Tăng cường vai trò kinh tế của Nhà nước là nhân tố quan trọng để hình thành và hoàn thiện cơ chế quản lý kinh tế mới

Tăng cờng vai trò Kinh tế của Nhà nớc là nhân tố quan trọng để hình thành và
hoàn thiện cơ chế quản lý Kinh tế mới của nớc ta hiện nay
Lời nói đầu
Xây dựng và phát triển nền Kinh tế thị trờng theo định hớng Xã hội chủ nghĩa có sự
quản lý của nhà nớc là chủ trơng chiến lợc, lâu dài, đúng đắn của đảng ta và bớc đầu
đã thu đợc những thành công hết sức đáng khích lệ. Sự thành công này là do công
sức đóng góp to lớn của toàn dân dới sự lãnh đạo của Đảng và sự điều hành của Nhà
nớc. Vai trò của Nhà nớc là cực kì quan trọng. Quản lý Nhà nớc về kinh tế là một
yếu tố có tính chất quyết định đối với sự phát triển của mọi đất nớc. Do đó, việc
nghiên cứu vai trò kinh tế của Nhà nớc có ý nghĩa to lớn. Đây là vấn đề lớn, nhng
trong giới hạn cho phép xin đề cập giải quyết một số nội dung cơ bản và đợc phản
ánh ở 4 vấn đề chính sau:
Thứ nhất, sự cần thiết, khách quan của vai trò quản lí kinh tế vĩ mô của nhà n-
ớc.
Thứ hai , những đặc trng cơ bản của nền kinh tế thị trờng định hớng Xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam.
Thứ ba, mục tiêu và chức năng quản lí kinh tế vĩ mô của nhà nớc.
Thứ t , một số giải pháp cơ bản, nhằm đổi mới và tăng cờng vai trò kinh tế của
Nhà nớc ta hiện nay.
*************************
1
Tăng cờng vai trò Kinh tế của Nhà nớc là nhân tố quan trọng để hình thành và
hoàn thiện cơ chế quản lý Kinh tế mới của nớc ta hiện nay
Nội dung
I. Tính tất yếu khách quan vai trò qu ản lí kinh tế vĩ mô của nhà n ớc đối với nền
kinh tế
1. Lịch sử ra đời và vai trò quản lí kinh tế của nhà n ớc
Con ngời ngay từ buổi sơ khai ban đầu đã biết quy tụ nhau lại thành bầy,nhóm để
tồn tại với hai mục tiêu bảo đảm an toàn để tiến hành các hoạt động sinh sống;dần
dần sự cộng sinh tồn tại đó đợc tổ chức ngày một chặt chẽ và tạo thành các xã hội với
các hoạt động đa dạng và phong phú trên trái đất. Xã hội không phải là phép cộng

đơn giản các cá nhân, mà là một hệ thống các hoạt động, các quan hệ của con ngời,
có đời sống kinh tế, văn hoá chung, cùng c trú trên một lãnh thổ ở một giai đoạn phát
triển nhất định của lịch sử.
Trong xã hội cộng sản nguyên thuỷ, khi xã hội cha phân thành giai cấp, cha có sự
đối lập về lợi ích kinh tế giữa các tập đoàn ngời, thì qui tắc xử sự chung của toàn xã
hội đợc thực hiện bằng sự tự giác của mỗi ngời trong xã hôị, bằng uy tín của các thủ
lĩnh, lãnh tụ trong cộng đồng.
Sau khi chế độ cộng sản nguyên thuỷ tan rã, xã hội loài ngời phân chia thành giai
cấp, bắt đầu sự đối lập về lợi ích kinh tế giữa các nhóm, các tập đoàn ngời thì sự đấu
tranh giữa họ ngày càng gay gắt. trong điều kiện đó, để giữ cho xã hội trong vòng kỉ
cơng nhất định giai cấp thống trị nắm trong tay những lực lợng chủ yếu, những công
cụ bạo lực lớn các yếu tố chủ yếu tạo nên quyền lực xã hội, tìm cách tổ chức nên
một thiết chế đặc biệt với những công cụ đặc biệt thiết chế nhà nớc và Nhà nớc bắt
đầu xuất hiện.
