Skkn phát triển phẩm chất và năng lực học sinh thông qua việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong tiết đọc hiếu văn bản tây tiến của quang dũng

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA

TRƯỜNGSỞSỞ
THPT NGA SƠN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT VÀ NĂNG LỰC HỌC SINH
THƠNG QUA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO
LUẬN NHĨM TRONG TIẾT ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
”TÂY TIẾN” CỦA QUANG DŨNG

Họ và tên: Mai Thị Thúy
Chức vụ : Giáo viên
SKKN thuộc mơn: Ngữ văn

THANH HĨA NĂM 2021
1

skkn


MỤC LỤC
1. Mở đầu ……………………………………………………………………..1
1.1. Lý do chọn đề tài………...……...………………………………………...1
1.2. Mục đích nghiên cứu… …...…………………………………………….3
1.3. Đối tượng nghiên cứu …………...………………………………………3
1.4. Phương pháp nghiên cứu…………..……………………………………...3
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm……………...……………………… ……4
2.1. Cơ sở lí luận…...………………………………………………………….4
2.2. Thực trạng vấn đề……..…………………………………………………..6

2.3. Các giải pháp thực hiện…………………………………………………...7
2.3.1. Phương pháp thảo luận nhóm và những phẩm chất, năng lực học sinh7
2.3.2. Một số giải pháp phát triển phẩm chất và năng lục học sinh khi vận
dụng phương pháp thảo luận nhóm……………………………………………...7
2.3.3. Ứng dụng các giải pháp vào tiết đọc-hiểu văn bản “Tây Tiến” của
Quang Dũng…………………...………………………………...........................8
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiêm…..…… …………………………14
3. Kết luận, kiến nghị……..………………………...…………….…………..15
3.1. Kết luận......……………………………………………………………..15
3.2. Kiến nghị...…...………………………………………………………....17
Tài liệu tham khảo
Một số cụm từ viết tắt trong sáng kiến

2

skkn


1. Mở đầu
1.1. Lí do chọn đề tài
Mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thơng năm 2018 với mơn Ngữ văn
là hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất: yêu nước, nhân ái,
chăm chỉ, sống có trách nhiệm; bồi dưỡng tâm hồn, hình thành nhân cách, phát
triển cá tính. Giúp học sinh khám phá thế giới xung quanh, thấu hiểu con người,
có đời sống tâm hồn phong phú, có quan điểm sống và ứng xử nhân văn; có tình
u với tiếng Việt và văn học; có ý thức về cội nguồn và bản sắc dân tộc, góp
phần giữ gìn và phát triển các giá trị văn hóa Việt Năm; có tinh thần tiếp thu tinh
hoa văn hóa nhân loại và khả năng hội nhập quốc tế. Góp phấn giúp học sinh
phát triển các năng lực chung: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và
hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực phát triển ngôn ngữ,

năng lực văn học.
Vì vậy, lựa chọn phương pháp dạy học thích hợp cho mỗi bài học để phát
triển phẩm chất và năng lực học sinh là hoạt động sáng tạo chủ yếu và thường
xuyên của người giáo viên. Cùng một nội dung như nhau nhưng học sinh học
tập có hứng thú, tích cực hay không lại là phần lớn phụ thuộc vào phương pháp
dạy học của người thầy. Một trong những cách để phát huy phẩm chất và năng
lực học sinh đó là việc tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm.
Phương pháp thảo luận nhóm là một trong những phương pháp day học
tích cực được dùng thường xun trong q trình đổi mới phương pháp dạy học
hiện nay. Để khắc phục lối truyền thụ tri thức một chiều, lối học thụ động, máy
móc, cần phải sử dụng phối hợp nhiều phương pháp, phương pháp dạy học
truyền thống và phương pháp dạy học hiện đại, trong đó có phương pháp thảo
luận nhóm. Phương pháp giúp người học tự giác, tích cực, chủ động tiếp thu
kiến thức. Với cách học này, học sinh có điều kiện bộc lộ những suy nghĩ của
mình, tạo khơng khí học tập sơi nổi, kích thích tất cả học sinh tham gia vào quá
trình học tập; đồng thời đáp ứng mục tiêu giáo dục đề ra:”lấy học sinh làm trung
3

skkn


tâm”. Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm có hiệu quả vào đọc hiểu tác
phẩm văn chương cũng là một phương pháp dạy học mới góp phần nâng cao
chất lượng dạy và học trong nhà trường THPT nói chung và trường THPT Nga
Sơn nói riêng. Nhưng làm thế nào để vận dung có hiệu quả phương pháp thảo
luận nhóm trong giảng dạy Ngữ văn THPT phát huy phẩm chất, năng lực học
sinh đó là vấn đề mà bất cứ giáo viên nào cũng băn khoăn, trăn trở.
Từ những vấn đề trên, cùng với việc thực hiện nghiêm túc tinh thần dạy
học theo phương pháp đổi mới đã được tiếp thu, bồi dưỡng qua các đợt tập huấn
do Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức, đặc biệt là đợt tập huấn các Mudun vừa qua,

