Lí luận cơ bản về chiến thuật điều tra hình sự.doc

bộ giáo dục và đào tạo bộ t pháp
trờng đại học luật hà nội
------------***------------
phùng trung thắng
những vấn đề lý luận cơ bản về
chiến thuật điều tra hình sự
khóa luận tốt nghiệp
hà nội - 2010
bộ giáo dục và đào tạo bộ t pháp
trờng đại học luật hà nội
------------***------------
phùng trung thắng
hs31c
những vấn đề lý luận cơ bản về
chiến thuật điều tra hình sự
chuyên ngành: khoa học điều tra tội phạm
khóa luận tốt nghiệp
Ngời hớng dẫn: TS. Bùi Kiên Điện
hà nội - 2010
LỜI CẢM ƠN
Để có được kết quả như ngày hôm nay, em xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc tới
thầy giáo, Tiến sĩ, Trưởng bộ môn KHĐTTP Bùi Kiên Điện vì sự giúp đỡ nhiệt
tình và những kinh nghiệm quý báu thầy đã dành cho em trong suốt thời gian
hướng dẫn em hoàn thành khoá luận tốt nghiệp.
Em cũng xin chân thành gửi lời cảm ơn, sự quan tâm, giúp đỡ của thầy
giáo, Tiến sĩ, Phạm Văn Hộ - giảng viên Học Viện Cảnh sát nhân dân và anh
Đào Tiến Hưng - phòng C16 Tổng cục cảnh sát phòng chống tội phạm, Bộ Công
an.
Cuối cùng, em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, động viên của gia đình
và bạn bè trong suốt thời gian qua để em hoàn thành khoá luận tốt nghiệp này.
Hà Nội, tháng 4 năm 2010

Sinh viên
Phùng Trung Thắng
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
BLHS
BLTTHS
CTĐTHS
CTTC&THBPĐT
KTHS
KHĐTHS
PLTCĐTHS
TNHS
XHCN
: Bộ luật hình sự
: Bộ luật tố tụng hình sự
: Chiến thuật điều tra hình sự
: Chiến thuật tổ chức và tiến hành biện pháp điều tra.
: Kỹ thuật hình sự
: Khoa học điều tra hình sự
: Pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự
: Trách nhiệm hình sự
: Xã hội chủ nghĩa
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU 1
CHƯƠNG 1. NHẬN THỨC CHUNG VỀ CHIẾN THUẬT ĐIỀU TRA
HÌNH SỰ 5
1.1. Khái niệm, nhiệm vụ và nội dung của chiến thuật điều tra hình sự 5
1.2. Mối liên hệ với những lĩnh vực khoa học khác và khuynh hướng phát
triển của chiến thuật điều tra hình sự 11
1.3. Nguyên tắc xây dựng và áp dụng chiến thuật điều tra hình sự 19
CHƯƠNG 2. CHIẾN THUẬT TỔ CHỨC, TIẾN HÀNH BIỆN PHÁP

ĐIỀU TRA VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN 25
2.1. Khái quát về thủ thuật chiến thuật và chỉ dẫn chiến thuật 25
2.2. Các giai đoạn của chiến thuật tổ chức và tiến hành biện pháp điều tra 30
2.3. Một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả của chiến thuật tổ chức và tiến
hành biện pháp điều tra 44
KẾT LUẬN 54
TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Sau hơn hai mươi năm đổi mới, đất nước ta đã đạt được nhiều thành tựu
to lớn và có ý nghĩa lịch sử trên nhiều phương diện. Đất nước đã thoát khỏi tình
trạng khủng hoảng, nền kinh tế tăng trưởng nhanh, chính trị xã hội ổn định, đời
sống của nhân dân được cải thiện rõ rệt, vị thế trên trường quốc tế không ngừng
nâng cao. Chúng ta đang có cả thế và lực mới để đẩy nhanh quá trình hội nhập,
đồng thời tạo đà cho sự phát triển của đất nước. Trong các nhân tố làm nên
thành công đó, có một nhân tố luôn được Đảng và Nhà nước đặc biệt coi trọng,
đó là sự ổn định về an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội. Điều đó có được
là do tình hình tội phạm tiếp tục được kiềm chế, ngăn chặn kịp thời và không để
xảy ra những đột biến lớn. Tuy nhiên, tình hình tội phạm cũng nổi lên một số
vấn đề như: “Sự câu kết của tội phạm có xu hướng gia tăng, ngày càng diễn biến
phức tạp, tập trung chủ yếu tại các tỉnh, thành phố trọng điểm. Hoạt động của
các băng nhóm tội phạm có xu hướng ngày càng nghiêm trọng, tình trạng phạm
tội trong học sinh, sinh viên có xu hướng tăng. Tội phạm chống người thi hành
công vụ ngày càng diễn biến phức tạp. Bên cạnh đó, những mặt trái của quá
trình toàn cầu hóa luôn tiềm ẩn nguy cơ và làm xuất hiện nhiều loại tội phạm
mới, đặc biệt là sự gia tăng các loại tội phạm mang tính quốc tế liên quan đến
Việt Nam đã gây những hậu quả nghiêm trọng cho đời sống xã hội"
1
.