Nh vậy, Nhà nớc ra đời khi sản xuất và văn minh xã hội phải phát triển và đạt đến
một trình độ nhất định, cùng với sự phát triển đó là sự xuất hiện chế độ t hữu, và xuất
hiện giai cấp trong xã hội. Nhà nớc thực chất là một thiết chế quyền lực chính trị, là
cơ quan thống trị giai cấp của một hoặc một nhóm giai cấp này đối với một hoặc toàn
bộ các giai cấp khác, đồng thời còn để duy trì và phát triển xã hội mà Nhà nớc đó
2
Tăng cờng vai trò Kinh tế của Nhà nớc là nhân tố quan trọng để hình thành và
hoàn thiện cơ chế quản lý Kinh tế mới của nớc ta hiện nay
quản lí trớc các Nhà nớc khác. Nhà nớc còn là tổ chức công quyền thống nhất quản lý
toàn xã hội hoặc đến các đối tợng liên quan đến xã hội nhằm sắp xếp, tổ chức, bảo
toàn những đặc trng về chất của chúng, hoàn thiện và phát triển chúng theo hớng
nhất định, tức là:Nhà nớc không chỉ là công cụ trong tay giai cấp thống trị mà quyền
lực đại diện cho lợi ích chung của toàn cộng đồng xã hội.
Trong các đặc trng về chất, đặc trng về mặt Kinh tế gồm: vấn đề sản xuất và vấn
đề lợi ích Kinh tế là quan trọng nhất, vì các hoạt động Kinh tế ngày một trở nên là
các hoạt động cốt lõi của xã hội. Các Nhà nớc trớc Chủ nghỉa xã hội về cơ bản là đại

diện cho quyền lợi thiểu số giai cấp thống trị giàu có nhằm bóc lột, nô dịch đại đâ số
nhân dân lao động trong và ngoài nớc. Đặc biệt là Nhà nớc t sản, thông qua luật pháp,
chính sách và các công cụ quản lí khác để chi phối các hoạt động Kinh tế và xã hội,
duy trì và phát triển lợi ích của các nhà t bản. Dù dới nhiều hình thức khác nhau, các
nhà lí luận bênh vực cho các nhà t sản đã không thể phủ nhận bản chất giai cấp Nhà
nớc, Nhà nớc đó là tên lính canh cửa của chế độ sở hữu t sản đúng nh C. Mác đã phê
phán: chính những t tởng của các ông là con đẻ của chế độ sản xuất và sở hữu t sản,
cũng nh pháp quyền của các ông chỉ là ý chí cua giai cấp các ông, đợc đề lên thành
pháp luật, các ý chí mà nội dung là do những điều kiện sinh hoạt vật chất của giai cấp
các ông quyết định.
Trong lĩnh vực Kinh tế, cùng với việc chuyển biến mạnh mẽ từ chủ nghĩa t bản tự
do cạnh tranh sang chủ nghĩa t bản độc quyền ở các nớc phát triển, để giải quyết
những hiện tợng Kinh tế xã hội nảy sinh, đã có nhiều lí thuyết về vai trò thực tế của
Nhà nớc trong việc điều chỉnh nền Kinh tế thị trờng. Sự lớn mạnh của lực lợng sản
xuất, sự phát triển của khoa học công nghệ cũng nh những khó khăn về Kinh tế của
Chủ nghĩa t bản đòi hỏi phải có sự phân tích tình hình mới.
ở giai đoạn đầu của sự hình thành và phát triển của Chủ nghĩa t bản, các lí
thuyết Kinh tế t bản đã chứng minh sự ra đời tất yếu và sứ mệnh tiến bộ của phơng
thức t bản chủ nghĩa và chống lại các thế lực phong kiến. Nhng, từ thế kỷ 18 đến cuối
3
Tăng cờng vai trò Kinh tế của Nhà nớc là nhân tố quan trọng để hình thành và
hoàn thiện cơ chế quản lý Kinh tế mới của nớc ta hiện nay
thế kỷ 19, trờng phái cổ điển và tân cổ điển mới coi nhà nớc t bản chỉ là ngời canh
gác và bảo về tài sản cho Chủ nghĩa t bản, họ ủng hộ nguyên tắc tự do Kinh tế, cha
nhìn thấy vai trò điều chỉnh Kinh tế của Nhà nớc. Adam Smith một nhà Kinh tế học
ngời Anh cho rằng: hoạt động Kinh tế của con ngời là hoạt động tự do, do bàn tay
vô hình hay quy luật khách quan chi phối.
