Phân tích tình hình về hoạt động quản lý thu chi Ngân sách nhà nước

Lời nói đầu
Mọi quốc gia trên thế giới đều muốn đạt tới mục tiêu mong đợi: đó là
sự ổn định và tăng trởng kinh tế, tạo lập một xã hội văn minh, giầu có. Để
đạt đợc mục tiêu ấy phải phụ thuộc rất nhiều vào hoạt động của Chính phủ
lại đợc biểu hiện thông qua một: kế hoạch tài chính cơ bản của Nhà nớc.
Đó là Ngân sách Nhà nớc
Ngân sách Nhà nớc đảm bảo điều kiện vật chất cho sự tồn tại, hoạt
động của hệ thống bộ máy các cơ quan Nhà nớc, bởi vì ngân sách Nhà nớc
chính là cơ sở để cấp kinh phí cho các dự án quốc gia. Đặc biệt là trong nền
kinh tế thị trờng, với rất nhiều khiếm khuyết đòi hỏi phải có sự can thiêp của
Chính phủ thì ngân sách Nhà nớc đóng vai trò là một công cụ điều tiết vĩ mô
nhằm giảm bớt hạn chế xoá bỏ dần những điểm yếu đó của nền kinh tế quốc
dân.
Ngân sách Nhà nớc với chức năng và nôi dung bao hàm của nó sẽ tác
động vào cơ cấu kinh tế để tạo lập một cơ cấu cân đối, ổn định và hợp lý.
Đồng thời cũng tác điộng vào chu kỳ kinh doanh, làm giảm bớt căng thăng
trầm của chu lkỳ, cũng nh tác động vào giá cả để chống lạm phát. Chính bởi
vai trò không thể thiếu đó của ngân sách Nhà nớc mà mỗi quốc gia đều
khôg ngừng sửa đổi và nâng cao chất lợng hệ thống ngân sách Nhà nớc của
quốc gia mình. Nớc ta cũng không nằm ngoài quy luật đó. Do vậy em đã lựa
chọn đề tài Phân tích tình hình về hoạt động quản lý thu chi ngân sách
Nhà nớc với sự giúp đỡ của thầy giáo Nhữ Xuân Quang em tin rằng những
nghiên cứu dới đây của em dù còn thiếu tính thực tế, song trong phạm vi
hiểu biết của mình em cũng muốn đợc tìm hiểu sâu hơn về ngân sách Nhà n-
ớc.

1
Chơng I
Cơ sở lý luận của hoạt động phân tích
thu chi ngân sách
I. Bản chất và nội dung của thu chi ngân sách

Ngân sách Nhà nớc là toàn bộ các khoản thu chi của Nhà nớc trong
dự án đã đợc cơ quan Nhà nớc có thẩm quyền quyết định và đợc thực hiện
trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng nhiệm vụ của Nhà nớc.
Nhà nớc muốn thực hiện đợc chức năng, nhiệm vụ lịch sử của mình
tất yếu phải có nguồn tài chính
Nguồn tài chính Nhà nớc có đợc đại bộ phận là do áp dụng hệ thống
thu ngân sách mang lại
Tất cả các nhu cầu chi tiêu tài chính của Nhà nớc đều thoả mãn bằng
các nguồn thu ngân sách mang lại. Cho nên thu ngân sách có thể có thể coi
là khâu rất quan trọng. Nếu không có nguồn thu thì kinh phí chi cho các bộ
máy chính quyền các cấp bị ngng lại, mà không có nguồn chi thì mọi hoạt
động kinh tế - xã hội đều bị trì trệ và ngừng hoạt động.
Vì vậy nếu coi cơ thể sống là bộ máy hoạt động của chính quyền các
cấp thì thu chi ngân sách Nhà nớc đợc ví nh những mạch máu nuôi sống
trong cơ thể sống đó. Nguồn thu ngày càng nhiều thì càng có điều kiện nuôi
dỡng, đầu t, khai thác nguồn thu, càng tăng cờng cơ sở vật phục vụ cho bộ
máy Nhà nớc hoạt động khoa học hơn, hiệu quả cao, tinh nhuệ hơn. Ngợc
lại thu ngân sách ít chứng tỏ trình độ trình độ năng lực của bộ máy chính
quyền các cấp cha đủ mạnh, hiệu quả hoạt động không cao và càng không
có điều kiện để đầu t, nuôi dỡng khai thác nguồn thu mọi hoạt động của bộ
máy chính quyền, các cấp đều không có nguồn vật chất để đảm bảo chắc
chắn, từ đó có thể bị suy kiệt.
2
Nội dung ngân sách Nhà nớc phản ánh mối quan hệ kinh tế trong quá
trình hình thành quỹ ngân sách Nhà nớc.
Ngân sách Nhà nớc phản ánh mối quan hệ kinh tế với một bên là Nhà
nớc và một bên là các thành phần kinh tế còn lại trong nền kinh tế cụ thể
hơn phản ánh quan hệ giữa Nhà nớc với doanh nghiệp, tổ chức xã hội và các
thành phần dân c và giữa Nhà nớc với các Nhà nớc khác.
1. Chức năng của ngân sách Nhà nớc

