Vấn đề thu hút và sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức trong ngành giáo dục ở Việt nam giai đoạn 1993-2002-Thực trạng và giải pháp

Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
Trờng đại học ngoại thơng
Khoa Kinh tế ngoại thơng
Khóa luận tốt nghiệp
Đề tài:
Vấn đề thu hút và sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát
triển chính thức trong ngành giáo dục ở Việt nam giai
đoạn 1993-2002-Thực trạng và giải pháp
Giáo viên hớng dẫn : Ths. Nguyễn Trọng Hải
Sinh viên thực hiện : Phan Thu Thuỷ
Lớp : Nhật 2- K38 F-KTNT
Hà nội - 2003
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
Danh mục từ viết tắt
STT Từ viết tắt
Tên đầy đủ Nội dung chính
1 ODA Official Development
Assistance
Nguồn vốn hỗ trợ phát triển
chính thức
2 BGD&ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo
BKH&ĐT Bộ Kế hoạch và Đầu t
4 OECD Organization for Economic
Cooperation & Development
Tổ chức Hợp tác Kinh tế và
Phát triển
5 DAC Development Assistance
Committee
ủy ban Hỗ trợ phát triển
6 WB World Bank Ngân hàng thế giới
7 ADB Asian Development Bank

Ngân hàng phát triển Châu á
8 FDI Foreign Direct Investment Đầu t trực tiếp nớc ngoài
9 TH Tiểu học
10 THCS Trung học cơ sở
11 THDN Trung học dạy nghề
12 THPT Trung học phổ thông
13 ĐH&SĐH Đại học và sau Đại học
14 GDPCP Giáo dục phi chính quy
15 SEAMEO Tổ chức Bộ trởng giáo dục các
nớc Đông Nam á
16 CNH-
HĐH
Công nghiệp hóa - Hiện đại
hóa
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
Lời mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Toàn thể nhân loại đã bớc vào những năm đầu tiên của thế kỷ XXI- thế kỷ
văn minh, trong đó tri thức và công nghệ là hai đặc trng chủ yếu nhất. Việt Nam
tuy còn nghèo về kinh tế nhng những thành tựu đạt đợc trong hơn 15 năm đổi mới
vừa qua cũng đã tạo ra những tiền đề vật chất và tinh thần để chuẩn bị cải cách, b-
ớc vào thế giới văn minh, hoà nhập với cộng đồng. Nhng cần có chiến lợc phát
triển nh thế nào để có thể khẳng định mình trên trờng quốc tế, đó là một câu hỏi
lớn đặt ra cho Việt Nam cũng nh cho các quốc gia khác trên thế giới.
Chính trong Đại hội IX của Đảng Cộng sản Việt Nam cũng đã khẳng định
mục tiêu tổng quát của chiến lợc phát triển kinh tế- xã hội 2001- 2010 là đa đất
nớc ta ra khỏi tình trạng kém phát triển, nâng cao rõ rệt đời sống vật chất, văn hoá,
tinh thần của nhân dân, tạo nền tảng để đến năm 2020 nớc ta cơ bản trở thành một
nớc công nghiệp theo hớng hiện đại hoá. Để đạt mục tiêu đó thì con ngời và
nguồn nhân lực là nhân tố quan trọng nhất, quyết định sự phát triển đất nớc trong

thời kỳ CNH HĐH nên cần tạo chuyển biến cơ bản và toàn diện về giáo dục
(Văn kiện Đại hội Đảng IX).
Vì vậy có thể nói phát triển sự nghiệp giáo dục đào tạo là cơ sở đảm bảo
cho sự phát triển kinh tế ổn định, lâu dài và đầu t cho sự nghiệp giáo dục đào tạo
là đầu t cho con ngời - động lực trực tiếp của sự nghiệp phát triển kinh tế- xã hội.
Song việc đầu t cho sự nghiệp giáo dục đào tạo là rất tốn kém mà hiệu quả của nó
lại không thấy ngay đợc, hơn nữa nguồn kinh phí dành cho phát triển sự nghiệp
giáo dục còn hạn hẹp nên việc mở rộng khai thác nguồn tài chính cho sự nghiệp
giáo dục đào tạo có ý nghĩa rất quan trọng nhằm phát triển nền kinh tế xã hội ở
nớc ta.
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
Trong những năm qua, do ảnh hởng của công cuộc đổi mới nên công tác
quan hệ quốc tế của nớc ta, đặc biệt là trong ngành giáo dục và đào tạo có nhiều
chuyển biến thuận lợi. Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (Official
Development Assistance - ODA) do các tổ chức song phơng, đa phơng tài trợ cho
ngành giáo dục trở nên vô cùng quan trọng. Việc thu hút và sử dụng nguồn vốn
ODA trong ngành giáo dục đã góp phần cải thiện môi trờng giáo dục ở Việt Nam
song đồng thời cũng vẫn còn tồn tại nhiều vớng mắc và trở ngại. Do đó, việc thu
hút và sử dụng nguồn vốn ODA nh thế nào để có hiệu quả cho sự phát triển kinh
tế- xã hội nói chung và phát triển ngành giáo dục nói riêng là những vấn đề cấp
thiết của đất nớc, nên cần đợc nghiên cứu cả về lý luận và thực tiễn.
2. Mục tiêu nghiên cứu của khóa luận:
Khóa luận tập trung vào nghiên cứu những vấn đề sau:
- Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về ODA.
- Nghiên cứu tổng quát về vai trò của nguồn vốn ODA đối với ngành
giáo dục ở Việt Nam.
- Phân tích tình hình thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành
giáo dục ở Việt Nam giai đoạn 1993- 2002.
- Từ đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cờng khả năng thu
hút và hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt

Nam trong thời gian tới.
3. Đối tợng và phạm vi nghiên cứu:
Khoá luận nghiên cứu về vấn đề thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA trong
ngành giáo dục ở Việt Nam giai đoạn 1993-2002 - Thực trạng và giải pháp. Đây là
một vấn đề có liên quan đến nhiều nhà tài trợ thuộc nhiều tổ chức, nhiều quốc gia
với các điều kiện tài trợ và quy trình thủ tục khác nhau, mà lại cha có một bộ
ngành nào tổng hợp đợc đầy đủ số liệu nguồn vốn ODA đầu t cho ngành giáo dục.
Vì vậy, khoá luận chỉ tập trung nghiên cứu những vấn đề chung nhất của các dự án
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
đầu t cho giáo dục bằng nguồn vốn ODA và đề ra một số giải pháp chủ yếu nhằm
thu hút và sử dụng có hiệu quả nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam
trong thời gian tới.
4. Phơng pháp nghiên cứu
Luận văn đã vận dụng kết hợp phơng pháp thống kê, phân tích hệ thống và
các phơng pháp nghiên cứu khác nh: phơng pháp so sánh, tổng hợp ... để giải
quyết các nội dung nghiên cứu của khóa luận. Các phơng pháp đó đợc kết hợp
chặt chẽ với nhau dựa trên cơ sở các quan điểm, chính sách kinh tế đối ngoại và
chính sách sử dụng nguồn vốn ODA của Đảng và Nhà nớc.
5. Bố cục của khóa luận
Tơng ứng với nội dung nghiên cứu, ngoài phần lời mở đầu, kết luận, tài liệu
tham khảo, mục lục, các từ viết tắt, phụ lục, khoá luận đợc kết cấu nh sau:
Chơng I: Vai trò của nguồn vốn ODA đối với ngành giáo dục ở Việt
Nam.
Chơng II: Thực trạng tình hình thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA
trong ngành giáo dục ở Việt Nam giai đoạn 1993- 2002.
Chơng III: Một số giải pháp nhằm tăng cờng khả năng thu hút và hiệu
quả sử dụng nguồn vốn ODA trong ngành giáo dục ở Việt Nam trong thời gian
tới.
Do kiến thức và kinh nghiệm còn hạn chế, thời gian chuẩn bị không nhiều,
hơn nữa việc quản lý và sử dụng nguồn vốn ODA ở Việt Nam còn khá mới mẻ,

