàlựa
chọncácgiảđịnhvềnghĩa.
‐Giaiđoạn3:(GĐ3)ấnđịnh nghĩacủ
aphát
ngôn.Vi ệcấnđịnhngh ĩacủaphátng ôndiễnrakhi
họcsinhtựcholàmìnhđãngh eđượctoànbộphát
ngôn.Nếuthựctếlàđúngnhưvậythìhọcsinh đã
hiểuđúngng hĩ
acủaphátngôn.Nếungượclại,
họcsinhchỉ hiểuđượcmộtphầncủaphátngôn
đó.Trong trườnghợpnày,quitrìnhphảiquaytrở
lạigiaiđoạn2hoặcth ậmchí 
giaiđoạn1.
Mặc dù còn một số điểm cần phải làm
sángtỏthêm(trong khuônkhổbàiviếtnày
chúngtôikhôngchủtrươngxemxétlạimô
hìnhlíthuyếtnàymàchỉquantâmđếnkhả
n
ăngứng dụng của nó trong việc dạy/học
mônNghehiểu),songđâylàmộtmôhìnhlí
thuyếtthúvị,cócơsởkhoahọc,mởrakhả
năngứngdụngchoviệcdạynghe
hiểutiếng
nướcngoàinóichung,tiếngPhápnóiriêng.

Tuy nhiênchúng  ta cũng cầnth ử nghi ệm mô
hình nàyởphạm vi nhỏ, rút kinh nghiệm và
hoànchỉnhtrướckhiứngdụngđạitrà.
Mô
hình nghe tích cực có thể được biểu
diễnbằngsơđồsau:

NGHE
‐nhiềulần
‐nhiềunhóm
nghekhácnhau



GĐ1:NeobámTừngheđược


GĐ2:XáclậpnghĩaGiảđịnhnghĩaphátngôn


GĐ3:Ấnđịnhnghĩa



ĐúngSai



HiểutoànbộHiểumộtphátngôn
phátngôn



ĐỗQuangViệt/Tạpchí KhoahọcĐHQGHN,Ngoạingữ23(2007)84‐93 
89
4.2.Mộtsốlưuývềmặtsưphạmkhiứngdụng
môhìnhNghetíchcực
‐Theomôhìnhtrên,tronggiờluyệnnghe
trênlớp,giáoviênphảichialớpralàmnhiều
nhóm và cho họ
c sinh nghe nhiều lần phát
ngôn/ngônđoạn/ngônbảntuỳtheomụcđích
luyệnvàtrìnhđộngườihọc.Saumột/vàilần
nghe, giáo viên yêu cầu các nhóm cho biết
cáctừngheđược.Banđầucáctừnghe
được
rấtítỏi,cóthểdonhiềulẽ:
.Khảnăngkhubiệtâmchưatốt
.Khảnăngtáihiệnchưacao
.Vốntừvựng,ngữphápcònhạnchế
. Thiếu hiể
u biết về văn hoá văn minh,
kiếnthứcchuyênngành
Songsaunhiềulầnngheđinghelại,học
sinhsẽtiếnbộhơn:sốtừngheđượctăngdần
lên.Đây chính là những đ
iểm neo bámđầu
tiênchophéphọc sinhtiếndầnlêntrongquá
trìnhkhámphánghĩacủaphátngôn.
‐Việcxáclậpnghĩacủaphátngônđòihỏi
ngườihọc phảicómột

