Báo cáo giải trình đánh giá thực trạng, xác định nội dung, hình thức, kế hoạch và biện pháp thực hiện phổ biến giáo dục pháp luật đối với các đối tượng là thanh thiếu nhi

TRUNG ƯƠNG ĐOÀN TNCS HỒ CHÍ MINH
VI N NGHIÊN C U THANH NIÊNỆ Ứ

ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT
Báo cáo giải trình đánh giá thực trạng, xác định nội dung, hình
thức, kế hoạch và biện pháp thực hiện phổ biến giáo dục pháp
luật đối với các đối tượng là thanh thiếu nhi
Phần mở đầu:
Tóm tắt nội dung các phát hiện và khuyến nghị chính
(PGS TS Đặng Cảnh Khanh, Viện trưởng Viện NC Thanh niên)
Phần thứ nhất:
Đánh giá thực trạng tình hình thực hiện công tác phổ biến giáo dục
pháp luật đối với thanh thiếu nhi.
I. ý nghĩa của công tác phổ biến giáo dục pháp luật cho TTN.
1- Trong quản lý xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của TTN.
2- Trực tiếp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước, quản lý xã
hội, nâng cao tính tích cực công dân cho TTN.
1
II. Khái quát thực trạng tình hình phổ biến giáo dục pháp luật
cho TTN.
1- Thực trạng nhận thức pháp luật của các đối tượng là TTN và những
nhu cầu phổ biến giáo dục pháp luật cho TTN.
1.1 Đáng giá thông qua kết quả điều tra khảo sát thực tế về sự hiểu
biết pháp luật của TTN do dự án VIE/98/001 thực hiện năm 1999. Kết
quả điều tra nhận thức pháp luật của thiếu nhi Hà Nội và Thừa Thiên-
Huế (1998); kết quả điều tra nhu cầu tư vấn pháp luật cho thanh niên
của Viện NCTN (1998).
1.2 Những nhu cầu phổ biến giáo dục pháp luật cho các đối tượng là
thanh thiếu nhi.
Nhu cầu phổ biến giáo dục pháp luật cho các đối tượng là TTN rất đa
dạng phong phú, từ những yêu cầu tối thiểu về những tri thức pháp

luật cơ bản (phần cứng) đến những chủ đề pháp luật cụ thể cần được
ưu tiên (phần mềm). Mỗi đối tượng TTN ở những vùng miền khác
nhau cũng có những nhu cầu phổ biến giáo dục pháp luật khác nhau.
III. Thực trạng việc tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật và
nhu cầu hoàn thiện sách giáo khoa, giáo trình phổ biến giáo dục
pháp luật cho thanh thiếu nhi là học sinh, sinh viên trong nhà
trường.
1. Thực trạng việc tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật cho
TTN là học sinh, sinh viên.
2. Nhu cầu hoàn thiện sách giáo khoa, giáo trình phổ biến giáo dục
pháp luật cho thanh thiếu nhi là học sinh, sinh viên trong nhà
trường.
2
IV. Những thuận lợi khó khăn và kinh nghiệm thu được trong
việc triển khai công tác phổ biến giáo dục pháp luật cho các đối
tượng là TTN.
1. Những thuận lợi khó khăn và đặc thù trong việc thực hiện công
tác phổ biến giáo dục pháp luật cho các đối tượng là TTN.
2. Những kết quả và kinh nghiệm thu được trong việc thực hiện
công tác phổ biến giáo dục pháp luật cho các đối tượng là TTN.
Phần thứ hai:
nội dung phổ biến giáo dục pháp luật cho các đối tượng là TTN. Về
các chủ đề pháp luật thiết yếu.
1 . Pháp luật về quyền trẻ em;
Ngoài luật bảo vệ và chăm sóc trẻ em, một số văn bản pháp luật
khác cũng quy định vấn đề này như Luật hôn nhân gia đình, Luật giáo
dục, Luật hình sự
Để làm tốt nội dung này, trước hết cần xác định một vấn đề căn bản
là: Chăm sóc, bảo vệ trẻ em là việc của toàn xã hội, là việc của người
lớn. Sau nữa, cần trang bị cho trẻ em những kiến thức cơ bản, tối thiểu