cha đợc tổng kết, rút kinh nghiệm thờng xuyên nên khoá luận không tránh khỏi
thiếu sót, kính mong thầy cô và các bạn đóng góp ý kiến để em có thể học hỏi, rút
kinh nghiệm, hoàn thiện khoá luận cũng nh trau dồi kiến thức cho bản thân.
Em xin chân thành cảm ơn thạc sĩ Nguyễn Trọng Hải về sự hớng dẫn tận
tình trong quá trình viết khoá luận. Em cũng xin cảm ơn các cán bộ công tác tại
Vụ Quan hệ Quốc tế- Bộ Giáo dục và Đào tạo (BGD & ĐT), Bộ Kế hoạch và Đầu
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
t (BKH & ĐT) đã giúp đỡ, cung cấp các tài liệu cần thiết để em có thể hoàn thành
khóa luận này.
Chơng 1
Vai trò của nguồn vốn ODA đối với ngành
giáo dục ở Việt Nam
I. Tổng quan về ODA
1. Quá trình hình thành và phát triển của ODA.
1.1. Khái niệm về ODA
Hiện nay, trên thế giới có nhiều cách hiểu khác nhau về ODA. Theo định
nghĩa của Cơ chế quản lý và sử dụng nguồn vốn ODA (ban hành kèm theo Nghị
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
định 17/2001/NĐ- CP ngày 04/05/2001 của Chính phủ) thì hỗ trợ phát triển chính
thức (ODA) là sự hợp tác phát triển giữa nớc CHXHCN Việt Nam với một hoặc
nhiều quốc gia, tổ chức quốc tế, bao gồm các hình thức chủ yếu sau:
- Hỗ trợ cán cân thanh toán.
- Hỗ trợ theo chơng trình.
- Hỗ trợ kỹ thuật.
- Hỗ trợ theo dự án.
ODA có thể ở dạng viện trợ không hoàn lại hoặc cho vay với điều kiện u đãi
(lãi suất thấp, thời gian vay dài ). ODA cho vay u đãi có yếu tố không hoàn lại ít
nhất đạt 25% giá trị khoản vay.
1.2. Nguồn gốc lịch sử của ODA:
ODA là một bộ phận có tầm quan trọng đặc biệt của nguồn vốn vay và tài trợ

quốc tế. ODA hình thành và ra đời từ những năm sau chiến tranh thế giới lần thứ
hai, các nớc công nghiệp phát triển đã thoả thuận về sự giúp đỡ dới dạng viện trợ
không hoàn lại hoặc cho vay với điều kiện u đãi cho các nớc đang phát triển. Ngày
14-2-1960, tại Pari đã ký thoả thuận thành lập tổ chức Hợp tác Kinh tế và Phát
triển (Organisation for Economic Cooperation Development_OECD).Tổ chức này
bao gồm 20 nớc thành viên, ban đầu đã đóng góp phần quan trọng nhất trong việc
cung cấp ODA song phơng và đa phơng. Trong khuôn khổ hợp tác và phát triển,
các nớc OECD đã lập ra các Uỷ ban chuyên môn, trong đó có ủy ban Hỗ trợ phát
triển (Development Assistance Committee-DAC), nhằm giúp các nớc đang phát
triển phát triển kinh tế và nâng cao hiệu quả đầu t. Tham gia ủy ban này hiện nay
có 20 nớc gồm: Ailen, Thuỵ Điển, Thụy Sĩ, Nhật, Canada, Đan Mạch, Phần Lan,
Pháp, Tây Đức, Italia, Hà Lan, Tây Ban Nha, Lucxembua, New Zealand, Anh, Mỹ
và ngoài ra còn có thêm ủy ban cộng đồng Châu Âu EU. Các nớc thành viên
của nhóm DAC thông báo cho ủy ban khoản đóng góp cho các chơng trình phát
triển và trao đổi với nhau về những vấn đề liên quan đến chính sách viện trợ phát
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
triển. Năm 1996, DAC cho ra đời bản báo cáo: Kiến tạo thế kỷ XXI-Vai trò của
hợp tác và phát triển. Báo cáo này đã nói tới một vai trò khác của viện trợ ngoài
vai trò cung cấp vốn. Viện trợ phát triển phải chú trọng vào việc hỗ trợ cho các n-
ớc tiếp nhận có đợc thể chế và những chính sách phù hợp chứ không phải chỉ cung
cấp vốn .
1.3. Các điều kiện cơ bản để đợc nhận tài trợ nguồn vốn ODA:
Các quốc gia thoả mãn hai điều kiện cơ bản sau thì sẽ đợc nhận tài trợ
nguồn vốn ODA:
- Điều kiện thứ nhất: GDP bình quân trên đầu ngời thấp, đặc biệt là các n-
ớc có mức GDP bình quân trên đầu ngời dới 220 USD/ ngời/ năm.
- Điều kiện thứ hai: Mục tiêu sử dụng vốn của nớc tiếp nhận phù hợp với
chính sách bên cấp ODA về phơng hớng u tiên sử dụng.
1.4. Mục tiêu của ODA:
Kể từ khi ra đời cho đến nay, viện trợ ODA luôn chứa đựng hai mục tiêu