Trong suốt quá trình phát triển, khoa học điều tra hình sự (KHĐTHS)
Việt Nam nói chung và khoa học chiến thuật điều tra hình sự nói riêng đã có
nhiều đóng góp to lớn đối với công tác đấu tranh phòng chống tội phạm. Chiến
thuật điều tra hình sự (CTĐTHS) với tư cách là một bộ phận quan trọng của
KHĐTHS có vị trí rất quan trọng trong hệ thống những biện pháp, phương tiện
được áp dụng trong hoạt động điều tra. Việc vận dụng trên cơ sở những thành
1
/>1
tựu lý luận của CTĐTHS trong và ngoài nước, những tri thức của các lĩnh vực
khoa học khác cùng với những kinh nghiệm của thực tiễn hoạt động điều tra và
phòng ngừa tội phạm luôn là điều hết sức cần thiết. Thực hiện tốt công tác này
không những sẽ giảm được khá lớn về mặt thời gian, công sức, vật chất v.v…
mà còn đảm bảo hiệu quả công tác giải quyết án. Tuy vậy trên thực tế, công tác
áp dụng CTĐTHS trong quá trình điều tra nhiều khi bị xem nhẹ, bỏ qua các giai
đoạn quan trọng cần thực hiện hoặc vận dụng một cách máy móc đã gây nhiều
khó khăn không đáng có trong quá trình điều tra. Do vậy, lý luận về CTĐTHS
trong thời gian tới cần có sự quan tâm hơn nữa để đây không chỉ là tài liệu để
giảng dạy, nghiên cứu mà còn có khả năng ứng dụng cao trong thực tiễn.
Xuất phát từ những lý do trên, tác giả đã chọn đề tài “Những vấn đề lý
luận cơ bản về CTĐTHS ” cho khoá luận tốt nghiệp của mình.
2. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu.
Với đề tài này, đối tượng nghiên cứu là những tri thức lý luận khoa học
cơ bản về CTĐTHS.
* Phạm vi nghiên cứu.
Với sự hạn chế rất lớn chủ yếu về kiến thức chuyên ngành, kinh nghiệm
thực tiễn hầu như không có và việc tiếp cận nghiên cứu nguồn tài liệu v.v… Do
vậy, khoá luận chỉ tập chung nghiên cứu các vấn đề lý luận về: Khái niệm;
nhiệm vụ; nội dung; mối liên hệ với những ngành khoa học khác và khuynh
hướng phát triển; nguyên tắc xây dựng, áp dụng CTĐTHS; chiến thuật về tổ

chức và tiến hành biện pháp điều tra (CTTC&THBPĐT).
3. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu đề tài được dựa trên cơ cở phương pháp luận
của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử Mác-xít, tư tuởng Hồ Chí
Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước về công tác đấu tranh, phòng chống tội
phạm.
2
Các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: Phương pháp mô tả; phương
pháp lôgic; phương pháp so sánh; phương pháp mô hình hoá; phương pháp
phân tích tổng hợp và các phương pháp nghiên cứu phù hợp khác được sử dụng
để chứng minh và viện dẫn các luận điểm khoa học về CTĐTHS.
4. Mục đích, nhiệm vụ của khoá luận
Thực tiễn hiện nay đã chỉ ra, công tác thực hiện CTĐTHS ở nhiều nơi
không được coi trọng, mặt khác, những kiến thức được áp dụng đã không còn
phù hợp và không thể áp dụng chung cho những thủ đoạn, loại tội phạm mới.
Do vậy, việc nghiên cứu đề tài này không những hoàn thiện lý luận cơ bản về
CTĐTHS mà còn nhằm nâng cao hiệu quả việc áp dụng CTTC&THBPĐT thông
qua một số kiến nghị hoàn thiện.
Để đạt được hai mục đích trên, khoá luận cần giải quyết những nhiệm vụ
sau: Đưa ra và làm sáng tỏ những kiến thức cơ bản về CTĐTHS; phân tích được
những yêu cầu, nhiệm vụ, tính khả thi của lý luận về CTTC&THBPĐT, trên cơ
sở đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng trong điều tra hình
sự.
5. Cơ cấu khoá luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục các tài liệu tham khảo, phần
nội dung của khoá luận gồm có:
Chương 1: Nhận thức chung về CTĐTHS
Chương này, khoá luận trình bày những tri thức chung về CTĐTHS như:
Khái niệm; nhiệm vụ; nội dung; mối liên hệ với các ngành khoa học khác và
khuynh hướng phát triển; nguyên tắc xây dựng và áp dụng CTĐTHS.

Chương 2. Chiến thuật tổ chức, tiến hành biện pháp điều tra và một số
kiến nghị hoàn thiện.
Đối với chương này, khoá luận nêu khái quát về thủ thật chiến thuật, chỉ
dẫn chiến thuật; các giai đoạn của CTTC&THBPĐT và một số kiến nghị hoàn
thiện.
3
Trong quá trình nghiên cứu, mặc dù đã có rất nhiều cố gắng trong việc
bám sát nội dung và yêu cầu của đề tài, tuy nhiên do kiến thức chuyên môn, khả
năng tiếp cận nguồn tài liệu còn hạn chế và các quan điểm lý luận về CTĐTHS
luôn vận động không ngừng v.v… Do vậy, khoá luận không thể tránh khỏi
những thiếu sót nhất định. Em rất mong nhận được sự góp ý từ phía quý thầy
cô, bạn bè và những ai có quan tâm tới đề tài nghiên cứu để khoá luận được
hoàn thiện hơn.
Hà nội, tháng 4 năm 2010
4
CHƯƠNG 1
NHẬN THỨC CHUNG VỀ CHIẾN THUẬT ĐIỀU TRA
HÌNH SỰ
1.1. KHÁI NIỆM, NHIỆM VỤ VÀ NỘI DUNG CỦA CTĐTHS
Chiến thuật đó là sự mềm dẻo, linh hoạt và tự do lựa chọn những biện
pháp, thủ thuật, phương tiện một cách hợp lý và có hiệu quả để tiến hành hoạt
động có mục đích của con người. Vậy CTĐTHS là gì?
1.1.1. Khái niệm CTĐTHS
Ở Việt Nam, quá trình hình thành và phát triển của KHĐTHS diễn ra
trong những điều kiện hết sức đặc biệt. Một mặt tổng kết, tích tụ những tài liệu
kinh nghiệm để xây dựng lý luận, mặt khác, khai thác, sử dụng có chọn lọc
những thành tựu của KHĐTHS của các nước khác để xây dựng KHĐTHS nước
ta.
Hệ thống của KHĐTHS được mô hình hoá theo sơ đồ sau đây:

Theo đó, CTĐTHS là phần thứ ba sau phần lý luận chung KHĐTHS và
phần kỹ thuật hình sự (KTHS). Những quan điểm về bản chất và nội dung của
CTĐTHS đã nhiều lần thay đổi. Ban đầu có nhiều quan điểm cho rằng
CTĐTHS chính là chiến thuật tiến hành những biện pháp điều tra để thu thập,
5
LÝ LUẬN CHUNG CỦA KHOA HỌC ĐIỀU TRA HÌNH SỰ
KỸ THUẬT HÌNH SỰ
CHIẾN THUẬT ĐIỀU TRA HÌNH SỰ

PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRA RIÊNG ĐỐI VỚI TỪNG LOẠI
TỘI PHẠM
KHOA HỌC ĐIỀU TRA HÌNH SỰ
nghiên cứu, đánh giá và sử dụng chứng cứ trong hoạt động điều tra; nghiên cứu
thủ đoạn gây án và che giấu của tội phạm. Sau đó, phần lớn các quan điểm cho
rằng, nội dung chính của CTĐTHS là những thủ thuật tiến hành những biện
pháp điều tra. Hiện nay, hầu hết các nhà khoa học đã có sự thống nhất chung về
bản chất và nội dung của CTĐTHS.
Theo quan điểm của Trường Đại học Luật Hà Nội: “CTĐTHS là hệ thống
các quan điểm, thủ thuật và các chỉ dẫn về tổ chức, lập kế hoạch điều tra vụ án
nói chung, tiến hành các biện pháp điều tra cụ thể nói riêng phù hợp với quy
định của pháp luật và nhằm đạt hiệu quả cao nhất”
2
.
Còn theo quan điểm của trường Học viện Cảnh sát nhân dân: “CTĐTHS
là hệ thống những luận điểm khoa học, những thủ thuật chiến thuật, những chỉ
dẫn về tổ chức và lập kế hoạch điều tra nói chung, tổ chức và tiến hành những
biện pháp điều tra nói riêng, được xây dựng trên cơ sở những luận điểm khoa
học đó nhằm mụch đích điều tra và phòng ngừa tội phạm”
3
.

Cả hai quan điểm trên cũng như một số quan điểm khác đều đã chỉ ra
rằng, CTĐTHS gồm các luận điểm khoa học, thủ thuật chiến thuật và chỉ dẫn
chiến thuật không những thuộc chiến thuật tiến hành những biện pháp điều tra
mà còn thuộc nội dung của tổ chức hoạt động điều tra.
Theo cách hiểu chung, những luận điểm khoa học bao gồm: Khái niệm,
nhiệm vụ, nguyên tắc, mối quan hệ giữa CTĐTHS với các bộ phận khác của
KHĐTHS v.v… Đây chính là cơ sở lý luận, đóng vai trò là phương pháp luận
để xây dựng và không ngừng hoàn thiện CTĐTHS nhằm đáp ứng những đòi hỏi
của thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm. Còn những điều chỉ dẫn về tổ
chức và lập kế hoạch điều tra tạo thành nội dung của công tác tổ chức hoạt động
điều tra - một nội dung rất quan trọng của CTĐTHS. Bên cạnh đó, những thủ
thuật tổ chức và tiến hành những biện pháp điều tra cấu tạo thành
CTTC&THBPĐT.
2
Giáo trình KHĐTHS, trường Đại học Luật Hà Nội, NXB Công an nhân dân 2008. Tr 10
3
Giáo trình CTĐTHS, trường Học viện Cảnh sát nhân dân, In tại Học viện Cảnh sát nhân dân 2006. Tr 7
6
Những luận điểm khoa học, thủ thuật và những chỉ dẫn chiến thuật được
áp dụng không những trong hoạt động thực tiễn của cơ quan điều tra, cơ quan
trinh sát mà còn trong hoạt động thực tiễn của cơ quan truy tố, xét xử.
Như vậy, từ kết quả nghiên cứu những quan điểm mới nhất về CTĐTHS
có thể hiểu khái niệm CTĐTHS như sau: CTĐTHS chính là những thủ thuật, chỉ
dẫn chiến thuật về tổ chức và lập kế hoạch điều tra nói chung, tổ chức tiến hành
biện pháp điều tra cụ thể nói riêng trong công tác đấu tranh phòng chống tội
phạm.
1.1.2. Nhiệm vụ của CTĐTHS
Căn cứ vào nhiệm vụ chung và nhiệm vụ cụ thể của KHĐTHS, vị trí của
CTĐTHS trong hệ thống KHĐTHS, CTĐTHS có 4 nhiệm vụ cơ bản sau đây:
• Trợ giúp cho cán bộ của các Cơ quan điều tra, các cơ quan được giao

tiến hành một số hoạt động điều tra những chỉ dẫn khoa học có cơ sở lý luận,
thực tiễn về tổ chức và lập kế hoạch điều tra, xây dựng quan hệ phối hợp giữa
các lực lượng trong quá trình điều tra.
Cán bộ của các Cơ quan điều tra và các cơ quan được giao tiến hành điều
tra là những người trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia vào quá trình điều tra. Do
vậy, họ cần phải được trang bị những tri thức cần thiết để đảm bảo thực hiện tốt
các nhiệm vụ điều tra. Những chỉ dẫn khoa học về tổ chức và lập kế hoạch điều
tra giúp cho việc định hướng, xác định, giải quyết các nội dung trong từng giai
đoạn điều tra một cách chính xác và hiệu quả đồng thời phát huy được tối đa
những thế mạnh từ sự phối kết hợp giữa các lực lượng tham gia.
• Xây dựng hệ thống lý luận, những thủ thuật chiến thuật cụ thể và tiến
hành có hiệu quả các biện pháp điều tra trong các tình huống cụ thể.
Biện pháp điều tra là hệ thống những thủ thuật có mối liên hệ hữu cơ với
nhau, do Điều tra viên và những người theo luật định tiến hành nhằm phát hiện,
thu thập theo trình tự tố tụng hình sự những tài liệu, chứng cứ có ý nghĩa đối với
hoạt động điều tra. Kết quả tiến hành những biện pháp điều tra là những nguồn
tài liệu; chứng cứ cơ bản tạo điều kiện để làm rõ tội phạm, đối tượng gây án;
7
động cơ và mụch đích phạm tội; đặc điểm nhân thân bị can, tính chất và mức độ
thiệt hại; những nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh tội phạm và phát hiện
người đang bị truy nã v.v…Tuy vậy, thủ thuật của từng biện pháp điều tra có
những đặc điểm riêng khác với những thủ thuật của biện pháp điều tra khác. Sự
khác nhau này bắt nguồn chủ yếu từ đặc điểm tố tụng của từng biện pháp điều
tra, mụch đích tiến hành và đặc điểm của đối tượng mà biện pháp điều tra tác
động trực tiếp đến. Bên cạnh đó, thủ thuật chiến thuật của từng biện pháp được
áp dụng trong từng tình huống là khác nhau. Ví dụ, Chiến thuật bắt đối tượng tại
nhà khác với chiến thuật bắt đối tượng trên đường đi, bắt nhiều đối tượng một
lúc, bắt người là chủ thể đặc biệt v.v…
Vì vậy, công tác xây dựng hệ thống lý luận, thủ thuật chiến thuật cụ thể
và tiến hành có hiệu quả các biện pháp điều tra trong các tình huống cụ thể là

