Báo cáo "Một số nét khái quát về quyền bình đẳng phụ nữ trong pháp luật Việt Nam " potx

Nghiên cứu - trao đổi
68
Tạp chí luật học
-
Đặc san phụ nữ


(1)




Ths. Nguyễn thanh tâm *
uyn con ngi l khỏi nim rng, bao
gm cỏc quyn ca cỏ nhõn, tp th, ca
nhúm ngi, cng ng ngi trong xó hi.
Trong ú, vi nhng c trng v gii tớnh,
ph n l mt trong nhng nhúm ngi d b
tn thng nht, cn phi c quan tõm, bo
v mt cỏch c bit. Tuy nhiờn, hu ht
cỏc xó hi trờn th gii, ph n thng khụng
nhn c s quan tõm, bo v thớch ỏng
ca xó hi, thm chớ b phõn bit i x, b
ngc ói. T u th k XX n nay, Liờn
hp quc v cỏc t chc quc t khỏc ó ban
hnh nhiu iu c quc t nhm bo v
quyn ca ph n. Trong ú, ni bt nht l
Cụng c v xoỏ b tt c cỏc hỡnh thc phõn
bit i x vi ph n nm 1979 (vit tt l

CEDAW).
Mc ớch ca CEDAW l nhm trao cho
ph n nhng quyn con ngi ó c phỏp
lut quc t tha nhn nhng h khụng c
hng trờn thc t bi s phõn bit i x
vi ph n. Cụng c gii quyt vn bt
bỡnh ng gii theo hng: Khụng ch a ra
nhng quy phm chung, ỏp dng cho c nam
v n m cũn xõy dng nhng quy phm
riờng, cú tớnh cht u tiờn, ch ỏp dng cho
ph n, nhm t c mc tiờu bỡnh ng
v quyn v c hi gia nam v n. ng
thi, Cụng c nờu rừ nhng lnh vc chớnh
cn tp trung xoỏ b s phõn bit i x vi
ph n. ú l: Giỏo dc o to; quan h hụn
nhõn - gia ỡnh; hot ng chớnh tr - xó hi;
hot ng kinh t, vn hoỏ, xó hi; giao dch
dõn s; t cỏch cỏ nhõn trc phỏp lut;
chm súc sc kho; quc tch (ca bn thõn
v con cỏi).
nc ta, k t khi ginh c c lp
nm 1945, mi ch trng, ng li, chớnh
sỏch ca ng v phỏp lut ca Nh nc
u nhm mc tiờu bo v quyn con ngi,
trong ú c bit coi trng quyn ca ph n.
Tớnh n thi im hin nay, Vit Nam ó l
thnh viờn ca hn 30 iu c quc t v
quyn con ngi, trong ú cú nhng iu c
v quyn con ngi ca ph n. iu ú th
hin cam kt mnh m ca ng v Nh

nc ta trc cng ng quc t trờn lnh vc
ny. Hin nay, h thng phỏp lut Vit Nam
ó c bn m bo quyn ca ph n.
Ph n l mt na th gii. S úng gúp
ca ph n vi hnh phỳc gia ỡnh v s phỏt
trin ca xó hi l rt ln lao. Phỏp lut nc
ta, trờn mi lnh vc, luụn bo v quyn bỡnh
ng ca ph n vi nam gii v ó cú cỏc
quy nh c th nhm xoỏ b mi hỡnh thc
phõn bit i x vi ph n.
iu 63 Hin phỏp nm 1992 ó th
hin y ba nguyờn tc ca CEDAW:
Nguyờn tc bỡnh ng nam n, nguyờn tc
khụng phõn bit i x i vi ph n v
nguyờn tc trỏch nhim quc gia. Bờn cnh
Q

* Ging viờn Khoa lut quc t
Trng i hc lut H Ni


Nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí
luật học
-
Đặc san phụ nữ
69