cùng tồn tại song song.
- Mục tiêu thứ nhất: Thúc đẩy tăng trởng bền vững và giảm nghèo ở những
nớc đang phát triển. Động cơ đã thúc đẩy các nhà tài trợ đề ra mục tiêu này là do
bản thân các nớc phát triển nhìn thấy lợi ích của mình trong việc hỗ trợ, giúp đỡ
các nớc đang phát triển để mở mang thị trờng tiêu thụ sản phẩm và thị trờng đầu t.
Viện trợ thờng gắn với các điều kiện kinh tế. Mỹ cũng nh nhiều nhà tài trợ khác
quy định phải dùng khoản tiền viện trợ của họ để mua hàng hoá của Mỹ, hoặc trực
tiếp lấy hàng hoá d thừa của Mỹ thay cho khoản viện trợ. Mỹ còn đòi nớc nhận
viện trợ cung cấp vật t chiến lợc trọng yếu, dành cho Mỹ những điều kiện đầu t
thuận lợi. Xét về lâu dài, các nhà tài trợ sẽ có lợi về mọi mặt: an ninh, kinh tế,
chính trị khi các nớc nghèo tăng trởng. Mối quan tâm mang tính cá nhân này đợc
kết hợp với tinh thần nhân đạo, tính cộng đồng, vì một số vấn đề mang tính toàn
cầu nh sự bùng nổ dân số thế giới, bảo vệ môi trờng, bình đẳng giới, phòng chống
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
dịch bệnh, giải quyết các xung đột sắc tộc, tôn giáo... đòi hỏi sự hợp tác, nỗ lực
của cả cộng đồng quốc tế, không phân biệt nớc giàu nớc nghèo.
- Mục tiêu thứ hai: Tăng cờng lợi ích chính trị của các nớc tài trợ. Các nớc
phát triển sử dụng nguồn vốn ODA nh một công cụ chính trị, xác định vị
trí và ảnh hởng của mình tại các nớc và khu vực tiếp nhận nguồn vốn
ODA. Mỹ là một trong những nớc dùng nguồn vốn ODA làm công cụ để
thực hiện ý đồ gây ảnh hởng chính trị trong thời gian ngắn. Chính sách
viện trợ của Mỹ nhằm một mặt dùng viện trợ kinh tế để bày tỏ sự thân
thiện, tiến đến gần gũi thân thiết về chính trị, mặt khác, tiếp cận với quan
chức cao cấp của các nớc phát triển để mở đờng cho hoạt động ngoại giao
trong tơng lai. Mỹ lái các nớc nhận viện trợ chấp nhận một lập trờng nào
đó của Mỹ trong ngoại giao và tác động, can thiệp vào sự phát triển chính
trị của các nớc đang phát triển. Viện trợ kinh tế là thủ đoạn chính trong
việc tiến hành thâm nhập văn hoá t tởng đối với các nớc nhận viện trợ.
Chẳng hạn, đòi các nớc nhận viện trợ đề cao vai trò của kinh tế cá nhân,
tiếp nhận t tởng, lối sống của các nớc tài trợ. Viện trợ của các nớc phát

triển không chỉ đơn thuần là việc trợ giúp hữu nghị, mà còn là một công cụ
lợi hại để kiếm lời cả về kinh tế lẫn chính trị cho nớc tài trợ. Những nớc
cấp viện trợ gò ép các nớc nhận phải thay đổi chính sách phát triển cho
phù hợp với lợi ích của bên tài trợ. Vì vậy, khi nhận viện trợ các nớc nhận
viện trợ cần cân nhắc kỹ lỡng những điều kiện của các nhà tài trợ, không
vì lợi ích trớc mắt mà đánh mất những quyền lợi lâu dài. Quan hệ hỗ trợ
phát triển chính thức phải đảm bảo tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ của nhau,
không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng cùng có lợi,
chung sống hoà bình.
1.5. Ưu đãi và trục lợi của ODA :
Cũng nh nhiều nguồn vốn khác, ODA cũng có u đãi và trục lợi riêng :
1.5.1. Ưu đãi của ODA :
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
Vốn ODA có thời hạn cho vay (hoàn trả vốn) dài, có thời gian ân hạn dài
(chỉ trả nợ lãi, cha trả nợ gốc). Vốn ODA của Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân
hàng phát triển Châu á (ADB) có thời gian hoàn lại là 40 năm và thời gian ân hạn
là 10 năm.
Thông thờng, trong nguồn vốn ODA, có một phần là viện trợ không hoàn lại
(tức là cho không). Yếu tố cho không dựa vào thời gian cho vay, thời gian ân hạn
và so sánh mức lãi suất viện trợ với mức lãi suất tín dụng thơng mại. Sự u đãi ở đây
là so sánh với tín dụng thơng mại trong tập quán quốc tế. Cho vay u đãi hay còn
gọi là cho vay mềm. Các nhà tài trợ thờng áp dụng nhiều hình thức khác nhau để
làm mềm khoản vay, chẳng hạn kết hợp một phần ODA không hoàn lại và một
phần tín dụng gắn với điều kiện thơng mại thành tín dụng hỗn hợp.
Tính u đãi của ODA còn đợc thể hiện ở chỗ nó chỉ dành cho những nớc
đang và chậm phát triển, vì mục tiêu phát triển.
Thông thờng, mỗi nớc cung cấp viện trợ đều có những chính sách riêng của
mình, họ tập trung vào một số lĩnh vực mà họ quan tâm hay có khả năng (về công
nghệ, kinh nghiệm quản lý ). Đồng thời, mục tiêu u tiên của các nớc cung cấp
ODA cũng có thể thay đổi theo từng giai đoạn cụ thể. Vì vậy, nắm đợc hớng u tiên

và tiềm năng của các nớc, các tổ chức cung cấp ODA là rất cần thiết.
1.5.2. Trục lợi của ODA :
Các nớc viện trợ đều không quên mu cầu lợi ích cho mình, vừa gây ảnh h-
ởng chính trị, vừa đem lại lợi nhuận cho hàng hoá, dịch vụ, và t vấn trong nớc. Bỉ,
Đức và Đan Mạch yêu cầu khoảng 50% viện trợ phải mua hàng hoá và dịch vụ của
nớc mình. Canada yêu cầu cao nhất (tới 65%); Thụy Sĩ chỉ yêu cầu 1,7%, Hà Lan
2,2%, hai nớc này đợc coi là những nớc có tỷ lệ ODA yêu cầu phải mua hàng hoá
và dịch vụ của nhà tài trợ thấp và thấp hơn cả là New Zealand 0%. Nhìn chung,
22% viện trợ của DAC phải đợc sử dụng để mua hàng hoá và dịch vụ của các quốc
gia viện trợ
1
.
1
Nguồn Tạp chí Nghiên cứu Kinh tế số 268 tháng 9/2000
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
1.6. Phân loại ODA:
Tuỳ theo từng tiêu chí phân loại mà ngời ta có thể phân loại ODA nh sau:
1.6.1. Theo tính chất:
- Viện trợ không hoàn lại: các khoản cho không, không phải trả lại.
- Viện trợ có hoàn lại: các khoản cho vay u đãi (vay tín dụng với điều
kiện mềm)
- Viện trợ hỗn hợp: Gồm một phần cho không, phần còn lại thực hiện
theo hình thức vay tín dụng.
1.6.2. Theo mục đích:
- Hỗ trợ cơ bản: là những nguồn lực đợc cung cấp để đầu t xây dựng cơ
sở hạ tầng kinh tế-xã hội và môi trờng. Đây thờng là những khoản cho vay u đãi.
- Hỗ trợ kỹ thuật: là những nguồn lực dành cho chuyển giao tri thức công
nghệ, xây dựng năng lực, tiến hành nghiên cứu cơ bản hay nghiên cứu tiền đầu t
phát triển thể chế và nguồn nhân lực v.v... loại hỗ trợ này chủ yếu là viện trợ
không hoàn lại.

