Cổng làng Mỏ Thổ - nét kiến trúc văn hoá làng Việt docx

Cổng làng Mỏ Thổ - nét kiến trúc
văn hoá làng Việt
Tồn tại đã hơn 100 năm, mang nét kiến trúc cổ kính, đứng trầm mặc tĩnh tại ở đầu
làng, đó là di sản văn hoá cổng làng Mỏ Thổ, thuộc xã Minh Đức, huyện Việt Yên.



Cổng làng Mỏ Thổ.

Cổng làng Mỏ Thổ mang đầy đủ nét văn hoá của làng quê Việt Nam. "Hoàng triều
Thành Thái thập tam" là dòng chữ Hán ghi trên mái sau cổng làng cho biết nó được xây
dựng vào năm Thành Thái thứ mười ba (1901). Đã hơn 100 năm tuổi, cổng làng Mỏ Thổ
vẫn hãnh diện "thi gan cùng tuế nguyệt", tồn tại đến ngày nay và trên đó còn chứa đựng
những giá trị văn hoá, nền văn hoá của một thời kỳ lịch sử.

Về mặt kiến trúc, cổng làng Mỏ Thổ được xây dựng quy chuẩn, rêu phong cổ kính.
Thuở ban đầu, cổng được xây dựng theo lối tam môn gồm một cổng chính cuốn mái vòm
và hai cổng phụ xây tạo giả kín tạo thành hai cánh gà. Ngăn cách giữa cổng chính và
cổng phụ là các cột trụ biểu, thân các trụ biểu đắp câu đối chữ Hán. Trên gần đỉnh trụ
biểu được các nghệ nhân xưa đắp đôi nghê du hí và đôi lân ngộ nghĩnh đang ngoảnh mặt
ra đường như kiểm soát khách hành hương, những người lạ mặt trước khi vào làng. Do sự
phát triển thay đổi bộ mặt làng quê, người ta vô tình đã phá bỏ đi một vế cổng phụ bên
phải của cổng làng. Thật tiếc cho một nét đẹp cổ kính đã không được gìn giữ. Hiện nay,
cổng làng Mỏ Thổ còn giữ được cổng chính và một cổng phụ bên trái. Bờ mái mặt phía
trước cổng làng xây theo kiểu giật cấp gồm hai phần, phần trên cùng xây giật cấp tạo bờ
mái, trên đó có đắp đôi rồng chầu nguyệt, phần dưới tiếp giáp với mái vòm của cổng
chính, tạo ô hình chữ nhật, trong đó có đắp chữ Hán: "Đại cao môn": Cửa to lớn. Mặt
phía sau cổng làng phần tiếp giáp với mái vòm của cổng chính cũng tạo ô hình chữ nhật,
bên trong đắp đại tự chữ Hán nhưng đã mờ mòn chỉ còn dòng niên đại ghi năm xây dựng
cổng làng.

Cổng làng Mỏ Thổ có chiều cao: 6,5m, rộng lòng cổng chính: 2,8m, chiều sâu: 3,4m.
Thân trụ biểu xây hình vuông có cạnh 58 cm. Hai cổng phụ xây giật cấp thấp hơn cổng
chính. Cổng phụ cao 4,4m, chiều rộng giữa hai cột trụ biểu của cổng phụ: 1,4m. Thân trụ
biểu xây hình vuông có cạnh 45 cm. Toàn bộ được xây bằng gạch chỉ, còn chắc chắn và
cổ kính.

Cùng với nét đẹp giá trị văn hoá vật thể, cổng làng Mỏ Thổ còn là nơi ghi dấu nhiều
giá trị văn hoá phi vật thể gắn liền với làng quê. Tuổi thơ của lớp trẻ trong làng còn in
dấu ấn trên thân cổng làng bây giờ. Chỗ đất ấy là nơi chơi bi, đánh đáo, đánh ô ăn quan,
nơi ngồi hóng mát cho bao lớp người. Cổng làng Mỏ Thổ còn là nơi chờ đợi, đưa tiễn
người thân. Đó còn là nơi định vị ranh giới hành chính, thông báo cho mọi người biết dấu
mốc địa giới của làng quê, là tín hiệu giúp người làng nhận ra làng mình, nhận ra nơi
mình đã ở và sinh sống. Xét ở một góc cạnh khác, cổng làng Mỏ Thổ còn là bộ mặt của
dân làng. Trên cổng làng bây giờ còn đại tự ghi rõ: "đại cao môn" - Cổng to lớn.

Trong lịch sử, cổng làng Mỏ Thổ còn bao bọc che trở cho dân làng khi có giặc giã
ngoại xâm. Nhờ cái cổng làng mà giặc cướp khó có thể tấn công vào làng được. Cụ
Thạch, người cao tuổi làng Mỏ Thổ tâm sự: "Nhờ cái cổng làng mà chúng tôi thấy được
tình cảm, lòng yêu thương, sự gắn bó và trách nhiệm của mình với làng với xã, với quê
hương đất nước mình". Đằng sau, bên trong cổng làng là phong tục tập quán, lệ làng,
hương ước của làng, là tất cả giá trị văn hoá vật thể và phi vật thể. Và chính giá trị văn
hoá ấy nó giúp hoàn thiện mỗi người dân Mỏ Thổ từ khi sinh ra và trưởng thành nên
người.

Cổng làng Mỏ Thổ là một biểu trưng đặc biệt của làng quê, vì thế mà những người tồn
tại trong cái không gian ấy, trong cộng đồng có cái cổng làng ấy không bao giờ quên
được nó. Từ bao giờ không hay, cổng làng Mỏ Thổ đã gắn bó với từng thành viên trong
làng. Dù có đi đâu xa, người dân Mỏ Thổ cũng không bao giờ quên được hình ảnh đó. Nó
như một dư vị ngọt ngào của tình quê hương, nếu mất nó thì tình cảm quê hương đã bị
thiếu đi một cái gì đó vô cùng sâu nặng, đậm đà.