Những nhân tố ảnh hưởng tới sự hình thành và phát triển các tập đoàn kinh tế

Trờng đại học kinh tế quốc dân
Khoa kế toán-kiểm toán
Lời mở đầu
Bất kỳ một nên kinh tế nào cũng chịu tác động của những quy luật kinh tế nhất
định. Nền kinh tế thị trờng cũng không nằm ngoài tính tát yếu đó. Với những quy luật
nh quy luật cạnh tranh, quy luật tích tụ và tập trung vốn, quy luật mở rộng sản xuất và
cơ bản là quy luật giá trị thặng d, việc hình thành nên những tập đoàn sản xuất là một
tất yếu khách quan. Sau khi hình thành, những tập đoàn sản xuất lại mang một vai trò
rất quan trọng trong nền kinh tế, trong sự xã hội sản xuất và phát triển lực lợng sản
xuất.
Ngày nay, khái niệm tập đoàn sản xuất không còn phù hợp nữa, trong quá trình
vận động hình thức tập đoàn sản xuất đã phát triển thành những hình thức mới, đa
dạng, hoạt động trong nhiều lĩnh vực. Vì vậy, để tìm hiểu một cách tổng quát, ta có
thể mở rộng phạm vi nghiên cứu, tìm hiểu về tập đoàn kinh tế. Tập đoàn kinh tế là
một tổ chức tiên tiến đại diện cho trình độ phát triển cao của lực lợng sản xuất và
nền kinh tế xã hội. Nó là một thực thể kinh tế thể hiện sự liên kết giữa các thành
viên là các doanh nghiệp có quan hệ với nhau về công nghệ và lợi ích kinh tế nhằm
nâng cao năng lực cạnh tranh và tính chất độc quyền trong khuôn khổ pháp luật.
Nh vậy, ta cũng có thể hiểu, tập đoàn kinh tế cũng là tổ chức độc quyền..
Tập đoàn kinh tế, cũng giống nh mọi hiện tợng kinh tế xã hội khác, đều có quá
trình hình thành và phát triển chịu tác động của hai nhân tố chính:
Một là, quy luật căn bản tác động tới sự hình thành tập đoàn sản xuất; đó chính là sự
biến đổi của quan hệ sản xuất cho phù hợp với trình độ phát triển của lực lợng sản
xuất.
Hai là, tình hình kinh tế xã hội cụ thể của từng quốc gia cũng nh quan điểm chính
sách, yếu tố chính trị gia đình, hay điều kiện kịch sử cụ thể ở từng quốc gia.
Những nhân tố ảnh hởng tới sự hình thành và phát triển các tập đoàn kinh tế 2
Trờng đại học kinh tế quốc dân
Khoa kế toán-kiểm toán
Sau khi tìm hiểu về những nguyên nhận hình thành nên các tập đoàn kinh tế,
chúng ta có thể rút ra nhân tố chủ yếu thúc đẩy sự hình thành và phát triển của các

tập đoàn, đó là trình độ xã hội hóa sản xuất. Kết hợp cơ sở lý luận đó với những mô
hình tập đoàn khác trên thế giới, chúng ta có thể rút ra đợc một bài học kinh nghiệm
hết quý báu cho việc thúc đẩy sự hình thành và phát triển các tập đoàn kinh tế của
Việt Nam nhằm phát triển lực lợng sản xuất, hoàn thành những mục tiêu, nhiệm vụ
đề ra trong giai đoạn quá độ này. Sự hình thành tập đoàn là một quá trình khách
quan, cần thiết cho quá trình phát triển kinh tế hiện nay của Việt Nam, Vì sự quan
trọng đó của hình thức tập đoàn, chúng tôi quyết định chọn vấn đề Những nhân tố
ảnh hởng tới sự hình thành và phát triển các tập đoàn kinh tế làm đề tài cho đề án
lần này. Đè án đợc chia ra làm ba phần chính với những nội dung sau đây:
1, Các nhân tố khách quan ảnh hởng tới sự hình thành và phát triển của tập
đoàn kinh tế.
2, Những yếu tố chính trị gia đình, biểu hiện cạu thể của tình kình kinh tế xã
hội của từng quốc gia..
3, Bài học kinh nhiệm rút ra cho Việt Nam.