Tất cả đợc giải quyết thông qua thị trờng. Sang thời kì công nghiệp hoá, Chủ nghĩa
t bản phát triển nhanh chóng nhờ các nguồn vốn tích luỹ to lớn, ngời ta chỉ phê phán
những tiêu dùng xa xỉ làm giảm nguồn tích luỹ chứ cha thấy rõ vai trò cần thiết của

Nhà nớc trong việc điều chỉnh các quá trình phát triển, khắc phục các mất cân đối.
Nhng rồi Chủ nghĩa t bản ngày càng bộc lộ rõ những mâu thuẫn và nhợc điểm, không
chỉ những mâu thuẫn về giai cấp mà cả những mâu thuẫn giữa các giai đoạn của quá
trình tái sản xuất, giữa các ngành Kinh tế, giữa thành thị và nông thôn đã làm xuất
hiện tính khủng hoảng chu kì của nền Kinh tế TBCN. Trớc đòi hỏi thực tiễn, nhiều
nhà Kinh tế TB đã đa ra các học thuyết khác nhau đễ lí giải mâu thuẫn và tìm đến vai
trò của Nhà nớc , trong việc điều chỉnh các mâu thuẫn nhằm giải quyết các mất cân
đối trong quá trình tái sản xuất và giảm nhẹ các cuộc khủng hoảng mang tính chu kì.
Tuỳ giác độ và điều kiện nghiên cứu cụ thể khác nhau và đa ra các khuyến nghị khác
nhau; trong đó chủ yếu là việc điều chỉnh sự bóc lột của giai cấp TS đối với ngời lao
động.
Tuy nhiên, trong các lí thuyết ấy, dù góc độ xem xét khác nhau, dù quan niệm
khác nhau về chức năng, nhiệm vụ của Nhà nớc nhng họ đều thấy một thực tế là: theo
đà phát triển của sản xuất, chức năng của Nhà nớc sẽ tăng lên. Tuy nhiên họ vẫn cho
rằng: tự do Kinh tế là sức mạnh hoạt động của nền Kinh tế TBCN . Họ tin vào cơ chế
thị trờng và sự điều tiết hoạt động theo cung cầu và giá cả. Theo sự điều tiết hoạt
động của:bàn tay vô hình mà quá trình tái sản xuất bảo đảm đợc tỉ lệ cân đối và
duy trì đợc sự phát triển bình thờng.
Song cuộc khủng hoảng Kinh tế của Chủ nghĩa t bản bắt dầu từ năm 1925 và trở
nên thờng xuyên hơn vào những năm 30 của thế kỉ XX đã chứng tỏ bàn tay vô hình
4
Tăng cờng vai trò Kinh tế của Nhà nớc là nhân tố quan trọng để hình thành và
hoàn thiện cơ chế quản lý Kinh tế mới của nớc ta hiện nay
không thể bảo đảm cho nền Kinh tế TBCN phát triển bìmh thờng. Hơn nữa, xu h-
ớng xã hội hoá sản xuất càng cao đã cho thấy cần phải có một lợng nhân danh xã hội
can thiệp vào quá trình Kinh tế , điều tiết Kinh tế.
J. M. Keynes- Nhà Kinh tế học nổi tiếng ngời Anh, trên cơ sở đánh giá vai trò của
Nhà nớc ở vị trí hoàn toàn khác đã sáng lập ra lí thuyết Chủ nghĩa t bản đợc điều tiết
. Ông cho rằng :Cơ chế thị trờng không thể đẩm bảo cho việc sử dụng đầy đủ các
nhân tố sản xuất để đảm bảo cho Chủ nghĩa t bản hoạt động bình thờng , tránh đuợc

thất nghiệp và khủng hoảng.
