bài tiểu luận tư tưởng hồ chí minh đề tài tư tưởng hồ chí minh về giáo dục thanh niên

BÀI TIỂU LUẬN
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
Đề Tài: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC THANH NIÊN
1
MỤC LỤC
I – LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 3
II – KHÁI NIỆM TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH 3
III – NỘI DUNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC THANH NIÊN 4
1 - Vai trò của thanh niên đối với xã hội. 4
5
3 – Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thanh niên 6
4 – Giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên 12
5 - Phương pháp giáo dục thanh niên trong tư tưởng Hồ Chí Minh 13
2
I – LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Thanh niên là lực lượng xã hội to lớn, một trong những nhân tố quan trọng
quyết định tương lai, vận mệnh dân tộc; là lực lượng chủ yếu trên nhiều lĩnh vực,
đảm nhiệm những công việc đòi hỏi hy sinh, gian khổ, sức khỏe và sáng tạo. Trong
quá trình lãnh đạo đất nước, Đảng ta luôn đề cao vai trò, vị trí của thanh niên, xác
định thanh niên là lực lượng xung kích cách mạng, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ
Chí Minh là đội dự bị tin cậy của Đảng; công tác thanh niên là vấn đề sống còn của
dân tộc. Nghị quyết số 25-NQ/TW ngày 25/7/2008 của Ban Chấp hành Trung
ương về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kỳ đẩy
mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá ra đời, một lần nữa khẳng định sự quan tâm
đặc biệt của Đảng ta đối với công tác thanh niên. Vì thế công tác giáo dục thanh
niên là vô cùng quan trọng, và bản thân là một sinh viên em thấy việc tìm hiểu về
những chủ trương của nhà nước về giáo dục thanh niên, và những vấn đề liên quan
là rất bổ ích, vì thế em xin chọn đề tài tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thanh
niên để có thể hiểu thêm về thanh niên trong tư tưởng của Bác, hiểu thêm về Bác,
và sự quan tâm của Bác đối với thanh niên, và thanh niên cần có những phẩm chất
gì, cần chuẩn bị gì để có thể là lực lượng nồng cốt của đất nước trong tương lai.

II – KHÁI NIỆM TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những
vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, từ cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân
đến cách mạng xã hội chủ nghĩa; là kết quả của sự vận dụng sáng tạo và phát triển
chủ nghĩa Marx-Lênin vào điều kiện cụ thể của Việt Nam; đồng thời là sự kết tinh
tinh hoa dân tộc và trí tuệ thời đại nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp và
giải phóng con người.
Tư tưởng Hồ Chí Minh chính là cách vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Marx-Lenin
trong điều kiện cụ thể của Việt Nam, và trong thực tế Tư tưởng Hồ Chí Minh đã
trở thành một tài sản tinh thần quý báu của Đảng Cộng Sản Việt Nam và của dân
tộc Việt Nam.
3
III – NỘI DUNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC THANH NIÊN
1 - Vai trò của thanh niên đối với xã hội.
Tháng 01/1946, trong thư gửi thanh niên và nhi đồng toàn quốc, Chủ tịch Hồ
Chí Minh đã viết: "Một năm khởi đầu từ mùa xuân. Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ.
Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội”, tuổi trẻ là lực lượng quyết định vận mệnh của
dân tộc, sự phát triển của đất nước. Người sớm phát hiện được và tin tưởng ở tiềm
năng, sức mạnh to lớn của thế hệ trẻ trong cuộc đấu tranh cách mạng và sự phát
triển xã hội. Người nhận thấy tuổi trẻ Việt Nam là lực lượng đông đảo, hùng hậu,
dũng cảm; có những ưu thế nổi trội: trẻ, khoẻ, chiếm số đông trong xã hội, hăng
hái nhiệt tình, nhanh nhạy trong tiếp thu cái mới. Thế hệ trẻ tiêu biểu cho sức sống,
sức phát triển của dân tộc, nếu được chăm sóc, rèn luyện có thể đóng vai trò quan
trọng trong sự nghiệp giải phóng dân tộc. Nhưng, Người cũng nhận thấy, trong quá
trình thống trị Đông Dương và Việt Nam, thực dân Pháp đã thực hiện chính sách
ngu dân, áp đặt nền văn hoá nô dịch đã làm tàn tạ, mê muội thế hệ trẻ Việt Nam.
Đó là điều hết sức nguy hiểm. Vì thế, trong tác phẩm nổi tiếng Bản án chế độ thực
dân Pháp, xuất bản năm 1925, Người đã viết: "Hỡi Đông Dương đáng thương hại!
Người sẽ chết mất, nếu đám thanh niên già cỗi của Người không sớm hồi sinh."
2

Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra rằng, chỉ có thể dành độc lập dân tộc khi giác ngộ
được quần chúng nhân dân, mà trước hết là thức tỉnh, giác ngộ thanh niên, hướng
cuộc đấu tranh của họ đi đúng quỹ đạo của cách mạng vô sản, từ đó thức tỉnh dân
tộc. Tư tưởng này, trước đó nhà yêu nước Phan Bội Châu cũng đã đề xướng và
thực hiện, nhưng con đường mà nhà cách mạng tiền bối hướng cho họ đi không
phải là con đường cách mạng vô sản.
Tháng 12 năm 1924 tại Quảng Châu, Trung Quốc, Nguyễn Ái Quốc đã tiếp
xúc với những thanh niên yêu nước trong nhóm tâm tâm xã và tổ chức ra 1 nhóm
cách mạng đầu tiên. Việc thành lập Hội Việt Nam cách mạng thanh niên, mở lớp
đào tạo về chủ nghĩa Mác - Lênin chính là những bước chuẩn bị đầu tiên nhưng vô
cùng quan trọng - nhân tố con người, nhân tố thanh niên - những hạt giống đầu
tiên cho cách mạng Việt Nam.
Bằng các hoạt động tích cực và hiệu quả, Hội Việt Nam cách mạng thanh
niên đã nhanh chóng phát triển thành một lực lượng chính trị độc lập, giác ngộ
được nhiều người yêu nước đi theo đường lối của Nguyễn Ái Quốc, góp phần đưa
phong trào công - nông phát triển. Hội Việt Nam cách mạng thanh niên trở thành
4
tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam. Được tin tưởng và được đào tạo, giáo dục,
thanh niên thực sự đã trở thành lực lượng quan trọng trong sự nghiệp đấu tranh giải
phóng dân tộc, trở thành đội ngũ hậu bị của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng sớm thấy được sức mạnh của tuổi trẻ trong sự
nghiệp xây dựng đất nước. Ngay trong ngày khai trường đầu tiên của nước Việt
Nam dân chủ cộng hoà, tháng 9 năm 1945, Hồ Chí Minh đã tin tưởng gửi gắm vào
thế hệ trẻ, rằng tương lai của non sông Việt Nam phụ thuộc "một phần lớn ở công
học tập của các em."
3

Tháng 8 năm 1947, Người lại khẳng định: "Thanh niên là người chủ tương
lai của nước nhà Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các
thanh niên. Thanh niên muốn làm chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện tại

phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải làm việc để chuẩn bị cho cái
tương lai đó".
4
"Thanh niên ta rất hăng hái. Ta biết tập hợp lòng hăng hái đó lại
và dìu dắt đúng đắn thì thanh niên sẽ thành một lực lượng rất mạnh mẽ"
5
.
Người cũng chỉ rõ, hạt nhân để tập hợp thanh niên, giáo dục thanh niên là
Đoàn thanh niên Cộng sản, vì thế Người rất quan tâm đến việc thành lập Đoàn
thanh niên Cộng sản. Và chỉ một năm sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời,
Đoàn thanh niên Cộng sản đã được thành lập. Về chức năng, nhiệm vụ của Đoàn,
Hồ Chí Minh chỉ rõ: "Đoàn thanh niên là cánh tay và đội hậu bị của Đảng, là
người phụ trách dìu dắt nhi đồng"
6
. Để thực hiện tốt nhiệm vụ trên, Đoàn thanh
niên cần phải thường xuyên quan tâm công tác xây dựng Đoàn vững mạnh, Đoàn
phải tìm ra nhiều phương thức hoạt động để tổ chức, tập hợp rộng rãi thanh niên.
Đảng phải chăm lo giáo dục cho họ, đào tạo họ trở thành người kế thừa xây dựng
chủ nghĩa xã hội.
2 – Vai trò của giáo dục
Nói đến tư tưởng giáo dục của Hồ Chí Minh, các nhà nghiên cứu giáo dục
thường nhấn mạnh đến sự đặc sắc trong quan điểm của Người về vấn đề nhân cách,
việc học tập để rèn luyện phát triển nhân cách đối với mỗi người.
Hồ Chí Minh đã từng nói: “Thiện ác vốn chẳng phải là bản tính cố hữu, phần lớn
đều do giáo dục mà nên”. Người muốn nhấn mạnh đến vai trò của giáo dục trong
việc hình thành phẩm chất nhân cách con người, “thiện”, “ác” không phải là bản
chất sẵn có của con người mà chủ yếu là do quá trình giáo dục hình thành nên.
5
Không những thế, giáo dục còn góp phần đắc lực vào công cuộc đổi bảo vệ và xây
dựng đất nước. Người kêu gọi: “Quốc dân Việt Nam! muốn giữ vững nền độc lập,