Mục lục
Những nhân tố ảnh hởng tới sự hình thành và phát triển các tập đoàn kinh tế 3
Trờng đại học kinh tế quốc dân
Khoa kế toán-kiểm toán
Lời mở đầu ...............................................................................................................2
I. Các nhân tố khách quan .....................................................................................5
1. Nguồn gốc hình thành ...........................................................................................5
2. Bản chất và nguyên nhân .......................................................................................13
3. Biểu hiện cụ thể của sự biến đỏi quan hệ sản xuất ...............................................15
4. Xu hớng vận động của hình thức tập đoàn kinh tế hiện nay..................................17
II. Những yếu tố chính trị, gia đình ảnh hởng tói sự việc phát triển tập đoàn kinh
tế ................................................................................................................................18
1. Quan điểm và chính sách của một số nớc và vùng lãnh thổ về việc phát triển tập
đoàn sản xuất .............................................................................................................18
2. Chính trị và gia đình ...............................................................................................22
3. Lợi thế và rủi ro ......................................................................................................26

III. Việt Nam trên con đờng xây dựng tập đoàn kinh tế. ....................................28
1. Nguyên nhân hình thành những tập đoàn kinh tế Việt Nam. ..............................28
2. Hớng đi các cho tập đoàn Việt Nam ...................................................................29
Kết luận .....................................................................................................................33
Tài liệu tham khảo ......................................................................................................34
I. Các nhân tố khách quan
1. Nguồn gốc hình thành
Những nhân tố ảnh hởng tới sự hình thành và phát triển các tập đoàn kinh tế 4
Trờng đại học kinh tế quốc dân
Khoa kế toán-kiểm toán
Về bản chất sự ra đời của các tập đoàn kinh tế là sự vận động mở rộng và sâu
sắc hơn của các quan hệ sản xuất t bản chủ nghĩa do sự phát triển của lực lợng sản
xuất tác động tới. Nó ra đời trớc hết là do một số điều kiện kinh tế xã hội sau :
Mộtt là: Trình độ tích tụ, tập trung vốn.
Một trong những điều kiện ra đời của chủ nghĩa t bản là, vốn phải đợc tập trung
vào trong tay một nhóm ngời. Lý do là, để tổ chức hoại động theo phơng thức sản xuất
mới, phải có một nguồn vốn tơng đối lớn. Tiếp theo, để tồn tại và phát triển, các xí
nghiệp đó phải luôn luôn mở rộng sản xuất, tăng quy mô của bản thân xí nghiệp.
Chính điều kiện này khiến cho các xí nghiệp phải luôn luôn thực hiện quá trình tích tụ
và tập trung vốn. Ban đầu, tích tụ và tập trung t bản thông qua hiệp tác lao động giản
đơn và sự phân công lao động ngày càng hoàn thiện đã dẫn tới sự ra đời của những xí
nghiệp có qui mô lớn và sự cạnh tranh giữa chúng ngày càng gay gắt. Sự cạnh tranh
gay gắt khiến cho các xí nghiệp bắt buộc phải có một quy mô ngày càng lớn để tồn tại
và tiếp tục phát triển. Kết quả, những xí nghiệp vừa và nhỏ không thể tồn tại độc lập, bị
phá sản hoặc bị thôn tính, sáp nhập vào các xí nghiệp lớn hơn. Mặt khác, khiến cho các
doanh nghiệp buộc phải liên kết với nhau để tăng khả năng cạnh tranh, thậm chí để
thoả hiệp, tránh tổn thất. Cuối cùng, trên thị trờng chỉ còn một số it những xí nghiệp có
quy mô rất lớn, nắm địa vị thông trị cả một ngành, thậm chí nhiều ngành khác nhau.
Quá trình cạnh tranh này lại làm cho quá trình tích tụ t bản đợc đẩy mạnh hơn
một bớc, hình thành nên độc quyền. Vậy là, cạnh tranh đẻ ra độc quyền, độc quyền lại

làm cho cạnh tranh ngày trở nên khốc liệt. Sự tác động qua lại giữa hai xu hớng khiến
cho các tập đoàn kinh tế ra đời, làm tăng tiềm lực kinh tế và khả năng cạnh tranh của
cả tập đoàn cũng nh từng công ty thành viên trong tập đoàn.
