bài giảng pháp luật ngân hàng chương 2 - ts. phan thị thành dương

Chƣơng 2:
ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA
NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC
VIỆT NAM
TS.PHAN THỊ THÀNH DƢƠNG
2
3
CHƢƠNG 2: ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA NGÂN
HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM
I. Khái niệm; chức năng; nhiệm vụ,
quyền hạn của NHNN Việt Nam
II. Cơ cấu tổ chức; lãnh đạo và điều
hành NHNN Việt Nam
III. Chế độ pháp lý về hoạt động của
NHNN Việt Nam}
4
CHƢƠNG 2: ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA NGÂN
HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM
I. Khái niệm; chức năng,; nhiệm vụ, quyền hạn của NHNN VN
1. Khái niệm
2. Chức năng
3. Nhiệm vụ, quyền hạn
II. Cơ cấu tổ chức; lãnh đạo và điều hành NHNN VN
1. Cơ cấu tổ chức của NHNN
2. Bộ máy lãnh đạo, điều hành NHNN
III. Hoạt động của NHNN VN
1. Thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia
2. Hoạt động phát hành tiền
3. Hoạt động tín dụng
4. Hoạt động thanh toán và ngân quỹ
5. Quản lý ngoại hối và hoạt động ngoại hối

6. Thực hiện thanh tra, giám sát và xử lý VP trong lĩnh vực NH
7. Các hoạt động khác của NHNN VN
5
I. KHÁI NIỆM, CHỨC NĂNG, NHIỆM VỤ,
QUYỀN HẠN CỦA NHNN VIỆT NAM
1.Khái niệm, đặc điểm của NHNN
VN
2.Chức năng của NHNN VN
3.Nhiệm vụ, quyền hạn của NHNN
VN
6
1. Khái niệm, đặc điểm của NHNN VN
a) Các mô hình tổ chức NHTW trên thế
giới:
- Khái quát quá trình hình thành NHTW
- Các mô hình tổ chức NHTW
b) Khái niệm và đặc điểm của NHNN Việt
Nam
- Khái niệm
- Đặc điểm
7
a) Các mô hình tổ chức NHTW trên thế giới
Quá trình hình thành NHTW:
 Thống nhất việc phát hành tiền: NN quy định rõ
chỉ một số NH mới có quyền phát hành tiền.
 Nhà nước quốc hữu hoá các NH phát hành, tiến
tới thành lập một NH phát hành duy nhất trong
cả nước: NHTW.
 Tăng cường chức năng cho NHTW: thực hiện
quản lý trong lĩnh vực tiền tệ và hoạt động ngân

hàng.

Các mô hình tổ chức NHTW trên thế giới
NHTW trên thế giới: NHTW Pháp,
NHTW Nhật Bản; NHTW Thái Lan…;
Cơ quan tiền tệ Singapore; Cục dự trữ liên
bang Mỹ, Ngân hàng dự trữ Ấn Độ, Ngân
hàng dự trữ Newzeland, Ngân hàng dự trữ
Australia…

9
a) Các mô hình tổ chức NHTW trên thế giới
Căn cứ vào mối quan hệ giữa NHTW với
CP, có 04 mô hình tổ chức NHTW:
1. NHTW độc lập với CP, trực thuộc Quốc Hội
2. NHTW trực thuộc CP
3. HNTW trực thuộc Bộ Tài chính
4. NHTW cho một khu vực địa lý bao gồm
nhiều quốc gia khác nhau (ADB, ECB…)
10
a) Các mô hình tổ chức NHTW trên thế giới
(1) NHTW độc lập với CP, trực thuốc Quốc Hội:
QUỐC HỘI
CHÍNH PHỦ
NHTW
Áp dụng ở các nƣớc: Mỹ (Cục dự trữ liên bang Hoa kỳ,
FED: Federal Reserve System), CHLB Đức (Ngân hàng
dự trữ Liên bang Đức), Nhật Bản, Anh… }
11
a) Các mô hình tổ chức NHTW trên thế giới