muốn làm cho dân mạnh nước giàu, mọi người Việt Nam…phải có kiến thức mới,
để có thể tham gia vào công cuộc xây dựng nước nhà và trước hết phải biết đọc,
biết viết chữ quốc ngữ”.
Hồ Chí Minh còn quan tâm chỉ đạo cho giáo dục tích cực phục vụ hoạt động kinh
tế, làm cho hai lĩnh vực này liên hệ chặt chẽ với nhau. Người đánh giá tác dụng
tích cực của giáo dục trong quá trình phát triển kinh tế: “Không có giáo dục, không
có cán bộ thì cũng không nói gì đến kinh tế”.
3 – Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thanh niên
Là một lãnh tụ vĩ đại, có tầm nhìn xa trông rộng, hơn ai hết, Người thấu
hiểu vai trò vô cùng to lớn của lực lượng thanh niên trong sự nghiệp cách mạng,
trong công cuộc bảo vệ, xây dựng, kiến thiết nước nhà.
Để phát huy vai trò và sức mạnh của tuổi trẻ thì phải tiến hành giáo dục thanh niên
một cách toàn diện và chu đáo. Hiểu sâu sắc tầm quan trọng của vấn đề này, trong
suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã hết sức
quan tâm dìu dắt thế hệ trẻ. Ngay từ những ngày đầu bôn ba cứu nước, để tập hợp,
giáo dục và giác ngộ cách mạng cho thanh niên, Người đã lập ra tổ chức Việt Nam
Thanh niên cách mạng đồng chí hội. Trước lúc đi xa, trong "Di chúc” thiêng liêng,
Người còn ân cần căn dặn: "Đoàn viên và thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc
đều hăng hái xung phong, không ngại khó khăn, có chí tiến thủ. Đảng cần phải
chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa
kế xây đựng chủ nghĩa xã hội vừa "hồng" vừa "chuyên".
Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần
thiết".
6
Trong số những vấn đề cần giáo dục cho thanh niên, Hồ Chí Minh đặt lên hàng đầu
vấn đề giáo dục tinh thần yêu nước. Trong năm điều Người dạy thiếu niên và nhi
đồng, điều thứ nhất là: “Yêu Tổ quốc, yêu đồng bào", đối với thanh niên, "Trước
hết phải yêu Tổ quốc, yêu nhân dân. Phải có tinh thần dân tộc vững chắc và tinh
thần quốc tế đúng đắn”. Tinh thần yêu nước là vốn quý, là sức mạnh to lớn giúp
dân tộc ta đứng vững trước những thử thách nghiệt ngã trong lịch sử. Nó được hun

đúc từ bao đời và đã trở thành sức mạnh Việt Nam, biểu tượng Việt Nam. Ngày
nay, trong thời đại Hồ Chí Minh, hơn bao giờ hết, tinh thần ấy cần được đề cao và
khơi dậy một cách mạnh mẽ để đưa chúng ta vượt qua đói nghèo, tụt hậu. Có thể
khẳng định rằng, giáo dục tinh thần yêu nước cho thanh niên theo tư tưởng Hồ Chí
Minh là việc làm đặc biệt quan trọng trong bối cảnh hiện nay, nó tiếp thêm nguồn
sức mạnh, trí sáng tạo cho hàng triệu thanh niên đang ngày đêm chiến đấu, lao
động, cống hiến trên mọi lĩnh vực vì sự vững bền của đất nước, cho sự thăng hoa
của dân tộc, cho dáng đứng Việt Nam tạc sâu vào thiên niên kỷ.
Những tư tưởng của Hồ Chí Minh về giáo dục tinh thần yêu nước đối với thế hệ trẻ
cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị và mang ý nghĩa thời sự. Chúng ta tuy đã giành
được độc lập tự do, đất nước hòa bình và thống nhất, song vẫn còn biết bao khó
khăn và thử thách. Sự nghiệp chấn hưng đất nước, đưa nền kinh tế nước ta phát
triển ngang với trình độ của những cường quốc lớn đòi hỏi thế hệ trẻ hôm nay phải
phấn đấu, nỗ lực cống hiến nhiều hơn nữa. Họ phải tự giác rèn luyện, trở thành
những con người có ý chí bền vững, có lòng dũng cảm gan dạ để vượt qua những
cám dỗ thấp kém, những thói hư tật xấu, mà mặt trái của kinh tế thị trường, của
toàn cầu hoá mang lại.
Trong công cuộc giáo dục, bồi dưỡng thế hệ trẻ cho đất nước, Hồ Chí Minh nhấn
mạnh đến nguyên tắc giáo dục toàn diện. Người cho rằng, "Nhà nước chú trọng
đặc biệt việc giáo dục thanh niên về đức dục, trí dục và thể dục". Một con người có
trí tuệ và nhân cách phát triển lệch lạc không thể là một người chủ xứng đáng của
đất nước, của Tổ quốc. Vấn đề giáo dục toàn diện là một vấn đề hết sức quan
trọng. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, thanh niên là người chủ tương lai của nước
7
nhà, vì vậy, ngay từ hiện tại, "… thanh niên phải chuẩn bị làm người chủ nước
nhà. Muốn thế phải ra sức học tập chính trị, kỹ thuật, văn hóa, trước hết phải rèn
luyện và thấm nhuần tư tưởng xã hội chủ nghĩa, gột rửa cá nhân chủ nghĩa…".
Đúng như tư tưởng của Người, để hoàn thành tốt vai trò người chủ nước nhà, thanh
niên phải được giáo dục, đào tạo một cách chu đáo, phải được chuẩn bị đầy đủ các
hành trang cần thiết nhất. Trước hết, họ phải là những con người gương mẫu về

