Báo cáo khoa học:Các định đề cơ bản của đạo đức học Kant pptx

TRI^T
HOC,
sd
2 (225), THANG 2-2010
NGHIEN CCaj
VA
HOC
TAP
CAG DINH
DS
CO
BAN
TRONG DAO
DQC
HOC I.KANT
vu
THI THU LAN
(•)
Trong bdi viet ndy, tde gid tap trung phdn tieh 3 dinh di ed bdn trong dgo
dac
(ly tinh thitc
tiin) eua I.Kant - Co mot linh hdn bdt
ta
d
thi'gidi
bin kia, eo
tit
do tuyit ddi d
thd
gidi bin kia
vd

cd ThUdng
did the gidi bin kia - vdi
tU
cdch
nhOng
dinh di dong vai trd nhU
nhOnggid
thii't
tdt yi'u cho mgi hdnh vi dgo
dUc
cda eon
ngUdi
trong qud trinh
vUdn
tdi sU Thiin - tdi
eao,
nhU
nhiing minh di md
sit
ton tgi cua cdc quy tdc dgo
dOc
phdi phu thuoe vdo ehung, eon bdn thdn
chdng sd di
eo
gid tri
nhU nhUng
dinh di
Id
nhd
sit

tdn tgi eua cdc quy tde dgo
dOc.
uit phat tfi viec coi dd'i tfidng tat yg'u
ciia ly tinh thuin tuy thiic hanh la sfi
I
Thien - td'i eao, trong dd dfic hanh
la
cai thien eao nha't va la didu kien cao
nha't dd eon ngfldi xfing dang dfidc hfldng
hanh phuc, I.Kant da khang dinh
ring,
ng'u ehi eo rieng dfic hanh khdng thdi thi
dd chfia phai
la
cai thien toan bd, hoan
hao nhfi
la
dd'i tfidng cho nhfing ham
mud'n eua hfiu thg ed ly tinh hfiu tan. Do
vay,
hoe thuyg't vd sfi Thien - td'i eao phai
ed nhiem vu giai thich tai sao con ngfidi
vin cd the hy vong dfidc thfie sfi dfi phin
vao
hanh phuc, mot khi nd nhan danh
dfic hanh dg tfl ehdi viec theo dudi
va
thflc hien eac muc dich mang tinh cam
tinh? Va, lam thg' nao de ed the ed dfldc
mot sfl "hoa giai" gifla tfl nhien (eon

ngfidi nhfl la hflu the cam tinh)
va
luan ly
(con ngfldi nhfl
la
nhan each)? Chinh viec
di tim ldi giai dap cho nhflng cau hdi
nay
da
dan
ly tinh thuin tuy thfle hanh dg'n
mot nghich ly
(Antinomie).
Nghich ly dd
la:
Sfl Thien - td'i cao la mot dd'i tfldng tat
yg'u cua nang
Iflc
mong muon (quan nang
ham mud'n) cua con ngfldi, bdi ly tinh
thuin tuy bao gid cung cd nhu ciu suy
tfldng cai Vd dieu kien tuygt dd'i cho mci
cii ed didu kien, trong khi do thi, mot sfl
kg't ndi ta't yg'u gifla dflc hanh
va
hanh
phuc lai hoan toan hi loai trfl d thd gidi
cam tinh. Ng'u nhfl
vay,
"quy luat luan ly"

(hay quy
tie
dao dflc) khi tuygn bd mgnh
lenh cho con ngfldi phai thflc hien nd
cung chi "hfldng de'n nhflng mue dich hfl
ao,
tfldng tfldng va, do do, tfl minh
la
sai"(l).
De giai quyet nghich ly nay,
I.Kant da dfla ra cac dinh di (Postulate)
eua ly tinh thflc tiin.
Coi dinh de la mot menh de ly thuyg't
khdng the chflng minh dfldc vdi tfl each
nguygn
tic
tien dinh, nhflng lai
la
ket
(*)
Thae
si trig't
hpc,
Dai
hpc Van
hda Ha Ndi.
(1) Xem: LKant. Phi phdn ly tinh
thUc
hdnh
(Rm