cộng với kinh nghiệm vốn có của mình, tơi mạnh dạn đưa ra một số kinh nghiệm
khi vận dụng phương pháp thảo luận nhóm vào tiết đọc hiểu văn bản “Tây Tiến”
của Quang Dũng theo định hướng phát triển phầm chất, năng lực học sinh tại
trường THPT Nga Sơn trong những năm vừa qua để cùng đồng nghiệp tham
khảo, từ đó rút ra giải pháp tốt nhất cho mình trong sự nghiệp trồng người.
1.2. Mục đích nghiên cứu
- Đảm bảo cho tất cả học sinh có cơ hội tham gia thực sự vào quá trình
học tập, giáo viên quan tâm đến khả năng học tập của từng học sinh, đặc biệt
những học sinh có khó khăn về học.
- Tạo cơ hội cho tất cả giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn, kĩ năng
sư phạm và phát huy năng lực sáng tạo trong việc áp dụng các phương pháp, kĩ
thuật dạy học thông qua dự giờ trao đổi, thảo luận, chia sẻ khi dự giờ.
- Nâng cao chất lượng dạy và học của nhà trường.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
- Văn bản “Tây Tiến” (Quang Dũng), sách giáo khoa Ngữ văn 12, tập 1
(NXB giáo dục)
- Học sinh khối 12
1.4. Phương pháp nghiên cứu

4

skkn


Với đề tài này, tôi đã vận dụng linh hoạt nhiều phương pháp nghiên cứu
nhằm phát huy hiệu quả tổng hợp của các phương pháp, đặc biệt chú trọng hơn
là phương pháp thảo luận nhóm
- Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết.
- Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin.
- Rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề.

- Phương pháp đối chứng
- Phương pháp thực hành , kiểm tra
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lý luận
Giáo dục thế hệ trẻ là nhiệm vụ mà tất cả các quốc gia trên thế giới đều
coi là chiến lược của dân tộc mình. Vì thế đại hội lần thứ IX của Đảng cộng sản
Việt Nam trong nghị quyết ghi rõ:”Giáo dục là quốc sách hàng đầu”, tương lai
của một dân tộc, một quốc gia phải nhìn vào nền giáo dục của quốc gia đó. Nói
về tầm quan trọng của giáo dục thế hệ trẻ nhân ngày khai trường đầu tiên của
nước Việt Nam dân chủ cộng hịa Chủ tịch Hồ Chí Minh nói:”Non sơng Việt
Nam có trở nên tươi đẹp hay khơng, chính là nhờ một phần công lớn trong học
tập của các em”, trước khi người ra đi trong di chúc Chủ tịch Hồ Chí Minh có
dặn:”Phải giáo dục thế hệ trẻ để họ trở thành người vừa hồng vừa chuyên”.
Trong điệu kiện hiện nay khi khoa học kĩ thuật phát triển như vũ bão, nền kinh
tế tri thức có tính tồn cầu thì nhiệm vụ của ngành giáo dục vơ cùng to lớn. Giáo
dục không chỉ truyền đạt kiến thức cho học sinh mà còn phải giúp học sinh vận
dụng kiến thức khoa học vào cuộc sống vừa mang tính giáo dục, vừa mang tính
giáo dưỡng cao.
Mục tiêu của giáo dục phổ thông năm 2018 là giúp học sinh phát triển tồn
diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản, phát triển năng
lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt
Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho
học sinh tiếp tục học lên hoặc đi thẳng vào cuộc sống lao động, tham gia xây
5

skkn


dựng và bảo về Tổ quốc. Vì vậy, mục đích của việc đổi mới phương pháp dạy
học là hướng học sinh tới việc học tập chủ động, nghĩa là phải phát huy tính tích

cực, chủ động của học sinh trong học tập. Có nhiều phương pháp dạy học tích
cực như phương pháp dạy học đặt vấn đề và giải quyết vấn đề, phương pháp vấn
đáp tìm tịi, phương pháp thảo luận nhóm…Phương pháp thảo luận nhóm là một
trong những phương pháp có sự tham gia tích cực của học sinh. Thảo luận nhóm
cịn là phương tiện để học hỏi có tính cách dân chủ, mọi cá nhân được tự do bày
tỏ quan điểm, tạo thói quen sinh hoạt bình đẳng, biết đón nhận quan điểm bất
đồng, hình thành quan điểm cá nhân giúp học sinh rèn luyện kỹ năng giải quyết
vấn đề khó khăn. Thảo luận nhóm có những ưu điểm nhất định: kích thích lịng
ham mê học tập của học sinh, tránh lối học thụ động; giúp học sinh phát triển kỹ
năng giải quyết vấn đề theo nhóm, có tinh thần đoàn kết;học sinh hợp tác hỗ trợ
lẫn nhau trong quá trình học tập, tự đánh giá, tự điều chỉnh vốn tri thức của bản
thân bằng phương pháp tự học và khám phá thêm những kiến thức liên qua đến
thực tiễn…
2.2. Thực trạng vấn đề
Những năm qua, việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm được giáo
viên trên cả nước nói chung và trường THPT Nga Sơn nói riêng sử dụng trong
nhiều giờ dạy tác phẩm văn chương theo định hướng phát triển phẩm chất và
năng lực học sinh. Tuy nhiên không phải tiết dạy nào cũng thành công mà có tiết
dạy vẫn chưa có sự thay đổi rõ nét, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới trong
giảng dạy. Hay nói cách khác những tiết dạy đó mới chỉ mang tính hình thức. Vì
những lí do sau:
* Đối với giáo viên: Khi vận dụng phương pháp thảo luận nhóm, GV cịn chưa
thuần thục ở một số vấn đề như:
- Cách thức chia nhóm: Có những tiết dạy chia nhóm q lớn hoặc q nhỏ
khơng phù hợp với vấn đề thảo luận và đặc điểm lớp học. Việc chia nhóm phải
căn cứ vào vấn đề thảo luận.