đạo đức, có ý thức đạo đức hoàn thiện, đầy đủ, đồng thời, có thể chất cường tráng,
mạnh mẽ. Có như thế họ mới có thể vượt qua được những khó khăn, thử thách,
mới làm tròn được những nhiệm vụ vẻ vang nhưng cũng rất nặng nề mà Đảng, dân
tộc và nhân dân giao phó. Đặc biệt, họ phải là những người có trí tuệ cao, thông
minh, sáng tạo, có ý chí khám phá, tìm tòi "dám nghĩ, dám làm", biết vận dụng
những thành quả của khoa học - công nghệ hiện đại vào thực tiễn xây dựng chủ
nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc.
Để trở thành những con người phát triển hài hoà và toàn diện, con đường duy nhất
của thanh niên là không ngừng ra sức phấn đấu, rèn luyện, học tập trên tất cả các
lĩnh vực, "phải ra sức học tập chính trị, kỹ thuật, văn hoá, phải thấm nhuần tư
tưởng xã hội chủ nghĩa". Điều đó có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, nhất là trong điều
kiện toàn cầu hoá và sự bùng nổ của cách mạng khoa học - công nghệ hiện đại.
Thanh niên Việt Nam phải biết vươn lên làm chủ những công nghệ tiên tiến nhất,
để rút ngắn khoảng cách với những quốc gia phát triển. Thực tế cho thấy, rất nhiều
thanh niên đã và đang xứng đáng với lời dạy đó của Người. Những thắng lợi vẻ
vang của tuổi trẻ Việt Nam trong các cuộc thi quốc tế, trong học tập, sản xuất và
kinh doanh,… đã chứng minh vai trò và năng lực của các thế hệ thanh niên trong
công cuộc xây dựng đất nước. Tuy nhiên, tuổi trẻ ngày nay cần phải làm được
nhiều hơn thế, cần phải tiếp tục phấn đấu và rèn luyện. Trên nhiều lĩnh vực, chúng
ta còn tụt hậu, có khoảng cách quá xa so với các nước phát triển trong khu vực và
trên thế giới. Nhiệm vụ của thanh niên là phải góp phần thu hẹp, san bằng khoảng
cách đó. Hồ Chí Minh đặc biệt chú trọng việc giáo dục đạo đức cách mạng cho thế
hệ trẻ. Người chỉ rõ: "Thanh niên phải luôn luôn rèn luyện đạo đức cách mạng.
Đạo đức cách mạng có thể tóm tắt trong mấy điểm:
• Trung thành: Trọn đời trung thành với sự nghiệp cách mạng, với Tổ quốc,
với Đảng, với giai cấp.
• Dũng cảm: Không sợ khổ, không sợ khó, thực hiện: "Đâu cần thanh niên có,
việc gì khó thanh niên làm", "gian khổ thì đi trước, hưởng thụ sau mọi
người".
• Khiêm tốn: Không nên tự cho mình là tài giỏi, không khoe công, không tự

phụ.
8
Được ví như mùa xuân của xã hội, nhiệm vụ của thanh thiếu niên không chỉ là học
tập, rèn luyện, mà còn phải biết cống hiến và hy sinh. Trong bài nói chuyện tại
buổi lễ khai mạc trường Đại học nhân dân Việt Nam, Hồ Chí Minh đã ân cần chỉ
bảo: "Nhiệm vụ của thanh niên không phải là hỏi nước nhà đã cho mình những gì.
Mà phải tự hỏi mình đã làm gì cho nước nhà! Mình phải làm thế nào cho ích lợi
nước nhà nhiều hơn? Mình đã vì lợi ích nước nhà mà hy sinh phấn đấu chừng
nào?". Lời nói của Người tuy giản dị mà thật sâu sắc biết bao. Ngày nay, còn nhiều
bạn trẻ đang mải mê theo đuổi những giá trị vật chất thấp kém, tầm thường mà
quên đi trách nhiệm, nghĩa vụ lớn lao của mình đối với Tổ quốc, với non sông đất
nước. Thói quen đua đòi, hưởng lạc, chạy theo những thói hư tật xấu, những tệ nạn
xã hội đang làm hư hỏng một số thanh, thiếu niên vốn không tự giác học tập, rèn
luyện. Họ đang sa vào một cuộc sống thiếu lý tưởng, không có niềm tin, không có
sự định hướng một cách đúng đắn. Không có lý tưởng cao cả để phấn đấu, cuộc
sống con người sẽ trở nên tẻ nhạt, tầm thường, thậm chí vô nghĩa. Có lẽ đây cũng
là một trong những nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng những hiện tượng rất đáng lo
ngại trong giới trẻ ngày nay, như đua xe máy, nghiện ngập ma túy…
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Thanh niên cần phải có tinh thần và gan dạ sáng tạo,
cần phải có chí khí hăng hái và tinh thần tiến lên, vượt mọi khó khăn, gian khổ để
tiến mãi không ngừng". Dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, người thanh niên cũng
phải sống xứng đáng với truyền thống vẻ vang của dân tộc. Trong bối cảnh hội
nhập và mở cửa hiện nay, đất nước đang đứng trước những thời cơ và những thử
thách lớn lao, hơn bao giờ hết, vai trò và trách nhiệm của thanh niên, của tuổi trẻ
lại càng vinh dự và nặng nề. Tương lai của đất nước, của dân tộc đang nằm trong
tay thế hệ trẻ. Chúng ta có thể sánh vai với các cường quốc năm châu được hay
không? Chúng ta có thể đi tắt, đón đầu thời đại được hay không? Chúng ta có thể
vượt ra khỏi đói nghèo, tụt hậu để trở thành một quốc gia giàu có, vững mạnh, phát
triển về mọi mặt được hay không? Tất cả đang trông chờ vào ý chí, nghị lực và bản
lĩnh của tuổi trẻ, tất cả đang được quyết định bởi những việc làm, những hành động