ú, iu 40 quy nh trỏch nhim ca Nh
nc, xó hi, gia ỡnh v cụng dõn trong vic

bo v, chm súc b m v tr em. Cỏc iu
64, 65, 66 quy nh v cỏc vn hụn nhõn -
gia ỡnh. õy chớnh l c s phỏp lớ quan
trng ca vic ban hnh hng lot cỏc vn
bn phỏp lut bo v quyn ca ph n, nh:
B lut dõn s, Lut hụn nhõn v gia ỡnh,
B lut hỡnh s v.v. Nhng quy nh trờn va
th hin c ni dung cỏc iu c quc t
v ph n, va th hin c nột riờng bit
phự hp vi truyn thng vn hoỏ ca dõn tc
ta.
1. Nhng mc quan trng ca vic thc
hin quyn ph n Vit Nam
- Nm 1930: Thnh lp Hi gii phúng
ph n (tin thõn ca Hi liờn hip ph n Vit
Nam).
- Nm 1946: Hin phỏp ln th nht v cỏc
bn Hin phỏp tip theo liờn tc khng nh
quyn bỡnh ng nam n trờn mi lnh vc.
- Nm 1960: Lut hụn nhõn v gia ỡnh
u tiờn c ban hnh, quy nh ch hụn
nhõn mt v mt chng, nam n bỡnh ng
trong gia ỡnh.
- Nm 1982: Vit Nam phờ chun CEDAW.
- Nm 1985: B lut hỡnh s u tiờn
c ban hnh, quy nh mi hỡnh thc vi
phm quyn ca ph n u b trng pht.
- Nm 1988: Quyt nh s 163/HBT yờu
cu cỏc c quan quyn lc nh nc to iu
kin cho Hi liờn hip ph n tham gia qun lớ

cỏc vn xó hi liờn quan n ph n.
- Nm 1993: Ngh quyt 04 ca B chớnh
tr ra mc tiờu nõng cao i sng vt cht,
tinh thn v cng c v trớ xó hi ca ph n.
- Nm 1994: Ch th 37 ca Ban bớ th trung
ng ra mc tiờu ớt nht cú 20% v trớ trong
cỏc c quan ng, Chớnh ph l ph n.
- Nm 1995: B lut lao ng cú mt
chng riờng v lao ng n.
- Nm 1995: Vit Nam kớ Cng lnh
hnh ng quc t vỡ s tin b ca ph n
ti Hi ngh Bc Kinh.
ng thi, trong sut nhng nm qua,
nc ta ó thc hin cỏc Chng trỡnh hnh
ng quc gia vỡ s tin b ca Ph n.
2. Quyn bỡnh ng ca ph n trong
lnh vc phỏp lut dõn s, hụn nhõn v gia
ỡnh
Phỏp lut quy nh nhiu iu khon liờn
quan n quyn ca cụng dõn, khụng phõn
bit cụng dõn nam hay cụng dõn n. iu 52
Hin phỏp nm 1992 khng nh: Mi cụng
dõn u bỡnh ng trc phỏp lut. Bờn
cnh ú, B lut dõn s nm 1995 quy nh
rừ nguyờn tc bỡnh ng trong quan h dõn s
(iu 8), bỡnh ng v quyn nhõn thõn,
quyn s dng t, quyn s hu ti sn hp
phỏp ca cỏ nhõn, quyn bỡnh ng ca v
chng trong vic ng tờn trờn cỏc giy t
ng kớ quyn s hu ti sn, quyn tha k

v li tha k, quyn t do sỏng to.
Khụng ch a ra nhng quy nh chung
ỏp dng cho c nam v n, phỏp lut nc ta
cũn quy nh nhiu iu khon trc tip bo
v quyn ca ph n. Nh nc bo h hụn
nhõn v gia ỡnh, hụn nhõn theo nguyờn tc
t nguyn, tin b, mt v mt chng, v
chng bỡnh ng (Hin phỏp, B lut dõn s,
Lut hụn nhõn v gia ỡnh). Lut hụn nhõn v
gia ỡnh quy nh Nh nc, xó hi v gia
ỡnh cú trỏch nhim bo v ph n, tr em,
giỳp cỏc b m thc hin tt chc nng
cao quý ca ngi m (iu 2); quyn la
chn ni c trỳ ca v chng mt cỏch bỡnh
ng (iu 20); v ngi chng khụng cú
quyn yờu cu xin li hụn khi ngi v ang


