Luận chứng cơ sở triết học của quan điểm phát triển nền kinh tế nhiều thành phần hiện nay ở Việt Nam

A-Lời mở đầu
Đổi mới, phát triển kinh tế là chiến lợc lâu dài và vô cùng quan trọng đối với
toàn thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng.
Xét về hoàn cảnh của nớc ta còn nghèo lực lợng sản xuất kém phát
triển,nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế là rất lớn.Vì vậy năm 1986 Đảng Cộng Sản
Việt Nam đã bắt đầu khởi xớng công cuộc đổi mới đối với toàn dân.Từ năm 1986
trở về trớc kinh tế nớc ta là nền kinh tế sản xuât nhỏ mang tính tự cung tự cấp vận
hành theo cơ chế tập trung quan liêu bao cấp.Mặt khác do những sai lầm trong nhận
thức và mô hình kinh tế xã hội chủ nghĩa làm cho nền kinh tế nớc ta ngày càng tụt
hậu,khủng hoảng trầm trọng kéo dài,đời sống nhân dân thấp.
Đứng trớc hoàn cảnh đó Đảng ta nhân ra rằng chỉ có con đờng đổi mới kinh
tế là hoàn toàn đúng đắn,hợp lý và duy nhất.Từ năm 1986,trên cơ sở quan điểm
toàn diện nhận thức rõ ràng về thực trạng đất nớc cùng với những thành tựu trong
những năm đầu đổi mới đến năm 1991 tại đại hội VII của Đảng ta tiếp tục phân
tích rõ hơn và quyết định kiên quyết xoá bỏ cơ chế quản lý kinh tế tập trung quan
liêu bao cấp chuyển sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hớng
xã hội chủ nghĩa có sự quản lý của Nhà nớc.
Sau hơn 10 năm thực hiện đờng lối đổi mới đã phần nào chứng minh đờng
lối lãnh đạo của Đảng và Nhà nớc là hoàn toàn đúng đắn và đem lại những thành
tựu đáng khích lệ.Tuy vậy bên cạnh những thành tựu đó còn tồn tại không ít những
khó khăn,những hạn chế.Mặt khác,do sự tồn tại quá lâu của cơ chế kinh tế cũ đã
phần nào tác động vào t duy nhận thc,vào quan điểm và cách thức điều hành quản
lý kinh tế của chính phủ nên việc chuyển từ nền kinh tế nhỏ sang nền kinh tế hàng
hoá nhiều thành phần phải có sự xem xét một cách toàn diện,cụ thể những điều
kiên của nớc ta.Vì vậy,chúng ta phải nghiên cứu bổ sung và hoàn thiện những
quan điểm,nêu lên những biện pháp để nền kinh tế nớc ta phát triển theo định h-
ớng xã hội chủ nghĩa và ngày càng giữ vững định hớng đó.Không ngoài mục đích
ấy em đã chọn đề tài "Luận chứng cơ sở triết học của quan điểm phát triển nền
kinh tế nhiều thành phần hiện nay ở Việt Nam".
Bài tiểu luận của em đợc trình bày theo bố cục sau:
1