Van Nam Sdn dich
va
chu giai). Nxb Tri thflc, Ha
Ndi,
2007, tr.209, 210.
66
CAC
DINH
D^
CO
BAN
TRONG
DAO
DUC HOC I.KANT
qua khdng thd tach rdi eua mdt quy luat
thfle
hanh
tien nghigm ed gia tri vd dieu
kien, I.Kant da xay dflng eac dinh di cho
ly tinh thflc tiin (dao dflc hoc). Theo dng,
cac dinh dd cua ly
tinh
thfle tiin
la:
1.
Co mot linh hdn bdt
ta
d the gidi bgn
kia. Linh hdn nay tdn tai vdi tfl each cai
c6 quydn phan quyg't nhflng hanh vi dao

dfic eua eon ngfidi.
2.
Co ta do tuyet
ddi
d thg' gidi bgn kia.
Tfi do nay tdn tai vdi tfi each cd sd cho
moi boat ddng cua con ngfidi.
3.
Co ThUdng de' d the gidi bgn kia.
Thfidng de
nay
tdn tai vdi tfi cich nguyen
nhin tdi
cao dam bao cho sfi cdng minh
trong moi hanh vi dao dfic eua eon ngfidi.
Cac dinh di
nay
ddng vai trd nhfi
la
nhflng gia thiet tit ydu cho moi hanh vi
dao dflc eua con ngfldi trong qua trinh
vfldn tdi sfl Thien - td'i cao. I.Kant sfi
dung thuat ngfl "dinh de" theo truyen
thdng Aristotles
va
coi dd vfla nhfl
la
nhflng nguygn
tie
khdng the chflng minh

dfidc,
vfla nhfl la cac tien gia dinh tat
yeu. Ndi
each
khac, dng coi cae dinh dd
nay
nhfl
la
nhflng mgnh de
ma
sfl tdn tai
eua quy
tic
dao dflc phai phu thuoe
vao
chung, cdn ban than ehung sd di ed gia tri
nhfl nhflng dinh dd la nhd
sii
tdn tai eua
quy
tie
dao dflc.
Vdi ba dinh de cd ban
nay,
I.Kant
mud'n khang dinh
ring,
eon ngfldi chi ndn
dat hy vong cua minh vao ban than cae
quy

tie
dao dflc. Cac quy
tie
dao dflc nay
vfla ddi hdi, vfla dam bao cho nidm hy
vong cua con ngfldi.
Dinh de thfi nha't Udn quan dg'n sfl bit
t^
cua
Unh
hdn, bdi theo I.Kant, sfl Thien
td'i cao la dd'i tfldng ta't yeu cua ly tinh
thfle tiin; va didu kien cao nha't eua sfl
Thign -
tdi
eao
nay
la "sfl tfldng flng hoan
toan
gifla nhflng y dd (tam hdn con ngfidi)
vdi quy luat luan
ly"(2).
Sdng "sfi tfidng
fing
nay
lai la "mot ddi hdi tit yg'u vd
mat thfie hanh, nen nd ehi ed thg tim
thiy trong mot tig'n trinh di dg'n vd tan
va
hfidng dg'n sfi tfidng fing

hoan toan
a'y"(3)
va
do
vay,
"tig'n trinh tig'n len dg'n vd tan
nay
ehi cd the ed dfidc vdi tidn - gia dinh
ve mot sfi keo dai dg'n vd tan cua sfi hien
hfiu
va
nhan each cua cung mot hflu thg
ed ly tinh (didu
nay
dfidc ngfidi ta goi
la
sfi bit tfi cua
hnh
hdn)"(4). Ndi each
khac,
"sfi Thien - td'i eao, mot each thfie
hanh,
la
chi ed thd ed dfidc vdi gia dinh
tign quyg't vd sfi bit tfi eiia linh hdn; cho
ngn, sfi bat tfi
nay
- nhfi
la gin
lien

khdng the tach rdi vdi quy luat luan ly -
la
mot dinh di
ciia
ly tinh thuin tuy thfie
hanh"(5).
Vdi quan niem
nay,
I.Kant cho
ring,
nd
liie
luan ly eua con ngfidi khdng phai
ehi la ao anh va eac didu ran luan ly cung
khdng phai
la
san phim hoang dfidng eua
diu de. Do vay, nd phai hfidng tdi tinh
lign tue eua mot thg' gidi
ma
trong dd, con
ngfidi tiep tue tdn tai nhfi
la
nhflng thfie
the kha niem. Nghia la, cai chdt than xac
eua con ngfidi phai dfidc nhan thfie nhfi
mot ydu to khdng quan trong trong nd
Ifie
luan ly, bdi trong vfidng qud'e eua tfi do
khdng ed eii chet. I.Kant tridn khai viec