(1) NHTW độc lập với CP, trực thuốc Quốc Hội:
• Không nằm trong cơ cấu bộ máy của Chính
phủ.
• Không chịu sự lãnh đạo, điều hành của Chính
phủ.
• Được giám sát trực tiếp bởi Quốc Hội.
• Quan hệ giữa NHTW và CP là quan hệ hợp tác,
thúc đẩy sự ổn định và phát triển kinh tế.
12
a) Các mô hình tổ chức NHTW trên thế giới
(1) NHTW độc lập với CP, trực thuộc Quốc Hội:
Ƣu điểm: Tránh tình trạng NHTW gánh đỡ
NSNN khi NSNN bị thiếu hụt.
Hạn chế: Tạo ra sự quản lý thiếu đồng bộ giữa
các cơ quan quản lý nhà nước.
Áp dụng ở các nƣớc: Hoa Kỳ: Cục dự trữ Liên
Bang Hoa Kỳ (FED), CHLB Đức: Ngân hàng
dự trữ liên bang và một số quốc gia thuộc
cộng đồng Châu Âu.
13
a) Các mô hình tổ chức NHTW trên thế giới
(2) TNHW trực thuộc CP:
CHÍNH PHỦ
NHTW
QUỐC HỘI
Các nứơc áp dụng: Trung Quốc, Hungary, Ba Lan
14
a) Các mô hình tổ chức NHTW trên thế giới
(2) TNHW trực thuộc CP:
• Nằm trong cơ cấu tổ chức của bộ máy Chính phủ.

• Chịu sự lãnh đạo, điều hành của Chính phủ.
Ƣu điểm: Tập trung cao về nguồn vốn trong nước cho
đầu tư và chi tiêu, phối hợp đồng bộ các nguồn lực
tài chính cho việc thực hiện chức năng và nhiệm vụ
của CP.
Hạn chế: Chính sách tiền tệ có thể bị lạm dụng bởi
CP, NHTW có thể trở thành công cụ phát hành tiền
cho CP.
15
a) Các mô hình tổ chức NHTW trên
thế giới
(3) NHTW trực thuộc BTC:
CHÍNH
PHỦ
BỘ TC
QUỐC HỘI
NHTW
16
a) Các mô hình tổ chức NHTW trên thế
giới
(3) NHTW trực thuộc BTC:
• NHTW quản lý chính trong lĩnh vực tiền tệ, NH…
• Việc phát hành tiền là nhiệm vụ của NSNN, không
theo quy luật cung cầu.
• Do sự khác biệt về chức năng giữa NHTW và Bộ
tài chính mà mô hình này mang nhiều nhược
điểm.
• Áp dụng ở một số ít quốc gia như Malaysia…và
đang dần bị xóa bỏ.
17

a) Các mô hình tổ chức NHTW trên thế giới
(4) NHTW cho một khu vực địa lý bao gồm
nhiều quốc gia khác nhau.
Toàn cầu hoá, khu vực hoá kinh tế tạo
nên những khu vực kinh tế có cùng lợi ích,
cùng sử dụng chung đơn vị tiền tệ: là cơ sở
cho sự ra đời của NHTW cho một khu vực địa
lý bao gồm nhiều quốc gia khác nhau.
Ví dụ: NHTW của Liên minh Châu Âu
(European Central Bank – ECB)
18
b) Khái niệm, đặc điểm của NHNN Việt
Nam
Điều 2 Luật NHNN VN:
1. NHNN VN là cơ quan ngang bộ của CP, là
NHTW của nước CHXHCN Việt Nam.
2. NHNN là pháp nhân, có vốn pháp định thuộc
sở hữu nhà nước, có trụ sở chính tại Hà Nội.
3. NHNN thực hiện chức năng quản lý NN về tiền
tệ, hoạt động ngân hàng và ngoại hối; thực
hiện chức năng của NHTW về phát hành tiền,
ngân hàng của các TCTD và cung ứng dịch vụ
tiền tệ cho Chính phủ.
19
Đặc điểm:
Thứ nhất, NHNN VN là cơ quan quản lý nhà nƣớc về
tiền tệ và ngân hàng:
• NHNN là cơ quan ngang Bộ, thụôc Chính Phủ
• Người đứng đầu NHNN là Thống đốc NHNN mang
hàm Bộ trưởng, là thành viên của Chính phủ.