1.6.3. Theo điều kiện :
- ODA không ràng buộc: việc sử dụng nguồn tài trợ không bị ràng buộc
bởi nguồn sử dụng hay mục đích sử dụng.
- ODA có ràng buộc:
+ Bởi nguồn sử dụng: có nghĩa là việc mua sắm hàng hoá, trang thiết bị
hay dịch vụ bằng nguồn vốn ODA chỉ giới hạn cho một số công ty do nớc ngoài
tài trợ sở hữu hoặc kiểm soát (đối với viện trợ song phơng), hoặc các công ty của
các nớc thành viên (đối với viện trợ đa phơng).
+ Bởi mục đích sử dụng: chỉ đợc sử dụng cho một số lĩnh vực nhất định
hoặc một số dự án cụ thể.
- ODA có thể ràng buộc một phần: một phần chi ở nớc viện trợ, phần còn
lại chi ở bất kỳ nơi nào.
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
1.6.4. Theo hình thức:
- Hỗ trợ dự án: là hình thức chủ yếu của ODA để thực hiện các dự án cụ
thể, có thể là hỗ trợ kỹ thuật, có thể là cho không hoặc cho vay u đãi.
- Hỗ trợ phi dự án gồm các loại hình nh sau:
+ Hỗ trợ cán cân thanh toán: thờng là hỗ trợ trực tiếp (chuyển giao tiền
tệ) hoặc hỗ trợ hàng hoá, hỗ trợ nhập khẩu. Ngoại tệ hoặc hàng hoá đợc chuyển
vào qua hình thức này có thể đợc sử dụng để hỗ trợ cho ngân sách.
+ Hỗ trợ trả nợ.
+ Viện trợ chơng trình: là khoản ODA dành cho một mục đích tổng quát
với thời gian nhất định mà không phải xác định một cách chính xác nó sẽ đợc sử
dụng nh thế nào.
1.7. Các nhà tài trợ ODA:
Hiện nay có nhiều nớc và tổ chức quốc tế cho vay, cung cấp tài trợ ODA.
Nhìn chung, các nớc đều có chiến lợc tài trợ riêng, đồng thời cũng có những điều
kiện về thủ tục, quy chế cung cấp tài trợ khác nhau. Tiềm lực kinh tế là yếu tố
quan trọng nhất quyết định đến lợng vốn cho vay. Tuy nhiên, nguồn vốn vay và
cung cấp tài trợ còn bị ảnh hởng bởi các yếu tố:

- Quan điểm chính trị, quan điểm cộng đồng rộng rãi dựa trên vấn đề
nhân đạo và mối quan tâm đến việc ổn định tình hình kinh tế xã hội
quốc tế.
- Mối quan hệ truyền thống đối với các nớc khác.
- Tầm quan trọng của các nớc đang phát triển với t cách bạn hàng (thị
trờng, nơi cung cấp nguyên vật liệu, lao động).
- Chính sách đối ngoại, an ninh, lợi ích kinh tế xã hội.
- Các nhà tài trợ ODA gồm các nớc tài trợ song phơng và các tổ chức
tài trợ đa phơng
1.7.1. Các nớc tài trợ song phơng:
a. Các nớc thành viên Hội đồng tơng trợ kinh tế (SEV, CMEA):
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
Trong hai thập kỷ qua, Liên Xô (cũ) là nớc viện trợ ODA lớn nhất cho Việt
Nam: 12,6 tỷ Rup chuyển nhợng. Nhng đến năm 1990, Liên Xô (cũ) tan rã, kéo
theo các nớc xã hội chủ nghĩa Đông Âu sụp đổ, CMEA giải thể khiến cho nguồn
tài trợ này bị chấm dứt.
b. Các nớc thuộc tổ chức OECD:
Nguồn vốn ODA có nguồn gốc chủ yếu từ các nớc OECD. Tổ chức OECD
gồm 24 nớc thành viên, là những nớc công nghiệp phát triển, những nớc xuất khẩu
t bản và cung cấp ODA cho các nớc đang phát triển, gồm: Anh, áo, Bỉ, Bồ Đào
Nha, Canada, Đan Mạch, Đức, Hà Lan, Mỹ, Nhật Bản, New Zealand, Na Uy,
Pháp, Phần Lan, Tây Ban Nha, Thụy Điển, Thụy Sĩ, ...
Các nớc thuộc tổ chức OECD có tiềm lực kinh tế lớn, đồng thời cũng là
những nớc cung cấp ODA chủ yếu trên thế giới. Tuy giá trị tuyệt đối còn thấp song
Thụy Điển và Hà Lan lại là những nớc có tỷ lệ đóng góp vào nguồn vốn này cao
nhất so với GDP của nớc mình (0,89% và 0,98% so với mức trung bình 0,36% của
toàn bộ tổ chức OECD). Đối với việc tài trợ nguồn vốn ODA, vai trò quan trọng
hàng đầu vẫn là Hoa Kỳ và Nhật Bản (10.141 tỷ USD và 9.134 tỷ USD vào năm
1988). Những năm gần đây, vai trò của Hoa Kỳ giảm tơng đối; còn vai trò của
Nhật Bản tăng lên và trở thành nguồn đóng góp quan trọng nhất

2
.
c. Các nớc đang phát triển:
Hiện nay, một số nớc đang phát triển cũng cung cấp ODA nh ấn Độ, Trung
Quốc, Đài Loan, Thái Lan, ... Việc tài trợ ODA của các nớc này còn chịu tác động
của nhiều yếu tố khác nhau nh: quan điểm chính trị, quan điểm cộng đồng, nhân
đạo, ổn định kinh tế- xã hội quốc tế. Nhng nhìn chung lợng tài trợ của những nớc
này nhỏ, không đáng kể.
2
Nguồn Tạp chí Nghiên cứu Kinh tế số 268 tháng 9/2000
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
1.7.2. Các tổ chức tài trợ đa phơng:
Các tổ chức tài trợ đa phơng đang hoạt động gồm có các tổ chức thuộc hệ
thống Liên Hợp Quốc, Liên minh Châu Âu, các tổ chức phi chính phủ và các tổ
chức tài chính quốc tế.
a. Các tổ chức thuộc Liên Hợp Quốc:
Hầu hết viện trợ của các tổ chức thuộc hệ thống Liên Hợp Quốc (UNDP,
UNESCO, UNICEF, WEP, ...) đều đợc thực hiện dới hình thức viện trợ không
hoàn lại, u tiên cho cho các nớc đang phát triển có thu nhập thấp và không ràng
buộc về các điều kiện chính trị nặng nề. Viện trợ thờng tập trung cho các nhu cầu
có tính chất xã hội nh xoá đói giảm nghèo, y tế, giáo dục, văn hoá- xã hội, sức
khoẻ- dân số, bảo vệ môi trờng...
b. Liên minh Châu Âu (EU):
EU là tổ chức có tính chất kinh tế xã hội của 15 nớc công nghiệp phát triển ở
châu Âu, EU có quỹ lớn, song chủ yếu u tiên viện trợ cho các thuộc địa cũ ở châu
Phi, Nam Thái Bình Dơng. Những lĩnh vực mà EU coi trọng là dân số, bảo vệ môi
trờng, phát triển dịch vụ, phát triển nguồn nhân lực, xoá đói giảm nghèo.
c. Các tổ chức phi chính phủ (NGOs- Non Governmental Organization):
Trên thế giới hiện có hàng trăm tổ chức NGOs hoạt động theo các tôn chỉ,
mục đích khác nhau: nhân đạo, tri thức, y tế, tôn giáo. Các tổ chức NGOs thờng có