Keynes đã đứng trên giác độ quả lí Kinh tế vĩ mô nền Kinh tế để phân tích các
mâu thuẫn và những mất cân đối vốn có trong nền Kinh tế TBCN ở giai đoạn Chủ
nghĩa t bản độc quyền . Ông cho rằng xã hội loài ngời có sự tồn tại quy luật tâm lí
chủ yếu là khi thu nhập cũng tăng thì khuynh hớng tiêu dùng giảm xuống mà
khuynh hớng tiết kiệm càng phát triên. Điều đó dẫn đến sự giảm cầu mà cầu lại
là động lực để phát triển sản xuất. Để tiếp tục phát triển sản xuất, để khôi phục lại sự
cân bằng phải tạo ra cầu tích cực bằng sự can thiệp của Nhà nớc nhằm tăng chi phí
cho ngân sách, cho đầu t và tiêu dùng. J.M Keynes còn chứng minh rằng việc giải
quyết vấn đề thất nghiệp phụ thuộc vào các điều kiện chung cuả tái sản xuất và là vấn
đề Kinh tế vĩ mô, từ đó đặt lên vai Nhà nớc chức năng toàn dụng tất cả các nguồn
lực, trong đó có sức lao động. Để làm đợc điểu đó nhà nớc không chỉ dừng lại ở việc
thực hiện một số biện pháp để tạo điều kiện thuận lợi cho việc kinh doanh của nhà t
bản mà phải thực hiện những chức năng quản lí vĩ mô nền Kinh tế với sự nghiên cú
và dự báo xu hớng phát triển trong tơng lai, xây dựng các kế hoạch để tạo ra cầu
tích cực và đề ra biện pháp can thiệp, điều chỉnh thích hợp nhắm khắc phục những
mâu thuẫn quá trình tái sản xuất.
Thực tế cho thấy vai trò quản lí của Nhà nớc là cực kỳ quan trọng. Nhà nớc quản
lí tồi sẽ đa tới đất nớc nghèo, lầm than, đổ vỡ, chiến tranh. Nhà nớc quản lí tốt sẽ đa
đất nớc tới sự giàu mạnh, phát triển thậm chí có sự bành trớng
2. Nhà n ớc cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam
5
Tăng cờng vai trò Kinh tế của Nhà nớc là nhân tố quan trọng để hình thành và
hoàn thiện cơ chế quản lý Kinh tế mới của nớc ta hiện nay
a. Bản chất Nhà nớc cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Nớc cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một Nhà nớc kiểu mới, có bản chất
khác với bản chất của Nhà nớc giai cấp bóc lột. Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác
Lênin, Nhà nớc là công cụ chuyên chính của giai cấp thống trị về chính trị.
Nguyên lí này đúng với mọi Nhà nớc nói chung, nhng với Nhà nớc ta, do những đặc
điểm về mặt bản chất giai cấp, nó là sự thể hiện nền dân chủ cao nhất. Do đó nó có

vai trò sáng tạo lớn nhất trong việc xây dựng Xã hội chủ nghĩa. Mà đặc điểm cơ bản
là:
Thứ nhất, Nhà nớc cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nớc của dân,
do dân và vì dân. Nguyên tắc cao nhất của chế độ ta là tất cả quyền lực Nhà nớc
thuộc về nhân dân Nhà nớc Việt Nam là do giai cấp công nhân liên minh với giai
cấp nông dân, tầng lớp trí thức làm nền tảng; liên minh với tất cả các tầng lớp nhân
dân lao động khác và hơn nữa, thu hút cả những phần tử t sản đang tồn tại và phát
triển một cách hợp pháp đó là Nhà nớc đảm bảo xây dựng xã hội đi theo con đờng h-
ớng lên Chủ nghỉa xã hội, theo lập trờng t tởng, lí tởng của giai cấp công nhân; mà
cũng là nguyện vọng của nhân dân lao động, của dân tộc.