chfing minh cho sfi bat tfi eua linh hdn
nhfi sau: Viec thfie hien hanh phuc td'i
cao trong thd gidi
la
khach the cin thidt
cua y ehi, khach thd
nay
do quy
tie
dao
dfic quy dinh. Sfi phu hdp hoan
toan
eua
y ehi vdi quy
tie
dao dfic
la
mang tinh
(2) LKant. Sdd., tr.220.
(3) LKant. Sdd., tr.220.
(4) LKant. Sdd., tr.220.
(5) LKant Sdd., tr.220.
67
vu THI
THU LAN
thin thanh, trong khi sfi
hoan
hao dd
khdng the dat tdi dfldc dd'i vdi ba't ky mot
thfle thg ed ly tinh

nao
trong thd gidi cam
tinh d moi thdi diem tdn tai cua nd. Nd
chi hien dien trong sfl tidn bd vd ban
hfldng tdi sfl phu hdp hoan
toan
dd.
Nhflng sfl tidn bo vd ban nay ehi
la
ed
thg, neu gia dinh ea sfl tdn tai keo dai vd
han eiia ea nhan thflc the eo ly tinh. Do
vay, hanh phuc td'i cao thfle tg' la cai chi
ed the ed khi gia dinh sfl ba't tii ciia linh
hdn. Sfl bat tii
nay
vdi tfi each eii ed lien
he mat thig't vdi quy
tic
dao dfic dfidc
I.Kant goi
la
dinh dd cua ly tinh thuin
tuy thfie hanh.
Dinh de thfi
ba
cua ly
tinh
thfie tiin
lign quan dg'n sfi hien hflu eua Thfldng

de. Bdi le, sfl hien hflu ciia Thfldng dd
ehinh la "dieu kien tit yeu cho kha thd
eua sfl Thien - td'i cao"; nghia la, "mot dd'i
tfldng cua y chi tat yg'u
gin
lien vdi sfl
ban bd quy luat luan ly cua ly tinh thuin
tuy va do vay, sfl hien hflu dd cua Thfldng
de cin phai dfldc "dinh de hda"(6). Vdi
quan niem nay, I.Kant cho
ring,
bing
nd
Ifle
dao dflc, eon ngfldi ed the tfl lam cho
minh trd thanh mot thflc the xflng dang
dfldc hfldng hanh phuc. Song, ehi ed niem
tin
vao
sfl hien hflu cua Thfldng dg', eon
ngfldi mdi ed thg ddng thdi hy vong ban
than minh dfldc dfl phin that sfl
vao
hanh phuc a'y. Nhfl vay, ed thg ndi, vdi
dinh di nay, I.Kant da gian tig'p thfla
nhan cac dieu ran luan ly cung la nhflng
didu ran cua Thfldng de.
O day, ro
rang
la,

cae dinh dd eua
I.Kant ve sfl bat tii
ciia
linh hdn va ve sfl
hien hflu cua Thfldng dg' da cd phin nao
dd khac vdi dfic tin Kitd giao. Bdi le, vdi
tfi each chu the dao dfic, con ngfidi vdi
nidm hy vong eua minh khdng hfidng tdi
mdt Thfidng dd co the dfla ho tfl cai chet
vao mdt cude song mdi, ma hfldng ddn
mot linh hdn bit digt. Trong chflng mflc
dd, ve mat logic, dinh de ve sfl
bi!t tii
cua
linh hdn phai di trfldc dinh de ve sfl hign
hflu cua Thfldng dg', bdi dinh de sau chi
cd the lam tron chflc nang cua nd, khi con
ngfldi cd cd sd dd hy vong
ring
nd
Ifle
luan ly cua ho khdng cung kg't thuc vdi
cai chg't the xac. Thfldng dd cua I.Kant
khdng giai thoat con ngfldi ra khoi cai ac,
cung khdng tha thfl cho toi ldi eua eon
ngfldi ma trai lai, lai chinh la mot quan
toa cdng chinh de duy tri mot sfl edng
bing
nao dd gifla dflc hanh va hanh phuc.
Dinh de thfl hai cua ly