số vốn nhỏ, chủ yếu dựa vào nguồn quyên góp hoặc nhờ sự tài trợ của các chính
phủ, thờng muốn hoạt động giữa các cá nhân với cá nhân của nớc viện trợ và các n-
ớc nhận viện trợ. Quy mô viện trợ thờng nhỏ, khả năng cung cấp viện trợ và thực
hiện viện trợ thay đổi tuỳ từng thời kỳ nhng thủ tục viện trợ thờng đơn giản, thực
hiện lại nhanh.
d. Các tổ chức tài chính quốc tế:
- Ngân hàng thế giới (WB- World Bank):
- Ngân hàng phát triển Châu á (ADB- Asian Development Bank)
- Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF- International Monetary Fund)
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
- Tổ chức các nớc xuất khẩu dầu mỏ (OPEC)
2. Các khâu chủ yếu trong quá trình thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA.
Từ tình hình tiếp cận và sử dụng nguồn vốn ODA trong thời gian qua có thể
nhận xét rằng thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA là một quá trình với nhiều công
việc khác nhau, có thể biểu đạt thành 3 khâu chủ yếu:
- Thu hút ODA
- Giải ngân ODA
- Sử dụng ODA
2.1. Thu hút ODA
Đây chính là quá trình vận động các nhà tài trợ để có thể có đợc nguồn tài
trợ ODA. Quá trình vận động ODA này có thể đợc tiến hành ở nhiều cấp khác
nhau. Đó là thông qua các diễn đàn nh Hội nghị nhóm t vấn vì hỗ trợ phát triển
dành cho Việt Nam, các hội nghị điều phối viện trợ ngành, các cuộc tiếp xúc giữa
các địa phơng, cán bộ, các dự án với các nhà tài trợ trên cơ sở quy hoạch ODA, ch-
ơng trình đầu t công cộng, quy hoạch phát triển kinh tế, xã hội của các địa phơng,
quy hoạch phát triển ngành Ngoài ra cần tìm hiểu và nắm vững các chính sách
và những lĩnh vực u tiên cung cấp ODA của từng nhà tài trợ, nắm đợc xu hớng và
theo dõi sự vận động của tỷ giá hối đoái. Đặc biệt trong xu thế tổng nguồn vốn
ODA của thế giới ít có xu hớng gia tăng đáng kể, điều kiện cung cấp giảm bớt tính
u đãi, có sự cạnh tranh giữa các nớc đang phát triển trong việc tiếp nhận ODA thì

việc làm thế nào để thu hút đợc nhiều nguồn vốn ODA là vô cùng quan trọng, đòi
hỏi sự phối hợp của tất cả các bộ, ngành, và các địa phơng.
2.2. Giải ngân ODA
Sau khi đã thu hút đợc nguồn vốn ODA thì vấn đề giải ngân ODA cũng là
vấn đề rất đáng lu tâm. Số Rẫn ODA giải ngân cho từng ngành, lĩnh vực, dự án sẽ
phộ thuộc vào chiến lợc phát triển#kinh tế-Ôxã hội giai đoạn đó và ớêu cầu cần
đầu t của ngành. ểăn cứ vào hớnz dẫn củaẵBKH & ĐT, bộ, ngành, cơ quan nào có
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
nhu cầu về ODA thì lập công văn đề nghị và kèm theo đề cơng dự án, tham khảo ý
kiến của các cơ quan tổng hợp và các bộ có liên quan trình lên để Chính phủ quyết
định. Sau khi Thủ tớng Chính phủ phê duyệt danh mục dự án ODA, BKH & ĐT
thông báo cho bên nớc ngoài. Trờng hợp bổ sung, điều chỉnh danh mục dự án sử
dụng ODA đã đợc Thủ tớng Chính phủ phê duyệt, BKH & ĐT phải trình lại trên cơ
sở tổng hợp ý kiến bằng văn bản của các cơ quan có nhu cầu ODA và thoả thuận
của bên nớc ngoài. Trờng hợp ngoại lệ, bên nớc ngoài chủ động đề xuất dự án với
cơ quan có nhu cầu ODA, BKH & ĐT trình Thủ tớng Chính phủ quyết định trên cơ
sở ý kiến bằng văn bản của cơ quan có nhu cầu về vốn ODA và đề cơng dự án kèm
theo. Từ đó, số tiền giải ngân sẽ đợc bên nớc ngoài quyết định.
2.3. Sử dụng ODA
Sau khi đã thu hút đợc nguồn vốn ODA, công việc giải ngân cũng đã bắt đầu
tiến hành thì việc sử dụng nguồn vốn ODA nh thế nào là rất quan trọng, quyết định
hiệu quả của toàn bộ công việc. Số vốn ODA đã đợc giải ngân sẽ đợc Chính phủ
lên kế hoạch phân bổ sử dụng cho các ngành, lĩnh vực, dựa trên yêu cầu phát triển
của ngành cũng nh của đất nớc. Từ đó, các bộ ngành lại lên những kế hoạch cụ thể
theo định hớng u tiên cho các vấn đề cần giải quyết trớc. Đồng thời, từ trung ơng
đến địa phơng phải lập ra bộ máy quản lý hệ thống các vấn đề, các chơng trình, dự
án có liên quan đến nguồn vốn ODA. Hệ thống quản lý này sẽ thờng xuyên theo
dõi, giám sát xem nguồn vốn ODA đã đợc phân bổ cho các ngành, các lĩnh vực đ-
ợc sử dụng nh thế nào, từ đó rút ra những kết quả đã đạt đợc và những vấn đề cần
khắc phục. Tất cả những công việc trên luôn đợc tiến hành phối hợp giữa hai phía

là Việt Nam và phía nhà tài trợ nớc ngoài.
3. Vai trò của nguồn vốn ODA đối với sự phát triển đất nớc.
Thời gian qua, nguồn vốn ODA đã có ý nghĩa quan trọng và có tác dụng tích
cực đối với sự phát triển kinh tế xã hội nớc ta.
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
Thứ nhất, nhờ sự tiếp nhận nguồn vốn ODA mà chúng ta đã có điều kiện tạo
lập một môi trờng thuận lợi cho sự phát triển đất nớc nói chung. Do những đặc
điểm mang tính chất u đãi, nguồn vốn ODA đợc Chính phủ sử dụng vào các mục
đích:
- Thực hiện các chơng trình đầu t quốc gia, đặc biệt là các dự án cải tạo,
nâng cấp, hiện đại hoá kết cấu hạ tầng kinh tế- xã hội để làm nền tảng
vững chắc cho ổn định và tăng trởng kinh tế, thúc đẩy đầu t của t nhân
trong và ngoài nớc.
- Cải thiện chất lợng giáo dục, y tế, môi trờng sinh thái dinh dỡng.
- Bù đắp thâm hụt trong cán cân thanh toán quốc tế (do nhập siêu) để
Chính phủ có đủ thời gian để quản lý tốt hơn ngân sách trong giai đoạn
cải cách hệ thống tài chính hay chuyển đổi hệ thống kinh tế (viện trợ
để điều chỉnh cơ cấu).
- Thực hiện các chơng trình nghiên cứu tổng hợp nhằm hỗ trợ cho Chính
phủ Việt Nam hoạch định chính sách hay cung cấp thông tin cho đầu t
t nhân bằng các hoạt động điều tra, khảo sát, đánh giá tài nguyên, hiện
trạng kinh tế- kỹ thuật- xã hội các ngành, các vùng lãnh thổ.
Nhờ thế mà nớc ta cải thiện đợc điều kiện về cơ sở hạ tầng, y tế, giáo dục,
môi trờng; khung thể chế và pháp lý cho các ngành cụ thể cũng đợc xây dựng và
tăng cờng hơn, tạo thuận lợi cho sự phát triển đất nớc.
Thứ hai, nhờ có nguồn vốn ODA mà đã khuyến khích thu hút đầu t trong và
ngoài nớc, đặc biệt là nguồn vốn đầu t trực tiếp nớc ngoài FDI. Một trong các khó
khăn lớn của các nhà đầu t nớc ngoài và các nhà đầu t trong nớc khi có nhu cầu
đầu t vào Việt Nam là điều kiện cơ sở hạ tầng còn quá yếu kém khiến cho chi phí
sản xuất và chi phí bán hàng cao hơn dự tính, giảm tính sinh lãi và tính khả thi của