A-Lời mở đầu
B-Nội dung
I-Nội dung quan điểm phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần ở
Việt Nam hiện nay
II-Luận giải cơ sở triết học cho quan điểm phát triển kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần
III-Những giải pháp khắc phục khó khăn và hớng phát triển của kinh tế hàng
hoá nhiều thành phần
C-Kết luận.
2
B-Nội dung
I-Nội dung quan điểm phát triển nền kinh tế nhiều thành phần ở Việt
Nam hiện nay
1-Khái niệm nền kinh tế hàng hoá ?
Nền kinh tế hàng hoá là kiểu tổ chức kinh tế- xã hội mà sản phẩm sản xuất
ra để bán,trao đổi-tiêu dùng,sản xuất ra cái gì?cho ai? đều thông qua mua bán và
hệ thống thị trờng và do thị trờng quyết định
2-Tại sao Việt Nam lại phát triển kinh tế hàng hoá nhièu thành phần?
Do kinh tế nhà nớc giữ vai trò định hớng hiệu quả cha cao,cha làm tốt vai
trò chủ đạo của mình.Kinh tế hợp tác chậm đổi mới,số tổ chức hợp tác trớc kia chỉ
còn tồn tai 10%.Nhiều hình thức hợp tác mới ra đời nhng cha đợc tổng kết,đánh
giá,Nhà nớc lại cha có sự giúp đỡ nên phơng hớng hoạt động còn nhiều vớng mắc
lúng túng.Để kinh tế hợp tác tạo hành lang pháp lý cho quá trình hoạt động của
thành phần kinh tế này.Không có sự định hớng của Nhà nớc,nó sẽ không liên kết
hợp tác với kinh tế Nhà nớc,xa rời Nhà nớc .
Do việc quản lý các doanh nghiệp còn nhiều sơ hở.Phần lớn kinh tế t bản
nhà nớc chỉ tập trung vào lĩnh vực kinh doanh bất động sản,sự liên doanh của Nhà
nớc với t bản t nhân rất ít.Việc quản lý các liên doanh có vốn đầu t của nớc ngoài
còn nhiều sơ hở nghiêm trọng dẫn đến các hiện tợng tiêu cực nh:Chuyển giao công
nghệ lạc hậu,khai man giá thiết bị máy móc,trốn lậu thuế trở thành phổ

biến.Những thành phần kinh tế tiêu biểu cho lực lợng quyết định định hớng xã hội
chủ nghĩa còn non kém.Chúng cha phát huy đợc u việt so với nền sản xuất nhỏ.Sự
non kém đó cùng với năng lực quản lý điều hành yếu kém là nguy cơ dẫn đến
chệch hớng xã hội chủ nghĩa.
Kinh tế,xã hội cần nhận thức tính chất nhiều thành phần của nền kinh tế là
một tất yếu khách quan
3-Việc phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hớng xã
hội chủ nghĩa ở Việt Nam
Vào tháng 6-1996 tại đại hội Đảng lần thứ VIII đã nêu rõ: Xã hội chủ nghĩa
ở Việt Nam là một xã hội do nhân dân lao động làm chủ,có nền kinh tế phát triển
3
cao dựa trên lực lợng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về t liệu sản xuất,con
ngời đơc giải phóng khỏi ách áp bức bóc lột,đợc làm chủ bản thân mình,đợc hởng
thành quả lao động theo năng lực của mình.Là xã hội mà ngời dân có cuộc sống
ấm no hạnh phúc,tự do trong khuôn khổ pháp luật,có điều kiện để phát triển toàn
diện cá nhân,các dân tộc trong nớc đoàn kết,bình đẳng bác ái và giúp đỡ lẫn nhau
để cùng tiến bộ.có quan hệ hũ nghị hợp tác với nhân dân của các quốc gia trên thế
giới.
Theo Các-Mác Xã hội chủ nghĩa hầu hết ra đời từ các nớc t bản văn minh có
nền kinh tế phát triển cao.Song do hoàn cảnh cua lich sử nơc ta đã chịu ách thống
trị của phong kiến và thực dân.Vì vậy Đảng ta phải lãnh đạo quần chúng nhân dân
giải phóng dân tộc rồi mới có thể đa nớc ta đi theo con đờng xã hội chủ nghĩa
Báo cáo chính trị Đại hội IX chỉ rõcon đờng đi lên của nớc ta là sự phát
triển quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ t bản chủ nghĩa,tức là bỏ qua việc
xác lập vị trí thống trị của quan hệ sản xuất và kiến trúc thợng tầng của chủ nghĩa
t bản,nhng tiếp thu,kế thừa những thành tựu mà nhân loại đã đạt đợc dới chế độ t
bản chủ nghĩa,đặc biệt về khoa học và công nghệ để phát triển nhanh lực lợng sản
xuất,xây dựng nền kinh tế hiện đại
Đi theo định hớng xã hội chủ nghĩa là đi đến mục tiêu không còn áp bức,bóc
lột,đi tới chế độ công hữu các t liệu sản xuất,thực hiện đợc công bằng xã hội và xã