a. Chức năng phân phối
Ngoài chức năng phân phối tài chính nói chung, chức năng phân phối
của ngân sách Nhà nớc còn đợc cụ thể hoá trong phạm vi phân phối ngân
sách Nhà nớc. Phân phối của ngân sách Nhà nớc thể hiện qua khâu phân
phối thu nhập hay phân phối kết quả kinh doanh và thể hiện qua phân phối
các yếu tố đầu vào, cụ thể là phân phối nguồn tài chính. Vì vậy, đối tợng
phân phối của ngân sách Nhà nớc là các nguồn lực tài chính, thu nhập mới
sáng tạo ra có liên quan đến Nhà nớc, phần do Nhà nớc làm chủ sở hữu, gắn
liền với khả năng thu chi, vay mợn của chính phủ, gắn liền với việc hiện
hành, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nớc (quỹ ngân sách Nhà nớc,
quỹ dự trữ tài chính ) và có quan hệ chặt chẽ với chủ thể khác của nền
kinh tế (doanh nghiệp, hộ gia đình, cá nhân ) trong quá trình thực hiện
chức năng phân phối ngân sách Nhà nớc. Phạm vi phân phối ngân sách Nhà
nớc đợc giới hạn ở các nghiệp vụ có liên quan tới quyền chủ sở hữu và
quyền lực chính trị của Nhà nớc nh khi cung cấp, tài trợ vốn cho các doanh
nghiệp chi đầu t phát triển cơ sở hạ tầng Đặc điểm cơ bản của phân phối
Nhà nớc là: phân phối dới hình thức giá trị, chủ yếu sử dụng tiền tệ làm đơn
vị tính, làm phơng tiện phân phối, tham gia không đầy đủ vào quá trình phân
phối kết quả của quá trình sản xuất, cung ứng hàng hoá, dịch vụ, quá trình
này tác động đến cả bên cung và bên cầu của nền kinh tế gắn liền với sự
hình thành và sử dụng quỹ ngân sách Nhà nớc.
b. Chức năng giám đốc của ngân sách Nhà nớc.
3
Đây là chức năng có mối quan hệ chặt chẽ với chức năng phân phối;
thông qua chức năng phân phối để thực hiện giám sát, kiểm tra, ngợc lại,
nhờ kiểm tra, giám sát mà quá trình phân phối ngân sách Nhà nớc đợc thực
hiện đúng pháp luật, có hiệu quả.
Giám đốc ngân sách Nhà nớc về nguyên tắc đợc thực hiện bởi chủ thể
Nhà nớc nhng trong thực tế, đợc thực hiện bởi các đại diện chính thức nh
chủ tịch nớc, các hội đồng dân c công cụ giám đốc ngân sách Nhà n ớc là