sốtrithứcvàkĩnăng
cầnthiếtvềngônngữvàgiaotiếpcủatiếng
nước ngoài. Trong giaiđoạn cơ sở, do học
sinh chưa cóđủkiến thức về từ vựng, ngữ
pháp,nh
ữnghiểubiếtvềvănhoá,vănminh,
ngữ dụngđểxác lập nghĩa của phát
ngôn/ngônbản,giáoviêncầndựtínhtrước
nhữngkhókhăn,trởngạimàhọcsinhcóthể
gặp
phải trongbàiluyệnnghevàgiảithích
ngay khi thấy cần thiếtđểtránh mất thời
giantrênlớp.
‐Giaiđoạn1và2đòihỏirấtnhiềuthờigian
để luyệntập,giáo viên
cầnchohọcsinh nghe 
nhiều lần những phát ngôn hoặc ngônđoạn
khó,nênquantâmchúýđềuđếncácđốitượng 
cótrìnhđộkhácnhauđểhọcsinhtrungbìnhvà
yếucóđiềukiệnbiể
uthịsựcốgắngtrongkhi
nghe.Điềukhuyếncáolàđừngvìsốtruộtmà
choluôncáctừmàhọcsinhchưangheđượcvì
kinhnghiệmchoth ấynếuhọcsinhph ảiđộng 
não,t
ựngherađượctừkhóhọsẽnhớlâuvàđó
chínhlànhữngnguồnđộngviênnhonhỏgiúp
họvượtquanhững trởngạitrongquátrìnhhọc.
‐Đểcóthểnghetíchcực,ngoàitrithức
cầnthiết

vềngônngữ(ngữâm,từvựng,ngữ
pháp), về văn hoá văn minh tiếp thuđược
trongquátrìnhhọc,họcsinhphảicónhững
hiểu biếtnhấtđịnh về các chủ điểmđềcập
trong các
bài luyện nghe, về các loại hình
ngôn bản. Dođó khi xây dựng giáo trình
nghe,cầntínhđếnviệc
+Lựachọnnhữngbàicóchủđiểmđược
sửdụngtrongchươngtrìnhgiảngdạy
cáckĩ
năngthựchànhkhácđểcungcấpvàbổsung
kiếnthứcchungphùhợp,
+Lựachọnvàđadạnghoácácloạihình
ngôn bản phù hợp với mục tiêu cụ thể và
trìnhđộhọcsinh.Cóthểcânnhắcđộkhócủa
những loại hình ngôn bản sauđểđưa vào
giáotrìnhdạyngheởcáctrìnhđộkhácnhau:
độcthoại(thôngbáo,hướngdẫn,quảngcáo,
dựbáothờitiết,
tinngắn,bảntinchitiết,tự
sự,bàiphátbiểu,bàinóichuyện,bìnhluận),
hội thoại (phỏng vấn, toạ đàm, tranh luận,
thảoluận).Trongkhidạycầnhướngdẫnh
ọc
sinhtựrútranhữngđặcđiểmriêngbiệtcủa
cácloạingônbảnđóđểcóthểnhậndiệnkhi
nghe.Mặtkhác, trongquátrình luyệnnghe
trên lớp cần cho học sinh làm quen
với các

loại hình tiểu mục khác nhau (điền khuyết,
điền bảng, hoàn thành câu, trả lời câu hỏi,
tómtắt…)đểhọcsinhcóthểnắmbắtđược
và thực hiện tốt
các yêu cầu trong thi/kiểm
trakĩnăngnghehiểu.
‐Điềuquantrọngliênquanđếnmôhình
Nghetíchcựclàthôngquacácbàiluyệntập
trên lớp dần hình thành cho học sinh một
phương pháp nghe đểhọcóthểchủđộngtự
tậpluyệnngheởnhà.Mỗitiếnbộđạtđược
trongnghehiểu,việcnângcaokĩnăngnghe
hiểu là kết quả của cả một quá trình rèn
luyệ
nkhổcôngkhôngnhữngchỉởtrênlớp
màchủyếutrongthờigiantựhọc.Họcsinh
cầnnhậnthứcrõrằngnếuchỉtrôngchờvào
ĐỗQuangViệt/Tạpchí KhoahọcĐHQGHN,Ngoạingữ23(2007)84‐93 
90
cácgiờdànhchokĩnăngnàytrongphânbố
thờikhoábiểuthìkhócóthểđạtđượcmục
tiêuđềra của môn học.Điềunàyhoàntoàn
phùhợpvớimụctiêugiảngdạyởcấpđại
họclà
trangbịchosinhviênmộtphươngpháptựhọc
tựnghiêncứu, biếnquátrìnhđàotạothànhquá
trìnhtựđàotạođểhọcsuốtđời.
‐Độdàingônbảnphùhợptrongcácbài
luy
ệnnghetrênlớpcũnglàmộtyếutốquan

