Báo cáo " Chế định giám đốc thẩm dân sự" doc

đặc san về góp ý dự thảo bLTTDS
12
Tạp chí luật học




ThS. Nguyễn Bình *
nguyờn tc, to ỏn ch xột x theo
hai cp: S thm v phỳc thm.
bo m hiu hiu ca bn ỏn, quyt nh
thỡ bn ỏn, quyt nh ca tũa ỏn ó cú hiu
lc phỏp lut phi c thi hnh. Tuy vy,
trờn thc t vỡ nhng nguyờn nhõn khỏc
nhau vn cú nhng bn ỏn, quyt nh ó cú
hiu lc phỏp lut ca tũa ỏn khụng ỳng
n. i vi nhng bn ỏn, quyt nh ú,
nu a ra thi hnh s xõm phm ti quyn
li ca cỏc ng s nờn cn phi c xột
li. Phỏp lut quy nh hai th tc xột li
bn ỏn, quyt nh ó cú hiu lc phỏp lut
ca to ỏn l th tc giỏm c thm v th
tc tỏi thm. Vic xột li bn ỏn, quyt nh
ó cú hiu lc phỏp lut ca tũa ỏn trong
trng hp cú sai lm, vi phm phỏp lut
trong quỏ trỡnh gii quyt v ỏn c gi l
th tc giỏm c thm. Hin nay, cỏc quy
nh ca Phỏp lnh t tng dõn s hin hnh
v th tc giỏm c thm ó c k tha

trong D tho B lut t tng dõn s. Ngoi
ra, trong D tho B lut t tng dõn s cũn
cú mt s quy nh mi nh quy nh v
vic phỏt hin cn c khỏng ngh theo th
tc giỏm c thm, vic thay i b sung, rỳt
quyt nh khỏng ngh, ni dung ca quyt
nh khỏng ngh ca quyt nh giỏm c
thm Cú th núi rng cỏc quy nh v th
tc giỏm c thm trong D tho B lut t
tng dõn s nh vy l khoa hc. Song i
vi mt s quy nh ca ch nh ny vn
cũn cú nhiu ý kin khụng tỏn thnh.
1. V quyn khỏng ngh theo th tc
giỏm c thm
Theo iu 286 D tho B lut t tng
dõn s, nhng ngi cú thm quyn khỏng
ngh theo th tc giỏm c thm bao gm:
Chỏnh ỏn To ỏn nhõn dõn ti cao, vin
trng Vin kim sỏt nhõn dõn ti cao,
chỏnh ỏn to ỏn nhõn dõn cp tnh, vin
trng vin kim sỏt nhõn dõn cp tnh. Tuy
vy, cng cú ý kin cho rng khụng nờn quy
nh cho chỏnh ỏn To ỏn nhõn dõn ti cao,
chỏnh ỏn to ỏn nhõn dõn cp tnh cú quyn
khỏng ngh theo th tc giỏm c thm bi
To ỏn nhõn dõn ti cao, to ỏn nhõn dõn
cp tnh khụng nhng va cú thm quyn
xột li bn ỏn, quyt nh ca to ỏn cp
di sau khi cú khỏng ngh theo th tc
giỏm c thm m cũn l c quan qun lớ

to ỏn cp di v mt t chc, nu quy
nh nh vy s dn n khộp kớn c v t
chc v chuyờn mụn lm cho thm phỏn
khụng th c lp xột x c. Xột nhng
khớa cnh ú thỡ ý kin ny cng cú nhng
hp lớ nht nh. Tuy nhiờn, theo chỳng tụi
ớt khi cú quy nh no hon ho gii quyt
c tt c cỏc mt, c mt ny thỡ li
mt mt khỏc nờn vn t ra l phi bit
la chn nhng mt cú u im l c bn.
Quy nh ti iu lut ny tuy cú ý kin nh
V