6

skkn

- Quá trình quan sát, hướng dẫn HS: Một số giáo viên sau khi giao nhiệm vụ cho
HS xong lại không quan sát hướng dẫn mà chỉ đứng một chỗ, dẫn tới tình trạng
có HS làm việc tích cực, có HS nói chuyện riêng…GV cũng khơng nắm bắt
được những khó khăn mà HS vương phải trong quá trình thảo luận nên không
kịp thời hướng dẫn, tháo gỡ.
- Việc lựa chọn nhóm trưởng: Thường mang tính chủ quan của người dạy.
- Lựa chọn vấn đề thảo luận: Chưa mang tính chất tranh luận, hấp dẫn nên chưa
khơi dậy tính tích cực ở HS. Việc lựa chon vấn đề thảo luận là khâu qua trọng
quyết định sự thành bại của phương pháp này. Vấn đề khơng hay, q dễ hoặc
q khó sẽ không huy động, thu hút được HS tập trung vào thảo luận, nếu có
cũng chỉ hời hợt, đối phó.
- Báo cáo kết quả thảo luận: Sau khi các nhóm viết phương án trả lời thảo luận
ra giấy hoặc bảng, nhóm trưởng có trách nhiệm báo cáo trước lớp, sau đó các
nhóm khác nhận xét . Việc làm như thế quá đơn điệu, tẻ nhạt làm cho HS chán
nghe, không tập trung.
* Đối với HS: Trong quá trình thảo luận chỉ có số ít HS làm việc tích cực, số
cịn lại thì ngồi chơi, làm việc riêng, nói chuyện…Các em chưa thật sự ý thức
được q trình làm việc nhóm giúp các em lĩnh hội được kiến thức nên các em
biến hoạt động này trở thành cơ hội tán ngẫu, lãng phí thời gian, gây ồn ào, làm
ảnh hưởng đến lớp học. Câu trả lời của HS chưa có điểm mới, sáng tạo, chủ yếu
là kiến thức sách giáo khoa.
Từ thực trạng trên, việc vân dụng phương pháp thảo luận nhóm để phát triển
phẩm chất, năng lực học sinh mới chỉ được sử dụng trong các tiết thao giảng,
hội giảng mang tính đối phó, ít được dùng trong các tiết dạy bình thường tại các
trường THPT, trong đó có trường THPT Nga Sơn. Mặt khác, thảo luận nhóm là
phương pháp mất nhiều thời gian, mà quỹ thời gian trong các tiết dạy tác phẩm
văn chương lại có hạn, số lượng HS trên một lớp lại đơng đó cũng là những
ngun nhân dẫn đến các thầy cơ ít vận dung phương pháp này trong dạy học.

2.3. Các giải pháp thực hiện
7

skkn


Trong chương trình giáo dục nhà trường, bài thơ “Tây Tiến” của quang
Dũng được dạy trong 3 tiết học . Vì vậy giáo viên có thể giao thêm nhiệm vụ
cho học sinh về nhà tìm hiểu trước các tiết học trên lớp.
2.3.1. Phương pháp thảo luận nhóm và những phẩm chất, năng lực học
sinh
Trong số các phương pháp day học tích cực mơn ngữ văn, phương
pháp thảo luận nhóm được giáo viên sử dụng nhiều, bởi nó tạo sự sơi nổi trong
tiết học và giúp các em có được phả năng tư duy, tính tự giác, trách nhiệm và
năng lực giao tiếp. Đồng thời đây cũng là phương pháp giúp các em phát triển,
phát huy phẩm chất và năng lực của mình tốt nhất đáp ứng yêu cầu mục tiêu của
giáo dục thpt năm 2018 là phát triển 6 phẩm chất và 9 năng lực học sinh. Xuất
phát từ đặc thù mơn học, ngữ văn là mơn học mang tính cơng cụ và tính thẩm mĩ
– nhân văn; giúp học sinh có phương tiện giao tiếp, làm cơ sở để học tập tất cả
các môn học và hoạt động giáo dục khác trong nhà trường; là công cụ quan
trọng để giáo dục học sinh những giá trị cao đẹp về văn hóa, văn học và ngơn
ngữ dân tộc, phát triển ở học sinh những cảm xúc lành mạnh, tình cảm nhân văn,
lối sống nhân ái, vị tha…Thông qua các văn bản ngơn từ và những hình tượng
nghệ thuật sinh động trong các tác phẩm văn học, bằng hoạt động đọc, viết, nói
và nghe, mơn ngữ văn có vai trị to lớn trong việc giúp học sinh hình thành và
phát triển những phẩm chất tốt đẹp cũng như các năng lực cốt lõi để sống và làm
việc hiệu quả, để học suốt đời.
2.3.2. Một số giải pháp phát triển phẩm chất và năng lực học sinh khi
vận dụng phương pháp thảo luận nhóm.
Thứ nhất: Giáo viên cần được trang bị những vấn đề lí luận về phẩm