trọngtrongviệcứngdụngmôhìnhNghetích
cựcnhằmduytrìhứngthúcủahọcsinh.Đối
với giaiđoạnđềcao (HP4, HP5, HP6)
theo
chúng tôi,độdài các bài luyện có thể dao
độngtừ2đến3phút,tốcđộtựnhiên.
5.Đềxuấtcáchthứctiếnhànhmộtbàiluyện
kĩnăngNghe hiểu
Để ứng dụng mô hình Nghe tích cực
,
chúng tôi thử đề xuất cách thức tiến hành
mộtbàiluyệnnghehiểumộtcáchkháiquát
nhưsau:
Bước 1: Khởiđộng  trước khi nghe . Mục
tiêu của bước này làđặt ng ười h
ọc vào tình
huống  chủ động. Tình huống ch ủ động có
nghĩa là tình huốngđòi hỏi người học huy
độngmọinguồnlựcsẵncó(nhữngkiếnthức
về ngữ âm,từ vựng, hình
 thái, cú pháp,văn
hoávănminh)đểcóthểtiếpcậnnộidungbài
nghemộtcáchchủđộng .Cáchoạtđộng trong
bướcnàycóthểlà:
‐Trảlờimộtvàicâuhỏicủagiáoviênv
ề
chủđiểmsẽđượcđềcậptrongbàinghe.
‐ Quan sát một bức tranh,ảnh có cùng
chủđiểmvớibàinghe và yêu cầuhọc sinh
phátbiểuvềchủđiểmcủabứctranh,ảnh.

‐ Giới
thiệu các yêucầutrongbài luyện
nghe:nghetổngquát,nghechitiếtvàcácyếu
tố cầnxácđịnh trong khinghelần1, lần2,
lần3.
Bước 2: Nghe khái quát nội dung bài.
Mục tiêu của bước này là xácđịnh tình
huốnggiaotiếp,chủđiểmđềcậpvàloạihình
ngônbảntrongbàinghe.Việcxácđịnhtình
huốnggiaotiếpchophépxácđịnhchucảnh
không gian,
 thời gian xảy ra sự việc, mối
quan hệ giữa các chủ thể giao tiếp, ýđịnh
giaotiếpcủahọ.
Trướckhinghelần1,giáoviêncầnnóirõyêu
cầucầnxácđịnh
nhữngthôngtinvềtìnhhuống
giaotiếp,chủ điểm,loạihìnhngônbảncủabài
nghetrêncơsởmộtbảng đãkẻsẵntrê nbảng:
Ainói(vớiai)?

Baonhiêugiọngkhácnhau?(đànông,đànbà,trẻem?)
Quốctịch,nghềnghiệp? 
Ởđâu?Địađiểmgiaotiếp?(ngoàiphố,trongnhà,bếntàu ).
Vềvấnđềgì? Chủđềchính? 
Khinào? Sáng,chiều,tối? 
Nhưthếnào? Kênh giao ti ếp? (Đối thoại trực tiếp, buổi phát thanh, truyền hình,, phỏng vấn, hội
thoại )
Đểlàmgì? Ýđịnhgiaotiếp?(thôngbáo,kểchuyện,miêutả,giảithích,bìnhluận, )
Saulầnnghethứnhất,giáoviênyêucầu