tinh
thfle tign,
theo I.Kant,
la
thfla nhan sfl tdn tai eua
tfl do tuyet dd'i ci thg' gidi bgn kia. Dinh dd
nay
"bit
ngudn tfl tidn gia dinh ta't yeu vd
sfl doc
lap
vdi the' gidi cam tinh va vd
quan nang quy dinh y chi cua ta dfla theo
quy luat eua mot thg' gidi kha nigm"(7).
Tfl do d day dfldc I.Kant de
cap
theo hai
nghia: tfl do tigu cflc va tfl do tieh cflc.
Trong Phi phdn ly tinh thudn tuy, tfl do
mdi ehi dfldc I.Kant quan nigm nhfl mot y
niem sieu nghiem, khdng mau thuin vdi
tinh nhan qua tfl nhien nhd vao sfl phan
biet gifla hien tfldng
va
vat tfl nd. Cdn d
day, trong Phi phdn ly tinh thiic hdnh,
khi de cap de'n tfl do ca theo nghia tieu
cflc lin theo nghia tich cflc, I.Kant cho
rang, tfl do theo nghia tigu cflc la tfl do
phuc tung quy luat nhan qua eua the gidi

cam tinh. Trong khi do, cae qui
tie
dao
dfic la nhflng qui
tic
cua mot y ehi tfi do
tfi quy dinh ehinh minh va do
v^y,
tfi do ci
day la tfi do theo nghia tieh cfic.
I.Kant cho rang, ca ba dinh de cd ban
(6) LKant. Sdd.,
tr.223.
(7) LKant. Sdd., tr.232.
68
CAc DINH
D^
CO
BAN
TRONG
DAO
DUC HOC I.KANT
nay
deu cd chung mdt didm xuit phat,
ddng vai tro nhfi mot "dinh di
ciia
eac
dinh
d^'
- dd la "vai tro hdng ddu cua ly

tinh thUc tiin".
Hfidng nhflng suy tfl tridt hoc cua
minh
vao
vige
lu^n
giai hanh vi cua eon
ngfldi va ldi flng xfi eua nd, I.Kant dd eao
vai trd hang diu eua ly tinh thfle tiin dd'i
vdi ly tinh ly luan. Theo dng, tri thfie ehi
ed gia tri trong trfidng hdp nd giup dd cho
con ngfidi trd ngn cd tinh ngfidi hdn
va
dem lai cho eon ngfidi mot cd sd dao dfic
vfing
chic
di thfie hien ly tfidng vd cai
Thign - td'i cao. Vdi quan didm
nay,
dng
khang dinh, ehi ed nidm tin dao dfic mdi
la
tri
thfie
ed gia tri nhfi vay. Dd'i vdi dng,
nidm tin
vao
Chua cung ehinh
la
nidm tin

dao dfic,
la
nang
Ifie
tuan thii bdn phan d
khap moi ndi va moi luc. Va, trig't hoe,
ndu "khdng hfidng moi phfidng tien giao
due eon ngfidi vao viec dat tdi eii Thien
chSn
thfie"(8) thi chang ed ly do gi de nd
tdn tai.
Tfi ta't ea nhflng suy tfl dd, lan diu
tign,
vao nam
1785, I.Kant da trinh bay
dao dflc hoe cua dng mot each tfidng dd'i
ed he thd'ng trong Nhang cd sd cua sieu
hinh hgc. Va'n de dat ra d day
la,
tai sao
dng lai khdng dat tgn cho tie pham
nay
la "Phg phan " nhfl bo ba tie pham vi
dai eua ong. Vd dieu nay, LKant giai
thich rang, va'n dd trong dao dflc hoe ddn
gian hdn nhidu so vdi trong nhan thfle
luan; cl day, trong linh vflc dao dflc, ly
tinh khdng
bit
gap nhflng cam biy, ly