các nghiệp vụ thống kê, nghiệp vụ kế toán, kiểm toán, nghiệp vụ thanh tra,
kiểm tra tài chính. Giám đốc ngân sách Nhà nớc cung cấp thông tin về các
cân đối thu chi, và tồn ngân quỹ ngân sách Nhà nớc tại các thời điểm cần
thiết, về thực trạng gánh nợ Nhà nớc và khả năng thanh toán của chính phủ.
Giám đốc ngân sách Nhà nớc bao gồm giám đốc tuân thủ và giám đốc hiệu
quả. Giám đốc tuân thủ là giám đốc quá trình hình thành và sử dụng quỹ
ngân sách Nhà nớc. Giám đốc hiệu quả là thông qua phân phối thu , chi
ngân sách Nhà nớc để xem xét tính hiệu quả của việc phân phối này.
2. Vai trò của ngân sách Nhà nớc
Ngân sách Nhà nớc là khâu chủ đạo chi phối hệ thống tài chính quốc
gia. Ngân sách Nhà nớc là một nguồn lực tài chính để giúp Nhà nớc thực
hiện các chức năng và nhiệm vụ đối với nền kinh tế. Trong đó gồm: chức
năng quản lý Nhà nớc để đảm bảo quản lý kinh tế xã hội, chức năng đầu t
phát triển nền kinh tế xã hội.
Ngân sách Nhà nớc là một công cụ quản lý kinh tế vĩ mô của Nhà n-
ớc. Nó sẽ giúp nông nghiệp điều chỉnh các quan hệ kinh tế, các quan hệ xã
hội nhằm vào các mục tiêu quan hệ kinh tế vĩ mô (tăng trởng kinh tế, ổn
định và công bằng xã hội, thể chế pháp lý chặt chẽ ) Để thực hiện chức
năng này chủ yếu thông qua chính sách thuế để điều chỉnh các mối quan hệ
kinh tế, sản xuất, xã hội và thông qua chính sách cơ cấu chi tiêu của ngân
sách Nhà nớc: chi tiêu cho giáo dục - đào tạo chiếm bao nhiêu %, chi tiêu
tiêu dùng của Nhà nớc là bao nhiêu %.
4
3. Mục đích quản lý thu - chi ngân sách Nhà nớc
Quản lý thu - chi ngân sách Nhà nớc là một nghiệp vụ nhằm mục
đích đảm bảo cân đối đợc ngân sách Nhà nớc. Nghiệp vụ bao gồm: Quản lý
thu để đảm bảo nguồn thu. Quản lý nguồn thu nh thế nào? Các khoản mục
thu đã hoàn thiện cha? Làm thế nào để tránh tình trạng thất thu, thiếu thu.
Quản lý nguồn chi: chi cho những hạng mục gì? Hạng mục nào nên đợc u
tiên? Chi ra sao để đảm bảo hiệu quả, tránh lãng phí, tránh tiêu cực trong hệ

thống các cơ quan. Cuối cùng quản lý thu - chi cũng nhằm mục tiêu cân đối
ngân sách Nhà nớc.
5
Chơng II
Phân tích tình hình về hoạt động thu - chi ngân
sách Nhà nớc tại tổng cục tiêu chuẩn
đo lờng chất lợng
I. Giới thiệu về Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lờng chất lợng
1. Tình hình cơ bản của Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lờng chất lợng
a. Khái quát quá trình hình thành và phát triển.
Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lờng chất lợng đợc thành lập theo Nghị định
số 22/HĐBT ngày 08/02/1984 của Hội đồng Bộ trởng trên cơ sở cục tiêu
chuẩn, cục đo lờng, cục kiểm tra chất lợng Nhà nớc. Trớc khi đợc thành lập
là Tổng cục Tiêu chuẩn đo lờng chất lợng thì đã trải qua một quá trình phát
triển dài từ 4/4/1962 đến 31/12/1970 là Viện đo lờng và tiêu chuẩn đợc
thành lập theo nghị định số 43/CP ngày 4/4/1962 của Hội đồng Chính phủ
khi đó số lãnh đao cán bộ nhân viên tháng 4 năm 1962 có 24 ngời nhng đến
năm 1970 là 88 ngời. Từ 1/1/1971 đến 13/9/1979 Tổng cục lúc đó tên là
Viện đo lờng và tiêu chuẩn đợc tách thành 2 viện theo quyết định số
298/KH KT/QD ngày 31/12/1970 của Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học và Kỹ
thuật Nhà nớc từ đó hình thành các tổ chức riêng theo từng mặt công tác với
các cơ quan nh sau:
Viện đo lờng từ 1971 đến 1975 từ 3/10/1975 đợc đổi thành Cục Đo l-
ờng trung ơng theo quyết định số 192/CP của Hội đồng chính phủ.
Số cán bộ nhân viên lúc đó là 54 ngời là năm 1971 nhng đến 1979 là
99 ngời.
Viện Tiêu chuẩn từ 1971 đến 1975 đợc đổi thành Cục Tiêu chuẩn
theo quyết định số 192/CP
6
Cục Tiêu chuẩn Đo lờng chất lợng Nhà nớc đợc thành lập theo quyết