chất và năng lực học sinh, đồng thời phải tìm hiểu đặc điểm của phương pháp
thảo luận nhóm:
- Theo tài liệu Dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển phẩm
chất và năng lực học sinh của Vụ Giáo dục Trung học, một số phẩm chất, năng
lực cần được hình thành, phát triển ở học sinh THPT là:
8

skkn


+ Về phẩm chất: Yêu gia đình, quê hương, đất nước; nhân ái, khoan dung; trung
thực, tự trọng, chí cơng vơ tư; tự lập, tự tin, tự chủ và có tinh thần vượt khó; có
trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước, nhân loại và môi trường tự
nhiên; thực hiện nghĩa vụ đạo đức tôn trọng, chấp hành kỉ luật, pháp luật.
+ Về năng lực: Năng lực tự học; năng lực giải quyết vấn đề; năng lực sáng tạo;
năng lực tự quản lí; năng lực giao tiếp; năng lực hợp tác; năng lực sử dụng công
nghệ thông tin; năng lực sử dụng ngơn ngữ; năng lực tính tốn.
- Theo Tiến sĩ Nguyễn Đình Thọ (giáo trình Nghiên cứu thị trường, 2011, trang
78) “Thảo luận nhóm là một kỹ thuật thu thập dữ liệu phổ biến nhất trong dự án
nghiên cứu định tính. Việc thu thập dữ liệu được thực hiện qua hình thức thảo
luận giữa các đối tượng nghiên cứu với nhau dưới sự dẫn hướng của nhà nghiên
cứu. Nhà nghiên cứu trong trường hợp này được gọi là người điều khiển chương
trình”
Như vậy ta có thể hiểu một cách ngắn gọn: Thảo luận nhóm là q trình
thảo luận giữa các thành viên về một vấn đề cụ thể do nhà nghiên cứu đề ra,
nhằm thu thập ý kiến của các thành viên trong nhóm. Trong q trình thảo luận
nhà nghiên cứu ln tìm cách đào sâu bằng cách hỏi gợi ý tiếp cho các thảo luận
sâu hơn. Những câu hỏi kích thích thảo luận, đào sâu giúp thu thập dữ liệu bên
trong của đối tượng nghiên cứu.
Thứ hai: Giáo viên cần phải hiểu rõ ý nghĩa, vai trò của phương pháp

thảo luận nhóm trong việc phát triển phẩm chất và năng lực HS.
Dạy học theo phương pháp thảo luận nhóm được gọi bằng cái tên khác
như: Dạy học hợp tác, Dạy học theo nhóm nhỏ. Đây là một phương pháp dạy
học mà “HS được phân chia thành từng nhóm nhỏ riêng biệt , chịu trách nhiệm
về một mục tiêu duy nhất, được thực hiện thông qua nhiệm vụ riêng biệt của
từng người. Các hoạt động cá nhân riêng biệt được tổ chức lại, liên kết hữu cơ
với nhau nhằm thực hiện một mục tiêu chung”. Phương pháp thảo luận nhóm
giúp:

9

skkn


Giúp học sinh mở rộng, đào sâu thêm những vấn đề học tập trên cơ sở nhìn
nhận một cách có suy nghĩ, phân tích có lí lẽ, có dẫn chứng minh họa, phát triển
được tư duy khoa học.
Giúp học sinh phát triển các kĩ năng nói, giao tiếp, tranh luận, bồi dưỡng
các phương pháp nghiên cứu một cách vừa sức như các phương pháp tìm đọc tài
liệu tham khảo, phương pháp quan sát và ghi chép, sách giáo khoa, sách có liên
quan…
Thơng qua thảo luận có thể làm thay đổi quan điểm của cá nhân trên cơ sở
các thông tin một cách lơgic từ các học sinh trong nhóm.
Q trình thảo luận dưới sự hướng dẫn của giáo viên còn tạo ra mối quan
hệ hai chiều giữa giáo viên và học sinh, giúp cho giáo viên nắm được hiệu quả
giáo dục về các mặt nhận thức, thái độ, quan điểm, xu hướng, hành vi của học
sinh.
Thứ ba: GV cần nắm vững các khâu quan trọng trong quá trình thảo luận
để từ đó phát huy phẩm chất và năng lực HS:
- Xác định mục tiêu của hoạt động nhóm trong thiết kế bài soạn: Khi soạn bài