* on lut s tnh H Tõy


đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
Tạp chí luật học 13

vy nhng cú u im l to c iu kin
cho chỏnh ỏn To ỏn nhõn dõn ti cao,
chỏnh ỏn to ỏn nhõn dõn cp tnh qun lớ
c bo m cho cụng tỏc xột x ca cỏc
to ỏn c ỳng phỏp lut nờn cú tớnh khoa
hc nht nh, cn phi c gi li khụng
thay i. Mt khỏc, theo quy nh ca iu
lut ny thỡ nhng ngi cú thm quyn
khỏng ngh theo th tc giỏm c thm
c hon ton ch ng trong vic khỏng
ngh. Nu phỏt hin c sai lm, vi phm

phỏp lut trong vic gii quyt v ỏn thỡ h
cú quyn quyt nh vic khỏng ngh m
khụng ph thuc vo vic ng s cú yờu
cu xột li v ỏn hay khụng. Do vy, cú ý
kin cho rng quy nh ú mang tớnh ỏp t,
nng du n ca lut t tng hỡnh s cng l
khụng hp lớ. Vỡ trong t tng dõn s cỏc
ng s cú quyn t nh ot nờn vic
xột li bn ỏn, quyt nh theo th tc giỏm
c thm ch cú ý ngha y khi cỏc
ng s yờu cu xột x li. Nu vic gii
quyt v ỏn tuy cú sai lm nhng ng s
khụng yờu cu gii quyt li, xột li bn ỏn,
quyt nh thỡ vic xột li l khụng cn
thit. i vi nhng trng hp ny ch nờn
rỳt kinh nghim v vic xột x l hn c.
ng thi bo m quyn t nh ot
ca ng s, cn quy nh trong B lut t
tng dõn s cỏc ng s cú quyn khiu
ni theo th tc giỏm c thm; thm quyn
gii quyt khiu ni, trỡnh t v thi hn
gii quyt khiu ni.
Nghiờn cu vn ny chỳng tụi thy
trc tiờn cn phi nhn thc ỳng c
bn cht ca th tc giỏm c thm. Tuy l
vic xột li bn ỏn, quyt nh ca to ỏn
nhng giỏm c thm khụng phi l th tc
t tng ng nhiờn tip theo ca trỡnh t t
tng dõn s. Xột trờn phng din lớ lun
thỡ vic khỏng ngh theo th tc giỏm c

thm l h qu ca hot ng kim tra, ụn
c, giỏm sỏt vic xột x (giỏm c vic xột
x), kim sỏt vic xột x ca to ỏn cp
trờn, vin kim sỏt cp trờn i vi to ỏn
cp di. Khi thc hin nhim v giỏm c
vic xột x, kim sỏt vic xột x nu thy
bn ỏn, quyt nh ca to ỏn cp di cú
sai lm, vi phm phỏp lut thỡ nhng ngi
cú thm quyn phi cú quyn khỏng ngh
bn ỏn, quyt nh yờu cu xột li mi
ỳng. Cú nh vy, mi cao c hiu
qu ca cụng tỏc qun lớ ca h. Theo cỏc
bỏo cỏo tng kt ca ngnh to ỏn thỡ hng
nm cỏc to ỏn cp trờn ó phi gii quyt
hng ngn n khiu ni v vic xột x ca
to ỏn cp di. Trong s ú, s n c
chp nhn tin hnh xem xột vic khỏng
ngh theo th tc giỏm c thm ch chim
t l rt nh. Nhiu trng hp cỏc to ỏn
cỏc cp xột x ỳng nhng ng s vn
lm n ngh cú tớnh cht cu may lm
cho s n khiu ni n To ỏn nhõn dõn
ti cao rt ln. Nm 2003, To ỏn nhõn ti
cao ó nhn ti 9.112 n ngh xột li
bn ỏn, quyt nh theo th tc giỏm c
thm, tỏi thm trong tng s 181.319 v ỏn
m cỏc to ỏn ó gii quyt. Trong s 5.209
n ó c gii quyt thỡ ch cú 497
trng hp phi khỏng ngh theo th tc
giỏm c thm (khỏng ngh hỡnh s 155

trng hp, khỏng ngh dõn s, hụn nhõn v
gia ỡnh, kinh t, lao ng v hnh chớnh l
342 trng hp).
(1)
Trờn thc t cỏc bn ỏn,