một nhiệm vụ quan trọng của CTĐTHS.
• Xây dựng những điều chỉ dẫn để khắc phục với những hành vi cản trở
hoạt động điều tra của những người có lợi ích trong vụ án.
Đối với những người có lợi ích trong vụ án, việc vụ án được làm sáng tỏ
sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới quyền và nghĩa vụ mà họ phải thực hiện. Những
người có lợi ích trong vụ án là người không tham gia vào việc thực hiện tội
phạm, có tham gia mà không bị truy cứu TNHS hoặc được miễn TNHS nhưng
Toà phải xử lý theo pháp luật những vấn đề về quyền lợi, tài sản của họ có liên
quan đến tội phạm. Ví dụ, chị X được người yêu tặng một chiếc nhẫn mà anh ta
ăn trộm của tiệm vàng B trước đó ít ngày v.v... Do đó, việc họ bằng những thủ
đoạn trực tiếp hoặc gián tiếp tác động đến quá trình điều tra làm sai lệch vụ án
theo hướng có lợi cho họ là một việc làm gây khó khăn rất lớn tới quá trình xác
minhh sự thật của vụ án. Bởi vậy, nhiệm vụ của CTĐTHS là xây dựng những
điều chỉ dẫn để khắc phục những hành vi cản trở, bất hợp tác, chống đối có thể
có của những người có lợi ích trong vụ án.
8
• Xây dựng hệ thống các thủ thuật chiến thuật và các biện pháp tổ chức
đảm bảo việc bảo vệ và củng cố chứng cứ và các nguồn chứng cứ, trong đó có
cả bảo vệ người làm chứng, người bị hại, người giám định, Điều tra viên v.v…
Chứng cứ không những là cơ sở để nhận định tính chất vụ án, phương
thức thủ đoạn của đối tượng gây án mà còn là căn cứ quan trọng để cơ quan
điều tra quyết định các biện pháp ngăn chặn, cơ quan thực hành quyền công tố
quyết định việc truy tố tại toà án v.v…Tội phạm sau khi đã hoàn thành luôn ý
thức được việc xoá bỏ những dấu vết gây án khiến cho việc phát hiện ra thủ
phạm gặp rất nhiều khó khăn. Mặt khác, những người biết được những tình tiết
quan trọng của vụ án như người bị hại, người làm chứng, Điều tra viên luôn
nằm trong tầm ngắm nhằm loại bỏ hoàn toàn chứng cứ buộc tội đối với tội
phạm. Do vậy, công tác bảo vệ, củng cố chứng cứ, trong đó có việc bảo đảm an
toàn, bí mật cho người làm chứng, người bị hại, Điều tra viên luôn phải được
chú trọng và có kế hoạch xây dựng chi tiết.

Như vậy, nhiệm vụ chung của CTĐTHS là xây dựng những thủ thuật, chỉ
dẫn chiến thuật trên cơ sở các văn bản pháp luật; sử dụng rộng rãi những tri
thức của KHĐTHS và những khoa học khác; tổng kết những kinh nghiệm tiên
tiến đồng thời tích cực ứng dụng những thủ thuật và những chỉ dẫn chiến thuật
trong hoạt động thực tiễn của cơ quan điều tra, truy tố, xét xử.
1.1.3. Nội dung của CTĐTHS.
CTĐTHS là những thủ thuật, chỉ dẫn chiến thuật về tổ chức và lập kế
hoạch điều tra nói chung, những thủ thuật, chỉ dẫn chiến thuật về tổ chức tiến
hành biện pháp điều tra cụ thể nói riêng. Do vậy, có thể chia nội dung của
CTĐTHS bao gồm những yếu tố sau đây:
• Lý luận chung về giả thuyết điều tra, xây dựng và kiểm tra giả thuyết
điều tra; lý luận chung về lập kế hoạch điều tra, những nguyên tắc lập kế hoạch
điều tra, trình tự lập kế hoạch điều tra v.v…
• Lý luận chung về tình huống điều tra, những chỉ dẫn về đánh giá và sử
dụng tình huống điều tra trong hoạt động điều tra.
9
• Quyết định chiến thuật và những chỉ dẫn thông qua quyết định chiến
thuật trong các tình huống điều tra khác nhau.
• Nội dung, những nguyên tắc của sự phối hợp giữa cơ quan điều tra và
những lực lượng khác tham gia vào cuộc đấu tranh chống tội phạm; những
nguyên tắc sử dụng những tài liệu thu thập được từ việc tiến hành những biện
pháp trinh sát trong hoạt động điều tra.
• Những chỉ dẫn về sử dụng những phương tiện KTHS, những thủ thuật
chiến thuật để thu thập và nghiên cứu chứng cứ.
• Những chỉ dẫn về sử dụng những kiến thức chuyên ngành, sự giúp đỡ
của những chuyên gia và của quần chúng trong hoạt động điều tra.
• Những hình thức tổ chức hoạt động điều tra.
• Những thủ thuật và những điều chỉ dẫn về chuẩn bị, tiến hành những
biện pháp điều tra.
• Những phối hợp chiến thuật được áp dụng trong hoạt động điều tra.