định số 325/CP ngày 13/9/1979 của Hội đồng Chính phủ trên cơ sở hợp nhất
về mặt tổ chức các cơ quan: Cục Đo lờng trung ơng, Cục Tiêu chuẩn. Sau
thời gian chuẩn bị các điều kiện và sắp xếp về tổ chức bộ máy Tổng cục tiêu
chuẩn đo lờng chất lợng Nhà nớc chính thức đi vào hoạt động từ 1/1/1980
tổng số cán bộ, nhân viên tháng 1/1984 là 399 ngời.
b. Vị trí - chức năng
Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lờng chất lợng là cơ quan thuộc Bộ Khoa
học và Công nghệ, thực hiện chức năng quản lý Nhà nớc về tiêu chuẩn đo l-
ờng, chất lợng sản phẩm, hàng hoá theo quy định của pháp luật.
Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lờng chất lợng có t cách pháp nhân, là đơn
vị dự toán cấp I, kinh phí hoạt động do ngân sách Nhà nớc cấp tài khoản
riêng. Trụ sở Tổng cục đặt tại thành phố Hà Nội.
c. Nhiệm vụ và quyền hạn
Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lờng chất lợng thực hiện những nhiệm vụ,
quyền hạn theo quy định của pháp luật về tiêu chuẩn, đo lờng, chất lợng các
quy định pháp luật khác có liên quan và những nhiệm vụ quyền hạn cụ thể
sau đây:
* Xây dựng trình Bộ trởng Bộ Khoa học và Công nghệ các văn bản
quy phạm pháp luật về tiêu chuẩn, đo lờng, chất lợng sản phẩm và hàng hoá;
tổ chức và hớng dẫn việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật đó sau
khi đợc ban hành.
* Xây dựng trình Bộ trởng Bộ khoa học và công nghệ chính sách,
chiến lợc, qui hoạch, kế hoạch, biện pháp phát triển về tiêu chuẩn, đo lờng,
chất lợng sản phẩm và hàng hoá, tổ chức phổ biến, hớng dẫn việc thực hiện
các văn bản đó sau khi đợc phê duyệt.
* Về tiêu chuẩn:
7
- Giúp Bộ trởng Bộ khoa học và công nghệ thống nhất quản lý Nhà n-
ớc hệ thống tiêu chuẩn của Việt Nam.
- Tổ chức xây dựng và trình Bộ trởng Bộ khoa học và công nghệ ban