việc đầu t. Thậm chí, nhiều nhà đầu t còn phải tự xây dựng nguồn cung cấp điện
cho mình, đặc biệt là ở các khu công nghiệp. Các nhà đầu t trong và ngoài nớc
cũng luôn lo lắng tới tính ổn định của môi trờng kinh tế vĩ mô, môi trờng pháp lý,
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
v.v ... Các tổ chức tài chính quốc tế, Chính phủ nhiều nớc cung cấp ODA cho Việt
Nam với khối lợng cam kết cho vay lớn thể hiện sự tin tởng của các bên cung cấp
ODA vào sự phát triển của Việt Nam, kéo theo lòng tin của một loạt các nhà đầu t
t nhân. Đồng thời, nguồn vốn ODA góp phần xây dựng các cơ sở hạ tầng quan
trọng cho nền kinh tế và giải quyết các khó khăn tài chính của Chính phủ Việt
Nam, góp phần giảm nhẹ và xua tan những mối lo lắng của các nhà đầu t, làm họ
quan tâm hơn khi đầu t vào Việt Nam. Hơn nữa, việc hình thành và thực hiện các
chơng trình, các dự án có vốn ODA đã tạo ra những cơ hội lớn cho các công ty, các
nhà sản xuất trong và ngoài nớc, đó là tạo ra nhu cầu lớn về các loại dịch vụ và
hàng hoá đủ loại. Các nhu cầu này đợc đảm bảo tơng đối chắc chắn về khả năng
thanh toán nh các chơng trình có vốn ODA đã từng đợc thực hiện trên thế giới và
các nớc xung quanh Việt Nam. Vì vậy, có thể nói Việt Nam là mảnh đất vàng cho
các nhà đầu t trong và ngoài nớc. Đối với nớc ta, nhu cầu về vốn để thực hiện công
cuộc CNH NĐH rất lớn. Vì vậy, chúng ta cần phải tranh thủ mọi nguồn vốn,
trong đó có cả nguồn vốn ODA và các nguồn viện trợ khác. Trong những năm trớc
đây, nguồn viện trợ chủ yếu là từ các tổ chức NGOs và nguồn ODA từ các nớc
thuộc Hội đồng tơng trợ kinh tế (lớn nhất là Liên Xô cũ) và các nớc DAC, OPEC
(3 tỷ USD thời kỳ 1980- 1981 và 3,9 triệu USD thời kỳ 1995- 1996). Gần đây, chỉ
riêng việc Nhật Bản tăng vốn ODA đã thúc đẩy các nhà đầu t Nhật Bản tăng nhanh
vốn FDI. Với việc Mỹ xoá bỏ cấm vận và với những thành tựu đạt đợc trong việc
thực hiện chiến lợc kinh tế- xã hội và hoạt động đối ngoại vừa qua, chúng ta có cơ
hội dự đoán rằng nguồn vốn ODA sẽ tiếp tục tăng lên cùng với nguồn FDI.
Thứ ba, nguồn vốn ODA đã góp phần nâng cao điều kiện sống cho ngời dân.
Mục tiêu chủ yếu của các dự án hay chơng trình sử dụng nguồn vốn ODA đều
nhằm cải thiện sống cho ngời dân, tăng phúc lợi công cộng và cải thiện điều kiện
môi trờng. Nhờ có nguồn vốn ODA, điều kiện về cơ sở hạ tầng, y tế, giáo dục và

môi trờng đã đợc nâng lên, nên đời sống của ngời dân Việt Nam cũng dần đợc cải
thiện. Theo một cuộc điều tra của UNDP, SIDA, WB cùng phối hợp với Chính phủ
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
Việt Nam thực hiện cho thấy vào năm 1992- 1993, 58,1% dân số Việt Nam sống
dới mức nghèo đói, nhng đến năm 1998 thì thu nhập thực tế bình quân của các hộ
gia đình đã tăng lên 39% và tỷ lệ hộ nghèo đã giảm gần một nửa xuống còn 37,4%
và năm 2002 tỷ lệ này chỉ còn là 28,9%. Thêm vào đó, nguồn vốn ODA cũng đã
làm cho một số chỉ tiêu kinh tế- xã hội trở nên tốt hơn nh: số trẻ sơ sinh tử vong
giảm xuống, số ngời chết do các bệnh có thể phòng ngừa cũng thấp hơn rất nhiều..
do hệ thống chăm sóc y tế cho ngời dân đợc cải thiện, ngời dân đợc hởng một cuộc
sống đầy đủ hơn. Nhờ những thành tựu của giáo dục và các lĩnh vực xã hội khác
mà chỉ số phát triển con ngời HDI của nớc ta theo bảng xếp loại của UNDP 10
năm gần đây cũng đã có những tiến bộ đáng kể: từ 0,456 xếp thứ 121 tăng lên
0,682 xếp thứ 101/174, có nghĩa là vợt lên 19 bậc
3
. Đó là nhờ một phần không nhỏ
vào vai trò của nguồn vốn ODA đầu t cho các ngành, các lĩnh vực của nớc ta trong
thời gian qua.
II. Vai trò của nguồn vốn ODA đối với ngành giáo dục ở
Việt Nam
1. Vị trí ngành giáo dục đối với sự phát triển đất nớc.
Từ xa, Chính phủ và nhân dân Việt Nam đã có truyền
*
thống hiếu học và luôn
đề cao giá trị của giáo dục đối với sự nghiệp phát triển của đất nớc nên giáo dục
vốn luôn đợc coi là trọng tâm của quá trình phát triển, vì giáo dục giúp con ngời
phát triển, sử dụng và tăng cờng đợc năng lực của mình, giúp họ có khả năng quyết
định và tham gia vào quá trình biến đổi của bản thân và của cả xã hội. Hơn nữa,
giáo dục cũng là trọng tâm của quá trình nỗ lực vì một xã hội công bằng hơn, tốt
đẹp hơn. Vì thế, đầu t vào giáo dục không những mang lại lợi ích cho công dân, mà