Hình thức tập đoàn cho phép huy động đợc lợng lớn nguồn lực vật chất cũng nh
con ngời trong xã hội vào quá trình sản xuất, kinh doanh của tập đoàn, cho phép hạn
chế tối đa sự cạnh tranh giữa các đơn vị thành viên. Cạnh đó, nó giúp cho tập đoàn có
khả năng điều khiển một hay nhiều lĩnh vự kinh tế nào đó của một quốc gia, của một
khu vực hay thậm chí cả thế giới. Thông qua mối liên kết chặt chẽ giữa các công ty
Những nhân tố ảnh hởng tới sự hình thành và phát triển các tập đoàn kinh tế 5
Trờng đại học kinh tế quốc dân
Khoa kế toán-kiểm toán
thành viên, tập đoàn còn tạo điều kiện thuận lợi cho sự thống nhất phơng hớng phát
triển, chiến lợc kinh doanh, chống lại cạnh tranh của các tập đoàn khác, đặt biệt là các
tập đoàn nớc ngoài. Nó thể hiện một trình độ tích tụ và tập trung vốn rất cao.
Quá trình tích tụ và tập trung vốn là một quá trình lâu dài, đợc thực hiện tại rất
nhiều lĩnh vực kinh tế trên thế giới. Hiện nay vốn đang di chuyển nhanh trên thị trờng
quốc tế chủ yếu do quá trình đầu t, mở rộng sản xuất của cá tập đoàn quốc tế. Những
quan hệ ngày càng chặt chẽ về thơng mại, công nghệ truyền thông mới và các sản
phẩm công nghệ tinh xảo ngày càng tăng làm cho các biên giới quốc gia càng dễ thẩm
thấu đối với các luồng tài chính, tạo điều kiện cho các tập đoàn mở rộng hoạt động của
mình. Ưu điểm tiềm tàng của luồng vốn quốc tế hiện nay là sự tích tụ đợc rất lớn, thể
hiện rõ qua sự đóng góp tích cực của đầu t trực tiếp của nớc ngoài vào việc tăng năng
suất ở các nớc tiếp nhận. Tuy nhiên, nó lại tiềm tàng một nguy cơ phụ thuộc rất lớn của
nứơc tiếp nhận luồng vốn đầu t.
ở Việt Nam hiện nay, các tập đoàn kinh tế đã bắt đầu xuất hiện, chủ yếu qua
hai con đờng tích tụ và tập trung vốn. Một là, nhà nứơc thực hiện sự liên kết giữa các
công ty, xí nghiệp có sẵn thành các tập đoàn. Ví dụ nh các tổng công ty 90, 91 là
những mô hình tập đoàn do nhà nớc ta tổ chức. Đây là sự rút ngắn quá trình tích tụ và
tập trung vốn một cách chủ quan có sáng tạo nhằm rút ngắn quá trình phát triển, tạo ra
những nhân tố mầm cho sự phát triển. Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện nay, cách thức này

tỏ ra không có hiệu quả, còn mang tính hình thức. Hai là, có một công ty phát triển
nhanh chóng, tập trung xung quanh một loạt các công ty vệ tinh, cuối cùng hình thành
nên một tập đoàn. Đây là sự phát triển khách quan, theo đúng quy luật nhng lại rất lâu
dài mà tổng công ty may Việt Tiến là một ví dụ. Nh vậy, ở nớc ta hiện nayđang có hai
xu thế tích tụ và tập trung vốn. Mỗi xu hớng đều có u, nhợc điểm và vai trò riêng.
Chúng ta cần phải đánh giá đúng đắn vai trò của cả hai hình thức này.