GV cần nghiên cứu kĩ nội dung để vận dụng phương pháp thảo luận nhóm một
cách hợp lý nhằm phát triển phẩm chất năng lực học sinh. Trước khi sử dụng
phương pháp thảo luận nhóm vào bài dạy GV cần xác định rõ:
+ Mục tiêu của hoạt động nhóm trong bài dạy để phát triển phẩm chất, năng lực
nào của HS ?
+ Hoạt động nào cần thảo luận nhóm có thể phát triển phẩm chất và năng lực
HS?
+ Thời gian hoạt động nhóm là bao lâu?
+ Hoạt động này yêu cầu GV và HS chuẩn bị những phương tiện, thiết bị gì?
+ Những tài liều nào hỗ trợ cho bài học cần HS tham khảo?
- Chuẩn bị hệ thống câu hỏi: Đây là khâu quan trọng quyết định thành bại của
việc vận dung phương pháp thảo luận nhóm để phát huy tối đa phẩm chất, năng
lực HS. Hệ thống câu hỏi quá đơn giản hoặc q khó sẽ làm cho q trình thảo
10

skkn


luận trở nên rời rạc, thờ ơ..Vì thế, GV nên chuẩn bị những câu hỏi mở đòi hỏi
HS phải tư duy và trình bày nhiều ý kiến, thậm chí có phần tranh luận để tìm ra
câu trả lời đúng nhất, như vậy sẽ thu hút được HS tham gia. Các câu hỏi thảo
luận nên cân nhắc kĩ và chuẩn bị trong phiếu học tập hoăc bảng phụ. Cần chú ý
mức độ và dung lượng kiến thức trong mỗi câu hỏi phải tương đương, tránh
trường hợp giao cho nhóm này dễ nhóm khác lại quá khó .
- Các bước tiến hành :
+ Cách chia nhóm: Có nhiều cách chia nhóm như chia theo trình độ, giới tính,
thái độ, tính cách; chia theo tổ; chia theo bàn…tùy thuộc nội dung thảo luận mà
giáo viên chia cho hợp lí. Các hình thức xếp nhóm có nhóm từ 2-3 HS, nhóm từ
6-8 HS …tuy nhiên qua q trình thực nghiệm, tơi thấy chia nhóm từ 6-8 HS là
hợp lí nhất. Vì khi GV u câu thảo luận HS ngay lập tức 2 bàn quay lại với

nhau (mỗi bàn 3-4HS) không mất thời gian, không ồn ào làm ảnh hưởng đến các
lớp khác. Mặt khác nhóm có ít học sinh giáo viên dễ quan sát quản lí và nắm bắt
được điểm mạnh, điểm yếu của từng em và đó là điều kiện để các em phát huy
tối đa phẩm chất và năng lực vốn có của mình.
+ Cử nhóm trưởng, thư kí : Sau khi chia nhóm GV cho các em hội ý để cử
nhóm trưởng và thư kí cho khách quan. Nhóm trưởng và thư kí khơng phải cố
định mà thường xun thay đổi theo các buổi khác nhau để thành viên nào cũng
có cơ hội. Đây là cơ hôi để các em phát triển phẩm chất và năng lực của mình
khi được cử làm nhóm trưởng hoặc thư kí hoặc báo cáo viên.
+ Giao nhiệm vụ cụ thể cho từng nhóm: GV nêu rõ các câu hỏi thảo luận cho
từng nhóm đã được chuẩn bị sẵn trong phiếu học tập hoặc bảng phụ. Nhiệm vụ
cho mỗi nhóm phải rõ ràng, ngắn gọn, đủ để các thành viên hiểu rõ nhiệm vụ cụ
thể của mình phải làm, làm trong thời gian bao lâu…Thao tác này giúp các em
phát huy năng lực của bản thân như năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng
tạo, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác…Đặc biệt trong thời gian các nhóm
thảo luận GV khơng được làm việc riêng mà phải quan sát tiến độ làm việc của

