Ảnh báo chí – Hiện trạng và những vấn đề đặt ra doc

Ảnh báo chí – Hiện trạng và những vấn đề đặt ra

Tiểu đội 10 cô gái ngã ba Đồng Lộc đang san lấp hố bom. Ảnh:
Văn Sắc
Đã có một thời ảnh báo chí của chúng ta đư
ợc đặt ở vị trí xung kích, có
vai trò to lớn trong các thể loại báo chí.
Khi đất nước bước vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã h
ội ở miền
B
ắc, đấu tranh giải phóng miền Nam hay chiến đấu chống chiến tranh
phá hoại của giặc Mỹ, mỗi bức ảnh báo chí, hay lúc đó còn g
ọi ảnh thời
s
ự, đều mang đến cho bạn đọc một cảm xúc bị thuyết phục bởi tính
chân thật và thông tin mà nó mang đến. Ngư
ời đọc không chỉ đọc
những thông tin về sự kiện mà còn được nhìn th
ấy sự kiện qua ống
kính của các nhà báo, không tô vẽ, them bớt. Ngày đó chưa có truy
ền
hình thì ảnh thời sự quả là vũ khí truyền thông sắc bén.

Chúng ta không quên nh
ững tác phẩm no thời sự nổi tiếng có giá trị
lịch sử và nghệ thuật cao như: “O Du kích nhỏ” của Phan Thoan, “X
ẻ
dọc Trường Sơn đi cứu nước” của Minh Trường, “Chi
ếm Căn cứ Đầu
Mầu” của Đoàn Công Tính, “Tải đạn” của Lê Chí Hải,
“Phúc Tân kêu

gọi trả thù” của Vũ Ba, “Chạy đâu cho thoát” của Mai Nam, “Nh
ằm
thẳng quân thù mà bắn” của Vũ Tạo, “Tiểu đội nữ thanh ni
ên xung
phong ngã ba Đồng Lộc” của Văn Sắc và hang trăm b
ức ảnh thời sự
nổi tiếng khác.


Những tác phẩm đó không chỉ có giá trị lịch sử cao mà còn có giá tr
ị
nghệ thuật lớn, có sức lan tỏa mạnh mẽ không chỉ ở trong nước, m
à
còn ra thế giới. Nhiều tác phẩm đã đoạt giải cao ở trong nước v
à các
cuộc triển lãm ảnh quốc tế.

Các nhà báo cầm máy ảnh của chúng ta thời đó chỉ có phương ti
ện thô
sơ, in tráng bằng tay, giấy và thuốc ảnh chất lượng thấp lại hiềm và đ
ắt,
được phân phối với số lượng ít ỏi theo quy định của c
ơ quan báo chí.
Vượt qua những trở ngại đó, họ đã để lại một di sản vô giá.

Tự hào về thế hệ nhà báo cầm máy ảnh đàn anh trư
ớc đây, chúng ta
không khỏi chạnh lòng tự hỏi: Vì sao hôm nay chúng ta có phương ti
ện
hiện đại, kỹ thuật tiên tiến và vô cùng tiện lợi, chi phí làm ảnh không

đắt, phương tiện giao thông sẵn sàng có th
ể giúp chúng ta nhanh chóng
tiếp cận sự kiện nhưng lại không tạo nên nh
ững tác phẩm ảnh báo chí
xứng đáng?

Phải chăng ngày nay phương tiện nghe nhìn hiện đại, cập nhật thư
ờng
xuyên hang giờ, thậm chí hằng phút, nhiều khi trực tiếp, nên
ảnh báo
chí không còn độc tôn chiếm lĩnh tâm hồn và xúc c
ảm của công chúng?
Phải chăng cũng chính vì thế mà nhà báo chúng ta coi nh
ẹ ảnh báo chí,
coi nó chỉ là chi tiết minh họa trong một tác phẩm báo chí?

Tại Giải báo chí toàn quốc trư
ớc đây hay Giải báo chí quốc gia 2 năm
2006 và 2007 vừa qua, mặc dù được quan tâm dành riêng m
ột loại giải,
nhưng số lượng ảnh báo chí gửi đến tham dự giải cũng rất ít và ch
ất
lượng chưa được như mong đợi. Vì lẽ đó mà nh
ững tác phẩm báo chí
đoạt giải cũng chưa ngang tầm với báo chí hiện đại và chưa đáp
ứng
được yêu cầu của Hội đồng Giải, hoặc là có tác phẩm đoạt giải nh
ưng
chưa có giải cao.

Bên c
ạnh đó, trong khi ảnh nghệ thuật của Việt Nam hằng năm gửi
tham dự các cuộc thi quốc tế đã đoạt nhiều giải cao, đưa Việt Nam l
ên
hang “cường quốc” về ảnh nghệ thuật thì
ảnh báo chí của chúng ta hầu
như không có giải cao, trừ một số rất ít tác giả, như nhà báo Ph
ạm Việt
Thanh ở Thông tấn xã Việt Nam đã giành được một số giải thư
ởng
quốc tế, trong đó có tác phẩm ảnh báo chí “Ti vi về bản” đư
ợc nhận
giải nhất cuộc thi ảnh châu Á – Thái Bình Dương.

