Những Nguyên Nhân Của Bệnh Táo Bón doc

Những Nguyên Nhân Của
Bệnh Táo Bón
BS Nguyễn Ý Ðức , Kiều bào Mỹ


Táo bón là một rối loạn tiêu hóa khá phổ biến, đặc biệt là ở người cao tuổi.
Thực vậy, có ít nhất 25% các vị lão nam và 34% các vị lão nữ phải chịu
đựng những khó khăn do “táo bón bệnh trĩ” gây ra.
Táo bón có thể là dấu hiệu của một số bệnh, gây ra do tác dụng phụ của
một vài dược phẩm, hậu quả của một nếp sống ít vận động hoặc dinh dưỡng
không cân đối.
Bệnh đã làm nhiều người mất vui trong cuộc sống và họ không ngần ngại
bỏ tiền ra chữa chạy để hy vọng có được sự hanh thông đại tiện.
Táo bón đã được ông tổ của nền y học phương Tây là Hipprocrates quan
tâm đến khi nói rằng “Muốn có một sức khỏe tốt, cần phải đại tiện đều
đặn”.
Định nghĩa
Mỗi người có một thói quen riêng trong việc đào thải chất bã của sự tiêu
hóa thực phẩm.
Có người đại tiện đều đặn mỗi ngày một lần, có người đến 2 hoặc 3 ngày
một lần. Khi tình trạng tiêu hóa bình thường, cơ thể luôn luôn tuân theo
thói quen đó. Cứ đến cùng thời điểm là họ sẽ có một cảm giác kích thích
nhắc nhở ta thực hiện “nhiệm vụ”. Khi thói quen đó không được duy trì
như thường lệ thì họ nghĩ là hệ tiêu hóa đang có vấn đề.
Ngoài ra, mỗi người có thể hiểu về táo bón theo một cách khác nhau.
Có người than phiền với bác sĩ là bị táo bón vì từ sáng đến chiều mà vẫn
chưa đi cầu.
Có người lại nghĩ rằng mình bị táo bón vì mấy ngày liên tiếp, mỗi khi đại
tiện đều phải gắng sức, rồi phân được thải ra cứng như đất sét khô, lại nhỏ
như phân dê, đôi khi có lẫn chút máu.
Nói chung, người ta thường cho là bị táo bón khi số lần đại tiện trong một

thời gian nhất định bị giảm đi so với thói quen.
Táo bón cũng còn bị gán cho là nguyên nhân gây ra đau bụng, buồn nôn,
mệt mỏi, ăn không ngon và tin rằng cứ đại tiện thông là các rối loạn này hết
đi. Vì vậy, nhiều người lạm dụng thuốc xổ và đưa tới nhiều tác hại cho hệ
tiêu hóa.
Thật ra, đại tiện 3 lần một ngày hay 3 ngày một lần cũng đều có thể xem là
bình thường, nếu đó là thói quen đều đặn đã có từ lâu, nhất là khi đại tiện
không thấy khó khăn hay gây ra cảm giác khó chịu.
Thường thường, người cao tuổi cho là bị táo bón khi đi tiêu mà phải cố rặn,
phân khó ra, cứng và khô, mà không quan tâm đến số lần đại tiện. Đôi khi
họ còn có khuynh hướng ước lượng ít đi số lần đại tiện của mình, vì tin
rằng đại tiện nhiều hơn là có thể loại bỏ chất độc hại nằm ở ruột
Các loại táo bón
Mặc dù có nhiều hình thức táo bón, nhưng nói chung đó là kéo dài thời gian
nằm lại của phân trong ruột già và sự trì hoãn tống xuất chất bã ra khỏi trực
tràng. Một số hình thức táo bón khác nhau được phân biệt như sau đây:
a- Hình thức trầm trọng nhất là khi lòng ruột già thu hẹp hoặc bị nghẹt,
phân khô cứng vì nước bị hút trở lại ruột. Nạn nhân phải ngồi lâu mới giải
tỏa được, sau đó vẫn thấy ấm ức, khó chịu ở hậu môn, đôi khi ngầm ngầm
đau bụng. Trường hợp này thường thấy trong bệnh ung thư ruột, viêm ruột
và ta cần đi khám bệnh ngay. Nhất là khi trong phân lại có máu.
b- Kế đến là táo bón co cứng ruột. Thay vì thư giãn sau mỗi nhịp bóp thì
ruột già lại co cứng, ôm chặt không cho chất bã di chuyển, phân trở nên
khô, kết thành từng cục nhỏ. Nguyên nhân có thể là không tập thành thói
quen đại tiện đều đặn, không ăn sáng để kích thích đại tiện, lạm dụng thuốc
xổ
c- Loại thứ ba là táo bón do mất trương lực ruột, thường thấy ở người cao
tuổi, đặc biệt người bị bệnh tâm trí. Trong trường hợp này, ruột không co
bóp đủ để di chuyển chất bã, khiến cho phân nằm đầy trong trực tràng mà
vẫn không kích thích hậu môn để tạo ra cảm giác muốn đi cầu.