Thứ hai, Nhà nớc cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một cơ quan thống
trị giai cấp, là một bộ máy thống nhất quản lí xã hội về mọi mặt. Nền dân chủ xã hội
chủ nghĩa là hình thức tổ chức của Nhà nớc. Một mặt Nhà nớc thực hiện dân chủ với
đại đa số nhân dân, chuyên chính với kẻ thù của Xã hội chủ nghĩa. Mặt khác tổ chức
xây dựng lên một xã hội mới xã hội Xã hội chủ nghĩa và quản lí mọi mặt của đời
sống xã hội ấy không ngừng phát triển
b. Các quan điển và nguyên tắc cơ bản của thiết chế Nhà nớc cộng hoà xã hội
chủ nghĩa Việt Nam
Thứ nhất, tất cả quyền lực thuộc về nhân dân
Thứ hai, quyền lực Nhà nớc là thống nhất, không phân chia nhng có phân công
rành mạch giữa các quyền
Thứ ba, nguyên tắc tập chung dâ chủ là chủ đạo
6
Tăng cờng vai trò Kinh tế của Nhà nớc là nhân tố quan trọng để hình thành và
hoàn thiện cơ chế quản lý Kinh tế mới của nớc ta hiện nay
Thứ t , xây dựng một Nhà nớc pháp quyền Xã hội chủ nghĩa
3. Tính tất yếu khách quan vai trò quản lí vĩ mô của nhà n ớc đối với nền Kinh tế
thị tr ờng
Vai trò quản lí của Nhà nớc về Kinh tế bắt nguồn từ sự cần thiết phải phối hợp
chung và do tính chất xã hội hoá của sản xuất qui định. Lực lợng sản xuất càng phải

phát triển, trình độ xã hội hoá của sản xuất càng cao thì phạm vi thực hiện vai trò này
càng cần thiết và mức độ đòi hỏi của nó càng chặt chẽ và nghiêm ngặt.
Nh đã biết nển Kinh tế hàng hoá với cơ chế Kinh tế thị trờng là bớc phát triển tất
yếu của Kinh tế tự cấp, tự túc, một trình độ cao của sự xã hội hoá sản xuất tuỳ theo
trình độ phát triển của lực lợng sản xuất, mức độ đạt đợc của sự xã hội hoá sản xuất
ở mỗi nớc và trong từng thời kỳ mà giữa chúng có quan hệ tỉ lệ nhất định đảm baỏ
cho sự phát triển cân đối, khai thác sử dụng có hiệu quả các nguồn lực bên trong
cũng nh bên ngoài. Sự phát triển không ngừng của lực lợng sản xuất, sự tác động th-
ờng xuyên của nhân tố tự nhiên, xã hội, Kinh tế, chính trị và đối ngoại làm cho các
quan hệ tỉ lệ luôn biến động. Các quan hệ tỉ lệ đó có thể phù hợp với yêu cầu của các
qui luật và tính qui luật vận động khách quan, phát triển Kinh tế xã hội và tạo điều
kiện cho Kinh tế tăng trởng; ngợc lại các quan hệ tỉ lệ đó có thể không phù hợp và
làm cho nền Kinh tế rơi vào tình trạng trì trệ, yếu kém. Đặc biệt là, khi các quan hệ
Kinh tế đợc hình thành và phát triển thì các hoạt động Kinh tế trong và ngoài nớc
xâm nhập, tác động lẫn nhau, các nguồn lực bên trong bên ngoài có thể di chuyển
phù hợp hay không phù hợp với yêu cầu phát triển trong nớc; qui mô và cơ cấu nền
Kinh tế có thể dịch chuyển theo hớng tiến bộ, hợp lí tối u hay lạc hậu, bất hợp lí, mất
cân đối, và nền Kinh tế dân tộc của mỗi quốc gia ở vào vị trí phụ thuộc hay là một
khâu cần thiết của hệ thống phân công lao động quốc tế. Có thể nối vận mệnh của
7
Tăng cờng vai trò Kinh tế của Nhà nớc là nhân tố quan trọng để hình thành và
hoàn thiện cơ chế quản lý Kinh tế mới của nớc ta hiện nay