họcsinhchobiếtnhữngthôngtinngheđược
và giáo viênđiền lên bảng tất cả những
thôngtinđó.Nếuhọcsinhchưangheđược
hoặc
 ngheđược rất ít, thì cho các em nghe
tiếplần2,lần3…chođếnkhiđãđiềntương
đốiđủcácthôngtin ngheđượclênbảng.Lần
tiếp theođó là lần ngheđểkiểm chứng
nh
ữngthôngtinnàolàđúng,sai?Việcnêurõ
yêu cầu nghe trước khi nghe lần 1 và lần
nghe kiểm chứng cho phépđặt người h ọc
vào một tình huống nghe tích cực, buộc họ
phải tập trung chú ýđểxácđịnh những
thôngtinliênquan.
ĐỗQuangViệt/Tạpchí KhoahọcĐHQGHN,Ngoạingữ23(2007)84‐93 
91
Cuối bước hai, giáo viên có thể gọi một
vài em tóm tắt miệng những thông tinđã
chốt lại trên bảng nhằmmụcđích khắc sâu
ghinhớcủacảlớpvềnhữngthông
tinđó.
Bước3:Nghehiểuchitiếtnộidungbài.
Mục tiêu của bước này là xácđịnh những
thôngtinchủyếuvàthôngtinphụ,chophép
xác lập nghĩa trọn vẹn củ
a bài nghe. Giáo
viêncóthểđặtcâuhỏivềcácnộidungchính,
thôngtinphụtrongbàichoc ảlớptrướcmỗi
lầnnghehiểuchitiết;saukhinghe,yêucầu

mộtvàiemtrảlời
vàlấyýkiếncảlớpxem
câutrảlờinàođúng.Đểhi ểuchitiếtnộidung
bài nghe, học sinh cần phải xácđịnhđược
nhữngthôngtinsau:
Cấutrúcbài
Bàigồmmấyýchính?đượctổchứcthếnào?Cácýkhẳngđịnhhayphảnbác?Lập
luận,minhhoạ,vídụ? 
Cáctừnối
Trongbàicó
‐Cáctừnốichỉýnghĩalôgickhông?(d’unepart,d’autrepart,parailleurs…)
‐Cáctừnốichỉtrìnhtựthờigiankhông?(toutd’abord,ensuite,puis,enfin,pour
conclure…)
‐Cáctừnốichỉsựđốilậ
phaynhượngbộkhông?(malgrécela,bienque,endépit
de,mais,cependant…
‐Cáctừnốichỉnguyênnhân,kếtquảkhông?(eneffet,étantdonnéque,demanière
que,pourlaraisonsuivante…)
Từvựng

Cầnxácđịnhnhữngtừcóýnghĩachủchốt(mots‐clés)vềchủđiểm,vềcácýchính,
cácthựctừ.

Chỉdẫncầnthiết

‐Nhữngconsố,
‐Tênđịalí,
‐Địađiểm,
‐Ngàytháng,
‐Từviếttắt

*Mộtvàiđiềulưuý
‐Tronggiờluyện,luônđặtngườihọcvào
tư thế sẵn sàng, chủ động nghe với những
yêu cầu cụ thể của mỗi lần nghe. Nếu học
sinhchư
angheđượcnhữngthôngtinquan
trọng,cầnchohọnghethêm1,2hoặc3lần.
Nhữngtừngheđượcquacáclầnnghesẽlà
nhữngđiểm tựađểhọ đưa ra giả định và
kiểmchứng
nhữnggiảđịnhvềnghĩa.
‐Cácthôngtinthuđượctrongbướcnghe
khái quátlàcơ sở định hướngchohiểuchi
tiết, ngược lại bước nghe hiểu chi tiết cho
phép hiểuđược chính xác n
ội dung bài. Số
lầnchonghetronggiờluyện khôngphảilà
mộtconsốcốđịnh,nóhoàntoàntuỳthuộc
vàokhảnăngvàtrìnhđộnghecủahọcsinh
trongtừnglớpcụthể.Trước
khikếtthúcbài
luyệnc ầnchohọcsinhnghelạilầncuốicùng
để mỗi học sinh xem xét lại những ý nào,
nhữngtừnào,nhữngconsốnàotrướcđóhọ
chưangheđượ
c.
6.Thaylờikếtluận
Đổimớiphươngphápgiảngdạylàmột
vấnđềcấpbáchvàthườngxuyênphảiđặtra
đối với giáo dụcđại học nhằm góp phần