cụ thể của tuổi trẻ hôm nay. Chúng ta không thể quên lời căn dặn thiết tha của
Người: "Thanh niên ta có vinh dự to thì cũng có trách nhiệm lớn. Để làm tròn
trách nhiệm, thanh niên ta phải nâng cao tinh thần làm chủ tập thể, trừ bỏ chủ
nghĩa cá nhân”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt niềm tin lớn vào thế hệ trẻ, quan tâm đặc biệt đến sự
phát triển toàn diện của họ, trong đó có sự phát triển về thể chất. Người đã nêu một
tấm gương sáng về rèn luyện thể dục, thể thao, đồng thời kêu gọi mọi người, nhất
là thanh niên, phải thường xuyên rèn luyện sức khoẻ, coi đó là trách nhiệm và bổn
phận của thanh niên. Họ cần có những hoạt động vui chơi lành mạnh: "Thanh niên
phải chuyên tâm học hành và công tác, nhưng cũng cần có vui chơi. Vui chơi lành
9
mạnh là một bộ phận trong sự sinh hoạt của thanh niên”. Rõ ràng, trong bối cảnh
ngày nay, lời nhắc nhở đó của Bác có ý nghĩa rất quan trọng. Có lẽ, một phần do
thiếu những sân chơi lành mạnh, bổ ích mà không ít bạn trẻ đã và đang lao vào
những trò chơi dại dột, vô cùng nguy hiểm, như đua xe trái phép, cá độ bóng đá, cờ
bạc, nghiện ngập, hút xách. Hoặc có không ít nam nữ thanh niên mải mê truy tìm
những cảm giác xa lạ trên sàn nhảy, vũ trường với đủ các loại thuốc kích thích. Vui
chơi, giải trí là điều không thể thiếu được đối với lứa tuổi thanh niên, song các hoạt
động đó phải mang tính giáo dục, tính văn hoá và lành mạnh. Vui chơi để có thêm
niềm tin và ý chí trong học tập, rèn luyện. Hổ Chí Minh đã từng nhắc nhở: "Trong
vui chơi cũng có giáo dục. Cần có những thú vui chơi văn hoá, thể dục có tính chất
tập thể và quần chúng".
Để giáo dục thế hệ trẻ, Hồ Chí Minh rất chú trọng tới vai trò của nhà trường, của
ngành giáo dục - đào tạo. Có thể nói, trường học là môi trường thuận lợi nhất để
giáo dục thanh niên trên mọi phương diện. Nhà trường là nơi tuổi trẻ tiếp thu
những tri thức, những kinh nghiệm để chuẩn bị bước vào đời, trau dồi đạo đức ý
chí, luyện rèn những phẩm chất cần thiết cho một tương lai tươi sáng. Trong Đời
sống mới, Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh vai trò của nhà trường trong chế độ mới:
"Cốt nhất là phải dạy học trò biết yêu nước, thương nòi, phải dạy cho họ ý chí tự
lập tự cường, quyết không chịu thua kém ai, quyết không chịu làm nô lệ"

Hiện nay, do cơ chế, chính sách chưa thực sự hoàn thiện, đồng bộ nên trong bản
thân các trường học, các cơ quan, bộ phận của ngành giáo dục - đào tạo vẫn còn
tồn tại những hạn chế, thiếu sót. Những căn bệnh phổ biến, như "bệnh thành tích",
hiện tượng tiêu cực, bất công, gian lận trong thi cử, ngồi "nhầm" chỗ, "nhầm"
lớp… vẫn chưa được khắc phục một cách triệt để. Trong điều kiện hiện nay, chúng
ta càng phải quán triệt tư tưởng có tính chỉ đạo của Hồ Chí Minh: dù khó khăn đến
đâu cũng phải quyết tâm dạy thật tốt, học thật tốt.
Bên cạnh trường học, tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh cũng có
vai trò quan trọng đối với việc giáo dục, bồi dưỡng thanh niên. Đoàn Thanh niên
Cộng sản Hồ Chí Minh là một tổ chức cách mạng do chính Hồ Chủ tịch và Đảng
Cộng sản Việt Nam sáng lập, rèn luyện, là đội ngũ của những người thanh niên
Việt Nam ưu tú. Trong suốt quá trình cách mạng Việt Nam, Đoàn Thanh niên
Cộng sản Hồ Chí Minh đã có những đóng góp to lớn vào sự nghiệp cách mạng của
dân tộc. Đây vừa là tổ chức, vừa là môi trường cho người thanh niên yêu nước rèn
luyện và cống hiến. Để phát huy vai trò của tuổi trẻ, Hồ Chí Minh căn dặn: "Trung
ương Đoàn cần phải tăng cường hơn nữa việc giáo dục tinh thần yêu nước, giác
ngộ giai cấp và đạo đức cách mạng cho đoàn viên và thanh niên". Trong bối cảnh
ngày nay, lời nhắc nhủ đó của Người lại càng có ý nghĩa hơn bao giờ hết.
10
Những thế hệ cha anh đi trước đã hy sinh biết bao xương máu cho dân tộc được
độc lập và tự do, cho Tổ quốc được hòa bình thống nhất, cho lãnh thổ Việt Nam
được vẹn toàn. Trong hai cuộc kháng chiến thần thánh trường kỳ chống đế quốc
Pháp và đế quốc Mỹ, nhân dân Việt Nam nói chung và thanh niên Việt Nam nói
riêng đã nêu cao tinh thần yêu nước, ý chí kiên cường, bất khuất, thà hy sinh đến
giọt máu cuối cùng chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu sống
cuộc đời nô lệ. Con người Việt Nam vĩ đại nhất, tiêu biểu nhất cho tinh thần và ý
chí đó chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Là nhà ái quốc vĩ đại, cuộc đời cao cả của
Người chính là tấm gương sáng ngời cho thế hệ trẻ hôm nay noi theo và học tập.
Việc giáo dục tuổi trẻ thông qua những tấm gương cách mạng là một vấn đề hết
sức quan trọng. Hồ Chí Minh là người rất thấu hiểu điều này và Người đã từng