Nghiên cứu - trao đổi
70
Tạp chí luật học
-
Đặc san phụ nữ
cú thai hoc ang nuụi con di 12 thỏng
tui (iu 85). Khi li hụn, ti sn chung ca
v chng c phõn chia theo nguyờn tc
bỡnh ng (iu 95). Ngoi ra, v chng bỡnh
ng v quyn v trỏch nhim i vi con cỏi
(iu 34). Trong trng hp li hụn, b v m
vn cú trỏch nhim nh nhau i vi con

chung, khụng ph thuc vo vic a con
sng vi ai (iu 92, 94).
Vi cỏc quy nh nờu trờn, phỏp lut
nc ta ó m bo quyn bỡnh ng nam n
trong cỏc quan h dõn s, hụn nhõn - gia
ỡnh, khụng cú bt c s phõn bit i x no
hoc ph nhn cỏc quyn ca ph n.
3. Quyn bỡnh ng ca ph n trong
lnh vc phỏp lut hnh chớnh
Phỏp lnh x lớ vi phm hnh chớnh quy
nh ph n bỡnh ng vi nam gii trong
vic ỏp dng cỏc bin phỏp x lớ hnh chớnh.
Phỏp lut hnh chớnh cú cỏc quy nh chung
v cỏc ng s, khụng phõn bit nam n.
i vi hnh vi vi phm phỏp lut hnh
chớnh ca ngi vi phm l ph n cú thai,
Phỏp lnh quy nh ú l tỡnh tit gim nh
trỏch nhim hnh chớnh (khon 3 iu 7).
iu ú th hin s quan tõm c bit dnh
cho ph n.
4. Quyn bỡnh ng ca ph n trong
lnh vc phỏp lut hỡnh s
Trong B lut hỡnh s v B lut t tng
hỡnh s, khụng cú iu khon no mang tớnh
phõn bit i x vi ph n. Cỏc vn bn
phỏp lut ny ghi nhn nguyờn tc bỡnh ng
gia nhng ngi phm ti, bt k nam hay
n (iu 3 B lut hỡnh s, iu 4 B lut t
tng hỡnh s).
Ti im h khon 1 B lut hỡnh s quy

nh cỏc hnh vi phm ti i vi ph n cú
thai l mt trong nhng tỡnh tit tng nng trỏch
nhim hỡnh s i vi hnh vi phm ti ú.
Cng theo quy nh ca B lut hỡnh s, cỏc ti
nh ti hip dõm, ti cng dõm, ti cng
dõm vi tr em, ti mua bỏn ph n, búc lt
ph n lm mi dõm u c quy nh vi
cỏc mc hỡnh pht cao nhm trng tr thớch
ỏng nhng k phm ti i vi ph n.
Phỏp lut hỡnh s quy nh mt s bin
phỏp c bit nhm bo v quyn bỡnh ng
gii, chng hn nh ph n phm ti c
giam riờng, c cp thờm tin mua
nhng dựng cn thit cho v sinh ph n.
B lut hỡnh s quy nh khi xột x
khụng ỏp dng hỡnh pht t hỡnh hoc thi
hnh ỏn t hỡnh i vi ph n cú thai hoc
ang nuụi con di 36 thỏng tui khi phm
ti, quy nh ph n phm ti khi cú thai l
mt trong nhng tỡnh tit gim nh trỏch
nhim hỡnh s (khon 1 iu 46).
Bờn cnh ú, B lut hỡnh s cũn quy
nh v cỏc ti phm xõm phm ch hụn
nhõn v gia ỡnh, vi mc hỡnh pht khụng
phõn bit nam n.
5. Quyn bỡnh ng ca ph n trong
lnh vc phỏp lut kinh t, lao ng
V quyn t do kinh doanh, phỏp lut
Vit Nam khụng cú quy nh phõn bit i
x nam n trong kinh doanh, trong vic

thnh lp v qun lớ doanh nghip, thc hin
quyn khi kin v ỏn lao ng, kinh t, vay
tin ngõn hng, th chp ti sn v.v
V vic lm, B lut lao ng khng nh
Vit Nam khụng cú s phõn bit i x
gia ph n v nam gii v quyn c lm
vic (iu 5), v c hi cú vic lm, k c
vic ỏp dng cỏc tiờu chun nh nhau khi
tuyn dng vo lm vic (iu 13, 109, 110,
111). ng thi, cỏc vn bn phỏp lut u
khng nh ph n v nam gii u c tr


Nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí
luật học
-
Đặc san phụ nữ
71

tin thự lao ngang nhau trong nhng cụng
vic cú giỏ tr nh nhau (iu 11).
Ngoi ra, quyn bỡnh ng ca ph n
vi nam gii trong lnh vc phỏp lut v kinh
t, lao ng cũn c th hin cỏc quy nh
to iu kin thun li cho ph n khc phc
s khỏc bit t nhiờn so vi nam gii, chng
hn nh: To iu kin thun li c bit cho
ngi lao ng n khi thai sn; bo him xó
hi i vi lao ng n; trỏch nhim ca Nh

nc v ca ngi s dng lao ng trong
vic m bo quyn lm vic ca ph n.
6. Quyn bỡnh ng ca ph n trong
lnh vc vn hoỏ
Nh nc v xó hi to iu kin cho ph
n nõng cao trỡnh mi mt, to iu kin cho
ph n sn xut, cụng tỏc, hc tp, cha bnh,
ngh ngi v lm trũn bn phn ca ngi m.
Quyn hc tp, nõng cao trỡnh v mi
mt ca ph n c ghi nhn trong nhiu
vn bn phỏp lut nh: Hin phỏp, Lut bo
v, chm súc v giỏo dc tr em; Lut ph
cp giỏo dc tiu hc; Lut hụn nhõn v gia
ỡnh; Lut giỏo dc v.v iu ny hon ton
phự hp vi ũi hi ca iu 10 CEDAW.
Ngoi ra, phỏp lut cũn m bo quyn
nghiờn cu khoa hc, phỏt minh, sỏng ch,
sỏng to vn hc, ngh thut ca ph n v
quyn c tham gia vo cỏc hot ng khỏc
ca i sng vn hoỏ ca ph n
7. Quyn bỡnh ng ca ph n trong
lnh vc xó hi
Trong lnh vc xó hi, ngi ph n cú
quyn c hng ch bo v sc kho v
k hoch húa gia ỡnh. Vn sc khe ca
ngi ph n gn lin vi vn sinh v
k hoch hoỏ gia ỡnh. Mc dự ó cú nhiu
bin phỏp trỏnh thai dnh cho nam gii
nhng trờn thc t, cỏc bin phỏp k hoch
hoỏ gia ỡnh, gim t l phỏt trin dõn s vn

tp trung vo i tng n. Hin nay, vic
khuyn khớch nam gii tham gia thc hin
cỏc bin phỏp k hoch hoỏ gia ỡnh ang
c chỳ trng. iu ú th hin s cụng
bng, bỡnh ng gia ph n v nam gii
trong vn chm súc sc kho. Cỏc quyn
ca ph n c khỏm bnh, cha bnh ph
khoa v phỏ thai theo nguyn vng ó c
quy nh trong iu 44 Lut bo v v chm
súc sc kho nhõn dõn.
Ph n nc ta c bo m nguyờn tc
bỡnh ng gii trong cỏc li ớch phỏt sinh t
gia ỡnh v khụng cú bt kỡ quy nh no th
hin s phõn bit i x gia nam v n
trong th hng cỏc phỳc li phỏt sinh t xó
hi. Nh nc v xó hi cú trỏch nhim bo
v v giỳp cỏc b m thc hin tt chc
nng cao quý ca mỡnh. Phỏp lut quy nh
cho ngi ph n c hng cỏc tr cp
mang tớnh c thự ph thuc vo thiờn chc
lm m ca ngi ph n nh: Ch ngh
chm súc con m, ch tr cp thai sn.
Ngi lao ng n cú quyn hng ch
thai sn, cú quyn ngh trc v sau khi sinh
m vn hng lng, ph cp theo quy nh
ca phỏp lut.
Ngi ph n cũn cú quyn c bo v
danh d, nhõn phm. Nc ta ó cú h thng
phỏp lut tng i hon chnh nhm ỏp
ng cỏc yờu cu v cn c phỏp lớ cho cuc

u tranh phũng chng t nn buụn bỏn v
búc lt ph n lm ngh mi dõm. Tuy nhiờn,
trong giai on hin nay, cựng vi nn kinh
t th trng v s giao lu quc t ngy
cng c m rng, nhng t nn xó hi nh
buụn bỏn ph n, tr em, ma tuý, mi dõm