• Nội dung quản lý: quản lý nhà nước về tiền tệ và
hoạt động ngân hàng, ổn định trật tự cung cầu tiền tệ,
kìm chế lạm phát, thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển.
 hoạt động nghiệp vụ của NHNN không có mục
tiêu lợi nhuận như các TCTD khác
20
Đặc điểm:
Thứ hai, NHNNVN là NHTW của nƣớc Cộng hòa
xã hội chủ nghĩa Việt Nam:
• NHNN là ngân hàng độc quyền phát hành tiền ở
Việt Nam, bao gồm cả tiền giấy và tiền kim loại;
• NHNN là ngân hàng của các ngân hàng, (NH của
các TCTD);
• NHNN là ngân hàng của Chính Phủ: Cho CP
vay (Điều 26 Luật NHNN); làm đại lý cho
KBNN khi phát hành tín phiếu, trái phiếu (Điều
30 Luật NHNN)…
21
Đặc điểm:
Thứ ba, NHNN Việt Nam là một pháp nhân,
• NHNN VN được thành lập hợp pháp theo Sắc lệnh số
15/SL ngày 06/05/1951 ký bởi Chủ tịch Hồ Chí Minh;
• NHNN VN có cơ cấu tổ chức chặt chẽ;
• NHNN nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật
một cách độc lập;
• NHNN có vốn pháp định thuộc sở hữu nhà nước:
Điều 42 Luật NHNN: Vốn pháp định của NHNN do
NSNN cấp; và do Thủ tướng CP quyết định mức
cụ thể.
Điều 9 Nghị định 07/2006/NĐ-CP về chế độ tài

chính của NHNN: mức vốn pháp định của NHNN
là 5.000 tỷ đồng.
23
Đặc điểm:
Thứ tƣ, về mục tiêu hoạt động của NHNN
Khoản 1 Điều 4 Luật NHNN 2010:
• Ổn định giá trị đồng tiền;
• Bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng và hệ
thống các tổ chức tín dụng;
• Bảo đảm sự an toàn, hiệu quả của hệ thống
thanh toán quốc gia;
• Góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội
theo định hướng xã hội chủ nghĩa. XHCN.
24
2. Chức năng của NHNN Việt Nam
a) Chức năng quản lý nhà nước về tiền tệ
và ngân hàng
b) Chức năng ngân hàng trung ương
25
a) Chức năng quản lý nhà nƣớc về tiền tệ
và hoạt động ngân hàng
• Xây dựng chiến lược, kế hoạch, chính sách,
dự án;
• Ban hành văn bản quy phạm pháp luật
• Tổ chức thực hiện
• Thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm
• …
26
b) Chức năng ngân hàng trung ƣơng:
Thứ nhất, NHNN là cơ quan độc quyền phát hành tiền ở

Việt Nam.
Thứ hai, NHNN là ngân hàng của Chính phủ, thực hiện
cung cấp các dịch vụ tài chính, tiền tệ cho Chính Phủ.
Thứ ba, NHNN là ngân hàng của các ngân hàng, thực hiện
cung ứng các dịch vụ tài chính, tiền tệ cho các TCTD.
• NHNN cho các TCTD vay ngắn hạn nhằm thực hiện
chính sách tiền tệ quốc gia
• NHNN cho các TCTD vay khi lâm vào tình trạng kiểm
soát đặc biệt