để giúp các em tự bảo vệ mình khi bị xâm hại hoặc nhận thức được
thế nào là hành vi hợp pháp, thế nào là phạm pháp.
2. Kiến thức cơ bản về Nhà nước và pháp luật;
Cần quan tâm đến các nội dung: Khái niệm Nhà nước, cơ quan Nhà
nước; nguyên tắc cơ bản về tổ chức, hoạt động của bộ máy nhà nước
từ trung ương đến địa phương. Khái niệm pháp luật; vai trò và ý nghĩa
3
của pháp luật trong đời sống; phân biệt pháp luật với tập quán, quy
ước, hương ước.
Những kiến thức cơ bản về Nhà nước và pháp luật sẽ giúp thanh
thiếu nhi bước đầu nắm được những khái niệm về Nhà nước, về tổ
chức, hoạt động của bộ máy Nhà nước, mối quan hệ giữa Nhà nước và
pháp luật. Từ đó hình thành trong thanh thiếu nhi ý thức của người
công dân sống trong một xã hội pháp quyền, đồng thời tạo điều kiện
thuận lợi cho việc thừa nhận và tiếp thu những kiến thức về pháp luật
sau này.
3. Pháp luật về giáo dục và đào tạo;
Đây là nội dung liên quan trực tiếp nhất đến thanh thiếu nhi. Vì vậy
cần được quan tâm biên soạn và tuyên truyền giáo dục sâu rộng. Yêu
cầu cao nhất của vấn đề này là phải làm cho thanh thiếu nhi hiểu và
nắm vững những quy định về lĩnh vực giáo dục đào tạo liên quan đến
đối tượng của mình, đến cá nhân mình, đặng giúp họ vận dụng đúng
đắn các quy định pháp luật để thực hiện quyền và nghĩa vụ cuả mình.
4. Luật nghĩa vụ quân sự;
Các quy định pháp luật về nghĩa vụ quân sự của công dân được quy
định khá chi tiết và ổn định từ nhiều năm nay. Vấn đề này có một lợi
thế là thường xuyên được phổ biến, tuyên truyền trên các phương tiện
thông tin đại chúng. Tuy nhiên đây là lĩnh vực quan trọng liên quan
đến quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân nhất là thanh niên. Vì thế
cần có sự quan tâm tuyên truyền, giáo dục thích đáng.

5. Pháp luật về lao động công ích;
Vấn đề này được quy định rải rác ở nhiều văn bản chủ yếu là các
văn bản dưới luật, nhất là các quy định của chính quyền các cấp ở địa
phương. Để làm tốt vấn đề này cần tập trung làm cho thanh thiếu nhi
4
hiểu được nghĩa vụ của mình trong việc đóng góp cho xã hội thông
qua lao động công ích để từ đó họ tự giác thực hiện.
6. Pháp luật về an toàn giao thông;
Đây là vấn đề thiết yếu liên quan đến đời sống hàng ngày của thanh
thiếu nhi. Những kiến thức cơ bản cần quan tâm phổ biến giáo dục là
luật giao thông đường bộ, đường sắt, đường thuỷ. Vấn đề này đã được
hầu hết các trường phổ thông đưa vào chương trình giảng dạy nhiều
năm qua. Tuy nhiên vấn đề quan trọng không chỉ ở việc hiểu các quy
định pháp luật về giao thông mà phải là ở ý thức tuân thủ pháp luật về
giao thông. Đây là điểm yếu căn bản của nhân dân ta nói chung, tầng
lớp thanh thiếu nhi nói riêng.
7. Pháp luật về môi trường;
Bảo vệ môi trường là vấn đề còn khá mới mẻ ở Việt Nam nhưng lại
được sự quan tâm sâu sắc của toàn xã hội. Việc nâng cao nhận thức
cho thanh thiếu nhi về vấn đề môi trường và bảo vệ môi trường là một
việc làm cấp bách cần được đầu tư thích đáng. Tuy nhiên, pháp luật về
môi trường ở nước ta còn rất ít và khá đơn giản. Sự tuân thủ các quy
định pháp luật về môi trường của các cơ quan, tổ chức, đơn vị và công
dân chưa cao. Đây là một khó khăn cho việc phổ biến, giáo dục ý thức
pháp luật cho thanh thiếu nhi.
8. Pháp luật về phòng chống ma tuý và tệ nạn xã hội;
Đây cũng là vấn đề nóng bỏng được sự quan tâm chú ý của toàn xã
hội và quốc tế. Trong những năm qua đối tượng nghiện ma tuý và mắc
tệ nạn xã hội có xu hướng gia tăng ở lứa tuổi trẻ. Ngoài những nguyên
nhân về kinh tế, xã hội, một trong những nguyên nhân quan trọng là