hành tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN)
- Hớng dẫn hoạt động xây dựng và tổ chức đăng ký tiêu chuẩn ngành
(TCN)
- Tham gia xây dựng tiêu chuẩn quốc tế và khu vực
- Tổ chức hoạt động áp dụng tiêu chuẩn và mã số, mã vạch
* Về đo lờng
- Giúp Bộ trởng Bộ khoa học và công nghệ thống nhất quản lý Nhà n-
ớc hệ thống chuẩn đo lờng
- Tổ chức xây dựng và quản lý hệ thống chuẩn đo lờng quốc gia. H-
ớng dẫn các ngành và các địa phơng xây dựng hệ thống chuẩn đo lờng
- Tổ chức, quản lý và thực hiện việc kiểm định và hiệu chuẩn các ph-
ơng tiện đo, công nhân khả năng kiểm định, uỷ quyền kiểm định phơng tiện
đo.
- Chứng nhận và cấp thẻ kiểm định viên đo lờng
- Chứng nhận mẫu chuẩn, phê duyệt mẫu phơng tiện đo trớc khi sản
xuất, hoặc nhập khẩu.
* Về chất lợng
- Giúp Bộ trởng Bộ khoa học và công nghệ thống nhất quản lý Nhà n-
ớc về chất lợng sản phẩm hàng hoá lu thông trong nớc và hàng hoá xuất
khẩu nhập khẩu
- Trình Bộ trởng Bộ khoa học và công nghệ quy định nguyên tắc, điều
kiện, tiêu chí của các tổ chức công nhân, chứng nhận và giám định chất l-
ợng, tổ chức đánh giá, xác nhận, công nhận, chỉ định của tổ chức dịch vụ kỹ
thuật tham gia phục vụ quản lý Nhà nớc về tiêu chuẩn, đo lờng, chất lợng
8
- Giúp Bộ trởng Bộ khoa học và công nghệ chủ trì tổ chức giải quyết
các tranh chấp về chất lợng sản phẩm, hàng hoá.
- Quản lý và tổ chức các hoạt động công bố, công nhân và chức nhận
chất lợng sản phẩm hàng hoá.
- Giúp Bộ trởng Bộ khoa học và công nghệ chủ trì phối hợp với các

bộ, ngành liên quan thực hiện các thoả thuận, điều ớc quốc tế về thừa nhận
lẫn nhau trong hoạt động công nhận và chứng nhận chất lợng
* Chỉ đạo và hớng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ kỹ thuật đối với các
cơ quan tiêu chuẩn, đo lờng, chất lợng qua các ngành, cac địa phơng, các cơ
sở
* Tổ chức, thực hiện nghiên cứu khoa học, đào tạo, bồi dỡng nghiệp
vụ chuyên môn kỹ thuật, thử nghiệm, chuyển giao công nghệ, thông tin
tuyên truyền và t vấn về tiêu chuẩn, đo lờng, chất lợng, năng suất, mã số mã
vạch; là đại diện của Việt Nam tham gia các tổ chức quốc tế và khu vực theo
quyết định của cơ quan Nhà nớc có thẩm quyền.
* Tổ chức và thực hiện thanh tra, kiểm tra và xử lý theo thẩm quyền
các vi phạm pháp luật về tiêu chuẩn, đo lờng, chất lợng
* Thực hiện thu phí, lệ phí và các khoản thu khác trong hoạt động tiêu
chuẩn, đo lờng, chất lợng và các lĩnh vực liên quan theo qui định của pháp
luật
* Tổ chức bộ máy, cán bộ, công chức, viên chức ngời lao động, tài
chính và tài sản của cơ quan theo phân cấp của Bộ Khoa học và công nghệ
và qui định của Nhà nớc.
* Thực hiện các nhiệm vụ khác do Bộ trởng Bộ khoa học và công
nghệ giao.
d. Cơ cấu tổ chức của tổng cục
* Các tổ chức giúp Tổng cục trởng
9
- Ban tơng hợp pháp chế
- Ban kế hoạch hợp tác
- Phòng tài chính - kế toán
- Ban tổ chức cán bộ
- Thanh tra Tổng cục
- Văn phòng Tổng cục
* Các đơn vị sự nghiệp trực thuộc Tổng cục