Bên cạnh nguồn vốn trong nớc, hiện nay, tận dụng sự phát triển của nguồn vốn
quốc tế, chúng ta cũng đã thực hiện việc thu hút các nguồn vốn đầu t từ nớc ngoài vào
Việt Nam đẻ phục vụ sự phái triển. Tuy nhiên, để tránh nguy cơ phụ thuộc, chúng ta
Những nhân tố ảnh hởng tới sự hình thành và phát triển các tập đoàn kinh tế 6
Trờng đại học kinh tế quốc dân
Khoa kế toán-kiểm toán
cần phát triển nguồn vốn trong nớc, phát huy nội lực. để nâng cao tính cạnh tranh cho
các công ty trong nớc trớc sự thâm nhập của hàng loạt công ty nớc ngoài, vai trò của
các tổng công ty, các tập đoàn trong nớc là rất quan trọng. Bên cạnh đó, các tập đoàn
nội dịa còn là đầu tầu kinh tế giúp cho chúng ta thâm nhạp thị trờng quốc tế, nâng cao
khả năng đầu t, tận dụng các nguồn lực quốc tế. Lý do là, chỉ có một số ít những công
ty lớn, có tiềm lực mạnh mẽ và uy tín cao mới có khả năng tham gia những hợp đồng
mang tính chất quốc tế. Để từ đó, các công ty này thay mặt cho các công ty nội địa
nhận những đơn dặt hàng rồi từ đó, phân phối lại cho các công ty nhỏ ở trong nớc.
Hai là: trình độ chuyên môn hoá, hợp tác hoá kinh doanh.
Khoa học kỹ thuật phát triển làm cho phân công quốc tế và hợp tác chuyên
ngành có xu thế chia nhỏ, đồng thời xuất hiện xu thế phát triển của sản xuất hiện đại
nhất thể hoá quốc tế mà hạt nhân là sự phân công quốc tế hiện đại và tổ chức lại cơ cấu
ngành.
Xu thế hiện nay là sự phân công theo trình độ của trình tự công nghệ trong sản
xuất của nội bộ ngành. Loại phân công này giúp cho, một là các nuớc khác nhau về
quá trình công nghệ sản xuất sẽ tiến hành chuyên môn hóa sản xuất đối với các khâu
của trình tự công nghệ gia công. Hai là các nớc có thể tận dụng u thế tơng đối về tài
nguyên, sức lao động của nớc mình. Khi kinh tế giữa các nớc còn có dự khác biệt lớn

và kinh tế thế giới đang từng bớc tiến tới nhất thể hoá thì sự phân công theo trình độ
quốc tế và công nghệ trong nội bộ ngành đó sẽ trở thành một xu thế lớn
Sự phân công theo mức độ chuyên môn hoá sản xuất các linh kiện phụ tùng của
sản phẩm cũng ngày một rõ rệt. Các nuớc phân công, hợp tác, bổ sung u thế cho nhau.
Ba là: trình độ phát triển của tiến bộ khoa học, kỹ thuật.
Sự phát triển vũ bão của khoa học và công nghệ luôn luôn là nhân tố quan trọng
thúc đẩy kinh tế phát triển. Lý do là nó khiến cho lực lợng sản xuất phát triển mọt cách
không ngừng. Dần dần, khoa học đã ngày càng trỏ thành một nguồn lực lao động cụ
thể. Cụ thể, khoa học kỹ thậu phát triển làm cho:
Những nhân tố ảnh hởng tới sự hình thành và phát triển các tập đoàn kinh tế 7
Trờng đại học kinh tế quốc dân
Khoa kế toán-kiểm toán
Một là, nhiều ngành mới xuất hiện, là những ngành có trình độ tích tụ cao yêu cầu
quy mô sản xuất rất lớn, chỉ có các tập đoàn có khả năng thực hiện sản xuất kinh
doanh nh Công nghệ thông tin, Công nghệ sinh học, vật liệu mới Thành quả của các
ngành này đợc áp dụng rộng rãi và sản xuất và nâng cao mức sản xuất lên rất nhiều.
Hai là, năng suất lao động tăng, tăng giá trị thặng d tơng đối, khả năng tích luỹ t bản
tăng lên, thúc đẩy sự phát triển của nền sản xuất lớn. Bất kể nớc phát triển hay đang
phát triển thì phát triển kinh tế, đặc biệt là phát triển dông nghiệp đều phải dựa vào
Cách mạng khoa học công nghệ, Công nghệ là nguồn lực thúc đẩy sự tiến bộ của khoa
học, công nghệ không ngừng đợc tăng cờng, do đó, hàm lợng khoa học, công nghệ và
công nghiệp thế giới ngày càng cao, sức cạnh tranh của kỹ thuật công nhiệp ngày càng
mạnh, các nớc trên thế giới đều coi trọng chính sách khoa học và công nghệ.