Trên báo của chúng ta hiện nay, số lượng ảnh xuất hiện không phải l
à
ít. Xin nêu một ví dụ thống kê chọn ngẫu nhiên một số tờ báo:

Báo Tuổi trẻ, ngày 28/11/2008 có 70 tin, bài, thì có đến 40 ảnh k
èm
theo. Báo Công an Nhân dân cùng ngày có 69 tin, bài, thì có 40
ảnh
kèm theo. Báo Thanh niên
, ngày 1/12/2008 có 61 tin, bài, thì có 45
ảnh, trong đó có 3 tin ảnh độc lập và 42 ảnh kèm tin, bài. Báo
Lao
động cùng ngày có 55 tin, bài thì có 23 ảnh kèm theo…

Nhìn chung tỷ lệ ảnh sử dụng trên các báo khá cao. Nhưng có m

ột nhận
xét: hầu hết ảnh đăng báo của chúng ta hiện nay là ảnh k
èm theo tin,
bài; có tính chất bổ trợ trực quan cho tin, bài, minh họa cho tin, bài ch
ứ
chưa được các cơ quan báo chí và các nhà báo chúng ta tao nên nh
ững
tác phẩm ảnh báo chí độc lập, có sức nặng như kh
ẳ năng có thể của thể
loại báo chí này. Mới chỉ có một vài cơ quan báo chí quan tâm đ
ến việc
này, mà đó lại là các tạp chí chuyên ảnh như Báo ảnh Vi
ệt Nam chẳng
hạn.

Một thực trạng nữa phổ biến ở các ấn phẩm dạng tạp chí, đặc san l
à
ảnh khá đẹp về hình thức, lòe loạt, bắt mắt nh
ưng ít thông tin báo chí,
hầu hết mang tính chất minh họa, trang trí, thậm chí lấp chỗ trống v
à
không ít được xử lý photoshop với trình độ cao. Còn phổ biến t
ình
trạng trang bìa của những số đặc biệt là những hình ảnh đư
ợc sắp đặt,
lắp ghép, bố trí sao cho đẹp như m
ột tác phẩm hội họa hoặc tranh cổ
động, nhiều khi công thức đến mức nhàm chán, chứ không phải là m
ột
tác phẩm ảnh báo chí điển hình cho chủ đề của ấn phẩm đó.

Việt Nam chúng ta những năm gần đây đang vươn lên như m
ột hiện
tư
ợng về sự trỗi dạy của nền kinh tế, sự ổn định chính trị, điểm đến an
toàn cho du khách quốc tế, địa chỉ đầu tư hấp dẫn cho các nhà đầu t
ư
nước ngoài… Bên cạnh đó, thiên tai, d
ịch bệnh, những vấn đề về môi
trường đang là những thách thức to lớn đối với con người trên m
ảnh
đất này. Tất cả những điều đó đang trở thành nh
ững sự kiện, hiện
tượng quan trọng có thể làm chất liệu rất tốt cho sự ra đời nh
ững tác
phẩm ảnh báo chí có chất lượng cao.

Hội Nhà báo Vi
ệt Nam phối hợp với Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam
tổ chức Hội thảo này nhằm tìm ra lời giải cho bài toán nâng cao ch
ất
lượng ảnh báo chí, góp phần đưa ảnh báo chí lên đúng v
ị trí của nó
trong hoạt động báo chí hiện nay.

Chúng tôi thử đưa ra một số vấn đề để chúng ta cùng trao đ
ổi ý kiến
như sau:

Thứ nhất, nhận thức, quan niệm của lãnh đạo các cơ quan báo chí v

ề
ảnh báo chí, việc sử dụng ảnh báo chí cũng như biên t
ập ảnh báo chí
trên các ấn phẩm của cơ quan mình.

Thứ hai, về tính chân thật của ảnh báo chí.

Thứ ba, về phóng sự và ảnh phong sự trên báo chí.

Thứ tư, vấn đề đào tạo phóng viên ảnh báo chí.

Trên đây chỉ là m
ột số gợi ý của Ban tổ chức Hội thảo. Chúng tôi hy
vọng trong Hội thảo này, các đ
ồng chí phát huy trí tuệ, thẳng thắn tranh
luận, nhằm tìm đến một tiếng nói chung, góp phần làm cho
ảnh báo chí
Việt Nam của chúng ta vươn lên tầm cao mới, xứng đáng với vai tr
ò và
vị trí của nó và vươn lên ngang tầm khu vực và quốc tế.

Lê Quốc Trung

Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo VN

(Tham luận tại Hội thảo “Nâng cao chất lượng ảnh báo chí” Hội Nh
à
báo VN)