còn có ý nghĩa tích cực đối với toàn thể nền kinh tế nớc ta.
Đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay, giai đoạn cần đẩy mạnh xây dựng sự
nghiệp xây dựng CNH HĐH đất nớc thì vị trí ngành giáo dục lại càng trở nên
3
Nguồn : Hớng dẫn về quan hệ quốc tế trong giáo dục BGD&ĐT NXB Giáo dục 2002.
*
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
quan trọng hơn. Chính trong Văn kiện đại biểu toàn quốc lần thứ VIII cũng đã
khẳng định để đảm bảo thành công của sự nghiệp này, cần phải lấy việc phát huy
nguồn nội lực con ngời làm yếu tố cơ bản cho sự phát triển nhanh và bền vững.
Nh vậy, thông qua giáo dục và đào tạo dân trí thành nguồn lực con ngời, trong đó
có cả ngời tài, là sức mạnh nội sinh của từng ngời, của cả cộng đồng, của cả dân
tộc và cả đất nớc Việt Nam.
Tại Đại hội Đảng lần thứ VIII (1996), các đại biểu cũng đã nhất trí quyết định
đa nớc ta vào một thời kỳ phát triển mới- thời kỳ đẩy mạnh CNH HĐH đất nớc.
Và việc thực hiện công cuộc CNH HĐH bằng giáo dục, đào tạo, bằng khoa học
công nghệ là t tởng của thời đại ngày nay. Vì thế, dựa trên tình hình thực tế của đất
nớc cũng nh những yêu cầu của thời đại, Đảng ta cũng đã chọn giáo dục và đào
tạo, khoa học và công nghệ làm khâu đột phá của thời kỳ mới. Hơn nữa, thực tế
phát triển của các nớc trong khu vực đã chứng minh một điều rằng phát triển giáo
dục phải luôn đi trớc một bớc so với phát triển kinh tế. Vì vậy, việc đầu t phát triển
giáo dục là rất quan trọng.
Nghị quyết của Đảng còn khẳng định: đầu t cho giáo dục là đầu t cơ bản
quan trọng nhất, không chỉ về tài chính mà là đầu t về mọi mặt. Do đó, sự u tiên
cho giáo dục phải thể hiện bằng sự u tiên về chính sách, u tiên về đội ngũ cán bộ
và u tiên về quản lý. Nếu thực hiện đợc những u tiên đó thì giáo dục mới đúng là
quốc sách hàng đầu và quốc sách đó mới đợc thực hiện.
2. Các nguồn vốn đầu t cho giáo dục
Với định hớng phát triển sự nghiệp giáo dục đào tạo của Đảng và Nhà nớc là
thực hiện xã hội hoá trong giáo dục đào tạo, đa dạng hoá các hình thức huy động

vốn trong điều kiện nền kinh tế nhiều thành phần trong cơ chế thị trờng có sự quản
lý của Nhà nớc là những tiền đề khẳng định nguồn tài chính đầu t cho sự nghiệp
giáo dục - đào tạo không chỉ bằng nguồn ngân sách Nhà nớc nh trớc đây mà là đa
nguồn.
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
2.1. Các nguồn vốn đầu t cho giáo dục
2.1.1. Nguồn vốn từ ngân sách Nhà nớc
Trong các nguồn vốn đầu t cho giáo dục - đào tạo thì nguồn ngân sách là
quan trọng nhất và chiếm tỉ trọng chủ yếu. Đó là do quan điểm của Nhà nớc coi
đầu t cho giáo dục là đầu t phát triển, đầu t cơ bản quan trọng nhất đợc mọi thành
phần trong xã hội nhất trí cao. Nh trong khoản 1 điều 89 Luật giáo dục đã ghi rõ:
Nhà nớc dành u tiên hàng đầu cho việc bố trí ngân sách giáo dục, đảm bảo tỉ lệ
ngân sách Nhà nớc chi cho giáo dục tăng dần theo yêu cầu phát triển của sự nghiệp
giáo dục. Nguồn đầu t này chủ yếu lấy từ nguồn chi thờng xuyên, nguồn chi phát
triển, xu hớng chung là chi cho giáo dục năm sau tăng hơn năm trớc.
Biểu đồ 1: Xu thế tăng chi ngân sách Nhà nớc cho giáo dục ở Việt Nam
giai đoạn 1993-2002
Đơn vị tính: %
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Tỷ lệ chi cho giáo dục

trong tổng chi NSNN
Nguồn: Bộ Kế hoạch & Đầu t
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
Khoảng 85% chi công cộng cho giáo dục - đào tạo là từ ngân sách Nhà nớc.
Nhà nớc đang cố gắng để nâng tỷ lệ chi cho giáo dục trong ngân sách Nhà nớc lên
ít nhất 18% vào năm 2005 và 20% vào năm 2010. Những khoản chi ngân sách Nhà
nớc này đợc phân bổ rộng rãi theo sự phân bố trách nhiệm hành chính của hai cấp
Chính phủ: Trung ơng và địa phơng.
2.1.2. Nguồn vốn đóng góp của các doanh nghiệp
Thực tiễn của Việt Nam trớc đây cũng nh nhiều nớc cho thấy đào tạo tại nhà
máy, công ty là một hình thức tổ chức đào tạo rất có hiệu quả về ngành nghề và
chất lợng đào tạo gắn với thực tiễn. Qua đó, huy động đợc nguồn vốn đáng kể cho
công việc này. Tuy nhiên, ở Việt Nam sự huy động vốn cho phát triển giáo dục
bằng phơng pháp này còn rất hạn chế. Mới chỉ có những công ty lớn nh FPT, các
công ty kiểm toán ... là thực hiện phơng pháp này. Nhờ thế mà một số sinh viên đã
nắm đợc công việc trớc khi ra làm việc, góp phần tăng hiệu quả công việc, giảm
thời gian đào tạo.
2.1.3. Nguồn vốn đóng góp của nhân dân
Đóng góp của nhân dân trong giáo dục đào tạo cũng là rất lớn, đó chính là
khoản học phí thu đợc từ các cấp và các loại hình đào tạo. Trong điều kiện GDP
bình quân đầu ngời còn thấp và phần lớn dân c Việt Nam còn nghèo, ngân sách
phân bổ cho giáo dục còn hạn hẹp, thì nguồn đóng góp này cũng rất quan trọng
cho giáo dục đào tạo. Đặc biệt, mô hình trờng bán công, dân lập, và t thục với mức
học phí cao hơn các trờng công đang ngày càng mở rộng tạo điều kiện nâng cao
chất lợng giáo dục hơn.
2.1.4. Nguồn vốn đóng góp của tổ chức xã hội
ở Việt Nam có rất nhiều tổ chức xã hội đang hoạt động rất tích cực và có
hiệu quả trong lĩnh vực giáo dục đào tạo. Nhiều tổ chức xã hội nh Liên đoàn lao
động, Hội phụ nữ, Đoàn thanh niên ... có những cơ sở đào tạo riêng nh trờng học,
trung tâm đào tạo. Ngoài ra, những hoạt động của các tổ chức xã hội cho sự phát