Trên thực tế, những thủ thuật chiến thuật và những chỉ dẫn chiến thuật
cần phải đảm bảo ứng dụng một cách đầy đủ, có hiệu quả những phương tiện
KTHS. Ví dụ, trình tự khám nghiệm hiện trường cần phải đảm bảo việc áp dụng
những phương tiện KTHS để mô tả hoàn cảnh của hiện trường và những dấu vết
trên ở hiện trường. Tiến hành thực nghiệm điều tra theo các giai đoạn sẽ tạo
điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng những phương tiện kỹ thuật để quay phim,
chụp ảnh từng bước và tới kết quả của cuộc thực nghiệm điều tra. Đồng thời, sự
phát triển của CTĐTHS sẽ thúc đẩy sự ứng dụng trong hoạt động điều tra những
phương tiện kỹ thuật mới, những thủ thuật và những chỉ dẫn phải sử dụng
những phương tiện kỹ thuật đó.
Như vậy, những thủ thuật, chỉ dẫn chiến thuật của CTĐTHS được ứng
dụng trong thực tiễn hoạt động điều tra thông qua phương pháp điều tra những
tội phạm cụ thể. Đặc biệt, với việc ứng dụng trong thực tiễn những thủ thuật,
chỉ dẫn chiến thuật mới sẽ dẫn đến bổ sung và thay đổi phương pháp điều tra,
10
tạo ra những điều kiện tối ưu để áp dụng những thủ thuật, chỉ dẫn chiến thuật để
khám phá những vụ án xảy ra.
1.2. MỐI LIÊN HỆ VỚI NHỮNG LĨNH VỰC KHOA HỌC KHÁC VÀ
KHUYNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA CTĐTHS
1.2.1. Mối liên hệ với những lĩnh vực khoa học khác của CTĐTHS
CTĐTHS có mối liên hệ chặt chẽ với nhiều khoa học mà những tri thức
của những khoa học này được sử dụng để xây dựng những luận điểm khoa học,
những thủ thuật chiến thuật và những chỉ dẫn chiến thuật của CTĐTHS.
1.2.1.1. Mối liên hệ giữa chiến thuật điều tra với KTHS
Mối liên hệ giữa CTĐTHS với KTHS chính là mối liên hệ giữa những
thủ thuật chiến thuật với những thủ thuật áp dụng những phương tiện kỹ thuật.
Phát hiện dấu vết của tội phạm là nhiệm vụ của kỹ thuật cũng như
CTĐTHS, nhưng biện pháp và phương tiện giải quyết nhiệm vụ này của hai bộ
phận hoàn toàn khác nhau. KTHS xuất phát từ những thuộc tính của những đối
tượng tác động tương hỗ lẫn nhau và những phương tiện để phát hiện dấu vết.

Còn CTĐTHS lại xuất phát từ những hình mẫu hoạt động của thủ phạm khi gây
án. Mối liên hệ tác động qua lại lẫn nhau và sự tác động tương hỗ giữa những
thủ thuật chiến thuật và những thủ thuật áp dụng những phương tiện kỹ thuật
biểu hiện trên một số phương diện sau đây:
• Những tiền đề chiến thuật của sự lựa chọn, áp dụng những thủ thuật của
kỹ thuật điều tra hình sự chi phối phạm vi và nội dung của những thủ thuật áp
dụng những phương tiện kỹ thuật, hiệu quả của những biện pháp và phương tiện
kỹ thuật được áp dụng để nghiên cứu.
Phạm vi và nội dung chung của những thủ thuật áp dụng những phương
tiện kỹ thuật trong quá trình điều tra nói chung được xác định bởi cấu trúc của
vụ tội phạm (dạng của sự tác động tương hỗ vật chất), đối tượng của quá trình
chứng minh và những nhiệm vụ chung của quá trình điều tra. Ví dụ, các thủ
thuật và phương tiện kỹ thuật áp dụng trong điều tra vụ án giết người khác với
11
thủ thuật và phương tiện kỹ thuật áp dụng trong hoạt động điều tra những vụ án
trộm cắp.
Lựa chọn thủ thuật áp dụng những phương tiện kỹ thuật bị chế ước bởi tài
liệu về cấu trúc của những tác động tương hỗ vật chất và hình mẫu tưởng tượng
của vụ án được phác thảo dựa trên cơ sở những tác động tương hỗ đó.
Hiệu quả của những biện pháp và phương tiện kỹ thuật được áp dụng phụ
thuộc nhiều vào trình độ đào tạo nghề nghiệp, kinh nghiệm, những phẩm chất cá
nhân của Điều tra viên, kỹ thuật viên, giám định viên và trang bị kỹ thuật của
những cơ quan tương ứng.
• Mối liên hệ, chế ước lẫn nhau giữa những thủ thuật chiến thuật và
những thủ thuật áp dụng những phương tiện kỹ thuật liên quan đến việc đánh giá
kết quả ứng dụng những phương tiện kỹ thuật trong hệ thống thông tin đã thu
thập được về vụ án. Mỗi một thủ thuật được áp dụng những phương tiện kỹ
thuật được tiến hành nhằm thực hiện một ý đồ chiến thuật nào đó với tư cách là
một yếu tố trong hoạt động nghiệp vụ của Điều tra viên để giải quyết những
nhiệm vụ như thu thập dấu vết, tài liệu của vụ án v.v…

• Ảnh hưởng của kỹ thuật đối với chiến thuật điều tra trong mối liên hệ
chế ước lẫn nhau giữa hai bộ phận này. Sự xuất hiện của những phương tiện kỹ
thuật mới, biện pháp kỹ thuật mới tác động trực tiếp đến chiến thuật, mở ra triển
vọng của chiến thuật và khả năng của hoạt động điều tra tội phạm. Ví dụ, những
phương pháp xác định đồng nhất người qua giọng nói, qua nguồn hơi được xây
dựng sẽ làm thay đổi chiến thuật và phương pháp điều tra những tội phạm cụ
thể. Mặc khác, cần chú ý đến sự ảnh hưởng của quá trình phát triển của khoa
học công nghệ đến sự xuất hiện những thủ đoạn gây án mới của bọn tội phạm.
Như vậy, trong quá trình nhận thức điều tra vụ án, những biện pháp và
phương tiện kỹ thuật là những yếu tố bổ trợ rất quan trọng trong hoạt động của
Điều tra viên. Những biện pháp và phương tiện kỹ thuật được áp dụng trên cơ
sở của những tiền đề chiến thuật, còn kết quả áp dụng có thể được diễn giải chỉ
trong hệ thống những tài liệu chứng cứ của vụ án.
12
1.2.1.2. Mối liên hệ giữa chiến thuật điều tra với khoa học luật tố tụng hình sự
Giữa CTĐTHS với khoa học luật tố tụng hình sự có mối quan hệ không
thể tách rời. Điều này thể hiện trên một số phương diện sau:
● Hầu hết các biện pháp điều tra đều là đối tượng nghiên cứu của
CTĐTHS, khoa học luật tố tụng hình sự.
Những biện pháp điều tra là phương tiện để thực hiện hoạt động nhận
thức của Điều tra viên trong quá trình điều tra từng vụ án cụ thể. Hoạt động tố
tụng của Điều tra viên nhằm phát hiện, mô tả, thu thập chứng cứ có ý nghĩa đối
với hoạt động điều tra và phòng ngừa tội phạm chủ yếu thông qua việc tiến
hành những biện pháp điều tra. Trong BLTTHS quy định hệ thống những biện
pháp điều tra như: Khám nghiệm hiện trường; khám xét; hỏi cung bị can; lấy lời
khai của người bị hại, người làm chứng; đối chất; nhận dạng; thực nghiệm điều
tra; trưng cầu giám định. Đồng thời, BLTTHS còn quy định những nguyên tắc
chung và trình tự tố tụng tiến hành những biện pháp điều tra đòi hỏi phải được
nghiêm chỉnh chấp hành trong thực tiễn hoạt động điều tra. Ví dụ, BLTTHS quy
định: “Việc khám người, chỗ ở, chỗ làm việc, địa điểm chỉ được tiến hành khi có