tinh thdng thfldng cung cd thd di dang
dat tdi chan ly
ma
khdng cin mot sfl phg
phin
nao
ca. Mat khac, sfl phg phin nhfl
vay, theo dng, se chi kg't thuc khi cd the
chira dfldc sfl thd'ng nha't cua ly
tinh
thflc tiin va ly tinh ly
luan
(tflc
la
cua
dao dflc
va
khoa hoc). Khang dinh sfi
thd'ng nhit
nay la
vin di
ma
khi dd, dng
chfia the giai quyg't dfidc, LKant da
bit
tay
vao
edng viec
xay
dfing Phi phdn ly

tinh thudn tuy. Tae phim
nay
da dfidc
dng cho edng bd'vao
nam
1788.
Trong Phi phdn ly tinh thudn tuy,
I.Kant mdi ehi trinh
bay
ed sd ly luan cho
hoe thuyg't dao dfic cua dng. Hoc thuyg't
dao dfic
nay,
dfidi dang
hoan
tit, chi dfidc
dng trinh
bay
trong cac tac pham sau dd,
eu thg la trong Siiu hinh hgc vi dgo
dac
(1797).
O day, digm mdi cua I.Kant trong
quan niem vd hanh vi eon ngfidi la luan
digm vd sfi tfi tri eua dao dfic. Theo dng,
cae hoc thuyg't dao dfic trfidc dd vd hanh
vi con ngfidi ddu mang tinh chit di tri,
tfic la tach dao dfic ra tfi nhflng nguygn
tic
d bgn ngoai dao dflc. Tham chi, mot sd'

ngfldi theo chu nghia duy
luan
ly edn coi
cdi ngudn eua cac nguygn
tie
dao dflc
nim
d mot sfle manh efldng chg'
nao
dd,
ching ban nhfl d y Chua, d nhfing quy
dinh cua xa hoi, hay nhflng ydu ciu cua y
thfle bim sinh. Mot sd' khac lai cho
ring,
quan niem vd cai thien va cai ac, vd thfie
chit, ludn phu thudc
vao
nhfing muc dich
ma
eon ngfidi dat ra va
vao
nhflng he qua
sinh ra tfl hanh vi con ngfldi, tfl khat
vong hfldng tdi hanh phuc, ldi ich
va
khoai cam cua con ngfldi(8).
Khang dinh tinh doe lap
va
gia tri tfl
than cua cie nguygn

tic
dao dfic, I.Kant
da liy thiin chi tU tri
lam
khai nigm xuat
phat trong dao dfic hoc eua dng. Thien ehi
tfi tri trong dao dfic hoc eua I.Kant la cai
khdng thu ddng, nd ludn ddi hdi ehu thg
dao dfic phai hanh ddng. Vd didu
nay,
dng
da hi phg phin vi each tig'p can binh thfie
(8)
LKant.
Sdrf.,
tr.108.
69
vu
THI THU LAN
dd'i vdi va'n de: cai dfldc coi la thien trong
dieu kien
nay
thi lai trd thanh cai ic
trong trfldng hdp khac. Didu
nay
la xac
ding va I.Kant cung da
nhin
tha'y didu
dd. Do vay, dng coi cac nguygn

tic
dao
dflc ciia dng chi nhfl cai la ban giup con
ngfldi dinh hfldng trong cdn bao tip eua
bien ea cude ddi. Va, dfldng nhien, ba't ky
la
ban nao
cung cd nhflng khig'm khuyg't,
mac dfi nd
van
hoat ddng va cii kim eua
nd vin hfidng vd cae cfic ble - nam. Mot
each tfidng tfi nhfi vay, viec eon ngfidi
danh ma't eac dinh hfidng dao dfic, theo
I.Kant, khdng phai la vinh vign, sdm hay
mudn con ngfidi se lai tha'y sfi xuit hien
cua mot vign canh dao dfic va nd cung se
nhan thay cae hanh vi dao dfic eua minh
dfia tdi dau - cai thien hay cai ac. Cai
thien mai
vin
la cai thien, tham chi ca
khi khdng cd cai gi xfing dang dfldc coi la
thien ca. Cac tigu chi dg xie dinh eii
thien la tuyet dd'i va hign nhien; sfi khac
nhau gifia cai thien va eii ie bao gid cung
gid'ng nhfi sfi khac nhau gifla tay trii
va
tay phai.
Do