Ba là, thời gian khấu hao tài sản cố định diễn ra nhanh chóng, thời gian cho một phát
minh ra đời rút ngắn lại ví dụ nh bản quyền trí tuệ, các công thức về thuốc, dợc liệu
Điều này khiến cho các thực thể kinh doanh phải kiên kết với nhau để tận dung các
thành tựu của nhau, trao đổi phát minh, giảm thiểu chi phí nghiên cứu và phát triển.
Bốn là, việc nghiên cứu khoa học yêu cầu sự đầu t lớn, có sự phối hợp của nhiều công
ty. Nh đã nói, các ngành mới cần một sự đầu t rất lớn, trong khi đó, tuổi thọ của chúng
lại không đợc bảo đảm do khấu hao vô hình diễn ra quá nhanh. Hơn nữa, mỗi tập đoàn

thờng có những thế mạnh riêng của mình. Vì vầy, khi liên kết, không những họ giảm
đợc chi phí nghiên cứu mà còn có thể tân dụng đợc những phát minh, lợi thế của nhau.
Nhìn nhận về vấn đề này, chúng ta thấy Việt Nam cũng có nhiều bài học. Để
phát triển nhanh nhất, trớc hết chúng ta cần phải đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ
thuật vào hoạt dộng sản xuất. Đây là một thách thức không nhỏ với một quốc gia đi
lên từ nông nghiệp nh chúng ta. Tuy vậy, các tập đoàn kinh tế có những thuận lợi nhất
định trong việc này. Với một tiềm lực tài chính lớn, các tập đoàn kinh tế có thể tiếp
cận với những thành tựu khoa học kỹ thuật mới để đẩy mạnh sản xuất. Một vấn đề nữu
cần phải cân nhắc là, chúng ta nên chọn những dây chuyền công nghệ nh thế nào,
thiên về tính hiện đại năng suất hay sử dụng nhiều lao động?
Những nhân tố ảnh hởng tới sự hình thành và phát triển các tập đoàn kinh tế 8
Trờng đại học kinh tế quốc dân
Khoa kế toán-kiểm toán
Bốn là: trình độ phát triển của các loại thị trờng.
Nền kinh tế thị trờng là nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trờng, theo những
quy luật kinh tế mang những đặc điểm riêng biệt gắn với các loại thị trờng. Nh chúng
ta đã biết, các quy luật kinh tế mang tính chất khách quan nhng nó lại là quy luật xã
hội. Vì vậy sự tác động của quy luật mang tính chất lịch sử cụ thể. Nghĩa là, sự biểu
hiện của quy luật kinh tế còn phụ thuộc vào môi trờng kinh tế mà nó hoạt động, vào
trình độ phát triển của nền kinh tế mà nó điều khiển. Sự hình thành nên các tập đoàn
kinh tế là một quy luật khách quan, tất yếu. Tuy nhiên, nó cũng phải dựu trên những
điều kiện cơ bản mà trình độ phát triển của các loại thị trờng là một nhân tố cơ bản.
Thị trờng tài chính: giúp cho việc lu chuyển, huy động vốn diễn ra dễ dàng. Tr-
ớc đây, tín dụng t bản chủ nghĩa mở rộng là một đòn bẩy mạnh mẽ thúc đẩy tập trung
sản xuất, hình thành nên các công ty cổ phần, tạo tiền đề cho tập đoàn kinh tế xuất
hiện. Nó cũng là điều kiện cho các tập đoàn mở rộng sản xuất kinh doanh của mình
trên nhiều lĩnh vực hơn nhờ các hình thức đầu t ngày càng đa dạng. Bên cạnh đó, luồng
tài chính hiện nay đang lu thông trên khắp thế giới là tiền đề cho sự phát triển của
những tập đoàn mang tính chất xuyên quốc gia, biểu hiện một xu hớng nhất thể hóa
nên kinh tế vùng lãnh thổ, khu vực và toàn cầu.