11

skkn


các nhóm, nếu các nhóm gặp khó khăn gì thì nhanh chóng tháo gỡ, kịp thời nhắc
nhở những HS khơng tham gia thảo luận mà làm việc riêng, nói chuyện.
- Báo cáo kết quả thảo luận: Khi hết thời gian quy định, GV có thể gọi bất kì
thành viên nào trong nhóm báo cáo kết quả của nhóm mình. Tùy nội dung mà
báo cáo viên chọn cách trình bày khác nhau, sao cho phù hợp và tốt nhất. Thao
tác này giúp các em phát huy năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền
thông, năng lực sử dụng ngôn ngữ…Trong q trình trình bày GV và các thành
viên nhóm khác không được phát vấn tranh luận. Khi báo cáo kết quả xong GV

mới gọi các nhóm khác nhận xét, đánh giá, bổ sung. Cuối cùng GV là người
nhận xét và hồn chỉnh thơng tin cần ghi nhớ cho HS, đồng thời khơng qn
khuyến khích các em tham gia thảo luận và đóng góp ý kiến cho buổi thảo luận
sau.
2.3.3. Ứng dụng các giải pháp trên vào tiết đọc hiểu văn bản ”Tây
Tiến” của Quang Dũng (Ngữ văn 12, tập 1, NXB Giáo dục))
Tiết 12-14.

TÂY TIẾN
Quang Dũng

1. Mục tiêu của thảo luận nhóm trong bài học
- Phát triển phẩm chất: Yêu gia đình, quê hương, đất nước; tự lập, tự tin,tự chủ
và có tinh thần vượt khó; có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng đất nước,
nhân loại và môi trường tự nhiên…
- Phát triển năng lực: Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực
sáng tạo, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực ngôn ngữ…
2. Hệ thống câu hỏi thảo luận phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.
Vấn đề 1: Bức tranh thiên nhiên Tây Bắc được Quang Dũng miêu tả như thế
nào trong bài thơ?
- Vẻ đẹp hùng vĩ, dữ dội của thiên nhiên Tây Bắc hiện lên như thế nào?
+ Phân tích những từ ngữ, hình ảnh:
+ Cảm nhận của anh/chị:
- Vẻ đẹp thơ mộng, huyền ảo?
12

skkn


+ Phân tích từ ngữ, hình ảnh:

+ Cảm nhận của anh/chị:
Vấn đề 2: Hình tượng người lính Tây Tiến được Quang Dũng xây dựng như
thế nào?
- Vẻ đẹp lãng mạn và bi tráng qua dáng vẻ:
+ Phân tích từ ngữ, hình ảnh:
+ Cảm nhận của anh/chị:
- Vẻ đẹp lãng mạn qua đời sống tinh thần:
+ Phân tích từ ngữ, hình ảnh:
+ Cảm nhận của anh/chị:
Vấn đề 3: Bức tranh thiên nhiên Tây Bắc và hình tượng người lính Tây Tiến
gợi anh chị suy nghĩ gì về thiên nhiên và con người Việt Nam ?
- Từ bức tranh thiên nhiên Tây Bắc trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng,
anh/chị suy nghĩ gì về cảnh sắc thiên nhiên Việt Nam?
- Hình tượng người lính Tây Tiến thời chống Pháp gợi anh/chị suy nghĩ gì về
con người Việt Nam trong mọi thời đại?
3. Các bước tiến hành:
- Cách chia nhóm: Lớp có 12 bàn chia làm 6 nhóm (2 bàn một nhóm, mỗi nhóm
khoảng 6-8 HS)
- Cử nhóm trưởng, thư kí : Do các thành viên trong nhóm cử lên
- Giao nhiệm vụ cụ thể cho từng nhóm:
Các nhóm thực hiện vấn đề 1( Đoạn 1)
+ Nhóm 1,3,5 thực hiện nhiệm vụ: Vẻ đẹp hùng vĩ, dữ dội của thiên nhiên Tây
Bắc hiện lên như thế nào? ( Chú ý đoạn thơ 1) (Phân tích từ ngữ, hình ảnh; cảm
nhận về vẻ đẹp đó)
+ Nhóm 2,4,6 thực hiện nhiệm vụ: Vẻ đẹp thơ mộng, huyền ảo được Quang
Dũng thể hiện như thế nào?(Đoạn thơ 2) (Phân tích từ ngữ, hình ảnh; càm nhận
về vẻ đẹp đó)
Các nhóm thực hiện vấn đề 2 (Đoạn thơ 3)
13