mỗi nền Kinh tế quốc gia không chỉ phụ thuộc vào các quan hệ bên trong, mà còn
phụ thuộc vào các quan hệ bên ngoài: thị trờng khu vực và quốc tế
Tình hình đó đã đặt lên vai các Nhà nớc nhiệm vụ không chỉ là ngời lính
bảo vệ trật tự xã hội và an ninh quốc gia, mà còn là ngời hiểu biết qui luật vận động
và phát triển của nền sản xuất xã hội, nắm vững và dự báo các diễn biến Kinh tế
trong và ngoài nớc, có khả năng sử dụng các đòn bẩy Kinh tế thành hệ thống các luật
lệ, các qui chế đồng bộ để trực tiếp tác động, khống chế, điều tiết các hoạt động:
Kinh tế, đối ngoại, định hớng phát triển của các ngành vùng, lĩnh vực nhằm

đảm bảo yêu cầu cân đối trong sự phát triển do chính các qui luật và tính khách quan
của đời sống Kinh tế xã hội quy định. Có thể khẳng định rằng, yêu cầu cân đối
trong sự phát triển nền Kinh tế cơ sở kháh quan, sâu xa của vai trò quản lí của Nhà n-
ớc về Kinh tế. Trong nền Kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị
trờng, đợc thể hiện nh sau:
Thứ nhất, trong nền Kinh tế hàng hoá vận độngtheo cơ chế thị trờng, mỗi chủ thể
kinh doanh, mỗi địa phơng đều có lợi ích riêng của mình và đều tìm mọi biện pháp
để tối u hoá lợi ích đó. Nhng khi thực hiện các hoạt động đó, mỗi doanh nghiệp, mỗi
ngành, mỗi địa phơng có thể nhìn hoặc không nhìn thấy sự vi phạm đối với lợi ích
của ngời khác, ngành, vùng khác; và do đó tất yếu nảy sinh hiện tợng lợi ích của cá
nhân, bộ phận khác trong xã hội, xét trên phạm vi tổng thể của nền Kinh tế quốc dân
Biểu hiện: các hoạt động Kinh tế chồng chéo, cản trở hoặc triệt tiêu lẫn nhau, các
quan hệ tỉ lệ Kinh tế quốc dân bị phá vỡ sự phân bố các nguồn lực không hợp lí, cơ
cấu Kinh tế bị đảo lộn, các vấn đề xã hội, chính trị phát sinh
Muốn khắc phục nhợc điểm này, cần có một bộ phận điều hành vĩ mô bằng việc
hoạch định chơng trình, chiến lợc về kế hoạch phát triển với các mục tiêu về qui mô,
về cơ cấu, nhịp độ và tốc độ tăng trởng của từng ngành vùng, về các mục tiêu
Kinh tế vĩ mô khác, cũng nh của toàn bộ nền Kinh tế từng cá nhân, doanh nghiệp -
ngành vùng trong nớc. Bộ phận điều hành việc đó không ai khác là Nhà nớc
chủ thể Kinh tế của mỗi quốc gia. Nh vậy nếu không có vai trò của Nhà nớc, sẽ
8
Tăng cờng vai trò Kinh tế của Nhà nớc là nhân tố quan trọng để hình thành và
hoàn thiện cơ chế quản lý Kinh tế mới của nớc ta hiện nay
không có việc phân bố sản xuất và lao động giữa các ngành vùng để hình thành cơ
cấu Kinh tế hợp lí tối u; sẽ không có sự phát triển của ngành có ý nghĩa thúc đẩy tiến
bộ khoa học công nghệ trong toàn bộ nền Kinh tế quốc dân. Sẽ không có khả năng
cạnh tranh trên trờng quốc tế, bảo hộ sản xuất trong nớc, chiếm lính thị trờng nớc
ngoài. Nếu không có Nhà nớc, sẽ không có nguồn tích luỹ tập trung qui mô lớn để
tạo ra những bớc nhảy vọt trong sự phát triển Kinh tế xã hội và giải quyết những cơ
chế thị trờng không thể thực hiện đợc, đặt biệt là các vấn đề về kết cấu hạ tầng xã hội.