Thị trờng các yếu tố đầu ra: các tập đoàn kinh tế rất quan tâm tới vấn đề thị tr-
ờng. Đây là yếu tố quyết định cho các tập đoàn có thể hoạt động sản xuất kinh doanh
hiệu quả. Ngoài ra, nó cũng là động lực thúc đẩy các tập đoàn đẩy mạnh sản xuất, mở
rộng thị trờng tiêu thụ hàng hoá của mình. Bên cạnh đó, thị trờng các yếu tố đầu ra
đóng một vai trò quan trọng trong quá trình tích tụ và tập trung vốn của tập đoàn. Lý
do là, lu thông là một khâu rất quan trọng trong phơng thức sản xuất t bản chủ nghĩa.
Khi mà sức sản xuất của các đơn sản xuất kinh doanh vợt quá khả năng của thị trờng,
khâu lu thông không thể thực hiện, giá trị không thể thực hiện, khủng hoảng thừa sẽ
xảy ra, khủng hoảng lại khiến cho hàng loạt doanh nghiệp phải phá sản, các doanh
nghiệp còn lại ra sức đổi mới tài sản cố định, tích tụ và tập trung vốn đợc đẩy nhanh
hơn.
Những nhân tố ảnh hởng tới sự hình thành và phát triển các tập đoàn kinh tế 9
Trờng đại học kinh tế quốc dân
Khoa kế toán-kiểm toán
Thị trờng các yếu tố đầu vào: đây là yếu tố quan trọng của sự phân công,
chuyên môn hoá sản xuất. Bằng việc kết hợp các thị trờng với nhau, các tập đoàn có
thể tận dụng tối đa những nguồn lực với chi phí thấp hơn nhờ lợi thế so sánh. Nó cũng
là cơ sở cho việc hình thành nên những mối liên kết dọc, nhằm tự chủ về đầu vào, đảm
bảo chi phí sản xuất. Bên cạnh đó, việc nắm giữ một đầu vào sản xuất nào đó thờng là
yếu tố đầu tiên của sự dộc quyền, tiến tới việc hình thành các tập đoàn.
Việt Nam đang tìm cách phát triển nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ
nghĩa và tập đoàn kinh tế. Vì vậy việc phát triển, đồng bộ hóa các loại thị trờng là vấn
dề tất yếu, quan trọng nhất. Chúng ta đang tìm cách hình thành nên những thị trờng
đồng bộ, hoạt động theo đúng cơ chế thị trờng, tạo điều kiện khách quan tốt nhất cho
những quy luật kinh tế hoạt động có hiệu quả. Bên cạnh đó cũng rất cần sự quản lý của
nhà nớc mà các tập đoàn kinh tế (tổng công ty 90, 91) là những công cụ đắc lực. Hoạt
dộng cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nớc hiện nay chính là một trong những nỗ lực
của nhà nớc ta nhằm đa yếu tố thị trờng vào trong những doanh nghiệp nhà nớc, trong
đó có các tập đoàn kinh tế.
Năm là: trình độ khu vực hoá, toàn cầu hoá về kinh tế.

Hiểu theo một nghĩa nào đó thì khu vực hóa, toàn cầu hóa là sự thống nhất
những thị trờng mang tính chất quốc tế. Thật vậy, sự xuất hiện của thị trờng chung
Châu Âu là một ví dụ của sự nhất thể hóa nền kinh tế trong khu vực. Nó có tác dụng
mở rộng thị trờng cho các tập đoàn kinh tế khai thác, thúc đẩy sự phân công hóa lao
động trên một diện rộng. Thậm chí nó giúp cho quá trình xuất khẩu t bản đợc diễn ra
dể dàng hơn.
Toàn cầu hoá tạo điều kiện thuận lợi cho khu vực hoá. Các công ty đa quốc gia
cạnh tranh ở qui mô quốc tế đã trở thành một sức mạnh chính trị tác động ủng hộ khu
vực hóa về luật pháp, trong đó họ thấy có khả năng thực tế để giảm thiểu các trở lực
đối với hoạt động bên trong khu vực.
Những nhân tố ảnh hởng tới sự hình thành và phát triển các tập đoàn kinh tế 10
Trờng đại học kinh tế quốc dân
Khoa kế toán-kiểm toán
Toàn cầu hoá cũng tạo thuận lợi cho địa phơng hoá trên thực tế. Sự thích nghi
toàn cầu hoá với những nhu cầu địa phơng, và khu vực hoá việc cung cấp đã tạo ra môi
trờng tài chính thuận lợi cho các doanh nghiệp trớc sự cạnh tranh của các nhóm độc
quyền.