skkn


+ Nhóm 2,4,6 thực hiện nhiệm vụ: Vẻ đẹp lãng mạn, bi tráng qua dáng vẻ của
người lính Tây Tiến?(Phân tích từ ngữ, hình ảnh; Cảm nhận về vẻ đẹp đó)
+ Nhóm 1,3,5 thực hiện nhiệm vụ: Vẻ đẹp lãng mạn của người lính Tây Tiến
qua đời sống tinh thần? (Phân tích từ ngữ, hình ảnh; cảm nhận về vẻ đẹp đó)
Các nhóm thực hiện vấn đề 3( Đoạn 3)
+ Nhóm 1,3,5 thực hiện nhiệm vụ: Từ bức tranh thiên nhiên Tây Bắc trong bài
thơ Tây Tiến gợi anh/chị suy nghĩ gì về thiên nhiên trên đất nước Việt Nam?
+ Nhóm 2,4,6 thực hiện nhiệm vụ: Từ hình tượng người lính Tây Tiến trong
kháng chiến chống Pháp gợi cho anh/chị suy nghĩ gì về con người Việt Nam
trong mọi thời đại?
4. Báo cáo kết quả: GV cho các nhóm báo cáo sản phẩm của mình, sau đó cho
các nhóm khác nhận xét, đánh giá, bổ sung. Cuối cùng GV là người tổng kết các
ý chốt lại nội dung thảo luận. Có thể nói đây là bước học sinh có cơ hội khẳng
định năng lực của mình trước đám đơng.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Trong quá trình dạy học không phải chỉ truyền thụ kiến thức, thông báo
thông tin, rót kiến thức vào học sinh mà chủ yếu là quá trình giáo viên thiết kế
bài dạy, tổ chức các hoạt động của học sinh để đạt được các mục tiêu cụ thể ở
mỗi bài.Vì vậy, dạy hoc theo phương pháp thảo luận nhóm định hướng phát
triển phẩm chất và năng lực học sinh đòi hỏi giáo viên phải chuẩn bị kĩ, lựa chọn
những nội dung thật sự phù hợp với hoạt động nhóm và có khả năng phát triển
tốt phẩm chất, năng lực học sinh; thiết kế được các hoạt động giúp học sinh lĩnh
hội, khám phá kiến thức mới một cách tốt nhất.
Tác dụng lớn nhất của phương pháp thảo luận nhóm là học sinh sẽ trở thành
những thành viên tích cực và có khả năng hợp tác trong công việc và cuộc sống.
Nhung khi áp dụng phương pháp dạy học này khơng có nghĩa là gạt bỏ phương
pháp cũ mà cần kế thừa, phát triển những mặt tích cực trong hệ thống phương

pháp dạy học quen thuộc. Bên cạnh đó chúng ta phải biết vận dụng một số
phương pháp dạy học mới phù hợp mục tiêu bài học.
14

skkn


Đề tài này tôi đã thử nghiệm 2 năm với kết quả như sau:
- Bản thân tôi khi vân dụng phương pháp thảo luận vào các tiết dạy trên lớp thấy
nhẹ nhàng, thoải mái,thuần thục.
- Học sinh tích cực, nhiệt tình, hứng thú, sơi nổi, nhanh nhẹn và có chất lượng.
- Cụ thể qua đối chiếu 2 lớp 12H và 12I năm 2019-2020 và 2 lớp 12B và 12I
năm 2020-2021 như sau:
+ Năm 2019-2020 tơi có vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong tiết đọc
hiểu văn bản “Tây Tiến” của Quang Dũng ở lớp 12H và 12I nhưng chưa thật sự
có hiểu quả . Vì thế tơi đã cố gắng tìm ra lí do để khắc phục cho năm sau.
+ Năm 2020-2021, tôi đã nghiên cứu khá kĩ nội dung bài học và trang bị cho
mình đầy đủ phương pháp luận nhằm khắc phục những tồn tại của năm học
trước.Vì vậy, khi vận dụng phương pháp thảo luận nhóm nhằm phát triển phẩm
chất và năng lực học sinh trong tiết đọc hiểu văn bản”Tây Tiến” của Quang
Dũng thành công ngồi mong đợi. Bởi đây là 2 lớp có chất lượng thấp nhất khối,
thế nhưng sau tiết dạy các em không chỉ nắm được kiến thức cần thiết của bài
học-hành trang cho thi tốt nghiệp THPT, mà cịn có giá trị giáo dục tình yêu quê
hương, đất nước, con người Việt Nam; khơi dậy ở các em tinh thần trách nhiệm
vì cộng đồng. Tiết học cịn phát huy được khá nhiều năng lực của học sinh như
năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự học, năng lực hợp tác, năng lực ngơn
ngữ… Tóm lại, tiết học đã đảm bảo được mục tiêu là sử dung phương pháp thảo
luận nhóm theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.
Trong quá trình thực hiện phương pháp thảo luận nhóm theo định hướng phát
triển phẩm chất và năng lực học sinh, tôi đã rút ra được một số bài học để làm

kinh nghiệm cho bản thân trong quá trình giảng dạy. Tuy nhiên khơng thể tránh
khỏi những thiếu sót, rất mong được sự góp ý của đồng nghiệp để bản thân
được hoàn thiện hơn.
3. Kết luận, kiến nghị
3.1. Kết luận