vay,
de nhan big't dau la cai thien
va
dau la cai ac, con ngfldi khdng cin cd
hoe vin chuygn sau, ehi cin trfle giac
la
du. Song, I.Kant dd nghi khdng sii dung
thuat ngfl "trfle giac", ma thay cho nd la
thuat ngfl "nang
Iflc
phan doan". Theo
dng, nang
Iflc
phan doan mang tinh bam
sinh, ehfl khdng phai la eii sinh ra tfl tri
thfie.
Dg trd thanh eon ngfidi trung thfle,
ed Ifldng tam, sang suo't va ed thien chi,
ehung ta khdng cin den mot khoa hoc,
mot trig't hoc nao ea. O day, rd
rang
la
I.Kant da ba't ddng vdi Sdcrat la ngfldi coi
cai thien trung hdp vdi tri thflc, cdn sfl
thie'u
ving
tri thflc
11
ngudn gd'e duy nha't
eua cai ac. La con de ciia thdi dai Khai

sang, song I.Kant da vfldt
ra
khoi khudn
khd cua chu nghia duy ly Khai sang.
Theo dng, khoa hoc va dao dflc la cae linh
vflc khac nhau cua tdn tai ngfldi, md'i lign
hg gifla ehung dfldng nhign la eo. Viec trd
lai vdi md'i lidn he nay, theo dng,
la
cin
thig't, song trfldc hg't, cin phai quan tam
tdi sfl khac nhau gifla chung.
Theo I.Kant, trong ly luan, ly tinh rit
di hi sa
vao
mau thuin vdi chinh ban
than nd va do
v^y,
thfldng din ngfldi ta di
den nhflng phong doin, dfl bio sai lam do
ehfla CO dfldc nhflng hieu bidt ro
rang,
dung dan. Song, tinh hinh lai khac trong
flng
xii.
Khi dfldc giai phdng khoi vat lieu
cam tinh, nang
Iflc
phan doan thfldng loai
bo nhflng

vl'n
de xam nhap tfl ngoai
vao
va ddn gian hda va'n de cho minh. Do vay,
ci day, dao dflc hoc thfldng dfldc the hien
dfldi dang da dfldc thanh loc, ehfla bi lam
cho vay due. Dd la ly do tai sao dao dfic
hoc ra ddi d bgn ngoai trie't hoe. Trong
linh vfic dao dflc hoc (thflc tiin), ly tinh ed
dfldc ehfle nang lap phap, nghia
la
nd ed
the giai quyg't va'n de hinh thanh cae khai
niem va hien thflc hoa chung. Ngn nhd
ring,
trong linh vflc nhan thfie, ly tri
cung ed chfic nang nhfi
vay,
cdn ly tinh
thi chi cd chflc nang dieu tiet. Dd'i tUdng
cua ly tinh thiic tiin
Id
cdi Thiin - tdi cao
vd do vay, chac ndng cda no
Id
phdt hien
ra vd thiic hiin cdi cdn thie't cho tU do cua
con ngUdi. Dg'n Ifldt minh, eii Thien - td'i
eao chi cd thg ed dfldc, neu chung ta tidn
gia dinh "ba khai niem ly thuyg't": y niem

sigu nghiem vd sfl tfl do, sfl bit tii va
Thfldng de. Trgn phfldng dien tfl bien,
thuin tuy ly thuyet, cae y niem nay chi
ddn thuin la eac khai niem nghi va'n, la
eac "vat tfl tfldng", khdng he eo dd'i tfldng
nao
tfldng flng trong kinh nghiem va chi
70
CACDINH Di
CO
BAN
TRONG DAO DUC HOC I.KANT
c6 gia tri sfi dung mang tinh "didu hanh",
dinh hfldng. Nhflng trii lai, vd phfldng
dien thfle hanh, nhd
vao
eac dinh dd,
chung ta cd the md rong nhan thfle eua
minh ve ba dd'i tfldng
nay.
Dieu ed ban
la
hanh vi flng xfi, diu tign
la
viec
lam,
sau
dd mdi la tri thfle. Trig't hoc d day thoat
ra khoi canh tu diy eua nhflng kdt ciu tfl
bign, di