căn cứ để nhận định trong người, chỗ ở, chỗ làm việc, địa điểm của một người
có công cụ, phương tiện phạm tội, đồ vật, tài sản do phạm tội mà có hoặc đồ vật,
tài liệu khác có liên quan đến vụ án”
4
. Còn đối với CTĐTHS, việc nghiên cứu
các biện pháp điều tra nhằm xây dựng những thủ thuật có mối liên hệ hữu cơ
với nhau, do Điều tra viên và những người theo luật định tiến hành nhằm phát
hiện, mô tả, thu thập những tài liệu, chứng cứ có ý nghĩa đối với hoạt động điều
tra và phòng ngừa tội phạm. Ví dụ, xây dựng thủ thuật chiến thuật ở các giai
đoạn điều tra như: Chuẩn bị; tiến hành; mô tả sao chép kết quả thu thập được;
kiểm tra, đánh giá và sử dụng kết quả tiến hành từng biện pháp điều tra tạo
thành CTTC&THBPĐT đó.
● Hệ thống những quy định của khoa học luật tố tụng hình sự về trình tự
tiến hành các biện pháp điều tra là cơ sở rất quan trọng trong xây dựng những
4
khoản 1 Điều 140 BLTTHS 2003
13
thủ thuật, chỉ dẫn chiến thuật về tổ chức và tiến hành các biện pháp điều tra.
Mặt khác thực tiễn vận dụng chiến thuật điều tra sẽ dẫn tới yêu cầu sửa đổi, bổ
sung và hoàn thiện những quy định về các biện pháp điều tra của khoa học luật
tố tụng hình sự.
Theo quy định của pháp luật, những biện pháp điều tra chỉ được tiến hành
đối với những vụ án đã được khởi tố trừ khám nghiệm hiện trường có thể được
tiến hành trước. Không được tiến hành những biện pháp điều tra đối với những
vụ án đã tạm đình chỉ điều tra hay đình chỉ điều tra. Nếu như xuất hiện sự cần
thiết phải tiến hành những biện pháp điều ra để thu thập những tài liệu, chứng
cứ đã có thì cần phải ra quyết định phục hồi điều tra theo quy định của BLTTHS
hiện hành. Căn cứ vào đó, những thủ thuật, chỉ dẫn chiến thuật được xây dựng
vừa phải đảm bảo phù hợp với quy định trong BLTTHS vừa phải đáp ứng yêu
cầu về hiệu quả công tác điều tra. Ví dụ, chiến thuật hỏi cung đối với người

chưa thành niên phạm tội đã cho kết quả nghiên cứu: Vị thành niên từ 14 đến 16
tuổi có thể chú ý trong một giờ, từ 8 đến 13 tuổi chỉ chú ý trong khoản thời gian
từ 15 đến 30 phút. Trong khoảng thời gian này, cần phải tiến hành hỏi cung liên
tục và khi hết khoảng thời gian đó có thể cần phải tạm dừng cuộc hỏi cung
5
. Đó
chính là hệ quả từ việc BLTTHS quy định về việc áp dụng thủ tục tố tụng riêng
đối với người chưa thành niên do những đặc điểm tâm sinh lý đặc biệt của lứa
tuổi này.
Bên cạnh đó, CTĐTHS xây dựng những thủ thuật, chỉ dẫn chiến thuật tổ
chức tiến hành các biện pháp điều tra không chỉ phù hợp với những yêu cầu của
BLTTHS mà còn phải phù hợp với thực tiễn áp dụng. Đây chính là một trong
hai nhân tố quan trọng đảm bảo hiệu quả của công tác điều tra tội phạm. Cần
phải nhấn mạnh rằng, thực tiễn hoạt động điều tra, truy tố, xét xử có vai trò rất
quan trọng trong quá trình xây dựng những thủ thuật chiến thuật và chỉ dẫn
chiến thuật. Bởi vì, chính việc xây dựng những thủ thuật chiến thuật và những
chỉ dẫn chiến thuật là do yêu cầu của thực tiễn hoạt động điều tra, truy tố, xét
5
Giáo trình CTĐTHS, Học viện Cảnh sát nhân dân năm 2006. Tr 254
14
xử. Mặt khác, kết quả tổng kết những kinh nghiệm của thực tiễn hoạt động điều
tra, truy tố, xét xử là cơ sở rất quan trọng không thể thiếu được để xây dựng,
hoàn thiện những thủ thuật, chỉ dẫn chiến thuật. Đặc biệt, chính trong quá trình
điều tra, truy tố, xét xử những vụ án để kiểm tra hiệu quả của những thủ thuật
và chỉ dẫn chiến thuật được áp dụng sẽ phát hiện ra được những quy định chưa
phù hợp của BLTTHS về sử dụng các biện pháp điều tra. Từ đó đề xuất việc sửa
đổi, bổ sung và hoàn thiện cho phù hợp với yêu cầu thực tế của công tác đấu
tranh phòng chống tội phạm.
1.2.1.3. Mối liên hệ giữa CTĐTHS với khoa học tâm lý học, lôgic học, khoa
học lãnh đạo, khoa học tổ chức lao động và những lĩnh vực tri thức khác.