nhắc nhở: "Có số thanh niên tưởng xây dựng chủ nghĩa xã hội ngày nay là trên trời
rơi xuống, không biết sự gian nan, cực khổ cũ. Các đồng chí già phải kể lại cho họ
nghe. Đó là một cách giáo dục thanh niên". Đối với những tấm gương anh hùng
cách mạng, với những chiến công của các anh hùng dũng sĩ đã lập nên trong công
cuộc cứu nước và giữ nước, Người căn dặn: "Chúng ta phải ghi chép và thường
nhắc lại những sự tích ấy… để giáo dục thanh niên ta rèn luyện một ý chí kiên
quyết quật cường, một tâm lý quả cảm xung phong, tin tưởng vào tương lai tươi
sáng của Tổ quốc".
Người thanh niên có giáo dục phải là người "uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ kẻ
trồng cây". Đạo lý này được lưu giữ từ nghìn đời nay và đã trở thành một lẽ sống
quý báu của dân tộc ta. Với những anh hùng liệt sĩ đã cống hiến máu xương mình
cho Tổ quốc, chúng ta phải đời đời ghi nhớ công ơn của họ. Trong “Di chúc" để lại
cho đồng bào cả nước, Hồ Chí Minh căn dặn: "Đối với các liệt sĩ mỗi địa phương
(thành phố, làng xã) cần xây dựng vườn hoa và bia kỷ niệm ghi sự hy sinh anh
dũng của các liệt sĩ, để đời đời giáo dục tinh thần yêu nước cho nhân dân ta".
Những tư tưởng quý báu của Chủ tịch Hồ Chí Minh về giáo dục thanh niên sẽ mãi
mãi tỏa sáng trong suốt hành trình lịch sử của dân tộc Việt Nam. Trong bối cảnh
thời đại và quốc tế ngày nay, những tư tưởng đó lại càng có giá trị hơn bao giờ hết.
Thấm nhuần và quán triệt một cách sâu sắc những lời dạy đó sẽ giúp thanh niên có
thêm niềm tin và sức mạnh. Đó cũng là biểu hiện sinh động của phong trào toàn
dân, trong đó có thanh niên "sống, chiến đấu, lao động và học tập theo gương Bác
Hồ vĩ đại".
Tin tưởng vào bản chất và sức mạnh của thanh niên nhưng phải giáo dục họ
để họ trở thành lực lượng kế tục sự nghiệp cách mạng. Theo Người, thanh niên
phải được giáo dục vừa "hồng", vừa "chuyên". Một tư tưởng hết sức ngắn gọn
nhưng cũng hết sức đầy. Bồi dưỡng thế hệ thanh niên là công việc hết sức công
phu và bền bỉ, là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân.
11
4 – Giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên
Có đạo đức cách mạng thì mỗi thanh niên có thể tự phấn đấu hoàn thiện

mình, hình thành năng lực để hoàn thành nhiệm vụ cách mạng vẻ vang. Vì vậy,
đạo đức cách mạng là nền tảng vững chắc để thanh niên hoàn thành nhiệm vụ vẻ
vang của mình. Trong 5 điểm Bác dạy thanh niên và 5 điều Bác dạy thiếu nhi, đều
toát lên một sự quan tâm đặc biệt sâu sắc về giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh
niên. Người đã nêu lên những nội dung cụ thể về giáo dục, rèn luyện đạo đức cách
mạng cho thanh niên như sau:- Đạo đức cách mạng là tuyệt đối trung thành với Tổ
quốc, với Đảng và hiếu với nhân dân.
Khi nói tới giáo dục đạo đức cách mạng, vấn đề quan trọng hàng đầu được
Hồ Chí Minh quan tâm là làm cho thanh niên nhận thức được rằng: đạo đức cách
mạng là tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng và hiếu với nhân dân. Khái
niệm trung, hiếu mà Hồ Chí Minh nêu để thanh niên tu dưỡng, rèn luyện bao hàm
những nội dung rất mới mẻ, trên cơ sở phát triển những tinh hoa của dân tộc và
nhân loại. Hồ Chí Minh nói: Tuy Khổng Tử là phong kiến và trong học thuyết của
Khổng Tử có nhiều điều không đúng, song những điều hay trong đó thì chúng ta
nên học. Trung, hiếu là khái niệm quan trọng mà Nho giáo đưa ra. Nhưng trung,
hiếu của Nho giáo chỉ bó hẹp trong phạm vi hết lòng thờ vua, thờ cha mẹ trong bất
kỳ điều kiện nào. Hồ Chí Minh cũng sử dụng khái niệm trung, hiếu, nhưng được
nâng cao, phát triển mang tính giai cấp sâu sắc để giáo dục thanh niên. Đó là lòng
trung với Tổ quốc, với Đảng và hiếu với nhân dân.Muốn có lòng trung với nước
phải giáo dục cho thanh niên tinh thần yêu nước nồng nàn, sâu sắc. Về nội dung
này, Hồ Chí Minh nói rất rõ: yêu Tổ quốc là cái gì trái với quyền lợi của Tổ quốc,
chúng ta kiên quyết chống lại. Tư tưởng quán xuyến của Người là Tổ quốc luôn
gắn liền với nhân dân, yêu nước hay trung với nước là làm sao cho “dân giàu, nước
mạnh”, một khái niệm hết sức thiết tha, gần gũi mà Hồ Chí Minh đã đưa ra rất sớm
từ sau khi miền Bắc nước ta được hoàn toàn giải phóng.
12