- Trung tâm tiêu chuẩn chất lợng
- Trung tâm đo lờng
- Trung tâm kỹ thuật tiêu chuẩn đo lờng chất lợng 1 đặt tại thành phố
Hà Nội
- Trung tâm kỹ thuật tiêu chuẩn đo lờng chất lợng 2 đặt tại thành phố
Đà Nẵng
- Trung tâm kỹ thuật tiêu chuẩn Đo lờng chất lợng 3 đặt tại thành phố
Hồ Chí Minh
Các đơn vị sự nghiệp khác thuộc Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lờng chất l-
ợng do Bộ trởng Bộ khoa học và công nghệ quyết định theo quy định của
pháp luật
e. Lãnh đão Tổng cục
Lãnh đạo tổng cục tiêu chuẩn Đo lờng chất lợng gồm có Tổng cục tr-
ởng và một số phó Tổng cục trởng. Tổng cục trởng do Thủ tớng Chính phủ
bổ nhiệm theo đề nghị của Bộ trởng Bộ khoa học và công nghệ. Tổng cục tr-
ởng chịu trách nhiệm trớc Bộ trởng Bộ khoa học và công nghệ về toàn bộ
hoạt động của Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lờng chất lợng
10
Sơ đồ tổ chức Tổng cục tiêu chuẩn đo lờng chất lợng
Khối chức năng
11
Lãnh đạo tổng cục
Trung tâm tiêu chuẩn chất lượng
Trung tâm đo lường
Trung tâm kỹ thuật TCĐLCL 1
QUATEST 1 - Hà Nội
Trung tâm kỹ thuật TCĐLCL 3
QUATEST 2 - Đà Nẵng
Trung tâm kỹ thuật TCĐLCL 3
QUATEST 3 - TP. HCM

Trung tâm thông tin TCĐLCL
Trung tâm năng suất VN (VPC)
Trung tâm chứng nhận phù hợp tiêu
chuẩn (QUACERT)
Trung tâm hỗ trợ doanh nghiệp
vừa và nhỏ (SMEDEC)
Trung tâm đào tạo và chuyển
giao công nghệ Việt Đức(HWC)
Tạp chí TCĐLCL
Ban quản lý dự án đâu tư phát triển
hệ thống TCĐLCL
Văn phòng công nhận CL
Văn phòng TBT
Văn phòng
Ban tổng hợp
pháp chế
Ban kế hoạch
hợp tác
Ban tổ chức
cán bộ
Thanh tra
TCĐLCL
Phòng TC - KT
II. Phân tích thực trạng công tác quản lý thu chi ngân sách ở
Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lờng chất lợng
1. Chu trình quản lý ngân sách tổng cục: 3 bớc: lập, chấp hành và
quyết toán ngân sách
Để phòng Tài chính kế toán lập tốt đợc dự toán ngân sách, trớc tiên
đòi hỏi phải có sự chuẩn bị cho công việc lập dự toán
2. Khâu chuẩn bị của phòng Tài chính kế toán cho công việc lập

dự toán
Hàng năm vào tháng 7 Tổng cục uỷ quyền cho phòng tài chính kế
toán giao số kiểm tra dự toán thu chi xuống cho các đơn vị cấp dới. Nhng
thông thờng sang tháng 8 phòng tài chính kế toán mới nhận đợc số Dự toán
do các đơn vị dới gửi lên.
* Hớng dẫn các chi tiết
Sau khi nhận đợc thông báo số kiểm tra và các văn bản do Bộ Tài
chính gửi về, thì phòng tài chính kế toán cụ thể hoá các văn bản trình tổng
cục giao cụ thể tổng mức thu, tổng mức chi dự kiến của từng đơn vị cấp dới
trong năm kế hoạch.
Sau đó phòng tài chính kế toán Tổng cục sẽ triệu tập tất cả các trởng
phòng tài chính ở các đơn vị dự toán cấp II, III để thảo luận và tập huấn về
công tác lập dự toán ngân sách năm. Dựa vào sổ kiểm tra Tổng cục giao và
các văn bản hớng dẫn của Tổng cục kết hợp với tình hình cụ thể ở đơn vị để
tiến hành lập dự toán ngân sách cho đơn vị mình.
3. Lập dự toán
* Tổng cục tiêu chuẩn đo lờng chất lợng khi lập dự toán ngân sách đã
đảm bảo đúng các yêu cầu sau:
- Phòng Tài chính kế toán, đủ, chính xác các khoản thu, chi theo đúng
quy định do cơ quan thẩm quyền ban hành.
12