Toàn cầu hoá cũng đã làm tăng thêm vai trò của các khu công nghiệp nằm ở bên
trong mỗi nớc nhng đôi khi cũng vợt ra khỏi khuôn khổ của quốc gia.
Nếu nh sự hình thành nên các tập đoàn trong nớc là biểu hiện của sự thống nhất
sản xuất của một hay nhiều ngành có liên quan tới nhau thì khu vực hóa, toàn cầu hóa
nền kinh tế thể hiện xu hớng thống nhất nền kinh tế khu vực và toàn cầu.
Nằm trong xu hớng chung, Việt Nam hiện nay cũng đang rất cố gắng trong còn
dờng hội nhập kinh tế quan trọng, cí dụ nh sự tham gia vào Asean, sắp tới là
Afta . Điều này ảnh h ởng rất lớn tới sự phát triển của những tập đoàn kinh tế của
Việt Nam. Nó tạo điệu kiện cho họ có khả năng mở rộng thị trờng, huy đọng đợc nhiều
nguồn vốn, học tập kinh nhiệm nớc ngoài. Tất nhiên, nó cũng đặt ra những cấn đề nan
giải cho những doanh nghiệp trong nớc, trong đó có các tập đoàn. Chúng ta sẽ pải chấp
nhận một môi trờng cạnh tranh khốc liệt hơn, sẽ phải phụ thuộc vào thị trờng ngoài n-
ớc, thậm chí có cả nguy cơ phụ thuộc về kinh tế. Vì vậy nó lại càng khiến chúng ta

phải quan tâm đến những td kinh tế vì chúng là những công cụ vật chất tốt nhất cho
chúng ta tự chủ về kinh tế, tận dụng đợc những cơ hội mà việc hội nhập đem lại.
Sáu là: trình độ quản lý vi mô, vĩ mô.
Có thể hiểu, quản lý vi mô chính là sự quản lý quá trình sản xuất kinh doanh
doanh nghiệp, từng tập đoàn. Nó thể hiện ở sự phân công lao đọng, quản lý sản xuất
trong mỗi đon vị. Còn quản lý vĩ mô có thể hiểu là sự quản lý toàn bộ nền kinh tế, th-
ờng do nhà nớc thực hiện.
Trong nền kinh tế t bản chủ nghĩa, mâu thuẫn giữa hai yếu tố này cũng góp phần
hình thành nên những tập đoàn sản xuất. Nếu nh trình đọ quản lý vi mô ngày càng đợc
Những nhân tố ảnh hởng tới sự hình thành và phát triển các tập đoàn kinh tế 11
Trờng đại học kinh tế quốc dân
Khoa kế toán-kiểm toán
nâng cao, nếu sự quản lý vĩ mô không tơng xứng sẽ gây ra tình trạng cạnh tranh vô
chính phủ, không lành mạnh. Chính điều này khiến cho các tập đoàn kinh tế ra đời
trong giai đoạn phát triển đầu tiên của hình thức sản xuất này.
Trong bối cảnh hiện nay, hai yếu tố nàu tác động tới sự hình thành và phát triển
của các tập đoàn kinh tế có phần đi. Các tập đoàn thờng là những tổ hợp các thực thể
kinh tế, có mối quan hệ rất phức tạp, thậm chí chồng chéo dân xen vào nhau. để đảm
bảo quá trình sản xuất kinh doanh, đòi hỏi hệ thống quản lý phải có một trình độ hết
sức cao. Bên cạnh đó, mỗi tập đoàn là một thế lực kinh tế vô cùng to lớn tông bất kỳ
một nền kinh tế nào. Nừu những tập đoàn có sự biến động, nền kinh tế mỗi quốc gia sẽ
bị ảnh hởng nghiêm trọng. Vì vậy, chính phủ mỗi nớc buộc phải có sự quản lý chặt
chẽ, thích hợp với hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh này. Nó không chỉ đòi hởi
trình độ quản lý vĩ mô cao mà còn phải là một sự quản lý thống nhất, tập trung trên
nhiềulĩnh vực.