Trung với Đảng, theo Người là phải giáo dục cho thanh niên có được những
đức tính trung thực, ngay thẳng, không tà dâm, không làm việc bậy. Ngoài lợi ích
của Đảng không có lợi ích riêng. Lúc được giao việc thì bất kỳ to nhỏ đều ra sức

làm cẩn thận, có hiệu quả, và phải biết làm việc có lợi, tránh việc có hại cho Đảng.
Đó là những nội dung hết sức sinh động, cụ thể vừa là thước đo, vừa là chỉ dẫn
không chỉ riêng đối với thanh niên, mà còn cho tất cả những ai tự nguyện chiến
đấu dưới ngọn cờ của Tổ quốc, của Đảng.
"Những người Cộng sản chúng ta không được một phút nào quên được lý
tưởng cao cả của mình là phấn đấu cho tổ quốc hoàn toàn độc lập, cho chủ nghĩa
xã hội hoàn toàn thắng lợi trên đất nước ta và trên toàn thế giới". Người chỉ rõ,
giáo dục lý tưởng cho thế hệ trẻ tức là phải dạy cho họ biết yêu nước thương nòi,
biết tự lực tự cường, không chịu thua kém ai; làm cho thế hệ trẻ có nhận thức đúng
đắn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; xây
dựng niềm tin ở tương lai của đất nước, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng; giáo
dục chủ nghĩa Mác - Lênin Người căn dặn: "Xây dựng chủ nghĩa xã hội phải có
máy móc, có kỹ thuật, có văn hoá thanh niên phải học và học cho giỏi". Hồ Chí
Minh yêu cầu nhà trường trong khi giảng dạy phải coi trọng các môn khoa học tự
nhiên, khoa học xã hội, các môn kỹ thuật để có kiến thức toàn diện tham gia vào sự
nghiệp xây dựng nước nhà. Phải giáo dục thế hệ trẻ tình yêu lao động, quý trọng
người lao động, có thái độ trân trọng đối với người lao động.
5 - Phương pháp giáo dục thanh niên trong tư tưởng Hồ Chí Minh
Người cho rằng, học phải đi đôi với hành, giáo dục gắn liền với xã hội. Học
để hành, để phục vụ cuộc sống. Người phê phán lối học vẹt. Học phải có suy nghĩ,
thực hành, thí nghiệm. Giáo dục thanh niên không thể tách rời mà phải liên hệ chặt
chẽ với những cuộc đấu tranh của xã hội. "Đạo đức cách mạng không phải trên
trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển cũng cố.
Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong"
Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng luôn đánh giá cao vai trò của gia đình trong việc
giáo dục thanh niên. Điều đáng lưu ý là, Người coi việc giáo dục thanh niên là cả
một khoa học. Người nói: "Óc của người tuổi trẻ trong sạch như một tấm lụa
trắng. Nhuộm xanh thì nó sẽ xanh. Nhuộm đỏ thì nó sẽ đỏ"
11
. Điều đó đòi hỏi giáo

dục thanh niên phải có nội dung, chương trình phù hợp. Người cũng đã chỉ rõ
những nội dung, yêu cầu, nhiệm vụ đối với mỗi cấp học. Đối với thanh niên,
Người yêu cầu phải tự giác, tự động, “cần phải làm đầu tàu, gương mẫu trong
13
phong trào thi đua yêu nước. Đâu Đảng cần thanh niên có, việc gì khó có thanh
niên”.
Người cũng nghiêm túc chỉ rõ bệnh ham chuộng hình thức, thiếu thực tế,
bệnh cá nhân, anh hùng của thanh niên. "Thanh niên cần phải chống tâm lý tự tư
tự lợi, chỉ lo lợi ích riêng và sinh hoạt riêng của mình Chống thói quen xem
khinh lao động, nhất là lao động chân tay. Chống lười biếng xa xỉ. Chống cách
sinh hoạt uỷ mị. Chống kiêu ngạo, giả dối khoe khoang"
13
. "Thanh niên phải có
đức, có tài. Có tài mà không có đức ví như một anh làm kinh tế tài chính rất giỏi
nhưng lại đi đến thụt két thì chẳng những không làm được gì ích lợi cho xã hội mà
còn có hại cho xã hội nữa. Nếu có đức mà không có tài ví như ông bụt không làm
hại gì, nhưng cũng không lợi ích gì cho người".
Trong việc “trồng người”, Hồ Chí Minh cho rằng: “Lấy gương người tốt, việc tốt
để hằng ngày giáo dục lẫn nhau là một trong những cách tốt nhất để xây dựng
Đảng, xây dựng các tổ chức cách mạng, xây dựng con người mới, cuộc sống mới”