Thay đổi nhiệm vụ của ruột với tuổi già
Sau khi được tiêu hóa, hấp thụ hết chất bổ dưỡng ở bao tử và ruột non, bã
của thức ăn sẽ được chuyển xuống ruột già. Nơi đây, nước trong chất bã
được ruột hút giữ lại, phân được thành hình và được đào thải ra khỏi cơ thể.
Trung bình, thời gian cần thiết để một món ăn vào miệng cho tới lúc phế
thải là 8 giờ. Ruột co bóp đều đặn, nhất là sau bữa ăn, và với sự trợ giúp
chuyển động nhịp nhàng lên xuống của cơ hoành ở bụng, cùng đẩy phân
xuống trực tràng. Phân kích thích khiến cho cơ vòng ở hậu môn mở rộng và
phân thoát ra ngoài.
Nghiên cứu cho hay các chức năng của ruột trong việc đại tiện không thay
đổi mấy ở người cao tuổi: thời gian lưu hành của phân trong ruột già không
chậm, sự đẩy phân khỏi trực tràng không bị trì hoãn.
Nhưng khi người cao niên bị táo bón thì các động tác này đều chậm lại nhất
là khi họ đau yếu, có một vài bệnh mạn tính, ít hoạt động hoặc đang uống
một loại thuốc trị bệnh. Những yếu tố này làm chất bã trở nên khô vì nước
được ruột hút lại, giảm áp lực trong lòng ruột, trì hoãn sự lưu thông chất bã.
Có một vài thay đổi cấu tạo trong ruột như sự thoái hóa của cơ có nhiệm vụ
đưa chất bã vào trực tràng, giảm chất nhờn tiết ra từ ruột, nhưng các thay
đổi này không có ảnh hưởng nhiều lắm tới thói quen đại tiện của người già.
Nguyên nhân có thể gây ra táo bón.
Táo bón thường gây ra do sự phối hợp của nhiều yếu tố như sau :
1. Chế độ ăn uống.
Một khẩu phần không cân bằng, nhiều mỡ, ít chất xơ, ít nước là nguy cơ
thông thường của táo bón. Ngoài ra, táo bón dễ xẩy ra nếu người cao tuổi
không nhai kỹ thức ăn, vì răng lợi hư yếu, khó khăn khi nuốt.
2. Tác dụng phụ của dược phẩm.
Nhiều loại dược phẩm làm giảm sự thư giãn hay co bóp của các cơ trong
ruột, làm trở ngại sự di chuyển của chất bã, chẳng hạn như:
- Thuốc trị bệnh tâm thần (Thorazine, Haldol, Elavil )
- Thuốc có chất sắt, khoáng calcium.

-Thuốc chống đau có chất codeine, vì chất này làm giảm nhu động của ruột.
- Thuốc chống viêm như ibuprofen.
-Thuốc chống acid dạ dày có chất nhôm (aluminum) đặc biệt là thuốc
Pepto-Bismol.
-Thuốc lợi tiểu .
-Thuốc chữa bệnh cao huyết áp như Capoten
Thêm vào đó, quý vị cao niên thường lại uống nhiều thứ thuốc cùng một
lúc nên công việc đào thải chất bã tiêu hóa lại càng khó khăn hơn.
3. Các bệnh kinh niên.
Bệnh làm suy nhược thần kinh, trì hoãn chức năng co bóp, đùn đẩy của ruột
già, như các bệnh nhân bị Parkinson, tiểu đường, tai biến động mạch não,
ung bướu ruột, giảm năng tuyến giáp, chấn thương thần kinh cột sống đều
có thể gây ra táo bón.
Trong bệnh tiểu đường, đường huyết quá cao sẽ được thận loại ra ngoài. Để
hoàn thành công việc này, thận cần nhiều nước, do đó người bệnh đi tiểu
nhiều, nước trong cơ thể giảm, đưa tới táo bón. Đường huyết cao cũng làm
tổn thương mạch máu ở ruột và dây thần kinh kiểm soát nhu dộng ruột, trì
hoãn đẩy phân ra ngoài.
4. Tâm bệnh .
Trầm cảm, sa sút trí tuệ làm giảm tống xuất phân ở hậu môn. Người bệnh
đôi khi mất cảm giác, không biết tới những thôi thúc đại tiện. Họ cũng lơ là
với việc ăn uống hoặc vì ăn không ngon miệng nên cũng hay bị táo bón.
5. Ít vận động .
Khi cơ thể ít vận động, ruột, cơ hoành giảm co bóp, phân chậm di chuyển,
đưa tới tình trạng táo bón. Sự vận động cơ thể làm tăng chuyển động của
ruột.
6.Dùng thuốc nhuận tràng lâu năm khiến cho ruột trở nên thụ động, không
tự thải chất bã mà tùy thuộc vào sự kích thích từ dược phẩm.
7.Những người thường xuyên di chuyển, du lịch, ăn uống thất thường, thói
quen đại tiện rối loạn cũng hay bị táo bón.