Nghiên cứu - trao đổi
72
Tạp chí luật học
-
Đặc san phụ nữ
ang cú chiu hng gia tng. Vỡ vy, cn
phi tip tc hon thin h thng phỏp lut v
c bit l cỏc vn bn phỏp lut v hnh
chớnh, nhm bo v quyn ca ph n.
Nh vy, Nh nc ta luụn luụn dnh cho
ngi ph n mi quan tõm c bit, to iu
kin thun li cho ph n, giỳp h cú nhiu
c hi bỡnh ng vi nam gii trờn tt c cỏc
lnh vc ca i sng xó hi. Tuy nhiờn, trờn
phng din lut quc t, khỏi nim quyn
con ngi núi chung v vn quyn con
ngi ca ph n núi riờng khụng phi l vụ
hn. Vic th hng cỏc quyn con ngi
cũn ph thuc v cú th b hn ch bi hai
yu t: Th nht l m bo li ớch cụng
cng v li ớch ca cỏ nhõn khỏc; th hai l
trỡnh phỏt trin kinh t - xó hi, phong tc

tp quỏn ca cỏc quc gia. Phỏp lut Vit
Nam cng th hin nhng vn mang tớnh
nguyờn tc núi trờn.
Cú th núi rng quyn bỡnh ng nam n
Vit Nam c tha nhn khỏ sm. Hin
phỏp v cỏc vn bn phỏp lut Vit Nam ó
ghi nhn y nhng quyn c bn, ph
bin ca ngi ph n. Nhng quy nh ú
ó khng nh a v phỏp lớ ca ph n ngy
cng c m rng trong tt c cỏc lnh vc
ca i sng xó hi Vit Nam. Cú th núi, cú
s tin b rt ln trong phỏp lut nc ta v
quyn con ngi ca ph n. Nu so sỏnh
phm vi quc t, t thu xa xa v ngay
trong thi im hin nay, trong xó hi loi
ngoi vn tn ti ba hỡnh thc bt bỡnh ng
ch yu m Mỏc v ng-ghen ó tng xỏc
nh, ú l bt bỡnh ng v chng tc, giai
cp v gii. Xột riờng v bt bỡnh ng gii,
hu ht cỏc xó hi trờn th gii, s phõn
bit i x vi ph n th hin khp mi
ni: Trong gia ỡnh, ngoi xó hi, ni lm
vic v.v. di rt nhiu hỡnh thc, k c trong
phỏp lut. mt s nc chõu Phi, phn ln
ph n khụng cú thu nhp riờng v mự ch
ng thi phỏp lut quy nh ph n khụng
c vui chi gii trớ mt s cõu lc b,
ph n m ti khon ngõn hng hoc vay tin
ngõn hng phi cú ch kớ ca ngi chng,
trong quan h lao ng ph n c tr

lng thp hn nam gii v.v Ph n luụn
phi chu mt a v thp kộm hn so vi n
ụng, ch vỡ h l ph n. Nhiu nghiờn cu ó
ch ra nguyờn nhõn sõu xa ca tỡnh trng ny
l nhng nh kin v vai trũ gii trong
phong tc, tp quỏn, truyn thng vn hoỏ
ca cỏc dõn tc.
Tuy nhiờn, cn thy rừ rng trờn thc t,
vic thc thi quyn ph n nc ta cha
tht s tng xng vi a v phỏp lớ ca
ngi ph n c xỏc nh trong cỏc quy
nh ca phỏp lut. Ph n nhiu ni, nht
l nụng thụn v min nỳi, vn ang phi
chu nhiu thit thũi trong cuc sng. Do nh
hng khỏ sõu sc nhng t tng, phong tc
tp quỏn lc hu t thi phong kin trong i
sng xó hi Vit Nam hin nay, trong ú cú
nhng quan nim c v thõn phn, v trớ ca
ngi ph n trong gia ỡnh, xó hi, dn n
nhng vi phm, thm chớ rt nghiờm trng,
quyn ca ph n. Chớnh vỡ vy, vic nghiờn
cu, xõy dng v ngy cng hon thin phỏp
lut cng nh vic thc thi phỏp lut nhm
bo m quyn con ngi, trong ú cú quyn
ca ph n, l rt cn thit v l chớnh sỏch u
tiờn ca ng v Nh nc ta./.

(1) . Bi vit cú tham kho sỏch "Quyn ca ph n v
tr em trong cỏc vn bn phỏp lớ quc t v phỏp lut
Vit Nam", Nxb. Chớnh tr quc gia, 2003.