Đó là phương pháp giáo dục cơ bản vừa mang tính khoa học và tính thực tiễn do
chính Hồ Chí Minh đề xướng. Phương pháp này vừa đáp ứng nhu cầu của con
người là muốn học tập noi gương người tốt, việc tốt để tiến lên, vừa thể hiện niềm
tin yêu, lạc quan của Hồ Chí Minh đối với con người và đối với sự nghiệp giáo dục
thanh niên. Hồ Chí Minh luôn quan tâm khơi dậy và chăm chút những phần tốt,
mặt tốt ở mỗi thanh niên, nêu lên những tấm gương tốt diễn ra hằng ngày để mọi
người noi theo.

Để động viên khuyến khích những việc làm tốt của thanh niên, người đã gửi hàng

ngàn huy hiệu, viết và trả lời hàng ngàn bức thư, tiếp hàng ngàn thanh, thiếu nhi
tiêu biểu cho những gương người tốt việc tốt. Đó là các anh hùng, dũng sĩ ngoài
mặt trận, những tấm gương cứu bạn, hành động dũng cảm, đến những việc làm tốt
như chăm sóc trâu bò của hợp tác xã, nhặt được của rơi trả lại Đồng thời, Người
còn nhắc nhở thanh niên luôn luôn trân trọng, lắng nghe, tìm hiểu, suy ngẫm các
gương tốt, ý hay của nhân dân. Người nói: “Dân rất thông minh. Quần chúng kinh
nghiệm, sáng kiến rất nhiều. Chỉ cần mình có biết học hay biết lợi dụng mà thôi”

Với thái độ và tinh thần lạc quan cách mạng, lòng nhân ái, bao dung đối với con
người, Hồ Chí Minh thể hiện tấm lòng yêu mến, trân trọng, tin tưởng đối với thanh
niên, động viên khích lệ họ ra sức học tập, rèn luyện để kế tục xứng đáng sự
nghiệp cách mạng mà nhân dân đã giao cho.

14
Để giáo dục thanh niên trở thành những con người có ích cho xã hội, Hồ Chí Minh
còn đòi hỏi những người lớn tuổi phải là tấm gương và có trách nhiệm dìu dắt,
giúp đỡ thanh niên: “Các đồng chí già là rất quý, là gương bền bỉ đấu tranh, dìu
dắt, bồi dưỡng, đào tạo thêm đồng chí trẻ. Đồng chí già phải giúp đỡ cho đồng chí
trẻ tiến bộ” (34). Người nhắc nhở cán bộ Đoàn cần nêu cao tấm gương của bản
thân mình cho thanh niên học tập. Muốn dạy cho thanh niên trở thành người tốt thì
trước hết lớp cha anh phải là những tấm gương tốt. Điều đó có nghĩa là muốn
thanh niên kế tục được lý tưởng, niềm tin của cha anh, thì lớp cha anh bằng suy
nghĩ, hành động, phải là hiện thân sinh động, vững vàng của lý tưởng và niềm tin
đó.
Lý tưởng độc lập dân tộc, tự do và chủ nghĩa xã hội đã trở thành niềm tin, lẽ sống
của nhiều thế hệ kế tục nhau. Do vậy, Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở chúng ta phải
giáo dục cho thanh niên nhận thức đúng và hiểu sâu sắc rằng: vì lý tưởng cao đẹp
ấy, mà biết bao chiến sĩ cộng sản, biết bao người con yêu quý của giai cấp công
nhân và của dân tộc đã hy sinh, biết bao lớp tuổi thanh niên đã lên đường chiến
đấu. Con đường đi đến lý tưởng cao đẹp là con đường phải đổ nhiều mồ hôi, xương

máu, nhưng cũng đầy vinh quang và sự tích anh hùng. Có giác ngộ lý tưởng cách
mạng, thanh niên mới đảm đương được sứ mệnh đưa lá cờ bách chiến, bách thắng
của Đảng và của dân tộc đến thắng lợi cuối cùng.

Tóm lại, quan niệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với công tác giáo dục
thanh niên là một hệ thống hoàn chỉnh. Những quan điểm đó thể hiện một sự quan
tâm đặc biệt đối với thanh niên, thể hiện một tầm nhìn chiến lược đối với lực lượng
quan trọng này. Ngày nay, trong bối cảnh mới, thời đại của hội nhập và phát triển,
trong công tác Đoàn thanh niên, những quan điểm đó vẫn còn nguyên giá trị, có ý
nghĩa chỉ đạo hoạt động của chúng ta trong công tác lý luận cũng như trong hoạt
động thực tiễn. Trung thành và vận dụng sáng tạo tư tưởng của Người trong công
tác thanh niên, chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng vào những cống hiến to lớn của
thanh niên đối với sự nghiệp dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn
minh.
15