Trong quá trình hình thành và phát triển của CTĐTHS, những tri thức
khoa học của tâm lý học, lôgic học, khoa học lãnh đạo, khoa học tổ chức lao
động và những lĩnh vực tri thức khác là cơ sở để xây dựng những thủ thuật
chiến thuật. Ví dụ, Tâm lý học tội phạm tác động đến quá trình xây dựng những
thủ thuật chiến thuật chủ yếu thông qua Tâm lý học tư pháp, còn Sinh vật học
và Y học chủ yếu thông qua Y học tư pháp và những khoa học chuyên ngành
khác v.v…
Dựa trên cơ sở của những tri thức về tâm lý học, những nhà KHĐTHS
xây dựng nhiều thủ thuật chiến thuật và những thủ thuật chiến thuật này được
áp dụng trong quá trình tiến hành những biện pháp điều tra. Ví dụ, trong quá
trình khám xét áp dụng thủ thuật theo dõi đối tượng bị khám xét và đánh giá
những hành vi, thái độ phản ứng của đối tượng bị khám xét đối với hoạt động
lục soát, tìm kiếm, nghiên cứu của lực lượng tiến hành khám xét. Áp dụng thủ
thuật này thường giúp cho lực lượng tiến hành khám xét phát hiện nơi cất giấu
những vật chứng của vụ án v.v…
Bên cạnh đó, cần phải chú ý đặc biệt tới những luận điểm lý luận của
lôgic hình thức được áp dụng rộng rãi trong thực tiễn hoạt động điều tra, truy tố,
xét xử. Nghiên cứu một cách khách quan, toàn diện những tình tiết của vụ án
đòi hỏi Điều tra viên, Thẩm phán cần biết những phạm trù lôgic để có những
15
phương pháp và cách tiếp cận khoa học nhằm làm rõ sự thật khách quan của vụ
án. Những thủ thuật của lôgic như: Giả thuyết; so sánh; phân tích; tổng hợp;
quy nạp và diễn giải chính là cơ sở khoa học để nhận thức những vụ án đang
được điều tra. Ví dụ, bằng việc xây dựng và kiểm tra những giả thuyết điều tra,
Điều tra viên nghiên cứu những tình tiết có liên quan đến đặc điểm nhân thân
của người phạm tội, thủ đoạn gây án và che giấu tội phạm, những vũ khí, công
cụ được sử dụng trong quá trình gây án v.v... Xây dựng và kiểm tra giả thuyết
để nhận thức những tình tiết chưa rõ của vụ án. Những quy luật của lôgic được
ứng dụng không chỉ trong quá trình đánh giá chứng cứ mà còn trong quá trình
tiến hành những biện pháp điều tra. Đặc biệt, áp dụng thủ thuật phân tích lôgic

những thông tin mà Điều tra viên thu thập được trong quá trình khám nghiệm
hiện trường, bắt, khám xét và hỏi cung sẽ tạo điều kiện cho Điều tra viên xác
định những biện pháp điều tra khác cần phải tiến hành.
CTĐTHS sử dụng rộng rãi những thành tựu của khoa học tổ chức lao
động và khoa học lãnh đạo. Những luận điểm lý luận của khoa học tổ chức lao
động, khoa học lãnh đạo chính là cơ sở khoa học để không ngừng hoàn thiện
những hình thức và biện pháp của hoạt động điều tra, thực hiện những biện
pháp trinh sát bổ trợ trong quá trình điều tra đồng thời tổ chức hệ thống cơ quan
điều tra trên cơ sở sử dụng những thành tựu mới nhất của khoa học lãnh đạo.
Dựa trên cơ sở sử dụng những thành tựu của khoa học này, CTĐTHS xây dựng
những biện pháp và thủ thuật lập kế hoạch điều tra, lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động
điều tra, tổ chức và tiến hành những biện pháp điều tra.
Như vậy, trong suốt quá trình phát triển của mình, CTĐTHS có mối liên
hệ chặt chẽ với nhiều ngành khoa học khác nhau và việc sử dụng những thành
tựu nghiên cứu của các ngành khoa học đó giúp cho CTĐTHS đã có những
bước tiến vững chắc để trở thành một trong bốn bộ phận quan trọng không thể
thiếu của KHĐTHS.
1.2.2. Khuynh hướng phát triển của CTĐTHS.
16
Khuynh hướng phát triển của CTĐTHS bị chế ước bởi yêu cầu của cuộc
đấu tranh phòng chống tội phạm. Những khuynh hướng này bao gồm:
● Mở rộng phạm vi ứng dụng trong CTĐTHS những tài liệu của những
lĩnh vực tri thức khác. Trong giai đoạn hiện nay, quá trình liên kết và phân hoá
tri thức của các ngành khoa học đang diễn ra mạnh mẽ. Phân hoá tri thức đã dẫn
tới sự xuất hiện trong ranh giới giữa khoa học CTĐTHS với một số khoa học
lân cận những lĩnh vực tri thức khác như tâm lý học hình sự, lôgích điều tra
v.v... Đồng thời, sự liên kết tri thức sẽ phát triển một bước mới, thể hiện ở việc
sử dụng sáng tạo những tri thức của những khoa học khác đối với quá trình
nghiên cứu của khoa học CTĐTHS.
Thực tế hiện nay đã chỉ ra, để nghiên cứu một đối tượng nào đó cần phải