Trình độ quản lí kinh tế vĩ mô quốc tế đang đợc phục hồi và phát triển, các nền
kinh tế ngày càng phụ thuộc lẫn nhau nên ảnh hởng của các quyết định về chính sách
của một nớc sẽ nhân rộng ra các nớc khác. Mối liên hệ chặt chẽ ngày càng tăng giữa
các nớc trong cùng một khu vực cũng thấy lí do phải tạo ra một mạng lới khu vực
nhằm ngăn chặn và chống lại khủng hoảng kinh tế.

Các tập đoàn kinh tế là công cụ vật chất để nhà nớc điều tiết nền kinh tế. Trình
độ quản lí vi mô, vĩ mô cũng là yếu tố thúc đẩy tập đoàn hình thành và bảo đảm phát
triển vững chắc các tập đoàn kinh tế.
ở Việt Nam hiện nay, chúng ta đã có nhiều cố gắng trong việc nâng cao trình
độ quản lý vi mô lẫn vĩ mô. Về mặt quản lý vi mô, các tập đoàn hiện nay dang xây
dựng những mô hình công ty mẹ công ty con nhằm thể chế hóa mối quan hệ giữa
các thành viên trong tập đoàn. Điều này tất yếu dẫn tới việc nâng cao trình độ quản lý
trong từng tập đoàn. Bên cạnh đó, nhà nớc cũng đang cố gắng xây dựng bộ khung pháp
lý hoàn chỉnh cho hệ thống kinh tế nh các bộ luật về sản xuất kinh doanh, các sắclệnh
về thuế
Những nhân tố ảnh hởng tới sự hình thành và phát triển các tập đoàn kinh tế 12
Trờng đại học kinh tế quốc dân
Khoa kế toán-kiểm toán
Nói tóm lại, tuy chúng ta phân chia những điều kiện hình thành nên tập đoàn
kinh tế thành những điều kiện khác nhau, nhng tất cả những điều kiện đó đều có mối
liên hệ chặt chẽ với nhau, nó đều thể hiện trình độ phát triển của mõi nền kinh tế khác
nhau. Vì vậy, trong quá trình nghiên cứu, chúgn ta nên có một cái nhìn tổng quan, xây
dựng một chiến lợc tổng hợp, xây dựng tất cả những yếu tố cần thiết, khách quan cho
các tập đoàn nới riêng và nền kinh tế nói chung.
2. Bản chất và nguyên nhân:
Nh đã nói, tập đoàn kinh tế là sự vận động mở rộng và sâu sắc hơn của các quan
hệ sản xuất xã hội, của sự xã hội hoá sản xuất cho phù hợp với lực lợng sản xuất xã hội
ở mức phát triển rất cao, nhằm giải quyết mâu thuẫn cơ bản của phơng thức sản xuất t
bản chủ nghĩa: mâu thuẫn giữa nền sản xuất xã hội với sự chiếm hữu t liệu sản xuất
của nhà t bản.
Nền sản xuất bao giờ cũng mang tính xã hội. Trong toàn bộ quá trình phát triển
của lịch sử con ngời, không có hoạt động sản xuất nào diễn ra một cách đơn độc.
Tính xã hội của sản xuất phát triển từ thấp đến cao, gắn với trình độ phát triển
của lực lợng sản xuất.
Bên cạnh đó là sự xã hội hoá sản xuất: xã hội hoá sản xuất là sự liên kết nhiều

quá trình kinh tế riêng biệt thành quá trình kinh tế-xã hội, tồn tại, hoạt động và phát
triển liên tục nh một hệ thống hữu cơ.
Xã hội hoá sản xuất biểu hiện ở các hình thức kinh tế phát triển từ thấp đến cao
của các hình thức sở hữu, của các hình thức tổ chức sản xuất: từ hình thức cartel tới
syndicate, trust
Mâu thuẫn của chủ nghĩa t bản chủ yếu thể hiện qua hai mâu thuẫn sau đây:
Một là, mâu thuẫn giữa tình trạng có tổ chức trong mỗi doanh nghiệp riêng (biểu
hiện là sự phân công lao động ngày càng sâu sắc không chỉ trong từng ngành, từng
Những nhân tố ảnh hởng tới sự hình thành và phát triển các tập đoàn kinh tế 13