triển giáo dục đào tạo thờng đợc thực hiện bởi những hình thức nh lập các quỹ
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
khuyến học và cấp học bổng cho các đối tợng đặc biệt, tổ chức các khoá huấn
luyện cho hội viên, cung cấp các dịch vụ giáo dục đào tạo cho các nhóm dân c bị
thiệt thòi nh quỹ hỗ trợ tài năng trẻ, quỹ học bổng Nguyễn Thái Bình, quỹ học
bổng của hội sinh viên ...
2.2. Nguồn vốn đầu t từ ngoài nớc
2.2.1. Nguồn vốn ODA
Trong tất cả các nguồn vốn từ ngoài nớc đầu t cho giáo dục, thì nguồn vốn
ODA là nguồn vốn quan trọng nhất và cũng chiếm tỉ lệ đáng kể nhất (thờng chiếm
10-15% kinh phí đầu t cho giáo dục). Những nớc, những tổ chức quốc tế nh WB,
ADB, UNDP, UNESCO, UNICEF, Hiệp hội các trờng Đại học và Viện nghiên cứu
các nớc nói tiếng Pháp (AUPELF_ UREF), Viện công nghệ Châu á (AIT), Tổ
chức Bộ trởng giáo dục các nớc Đông Nam á (SEAMEO) ... là những nhà tài trợ
ODA chủ yếu cho ngành giáo dục. Nguồn vốn ODA này đợc phân bổ cho các cấp
và các lĩnh vực đào tạo theo tỉ lệ thay đổi tuỳ theo từng năm. Nguồn vốn ODA đầu
t cho giáo dục này tăng nhanh vào những năm 1990, với những dự án đầu t có mục
tiêu rất đa dạng, phong phú và kích cỡ dự án cũng rất khác nhau. Có dự án có tổng
vốn đầu tới hơn 100 triệu USD (dự án giáo dục Đại học vay vốn của WB) kéo dài
hơn 5 năm, cũng có cả những dự án chỉ vài chục ngàn USD (dự án cấp trang thiết
bị học tiếng cho trờng Đại học Ngoại ngữ Hà Nội) nhng lại giải quyết đợc những
vấn đề thiết thực và cụ thể cho ngành giáo dục. Nhờ những dự án quốc tế này mà
BGD & ĐT đã thực hiện đợc các mục tiêu quan trọng, góp phần nghiên cứu tổng
thể và hoạch định chiến lợc giáo dục - đào tạo Việt Nam, tăng cờng cơ sở vật chất,
trang thiết bị, tài liệu thông tin khoa học cho các cơ sở, nâng cao chất lợng giáo
dục và đào tạo.
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
2.2.2. Nguồn vốn FDI
Cho đến nay, vẫn còn rất ít dự án đầu t trực tiếp nớc ngoài vào lĩnh vực giáo
dục đào tạo ở Việt Nam. Vì thế, chúng ta cần tìm ra những biện pháp để có thể thu

hút phần nào nguồn tài chính này cho giáo dục.
2.2.3. Nguồn vốn huy động từ các doanh nghiệp có vốn đầu t nớc ngoài
Các doanh nghiệp có vốn đầu t nớc ngoài thờng đóng góp vào quỹ đào tạo,
hợp đồng đào tạo với các cơ sở để tăng nguồn tài chính cho giáo dục. Ví dụ nh
công ty tin học NITT, công ty sữa Cô gái Hà Lan... là những công ty đã tài trợ học
bổng cho sinh viên các trờng Đại học và cho học sinh nghèo trong cả nớc.
2.2.4. Đóng góp của những ngời Việt Nam ở nớc ngoài
Những ngời Việt Nam ở nớc ngoài cũng có một phần đóng góp cho giáo dục
đào tạo ở Việt Nam. Họ thờng xuyên đóng góp tài chính cho việc xây dựng mới tr-
ờng lớp cũng nh nâng cấp những phòng học cũ nát. Công ty thơng mại Bến Thành (
Matxcơva - Nga) đã đầu t 500 triệu đồng xây dựng trờng cấp III Thanh Chơng, tỉnh
Nghệ An. Họ cũng có thành lập một số quỹ học bổng dành cho học sinh nghèo
hiếu học hoặc trẻ em có hoàn cảnh khó khăn để tạo điều kiện học tập tốt hơn cho
trẻ em, góp phần giúp đỡ tài chính cho ngành giáo dục.
3. Vai trò của nguồn vốn ODA đối với ngành giáo dục ở Việt Nam.
Nhận thức sâu sắc về vai trò của giáo dục - đào tạo với sự phát triển đất nớc,
ngay trong những năm chiến tranh, bằng nhiều nguồn tài chính, Nhà nớc vẫn đảm
bảo chi ngân sách tối thiểu để phát triển giáo dục, chủ động duy trì, củng cố ổn
định và phát triển giáo dục. Tuy nhiên, do đất nớc còn nghèo, kinh tế cha phát
triển, tổng ngân sách Nhà nớc còn nhỏ nên chi ngân sách của Nhà nớc cho giáo
dục còn thấp so với yêu cầu của ngành giáo dục (hiện mới đáp ứng khoảng 50% -
60% nhu cầu cần thiết). So với ngân sách giáo dục của một số nớc, ngân sách của
giáo dục Việt Nam vào loại thấp nhất trong khu vực (chỉ chiếm 15% tổng chi ngân
sách). Trong khi đó, tỉ lệ này hiện nay ở Trung Quốc là 16,6%; ở Nhật Bản là
Phan Thu Thuỷ - Nhật 2 - K38F
16,7%; Singapore 18,1%; Hàn Quốc 19,6%; Thái Lan và Malaysia đều trên 20%
4
.
Vì thế trong tình hình muốn đẩy nhanh quá trình CNH HĐH đất nớc nh hiện
nay thì Việt Nam cần đẩy mạnh các chơng trình hợp tác quốc tế trong giáo dục -

đào tạo, tranh thủ mọi nguồn lực, đặc biệt là nguồn vốn ODA, qua đó có thể thấy
rõ rằng nguồn vốn ODA đóng một vai trò rất quan trọng trong phát triển giáo dục
ở Việt Nam.
Ngay sau khi thống nhất đất nớc, trong các nhà tài trợ ODA thì UNICEF là
một trong những tổ chức quốc tế đầu tiên đến giúp đỡ ngành giáo dục. Sự hỗ trợ
của giai đoạn viện trợ khẩn cấp sau năm 1975 tập trung vào sự giúp đỡ về cơ sở vật
chất cho trờng học nh: giúp xây dựng 12 xởng đóng bàn ghế, 78 trung tâm giáo
dục lao động hớng nghiệp, xây dựng 3074 phòng học, trang thiết bị cho 38 trờng
cao đẳng s phạm, 40 trờng mẫu giáo, 41 trờng trung học s phạm, 41 trờng thực
hành. Nhờ có sự giúp đỡ trong giai đoạn đầu này mà cơ sở vật chất ngành giáo dục
đợc cải thiện đáng kể, làm tiền đề cho những sự phát triển của giáo dục sau này.
Kể từ năm 1993 đến nay, nguồn vốn ODA tài trợ cho giáo dục tăng lên nhờ
sự tài trợ của các tổ chức viện trợ đa phơng cũng nh các nớc viện trợ song phơng.
Nhờ có nguồn vốn ODA mà không những quy mô giáo dục không ngừng tăng lên
mà chất lợng giáo dục giáo dục cũng đã có nhiều chuyển biến tích cực, giúp thực
hiện vấn đề xã hội hoá giáo dục cũng nh công bằng xã hội trong giáo dục. Nhờ thế
mà vị thế của giáo dục Việt Nam dần đợc nâng cao trên thế giới. Nh vậy, có thể
nói nguồn vốn ODA đã góp phần quan trọng trong việc giải quyết các khó khăn về
vốn đầu t cho giáo dục trong giai đoạn vừa qua cũng nh trong giai đoạn sắp tới. Vì
thế, chúng ta phải biết sử dụng có hiệu quả nguồn vốn này để nó phát huy tác dụng
tốt hơn nữa những vai trò tích cực của nó đối với ngành giáo dục cũng nh đối với
toàn thể nền kinh tế nớc ta.
4
Nguồn : Phát triển giáo dục và đào tạo nhân tài Nghiêm Đình Vỳ NXB Chính trị Quốc
gia 2002.