Thứ hai, trong nền Kinh tế vận động theo cơ chế thị trờng, các hoạt động sản xuất
kinh doanh, hành vi giao dịch đều tiến hành thông qua thị trờng và các qui luật của
thị trờng. Song đối với các hoạt động tạo ra hàng hoá và dịch vụ công cộng là những
loại hàng hoá và dịch vụ mà chi phí bỏ ra đem lại lợi ích cho nhiều ngời, nhng lại
không đợc thanh toán và bồi hoàn đầy đủ về mặt giá trị tiền tệ. Hoặc những hoạt động
trong sản xuất và tiêu dùng gây ảnh hởng hớng ngoại tiêu cực tràn ra thị trờng không
đợc tính toán khi lựa chọn các quyết định sản xuất hoặc tiêu dùng của cá nhân hay
của các đơn vị Kinh tế, gây ra một tổn phí lớn trong xã hội và không tối u hoá đợc lợi
ích xét trên phạm vi toàn xã hội. Thì t nhân không thể cung cấp đợc. Điều này là hiển
nhiên vì t nhân không thể chi phối đợc giá cả và thu hồi đợc chi phí bỏ ra, và xã hội
cũng không chấp nhận những hoạt động sản xuất và tiêu dùng chỉ nhằm tối đa hoá lợi
ích của ngời khác, và lợi ích cộng đồng. Do vậy, Nhà nớc với t cách chủ thể nền Kinh
tế quốc dân, với mục tiêu Kinh tế vĩ mô, cần thiết phải nắm và đảm bảo cho xã hội
những loại hàng hoá và dịch vụ công cộng cũng nh những hàng hoá ma nếu nằm
trong tay t nhân sẽ làm thiệt hại đến lợi ích toàn xã hội
Thứ ba, cơ chế thị trờng cần có môi trờng ổn định và lành mạnh để hoạt động,
song những nhợc điểm và khuyết tật của cơ chế này lại đẻ ra xu hớng phủ định chính
những điều kiện hoạt động của bản thân nó nh: chạy theo lợi nhuận cục bộ sẽ dẫn tới
sự phân bố và sử dụng các nguồn lực không hợp lí; vì lợi ích Kinh tế cá nhân, cục bộ
mà chà đạp lên lợi ích chung, phá hoại môi sinh, gây ô nhiễm môi trờng
9
Tăng cờng vai trò Kinh tế của Nhà nớc là nhân tố quan trọng để hình thành và
hoàn thiện cơ chế quản lý Kinh tế mới của nớc ta hiện nay
Cơ chế thị trờng bàn tay vô hình không thể khắc phục đợc mâu thuẫn này,
mà đòi hỏi phải có bàn tay Nhà nớc. Vì thế Nhà nớc có chức năng bảo đảm về mặt
chính trị và xã hội, bảo hiểm về mặt Kinh tế nhằm duy trì các quan hệ vì lợi ích giữa
các giai cấp và tầng lớp xã hội trong khuôn khổ của quan hệ sản xuất thống trị và bảo
vệ đợc quyền lợi và địa vị giai cấp thống trị. Chỉ có trên cơ sở ấy mới có bầu không
khí chính trị và môi trờng Kinh tế, xã hội ổn định, tạo điều kiện cho cơ chế thị trờng
vận động với cơ cấu và các quan hệ Kinh tế dựa trên trình độ phát triển của nền sản

xuất đạt đợc mỗi nớc
Thứ t , xu hớng hoà nhập nền Kinh tế dân tộc của mỗi nớc vào thị trờng thế giới
ngày một tăng. Những diễn biến Kinh tế trong từng nớc và giữa các nớc gây ảnh hởng
rõ rệt đến lợi ích của nhau. Việc ngăn ngừa hay khắc phục những ảnh hởng bất lợi
cũng nh việc khai thác và sử dụng những tác động có lợi đòi hỏi có vai trò của Nhà n-
ớc. Nhà nớc cần và có điều kiện để thực hiện vai trò này, vì trong quan hệ quốc tế,
Nhà nớc là chủ thể của nền Kinh tế độc lập, có chu quyền có lợi ích Kinh tế tách
biệt, Nhà nớc lại nắm trong tay những quyền lực Kinh tế quốc phòng quan trọng của
đất nớc. Để bảo vệ lợi ích quốc gia, trong đó có lợi ích giai cấp, Nhà nớc của mỗi nớc
phải trực tiếp tác động đến quan hệ Kinh tế đối ngoại nhằm khống chế những hoạt
động bất lợi cho nền Kinh tế có lợi trong khu vực và quốc tế
Thứ năm, vai trò quản lí của Nhà nớc về Kinh tế không chỉ ở sự điều tiết, khống
chế, định hớng bằng pháp luật, các đòn bẩy Kinh tế và chính sách, biện pháp kích
thích mà còn bằng thực lực Kinh tế cua Nhà nớc tức là sức mạnh của hệ thống
Kinh tế Nhà nớc và các công cụ Kinh tế đặc biệt khác
Tóm lại, việc khắc phục những nhợc điểm hạn chế và khuyết tạt của cơ chế thị tr-
ờng, để tạo điều kiện thuận lợi cho cơ chế này hoạt độngcó hiệu quả không thể không
có Nhà nớc với t cách là chủ thể của toàn bộ nền Kinh tế quốc dân.