sự thiếu hiểu biết tác hại của ma tuý, tệ nạn xã hội và các quy định
pháp luật xử lý các hành vi nghiện hút ma tuý và tệ nạn xã hội trong
lứa tuổi trẻ.
5
Tuyên truyền giáo dục pháp luật về phòng chống ma tuý và tệ nạn
xã hội bao gồm hai vấn đề chủ yếu: thứ nhất, trang bị cho thanh thiếu
nhi những kiến thức pháp luật cần thiết về phòng chống ma tuý và tệ
nạn xã hội. Thứ hai là giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật về phòng
chống ma tuý và tệ nạn xã hội cho thanh thiếu nhi để giúp các đối
tượng này tránh xa hiểm hoạ đồng thời tích cực giúp các cơ quan hữu
quan phát hiện, ngăn ngừa kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật về
lĩnh vực ma tuý và tệ nạn xã hội.
9. Pháp luật về dân sự, hình sự, kinh tế, hành chính, đối với người
thành niên và vị thành niên;
Đây là một nội dung quan trọng có liên quan đến đời sống hàng
ngày của nhân dân và là những lĩnh vực rất phong phú được rất nhiều
các văn bản pháp luật quy định. Tuy nhiên để phân biệt hành chính
với hình sự, dân sự với kinh tế là vấn đề nhiều khi rất khó khăn với
người dân nhất là với đối tượng thanh thiếu nhi. Phổ biến, giáo dục
pháp luật về dân sự, hình sự, kinh tế, hành chính cho thanh thiếu nhi
nhằm giúp họ có nhận thức cơ về những quy định của mỗi ngành luật
đồng thời biết bảo vệ mình khi quyền lợi hợp pháp bị xâm hại.
10. Pháp luật về hợp đồng lao động.
Hợp đồng lao động là vấn đề quan tâm của đông đảo các tầng lớp
thanh niên. Hiểu biết các quy định về hợp đồng lao động sẽ giúp cho
thanh niên chủ động trong các giao kết, đảm bảo tính bình đẳng, hợp
pháp khi giao kết hợp đồng. Trong thực tế có nhiều người do thiếu
hiểu biết pháp luật về hợp đồng, vì những lý do bức bách về công ăn
việc làm đã ký những hợp đồng lao động rất không bình đẳng, không
thoả đáng dẫn đến bị bóc lột sức lao động, bị đối xử thiếu công bằng

trong quan hệ lao động, thậm chí không được bảo vệ khi quyền lợi bị
xâm phạm. Chính vì thế vấn đề này cần được quan tâm phổ biến, giáo
dục cho thanh niên. Với mỗi loại hình khác nhau có những nội dung
6
và hình thức khác nhau để giúp thanh niên hiểu sâu sắc vấn đề này để
bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.
Những quả này bao gồm tối thiểu 50 nội dung, mỗi nội dung
được biên tập với khoảng 500 từ về các chủ đề trên đây và thống nhất
với dự án VIE/98/001.
Phần thứ ba:
hình thức, kế hoạch và biện pháp thực hiện công tác phổ biến giáo dục
pháp luật cho Thanh thiếu nhi
I. Các hình thức phù hợp để thực hiện công tác phổ biến giáo dục
pháp luật cho thanh thiếu nhi một cách có hiệu quả.
1.1 Các hình thức mang tính truyền thông;
1.1.1 Phổ biến , nói chuyện, tuyên truyền tại các cơ sở Đoàn, Hội,
Đội. Tổ chức các hội nghị, hội thảo, toạ đàm về các chủ đề pháp luật,
lồng ghép nội dung giáo dục pháp luật vào trong diễn đàn " Chào thế
kỷ mới", "SV 2000"
1.1.2 Hình thành các câu lạc bộ pháp luật, các đội tuyên truyền thanh
niên xung kích, đội tuyên truyền măng non thông tin cổ động pháp
luật, tổ chức các cuộc thi tìm hiểu pháp luật, thi tuyên truyền viên
pháp luật giỏi ở các tổ chức cơ sở Đoàn, Hội, Đội
1.1.3 Phổ biến, tuyên truyền qua báo chí, phương tiện thông tin đại
chúng, nhất là các phương tiện thông tin của Đoàn, Hội, Đội và của
Nhà nước, tổ chức xã hội dành cho thanh thiếu nhi .
1.1.4 Qua các hoạt động văn học của thanh thiếu nhi .
1.1.5 Tuyên truyền phổ biến trong các nhà trường.
7
1.2 Các hình thức giáo dục pháp luật đặc thù cho thanh thiếu nhi