sử dụng nhiều biện pháp, phương pháp của nhiều khoa học khác mới có hiệu
quả và đối với khoa học CTĐTHS cũng vậy. Điều đó dẫn đến đối tượng của
CTĐTHS trở thành đối tượng chung của hai hay nhiều khoa học. Mỗi khoa học
nghiên cứu đối tượng đó trong mối liên hệ với những lĩnh vực tri thức khác
nhằm giải quyết những nhiệm vụ đặt ra cho CTĐTHS.
CTĐTHS ra đời nhằm đáp ứng những yêu cầu của cuộc đấu tranh phòng
chống tội phạm. Những nhiệm vụ đặt ra cho CTĐTHS chỉ có thể được thực hiện
trên cơ sở khai thác và sử dụng triệt để những thành tựu của những lĩnh vực tri
thức khác nhất là những thành tựu của tâm lý học, lôgic học, khoa học lãnh đạo
v.v… và đó chính là một trong những khuynh hướng phát triển của khoa học
CTĐTHS.
● Hoàn thiện những thủ thuật và những chỉ dẫn chiến thuật.
Khoa học CTĐTHS cũng như những ngành khoa học khác phát triển
không ngừng là do có sự tích luỹ tri thức và dựa vào những thành tựu đã đạt
được. Sự phát triển của khoa học xảy ra tỷ lệ thuận với khối lượng tri thức do
chính khoa học đó kế thừa từ sự tích luỹ trước đó. Điều đó thật hiển nhiên, vì
những tri thức khoa học không nảy sinh một cách tình cờ, hỗn độn mà vận động
theo con đường lôgic biện chứng từ đơn giản đến phức tạp. Các tri thức về
17
những thủ thuật, chỉ dẫn chiến thuật của khoa học CTĐTHS cũng phát triển
theo con đường đó. Những nguyên tắc biện chứng của quá trình nghiên cứu hiện
thực khách quan (động lực thúc đẩy quá trình phát triển) luôn đòi hỏi sự cần
thiết làm chính xác, hoàn thiện những thủ thuật và những chỉ dẫn chiến thuật đã
có. Những thủ thuật và những chỉ dẫn chiến thuật đã xây dựng cần phải được
hoàn thiện về cơ sở pháp luật, cơ sở khoa học cũng như nội dung nhằm đáp ứng
yêu cầu của thực tiễn hoạt động điều tra.
Do đó, đối với những yêu cầu như vậy, việc hoàn thiện những thủ thuật
chiến thuật và những chỉ dẫn chiến thuật trong thời gian tới luôn là một xu thế
tất yếu của CTĐTHS.
● Xây dựng những thủ thuật chiến thuật mới nói chung,

CTTC&THBPĐT mới.
Trong những năm gần đây, một số loại tội phạm như: Tội phạm có tổ
chức; tội phạm quốc tế; tội phạm sử dụng công nghệ cao v.v… với những thủ
đoạn hết sức tinh vi và rất khó phát hiện đã gây những hậu quả to lớn đối với
toàn xã hội. Bởi vậy, một yêu cầu cấp bách đã đặt ra cho CTĐTHS là phải
nhanh chóng xây dựng được những thủ thuật chiến thuật mới trên cơ sở tổng kết
những kinh nghiệm thực tiễn của hoạt động điều tra kết hợp với sử dụng những
thành tựu của các lĩnh vực tri thức khác nhằm đối phó có hiệu quả với các loại
tội phạm phát sinh đó. Đồng thời, đề xuất những biện pháp điều tra mới cần
được quy định bổ sung trong BLTTHS làm tiền đề cho việc xây dựng
CTTC&THBPĐT mới này.
Như vậy, nắm bắt và nghiên cứu các khuynh hướng của CTĐTHS không
những giúp cho việc xác định và phân bổ hợp lý những nhiệm vụ cần giải quyết
trước mắt và lâu dài mà còn đáp ứng kịp thời yêu cầu đấu tranh, phòng chống
tội phạm trong từng giai đoạn phát triển của đất nước.
1.3. NGUYÊN TẮC XÂY DỰNG VÀ ÁP DỤNG CTĐTHS
18
Quá trình xây dựng và áp dụng CTĐTHS không thể được tiến hành một
cách tuỳ tiện mà cần phải dựa trên cơ sở những nguyên tắc nhất định. Đây là
những phương châm chỉ đạo, định hướng cho tất cả hoạt động của CTĐTHS.
Những nguyên tắc đó bao gồm: Đảm bảo tuân thủ pháp chế; đảm bảo cơ sở
khoa học và thực tiễn; đảm bảo phù hợp với các chuẩn mực đạo đức xã hội.
1.3.1. Đảm bảo tuân thủ pháp chế
Nguyên tắc đảm bảo pháp chế XHCN là một trong những nguyên tắc chỉ
đạo hoạt động của các cơ quan tiến hành cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm.
Cụ thể, tất cả cán bộ bảo vệ pháp luật có nghĩa vụ bảo vệ pháp chế XHCN, sử
dụng tất cả các quyền hạn, biện pháp, phương tiện được pháp luật cho phép để
mọi hành vi phạm tội xảy ra bị vạch trần và không người phạm tội nào không bị
truy cứu TNHS. Trong hoạt động điều tra, nguyên tắc đảm bảo pháp chế XHCN
có nghĩa là hoạt động điều tra phải tuân thủ Hiến pháp của nước CHXHCN Việt

Nam, BLHS, BLTTHS và các văn bản pháp luật khác của nước CHXHCN Việt
Nam. Nguyên tắc này cũng là một nguyên tắc quan trọng đối với quá trình xây
dựng và phát triển CTĐTHS. Điều đó được thể hiện trong việc Điều tra viên
không chỉ đơn thuần chấp hành những yêu cầu của pháp luật, nhất là BLTTHS,
Pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự (PLTCĐTHS) v.v… mà còn áp dụng có hiệu
quả những thủ thuật, chỉ dẫn chiến thuật trong hoạt động điều tra. Nguyên tắc
này không cho phép xây dựng và sử dụng những thủ thuật, chỉ dẫn chiến thuật
tổ chức tiến hành các biện pháp trái với pháp luật, chống lại pháp luật. Tất cả
những biện pháp được áp dụng trong hoạt động điều tra phải theo đúng thủ tục,
trình tự và kết quả tiến hành phải được phản ánh chính xác, khách quan trong
các văn bản tố tụng.
Để thực hiện tốt nguyên tắc này không những đòi hỏi Điều tra viên phải
nắm vững những quy định của pháp luật có liên quan mà còn phải có ý thức tôn
trọng pháp luật trong quá trình tiến hành các hoạt động điều tra. Thủ trưởng,
Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra trong quá trình chỉ đạo hoạt động điều tra phải
thường xuyên kiểm tra tính hợp pháp và sự cần thiết của những biện pháp được
19