vao
linh vflc boat ddng thfle tiin.
I.Kant da the hien rat rd quan diem vd
tinh vfldt trdi eua ly tinh thflc tiin so vdi
ly tinh tfl bien, khi tra ldi cho cau hdi:
Phai chang, se td't hdn nhidu ng'u gia sii
chung ta cd dfldc mot ly tinh tfl bien diy
quydn nang dg ed thg thda man hg't moi
mong mud'n eua minh
va
nhan thfle dfldc
trdn ven vd "Thfldng de
va
sfl vinh efiu"?
I.Kant kign quyg't tra ldi: Khdng! Bdi lg,
neu gia sii chung ta cd the nhan thfie
dfidc Thfidng de va sfl ba't tii
ciia
chung ta
mot cich ranh mach nhfl
la
cie dd'i tfldng
cua ly tinh tfl bien, It ehung ta se khdng
bao gid vi pham quy luat dao dfic. Song,
khi dd, khdng phai ldng tdn
kinh
quy luat
dao dfic, ma ehinh sfi sd hai
va
hy vong

mdi trd thanh ddng cd cho hanh ddng eua
chung ta. Chinh vi chung ta khdng the
nhan thfie dfidc Thfidng de
va
sfi ba't tfi
vd phfidng dien ly luan, ngn ehung ta mdi
CO
kha nang chflng minh rang minh xflng
dang dfldc hfldng hanh phuc.
Nhflng dinh de cua ly tinh thfle tiin -
sfl bit tii, tfl do, tdn tai eua Thfldng dd -
thfle cha't
la
nhflng dd'i tfldng eua nidm
tin dfla trgn ly tinh thuin tuy eua nidm
tin dao dflc, edn nidm tin
nay la
ldi tfi duy
dao dfic cua ly tinh cung vdi sfi tin tficing
cua nd
vao
cai khdng dat tdi dfidc dd'i vdi
nhan thfie ly luan(9). Theo I.Kant, ba y
nigm nay, mot
each
tfl nd, vin
ehfla
phai
la
tri thflc, nhflng diu sao, ehung vin la

nhflng tfl tfldng sigu viet, trong dd khdng
ed gi la khdng the. Con ngfidi khdng nhan
thfie ban chit eua linh bdn, the gidi ly
tinh,
ban chit td'i eao tfi than chung, con
ngfidi ehi ed khai niem ve ehung;
va
cae
khai niem
nay,
dfidc hdp nhat trong khai
niem thfie tien vd hanh phuc td'i cao nhfi
khach thg cua y ehi eon ngfidi
va
dfidc
hdp nha't mdt each hoan
toan
tien nghiem
thdng qua ly tinh thuan tuy. Dinh dd vd
sfi bit tfi
bit
ngudn tfi didu kien thfie sfi
cin thig't cho tinh tfidng dung eua tdn tai
keo dai vdi tinh chit diy du trong viec
hoan
thanh quy
tie
dao
dfic.
Dinh dd ve

tfi do
bit
ngudn tfi gia thuyg't cin thidt vd
sfi khdng phu thudc
vao
thg' gidi cam tinh
va
tfi nang
Ific
quy dinh y
ehi
eua minh
theo quy
tie
eua mot thg' gidi ly tinh.
Cud'i cung, dinh dd ve tdn tai eua Thfidng
de bat ngudn tfi didu kien cin thig't cho
mot the gidi ma d dd, ly tinh cd the trd
thanh hanh phuc td'i eao, khi gia dinh cd
hanh phuc td'i cao, doc lap.
Nhfi vay, ed the ndi, trong quan niem
eua I.Kant, nhflng dinh dd cua ly tinh
thflc tiin (ly tinh thfle hanh), xet theo
nghia tieh cflc eua ehung, khdng chi la
dinh dd vd sfl bit tfi cua linh hdn, dinh dd
vd tfl do,
ma
ca dinh dd vd sfl hien hflu
cua Thfidng de, mac dfi da dfidc ly tinh tfi
bien khang dinh

va
minh bien thanh van
dd nhfing lai khdng bao gid ed thg giai
quyg't dfidc. Chung dfidc tidn gia dinh
xua't phat tfi ehinh "sfi tdn kinh dd'i vdi
quy luat dao dfic" va didu nay, den Ifidt
minh, lai big'n cai Thien - td'i eao thanh
ddi tfidng cho nhfing nd
Ifie
eua ehung.
Day chinh
la
didm ddc dao trong hoe
thuyg't dao dfic hoe eua I.Kant.•
(9) Xem: LKant. Sdd,
tr.466-469.
71