1.2.1 Xây dựng các trung tâm tư vấn, dịch vụ pháp luật cho thanh
thiếu nhi;
1.2.2 Xây dựng các tổ hoà giải của thanh thiếu nhi.
1.3 Thông qua các tài liệu tuyên truyền về pháp luật, xây dựng tủ sách
pháp luật cho thanh thiếu nhi ở cơ sở.
II.Kế hoạch ngắn hạn và dài hạn thực hiện phổ biến giáo dục
pháp luật cho các đối tượng là thanh thiếu nhi.
1. Kế hoạch ngắn hạn.
2. Kế hoạch dài hạn.
III. Các biện pháp nhằm tăng cường công tác phổ biến giáo dục
pháp luật cho các đối tượng là TTN.
3.1 Biên soạn sách, tài liệu về các nội dung chủ đề pháp luật được
nêu trên.
Các loại sách, tài liệu phổ biến, giáo dục pháp luật cho thanh
thiếu nhi phải được biên tập với hình thức đẹp, ngắn gọn, sinh động có
minh hoạ bằng hình ảnh. Nội dung mỗi vấn đề phải do các chuyên gia
pháp lý biên tập và được thẩm định bởi một hội đồng các nhà khoa
học.
3.2 Tổ chức tập huấn cho các tuyên truyền viên pháp luật, các cán bộ
Đoàn, Hội, Đội phụ trách mảng giáo dục pháp luật cho thanh thiếu
nhi trong hệ thống tuyên truyền của Đoàn, Hội.
Sử dụng mạng lưới tuyên truyền viên pháp luật, các cán bộ
Đoàn, Hội, Đội vào công tác tuyên truyền giáo dục pháp luật là một
trong những hình thức phổ biến hiện nay và có nhiều tác dụng rất tốt.
8
Tuy nhiên mạng lưới tuyên truyền viên pháp luật ở nhiều địa phương
còn rất mỏng. Vì thế cần xử dụng triệt để các cán bộ Đoàn, Hội, Đội
có khả năng, có tâm huyết vào việc tổ chức tuyên truyền, phổ biến
giáo dục pháp luật cho thanh thiếu nhi bằng nhiều hình thức kể cả trực
tiếp, kể cả thông qua các phương tiện tuyên truyền trong hệ thống

Đoàn, Hội.
3.3 Tổ chức mời các luật sư, thẩm phán, kiểm sát viên và các chuyên
gia pháp luật nói chuyện về các chủ đề pháp luật cụ thể.
Đây là một hình thức mới nhưng nếu được tổ chức và duy trì
thường xuyên sẽ có tác dụng rất tốt. Các luật sư, thẩm phán, kiểm sát
viên, các chuyên gia pháp luật là những người trực tiếp thực thi pháp
luật, có kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm pháp luật sẽ là những
người có nhiều ưu thế trong việc tuyên truyền, giáo dục pháp luật. Tuy
nhiên vấn đề này cũng sẽ rất khó khăn đòi hỏi nhiều yếu tố mà không
phải đơn vị nào cũng tổ chức thường xuyên được.
3.4 Mở các chuyên mục giải đáp pháp luật cho thanh thiếu nhi trên
các phương tiện thông tin đại chúng của Đoàn, Hội.
Trong thời đại bùng nổ thông tin hiện nay, các phương tiện thông tin
đại chúng cũng phát triển rất mạnh mẽ và đa dạng. Trong thực tế, hầu
hết các phương tiện thông tin đại chúng đều có chuyên mục giải đáp
pháp luật. Tuy nhiên các phương tiện thông tin của Đoàn, Hội cũng
chưa thực sự quan tâm nhiều đến vấn đề này. Việc mở các chuyên
mục giải đáp pháp luật thường xuyên trên các phương tiện thông tin
của Đoàn, Hội để đáp ứng nhu cầu tìm hiểu pháp luật cho thanh thiếu
nhi là một việc làm đúng hướng, cần được quan tâm thích đáng.
9
Phần thứ tư:
Kết luận
Thanh thiếu nhi là tương lai của đất nước. Việc quan tâm mọi mặt đến
thanh thiếu nhi là một việc rất quan trọng. Trước thực trạng phần lớn
thanh thiếu nhi còn thiếu những kiến thức cơ bản về pháp luật dẫn đến
không biết tự bảo vệ các quyền sơ đẳng của mình, không tự giác chấp
hành pháp luật thậm chí vi phạm pháp luật thì việc triển khai nghiên
cứu đề tài này là một việc làm có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn.
Nếu dự án được nghiệm thu với những nội dung nêu trên và

được triển khai thực hiện, chúng tôi tin rằng sẽ góp một phần nhỏ
nhằm nâng cao nhận thức pháp luật cho thanh thiếu nhi và đây chính
là một sự đầu tư đúng hướng cho đất nước nhằm tạo ra những tiền đề
thuận lợi để thế hệ trẻ vững bước tiến vào thiên niên kỷ mới.
10