15

skkn


Từ việc nghiên cứu những vấn đề cơ bản về lí luận và thực trạng hoạt
động dạy học theo định hướng phát triểnphẩm chất và năng lục HS, tôi rút ra
một số kết luận cơ bản sau:
- Đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất,
năng lực học sinh khơng có nghĩa là chỉ sử dụng phương pháp hiện đại - phương
pháp thảo luận nhóm, loại bỏ các phương pháp dạy học truyền thống quen thuộc
mà cần bắt đầu từ việc cải tiến để nâng cao hiệu quả và hạn chế nhược điểm của
chúng phát huy tính tích cưc, sáng tạo của học sinh. Điều đó địi hỏi người giáo
viên phải có năng lực chun mơn, năng động sáng tạo trong việc vận dụng linh
hoạt các phương pháp dạy học một cách hiệu quả phù hợp với điều kiện dạy học
của nhà trường, của địa phương. Tuy nhiên, cho dù lựa chọn phương pháp dạy
học nào vẫn phải tạo điều kiện cho người học được khám phá, chủ động, sáng
tạo trong việc tìm kiếm kiến thức, giải quyết vấn đề, gắn kiến thức với thực tiễn,
…Thay cho học thiên về lí thuyết, học sinh được trải nghiệm, khám phá kiến
thức qua hành động học qua “làm”, chỉ có như vậy kiến thức học mới được khắc
sâu và bền vững và HS có điều kiện phát huy phẩm chất, năng lực của mình.
- Để đào tạo những con người năng động thích nghi tốt với đời sống xã hội
thì việc kiểm tra, đánh giá khơng thể chỉ dừng lại ở yêu cầu tái hiện lại các kiến
thức, lập lại các kĩ năng đã học mà cần khuyến khích phát triển trí thơng minh,

óc sáng tạo trong việc giải quyết các tình huống thực tiễn. Thơng qua việc đánh
giá năng lực, học sinh không chỉ được rèn luyện kĩ năng xem xét, phân tích vấn
đề mà trên cơ sở đó tự điều chỉnh cách học, điều chỉnh hành vi phù hợp.
- Các điều kện về cơ sở vất chất, thiết bị dạy học có sự ảnh hưởng lớn đến
việc đổi mới phương pháp day học, đổi mới kiểm tra, đánh giá theo định hướng
phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.
Không chỉ chú trọng đổi mới phương pháp dạy học mà mồi giáo viên
chúng ta cần khéo léo lồng ghép giáo dục phẩm chất cho các em. Vì đạo đức là
gốc, là nền tảng của sự phát triển nhân cách của con người. Ở mọi thời đại, mọi
quốc gia vấn đề đạo đức và giáo dục đạo đức là nhiệm vụ quan trọng luôn đựơc
16

skkn


quan tâm và tạo điều kiện. Ở nước ta, mục tiêu của nhà trường THPT là đào tạo
ra những con người phát triển tồn diện “ Có tài mà khơng có Đức là người vơ
dụng”. Do đó, cơng tác giáo dục phẩm chất học sinh là một trong những nhiệm
vụ quan trọng trong nhà trường phổ thông hiện nay. Với kinh nghiệm đứng trên
bục giảng, tôi nhận thấy rằng, văn là rất quan trọng. Qua việc thực hiện, tôi đã
thu được kết quả đáng mừng: Các tiết dạy trở nên sinh động, học sinh hứng thú
học tập; đồng thời thấy rõ phẩm chất và năng lực của HS được cải thiện rõ rệt.
3.2. Kiến nghị
Để nâng cao chất lượng giáo dục, thực hiện mục tiêu của Đảng là giáo
dục, đào tạo thế hệ trẻ “vừa Hồng vừa Chuyên”, thì mỗi giáo viên phải không
ngừng nâng cao tri thức, thực hiện linh hoạt các phương pháp dạy học tập trung
phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.
- Đối với tổ ngữ văn: Cần phải tổ chức nhiều tiết dạy vận dụng
phương pháp dạy học tích cực vào phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.
- Đối với nhà trường: tọa điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất phực vụ

cho chương trình đỏi mới giáo dục hiện nay
- Thư viện nhà trường cần phải trang bị nhiều tư liệu, sách tham khảo…
Trên đây tôi mạnh dạn nêu lên một vài kinh nghiệm trong việc vận dụng
phương pháp thảo luận nhóm theo hướng định hướng phát triển phẩm chất và
năng lực học sinh trong dạy học Ngữ văn. Trong q trình thực hiện, chắc chắn
sẽ khơng tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến
của đồng nghiệp để phục vụ nhiệm vụ dạy học ngày một tốt hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 20 tháng 5 năm 2021
Tơi xin cam đoan đây là skkn
của mình, khơng sao chép nội dung
của người khác
Ký và ghi rõ họ tên

17

skkn


Mai Thị Thúy

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Sách giáo khoa ngữ văn 12 (NXB Giáo dục)
2. Thiết kế bài giảng ngữ văn 12(Nguyễn Văn Đường – NXB Hà Nội)
3. Tài liệu tập huấn phương pháp và kĩ thuật tổ chức hoạt động học theo
nhóm và hướng dẫn học sịnh tự học (Bộ GD&ĐT)
4. Các bài viết trên trang mạng xã hội

5. Qua các Mudun đã được tập huấn.
Một số cụ từ viết tắt trong sáng kiến
- GV: Giáo viên
- HS: Học sinh
- THPT: Trung học phổ thông
- NXB: Nhà xuất bản

18

skkn