8. Sức khỏe tổng quát kém làm cho các bắp thịt ở bụng không đù mạnh để
đẩy phân một cách hữu hiệu.
Định bệnh
Sự định bệnh và tìm nguyên nhân trước hết là căn cứ vào các chi tiết do
người bệnh cung cấp.
Khi người bệnh than phiền có sự thay đổi đột ngột về thói quen đại tiện, về
kích thước và mức đậm đặc của phân thì họ cần được lưu ý, khám nghiệm.
Đây có thể là dấu hiệu của ung thư ruột già và trực tràng hay các bệnh
nghiêm trọng khác.
Nếu bệnh nhân không tự mô tả, thầy thuốc cần hỏi kỹ về những nguy cơ
gây ra táo bón, mầu sắc, khối lượng của phân, cũng như những cảm giác
khi đại tiện. Các chi tiết sau đây rất quan trọng :
a- Người bệnh gắng sức rặn trong khi đại tiện;
b- Có cảm giác như phân còn sót lai trong trực tràng;
c- Thời gian đại tiện kéo dài, nhiều khi phải dùng tay đè vào hậu môn để
đẩy phân ra;
d- Đau bụng hay hậu môn khi đại tiện; phân dính trong quần lót.
Thầy thuốc cần khám tổng quát từ miệng tới hậu môn, chụp X quang ruột,
nội soi ống ruột ,trực tràng, thử phân để định bệnh.
Còn trường hợp táo bón kinh niên đã có từ trên 2 năm thì nên tập trung ở
việc làm giảm thiểu xáo trộn này.
Biến chứng
Táo bón lâu ngày ở người cao niên có thể đưa đến một số biến chứng như :
a- Sự nêm chặt phân ở ruột già và trực tràng. Đây là biến chứng thường xẩy
ra, đôi khi nguy hiểm tới tính mạng. Bệnh nhân bị sốt cao, bụng căng đau,
tim đập nhanh với nhịp rối loạn, người mệt mỏi, có thể đưa tới bất tỉnh.
Phân bị nêm chặt có thể đè lên bàng quan làm bí tiểu tiện và lâu ngày đưa
tới suy thận.
b- Ruột kết to và xoắn ruột nhất là ở người bị tổn thương nơi cột sống.
c- Cơn thiếu máu cục bộ và ngất vì phải rặn lâu, ảnh hưởng xấu tới sự tuần

hoàn máu ở não bộ và động mạch vành.
d- Sa trực tràng vì người táo bón phải rặn để đẩy phân ra và có thể đưa đến
phân dính (fecal soiling).
e- Chuyển sang các bệnh nội, ngoại trĩ.
g- Táo bón kinh niên có thể là nguy cơ đưa đến ung thư ruột già và trực
tràng
Kết luận
Táo bón là bệnh thường sảy ra cho mọi người. Táo bón kéo dài nhiều năm
không đáng e ngại lắm, vì ít khi là dấu hiệu của một bệnh nặng. Một chế độ
dinh dưỡng hợp lý với nhiều chất xơ, uống nước đầy đủ, vận động cơ thể
đều đặn và thói quen đi đại tiện ngay khi hậu môn thấy muốn là đủ để sự
phế thải chất bã thực phẩm được hoàn tất chu đáo.
Tuy nhiên, nếu táo bón mới xảy ra trong vòng dăm ba tuần lễ, mà phân lại
có dính máu, bệnh nhân cần được đi bác sĩ khám nghiệm điều trị. Vì đây có
thể là dấu hiệu của các bệnh trầm trọng hơn.