đặc san về góp ý dự thảo bLTTDS
14 Tạp chí luật học

quyt nh dõn s c khỏng ngh thỡ u
cú n khiu ni ca ng s. Nu quy
nh cỏc ng s cú quyn khiu ni giỏm
c thm thỡ vụ hỡnh trung ó khuyn khớch
mi ngi khiu ni, vic gii quyt cỏc v
ỏn khụng cú im dng v giỏm c thm l
cp xột x th ba. iu ny khụng nhng
gõy ra s tn kộm cho ng s, cho Nh
nc m cũn gõy ra s mt n nh ca bn
ỏn, quyt nh ca tũa ỏn v l mnh t tt
cho nhng tiờu cc ny sinh, phỏt trin. Vỡ
vy, theo chỳng tụi vic quy nh ng s
cú quyn khiu ni theo th tc giỏm c
thm v ngi cú quyn khỏng ngh theo th
tc giỏm c thm ch khỏng ngh khi cú n
khiu ni ca ng s l khụng cn thit.
Bờn cnh vn nờu trờn thỡ vic khỏng
ngh c tin hnh i vi cỏc v vic dõn
s no trong D tho B lut t tng dõn s
cng cn phi c quy nh y . Chỳng

tụi khụng hiu da trờn c s no m D
tho B lut t tng dõn s li khụng cú
quy nh khỏng ngh xột li quyt nh gii
quyt cỏc vic dõn s c quy nh ti cỏc
iu 26, 28, 30, 32 khi cú sai lm, vi phm
phỏp lut trong vic gii quyt. i vi cỏc
loi vic ny cú mt s vic gii quyt
khụng phc tp nờn vic khỏng cỏo, khỏng
ngh theo th tc phỳc thm yờu cu to ỏn
gii quyt li cú th khụng cn thit nhng
khụng cú ngha l buụng lng qun lớ xột
x, vic gii quyt cú sai lm vi phm phỏp
lut cng khụng cn phi sa cha nhng
sai lm ú. Nu nh vy s dn n vic tu
tin trong vic gii quyt cỏc loi vic ny
v cỏc to ỏn cú th khụng lm trũn c
chc nng nhim v ca mỡnh quy nh ti
iu 1 ca Lut t chc to ỏn nhõn dõn.
V nguyờn tc nu cú sai lm, vi phm phỏp
lut trong quỏ trỡnh to ỏn gii quyt cỏc v
vic dõn s thỡ phi sa. Tt c cỏc bn ỏn,
quyt nh ca to ỏn ó cú hiu lc phỏp
lut m cú sai lm, vi phm phỏp lut thỡ
u phi c khỏng ngh xột x li theo
th tc giỏm c thm mi hp lớ. Do vy,
chỳng tụi cho rng cn b sung vo D tho
B lut t tng dõn s cỏc quy nh v
quyn khỏng ngh i vi nhng quyt nh
gii quyt cỏc vic dõn s ó cú hiu lc
phỏp lut cú sai lm, vi phm phỏp lut

trong vic gii quyt.
Ngoi ra, liờn quan n quyn khỏng
ngh chỳng tụi cũn thy vic xột x ca to
ỏn tin hnh hai cp xột x theo trỡnh t
rt cht ch v cng cn cú im dng.
m bo cỏc quyn ca cụng dõn thỡ cỏc
ng s vn cú th khiu ni v cụng tỏc
xột x ca to ỏn. Tuy vy, khiu ni cú
c s, trỏnh vic lm dng trong khiu ni
lm mt thi gian ca c quan hu quan
trong vic gii quyt, gõy nh hng xu ti
xó hi thỡ cn phi cú nhng quy nh cht
ch v khiu ni nh thi gian c khiu
ni, iu kin khiu ni nhiu nc,
phỏp lut t tng dõn s quy nh vic
khiu ni hot ng xột x ca to ỏn cũn
phi thụng qua cỏc lut s. Vi chuyờn mụn
ngh nghip ca mỡnh, lut s cú th giỳp
ng s nhn thc c bn ỏn, quyt
nh gii quyt v ỏn ca tũa ỏn l ỳng hay
sai, cn khiu ni hay khụng khiu ni. Vỡ
vy, lut s c coi l b lc cn thit


đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
Tạp chí luật học 15

lc bt nhng khiu ni khụng ỳng, bo
m cho khiu ni c ỳng, gim bt
gỏnh nng v gii quyt khiu ni. T thc

tin xột x v gii quyt khiu ni ca cỏc
to ỏn, chỳng tụi thit ngh cng nờn cõn
nhc a vn ny vo quy nh ca B
lut t tng dõn s gim ti c cỏc
khiu ni khụng cn thit.
2. V thi hn khỏng ngh theo th
tc giỏm c thm
Trong D tho B lut t tng dõn s
ti iu 289 quy nh v thi hn khỏng
ngh theo th tc giỏm c thm. Theo ú,
i vi cỏc v ỏn dõn s quy nh ti iu
25, 27 ca B lut thỡ thi hn khỏng ngh
l ba nm, i cỏc v ỏn c quy nh ti
iu 29, 31 ca B lut thỡ thi hn khỏng
ngh l hai nm, k t ngy bn ỏn, quyt
nh cú hiu lc phỏp lut. Tuy vy, cng
cú ý kin khụng nờn quy nh thi hn
khỏng ngh theo th tc giỏm c thm vỡ
cú sai lm, vi phm nghiờm trng phỏp lut
thỡ phi sa cha nu khụng s khụng thc
hin c mc ớch ca vic xột x. í kin
khỏc li cho rng vic quy nh thi hn
khỏng ngh l cn thit vỡ s bo m tớnh
n nh ca bn ỏn, quyt nh ca to ỏn.
Qua vic nghiờn cu chỳng tụi thy, s
d phi xột li bn ỏn, quyt nh ca to ỏn
theo th tc giỏm c thm l nhm bo
m tớnh phỏp ch xó hi ch ngha trong
cụng tỏc xột x ca to ỏn l c bn. Tuy
giỏm c thm dõn s cng ging giỏm c

thm hỡnh s nhng cng cú nhng im
khỏc. i vi vic xột li bn ỏn, quyt nh
ó cú hiu lc phỏp lut hỡnh s cú vi phm
nghiờm trng phỏp lut cú th l khụng cn
thit nu thi gian xột x v ỏn ó lõu nờn
yờu cu u tranh phũng chng ti phm
khụng cũn na. Do vy, phỏp lut t tng
hỡnh s cn quy nh thi hn khỏng ngh
theo th tc giỏm c thm. Nhng i vi
vic xột li bn ỏn, quyt nh dõn s ó cú
hiu lc phỏp lut m sai lm, vi phm phỏp
lut trong vic gii quyt v vic dõn s thỡ
ngc li l cn thit, k c vic gii quyt
ó lõu. Nu khụng thỡ nhng sai lm, vi
phm phỏp lut ca to ỏn s khụng c
sa cha, khụng bo m c cỏc quyn
dõn s ca cỏc ch th ó c phỏp lut
tha nhn l vụ lớ. c bit l i vi nhng
vn liờn quan n cỏc quyn nhõn thõn
ca ng s. Tuy vy, nu khụng gii hn
li thi gian khỏng ngh theo th tc giỏm
c thm thỡ s dn ti s phc tp trong
vic gii quyt li v vic dõn s. Trờn thc
t, cng cú nhng trng hp vic gii
quyt v vic dõn s tuy cú sai lm, vi
phm nghiờm trng phỏp lut nhng khi
phỏt hin thỡ cng khụng th sa cha c.
Mt khỏc, vic quy nh thi hn khỏng
ngh khỏc nhau gia cỏc v ỏn c quy
nh ti cỏc iu 25, 27, 29, 31 ca D tho

B lut t tng dõn s cng l iu khụng
cn thit. Trong nhng v ỏn ú cú nhiu
vic bn cht quan h tranh chp cn gii
quyt ging nhau nờn vic gii quyt cng
ging nhau nh cỏc tranh chp v hp ng
mua bỏn, cho thuờ Vy ti sao li da vo
cỏc c im cỏc loi v vic dõn s quy
nh thi hn khỏng ngh khỏc nhau i vi
cỏc v vic lm phc tp thờm quỏ trỡnh t