không
ngừngnângcaochấtlượngđàotạovà
đặtgiáodụcđạihọcvàođúngvịtrícủanó,
phânbiệtgiáodụcđạihọcvớigiáodụcphổ
thông. Cấp bách là vì chất l
ượng sản phẩm
đàotạocủachúngtacònthấp,chưađápứng
nhữngđòihỏikhắcnghiệtcủathịtrườnglao
độngtrongvàngoàinước,củatiếntrìnhhội
nhập
kinh tế khu vực và quốc tế. Thường
xuyên là vìđối tượngđào tạo của chúng ta
luônthayđổi,mục tiêuđàotạocủachúngta
phảitínhđếnnhữngyêucầu,đòihỏic
ủanền
ĐỗQuangViệt/Tạpchí KhoahọcĐHQGHN,Ngoạingữ23(2007)84‐93 
92
kinh tế thị trường luôn biếnđộng, của tiến
trìnhhộinhậpkinhtếkhuvựcvàquốctế.Để
đổi mới phương pháp giảng dạy cần tiến
hànhmộtloạtcácgiải
phápđồngbộtrêncơ
sởkếtquảnhữngnghiêncứucơbảnvềngôn
ngữ, về nội dung chương trình, về các kĩ
năngthựchànhngoạingữ,vềphươngpháp
giảng dạyvàvề cách
thứctổ chứcdạy‐học.
Vớitinhthầnđó,tácgiảbàiviếtmongmuốn
đượctraođổicùngquýđồngnghiệpnhững
suynghĩcánhânvềgiảngdạykĩnăngNghe

hiểuvới
ướcvọngđượcgópmộtviênđánhỏ
đểxâydựngtoànhàđổimớiphươngpháp
giảngdạymànhàtrườngđangtiếnhành.


Nghecảmnhậnkhubiệt
trinhậnphântích

mãhóaxửlí
ghinhớ




giảimã
giảđịnhnghĩa

Hiểuấnđịnhnghĩ


Sơđồ.Cơchếnghehiểu.
Tàiliệuthamkhảo
[1] E. Lhote, “Trois fonctions‐clés dans l’écoute
activedelaparole”dansActesdu3ecolloque
régional de linguistique, Université de
Strassbourg,1988.
[2] S. Beaudet, Réussir le DALF‐Unité B2
Entrainement à la compréhension orale,
HATIER/Didier,Paris,1996.

[3] E.Guimbretiere,Phonétiqueetenseignementde
l’oral,Didier/HATIER, 
Paris,1994.
[4] M.Pendanx,“Lesactivitésd’apprentissagedansla
classede Langue”,CollectionF,CLE, Paris,1998.
[5] Kỉ yếu Hội nghị Nghiên cứu Khoa học,
“Phươngphápdạy‐họcbộmôntheotinhthần
đổi mớiđào t
ạođại học”, TrườngĐại học
Ngoạingữ,ĐạihọcQuốcgiaHàNội,Hà
Nội,1998.





Sơđồ cơch
ế
nghehiểuĐQ
V

ĐỗQuangViệt/Tạpchí KhoahọcĐHQGHN,Ngoạingữ23(2007)84‐93 
93
Onanapproachofresearchintotheteachingoflistening
comprehensionforstudentsofFrenchlanguageandculture
DepartmentatCollegeofForeignLanguages,VNU
DoQuangViet
ResearchandExaminationsCenter,
CollegeofForeignLanguages,VietnamNationalUniversity,Hanoi,
144XuanThuy,CauGiay,Hanoi,Vietnam


The fact of teaching‐learning a foreign language is teaching‐learning its knowledge and
especiallyitslanguageskills(Listening,speaking,reading,writing)sothatthelearnercanmaster
thelanguageas
ameansofspokenorwritingcommunicationinordertomeetthedemandsof
each individual, society and career. The author would like to exchange some ideas on the
teaching‐learning of listening comprehension so as to give some contribution on Listening
comprehensioninparticularotherpracticalcoursesingeneralin
thenextprocessoftrainingat
CollegeofForeignLanguages,VNU.