II. Nền Kinh tế thị tr ờng định h ớng Xã hội chủ nghĩa ở n ớc ta.
1 . Nền Kinh tế n ớc ta tr ớc cải cách năm 1986.
10
Tăng cờng vai trò Kinh tế của Nhà nớc là nhân tố quan trọng để hình thành và
hoàn thiện cơ chế quản lý Kinh tế mới của nớc ta hiện nay
Nền Kinh tế tr ớc năm 1986 nền Kinh tế kế hoạch hoá tập trung
Những năm trớc 1986, do điều kiện lịch sử lúc đó cho nên cơ chế quản lí Kinh
tế của ta đợc sao chép gần nh nguyên vẹn từ mô hình phát triển Kinh tế xã hội và cơ
chế quản lí Kinh tế các nớc Xã hội chủ nghĩa mà đặc biệt là Liên Xô (cũ). Cơ chế
quản lí Kinh tế của ta giai đoạn này là đề cao công cụ kế hoạch hoá, kế hoạch hoá
mang tính pháp lệnh bắt buộc mà mọi ngành mọi cấp, mọi cơ quan, đơn vị, cá nhân
phải theo, thông qua hệ thống chỉ tiêu kế hoạch để quyết định các vấn đề Kinh tế xã

hội
Đặc tr ng cơ bản của cơ chế quản lí Kinh tế tập trung kế hoạch hoá
Dựa trên cơ sở chế độ sở hữu Nhà nớc về t liệu sản xuất. Nhà nớc cải tạo các
thành phần Kinh tế, chỉ chấp nhận thành phần Kinh tế Xã hội chủ nghĩa, các thành
phần Kinh tế khác bị hạn chế, đặc biệt Kinh tế t nhân bị loại bỏ
Nhà nớc quản lí Kinh tế thông qua chỉ tiêu pháp lệnh. Nhà nớc can thiệp quá sâu
vào các hoạt động kinh doanh, hợp tác, tổ chức sản xuất Nhà n ớc đặt ra kế hoạch
sản xuất, giá cả thị trờng, lỗ có Nhà nớc chịu, Nhà nớc bao cấp tất cả mọi mặt cho
nên các cơ sở trở nên thụ động
Chức năng của đồng tiền bị hạn chế, giá trị đất đai không đợc thừa nhận, sức lao
động và t liệu sản xuất đợc coi là hàng hoá nên không đợc mua bán. Các công cụ lãi
suất, giá cả, thuế, tiền lơng không đợc sử dụng để điều chỉnh cân đối vĩ mô
Với cơ chế quản lí tập trung quan liêu bao cấp nh vậy sẽ kèm theo bộ máy quản
lí Kinh tế cồng kềnh lại kém hiệu quả năng lực của cán bộ quản lí yếu kém, phong
cách quan liêu của quyền
Với đặc điểm nh vậy cơ chế này có u nhợc điểm sau:
Uu điểm : - Phù hợp với hoàn cảnh đất nớc có chiến tranh. Trong thời kì chiến tranh,
cơ chế đã động viên tích cực ngời lên đờng chiến đấu, bởi ngời thân của họ ở hậu ph-
ơng vẫn đảm bảo đợc mức lơng thực, họ yên tâm sản xuất, chiến đấu phục vụ tổ quốc.
11