đặc san về góp ý dự thảo bLTTDS
16 Tạp chí luật học

tng. Trờn nhng c s ú v k tha quy
nh ti iu 79 Phỏp lnh th tc gii
quyt cỏc v ỏn dõn s chỳng tụi thy cn
quy nh trong D tho B lut t tng dõn
s thi hn khỏng ngh theo th tc giỏm
c thm theo hng sau: Vic khỏng ngh
theo th tc giỏm c thm c tin hnh
trong thi hn ba nm, k t ngy bn ỏn,
quyt nh cú hiu lc phỏp lut; i vi
vic khỏng ngh nhm khụi phc li quyn
nhõn thõn ca ng s thỡ khụng hn ch
v thi gian; trng hp vic khỏng ngh
m khụng sa cha sai lm, vi phm phỏp
lut thỡ khụng khỏng ngh.
3. V thay i, b sung, rỳt quyt
nh khỏng ngh giỏm c thm

Trong D tho B lut t tng dõn s ó
cú mt iu quy nh v vic thay i, b
sung, rỳt quyt nh khỏng ngh giỏm c
thm (iu 290). Cú th núi rng õy l quy
nh mi, tin b s hn ch c khim
khuyt ca quy nh phỏp lut hin hnh v
vn ny. Vỡ trờn thc t, ụi khi vic
khỏng ngh cng cú th khụng ỳng hoc
khụng cn thit. Nu ngi khỏng ngh
c thay i, b sung khỏng ngh, rỳt
khỏng ngh thỡ to ỏn khụng buc phi tin
hnh xột x li cỏc vn ó khỏng ngh
c rỳt hoc thay i mt cỏch khụng cn
thit. Tuy vy, khon 1 ca iu lut ny
quy nh ngi ó khỏng ngh giỏm c
thm ch cú quyn thay i, b sung quyt
nh khỏng ngh nu cha ht thi hn
khỏng ngh. Vy ti sao li phi quy nh
hn ch thi hn ngi cú quyn khỏng
ngh c thay i, b sung khỏng ngh
theo th tc giỏm c thm trong khi vic
xột li bn ỏn, quyt nh ó cú hiu lc
phỏp lut nh trờn ó nờu l xut phỏt t
vic qun lớ vic xột x. Hn na, vic xột
li bn ỏn, quyt nh ó cú hiu lc phỏp
lut theo th tc giỏm c thm cn c vo
h s v vic dõn s l ch yu nờn vic
thay i, b sung khỏng ngh khụng nh
hng ti vic xột li bn ỏn, quyt nh ó
cú hiu lc phỏp lut theo th tc giỏm c

thm. bo m c ý ngha ca vic
xột li bn ỏn, quyt nh ó cú hiu lc
phỏp lut theo th tc giỏm c thm chỳng
tụi cho rng khụng nờn gii hn vic thay
i, b sung khỏng ngh. Do vy, cn b
quy nh ngi ó khỏng ngh theo th tc
giỏm c thm ch c thay i, b sung
khỏng ngh khi cha ht thi hn khỏng
ngh ti khon 1 iu 290 D tho B lut
t tng dõn s.
4. V phm vi xột x giỏm c thm
Theo iu 290 D tho B lut t tng
dõn s thỡ phm vi xột x giỏm c thm
c gii hn bi ni dung khỏng ngh, tr
trng hp mt phn ca bn ỏn, quyt nh
xõm phm n li ớch ca Nh nc, li ớch
ca ngi th ba khụng phi l ng s
trong v ỏn. Xem chng quy nh ny xut
phỏt ch coi th tc giỏm c thm cng
ging nh th tc phỳc thm u l th xột
li bn ỏn, quyt nh ca to ỏn. Nu quan
nim v th tc giỏm c thm nh vy
chỳng tụi cho l khụng cú c s. Theo nh
ó phõn tớch trờn thỡ th tc giỏm c
thm xut phỏt t kt qu ca vic kim tra,
ụn c, giỏm sỏt vic xột x ca cỏc to


đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
Tạp chí luật học 17

ỏn. Giỏm c thm khụng phi l mt cp
xột x nh phỳc thm nờn khụng th hn
ch phm vi xột x giỏm c thm nh
phm vi xột x phỳc thm c. Nu hn
ch phm vi xột x giỏm c thm s t
hi ng xột x giỏm c thm ngoi nhim
v bo v phỏp ch xó hi ch ngha. Vỡ khi
phỏt hin vi phm phỏp lut nm ngoi
phm vi khỏng ngh thỡ hi ng xột x
giỏm c thm cng khụng phi v khụng
cú quyn xem xột. ng thi nu quy nh
nh vy s dn ti nhng trng hp to ỏn
cú th phi m nhiu phiờn to khỏc nhau
xột li mt bn ỏn, quyt nh ó cú hiu
lc phỏp lut vỡ mt phn ca bn ỏn, quyt
nh cha c khỏng ngh vn c khỏng
ngh tip. Quy nh nh vy, ch lm phc
tp thờm th tc t tng v khụng kp thi
bo v c quyn li ca cỏc ng s
trong v vic dõn s. Theo quy nh ti
iu 76 Phỏp lnh th tc gii quyt cỏc v
ỏn dõn s thỡ hi ng xột x giỏm c
thm cú th xem xột li ton b ni dung v
ỏn m khụng ch hn ch trong ni dung
khỏng ngh. Quy nh ny nhỡn b ngoi thỡ
cú v bt hp lớ. Vic ỏp dng trờn thc t
ó cú trng hp yờu cu khỏng ngh giỏm
c thm khụng c chp nhn nhng
phn khỏc ca bn ỏn, quyt nh cú vi

phm phỏp lut li c hi ng xột x
giỏm c thm xem xột. Song nu nghiờn
cu k quy nh ny thỡ thy õy mi l
phn ỏnh ỳng bn cht ca giỏm c thm,
bi nú bo m cho vic xột li bn ỏn,
quyt nh ó cú hiu lc phỏp lut ca to
ỏn c thun tin, nhanh chúng v bo
m tớnh phỏp ch xó hi ch ngha trong
cụng tỏc xột x ca to ỏn. iu 284 B lut
t tng hỡnh s quy nh v phm vi giỏm
c thm hỡnh s cng tng t. Do ú, theo
chỳng tụi cn k tha quy nh ti iu 76
Phỏp lnh th tc gii quyt cỏc v ỏn dõn s
quy nh trong B lut t tng dõn s l
Hi ng xột x giỏm c thm cú th xem
xột li ton b ni dung v ỏn m khụng ch
hn ch trong ni dung khỏng ngh.
Ngoi nhng vn c bn ó nờu trờn,
nghiờn cu cỏc quy nh v tc giỏm c
thm ca D tho B lut t tng dõn s
chỳng tụi thy rng ch nh giỏm c
thm dõn s c hon chnh hn cũn phi
sa cha, b sung mt s vn khỏc na,
bao gm c cỏc vn v k thut. Theo ú,
cn chuyn cn c khỏng ngh theo th tc
tỏi thm c quy nh ti khon 2, 3 iu
305 v iu 284 vỡ thc cht õy l nhng
sai lm, vi phm phỏp lut trong vic gii
quyt v ỏn nờn phi c coi l cn c
khỏng ngh theo th tc giỏm c thm mi

ỳng. B sung quy nh nhng ngi tham
gia t tng ó c to ỏn triu tp hp l
vng mt thỡ phiờn to vn c tin hnh
vo iu 295 xỏc nh rừ hu qu vic
vng mt ca h. Sa thut ng thm
quyn quy nh ti iu 297 thnh quyn
hn vỡ ni dung ca iu lut ny l quy
nh v quyn hn ca hi ng xột x
giỏm c thm./.

(1).Xem: Bỏo cỏo tng kt cụng tỏc nm 2003 v
phng hng nhim v cụng tỏc nm 2004 ca
ngnh to ỏn nhõn dõn, tr.9.