hội có mức sống cao.Về mặt kinh tế công bằng không có nghĩa là bình quân.Đó là
một quá trình tiến dần dần thông qua các biện pháp kinh tế-xã hội tổng hợp.
Để thực hiện mục tiêu đó là một nhiêm vụ lâu dài của nhiều thế hệ.Định h-
ớng xã hội chủ nghĩa trong nền kinh tế đòi hỏi phải giải quyết đúng đắn mối quan
hệ giữa phát triển lực lợng sản xuất,xây dựng quan hệ sản xuất mới.Phải khắc phục
đợc nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế và xây dựng thành công cơ sở vật chất kỹ
thuật của chủ nghĩa xã hội.Vừa hình thành đợc cơ cấu kinh tế đặc trng cho xã hội
mới.Quá trình chuyển hớng và đổi mới nền kinh tế theo định hớng xã hội chủ
nghĩa là một nguyên tắc,một vấn đề chiến lợc quan trọng nhất,cơ bản nhất của t
duy kinh tế mới của Đảng ta.
4
II-Luận giải cơ sở triết học cho quan điểm phát triển nền kinh tế hàng
hoá nhiều thành phần hiện nay ở nớc ta
1-Tính tất yếu khách quan dẫn đến việc tồn tại và phát triển nền kinh tế
hàng hoá nhiều thành phần ở nớc ta hiên nay
Sau khi giai cấp công nhân và nhân dân lao động giành chính quyền tiếp
quản nền kinh tế chủ yếu dựa trên chế độ t hữu về t liệu sản xuất.Thực tế có 2 loại
t hữu: t hữu bao gồm nhà máy,hầm mỏ,doanh nghiệp của các chủ t bản trong và
ngoài nớc .Đó là kinh tế t bản chủ nghĩa t hữu nhỏ gồm những ngời nông dân cá
thể,những ngời buôn bán nhỏ.Đó là sản xuất nhỏ cá thể.
Để xác lập cơ sở kinh tế của chế độ mới,Nhà nớc ta xây dựng và phát triển
các thành phần kinh tế mới.Đối với t hữu lớn,kinh tế t bản t nhân chỉ có phơng
pháp duy nhất là quốc hữu hoá.Lý luậnvề quốc hữu hoá của chủ nghĩa Mác-Lê nin
khẳng định không nên quốc hữu hoá ngay một lúc mà phải tiến hành từ từ theo
từng giai đoạn và bằng hình thức,phơng pháp nào là tuỳ điều kiện cụ thể cho nên
doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế t bản chủ nghĩa còn tồn tại nh một tất yếu
kinh tế.Đồng thời hớng chủ nghĩa t bản và con đờng nhà nớc hình thành thành
phần kinh tế t bản Nhà nớc.Việc phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần
theo định hớng xã hội chủ nghĩa.
Đối với t hữu nhỏ thì chỉ có thông qua con đờng hợp tác hoá theo các

nguyên tắc mà Lenin đã vạch ra la tự nguyện dân chủ cùng có lợi đồng thời tuân
theo các qui luật khách quan.Do đó trong thời kỳ còn tồn tại thành phần kinh tế cá
thể.
Hơn nữa các thành phần kinh tế cũ còn có khả năng phát triển,còn có vai trò
đối với sản xuất và đời sống bởi vậy không thể bỗng chốc xoá ngay đợc.Trong xu
thế quốc tế hoá đời sống kinh tế cần phải thu hút các nguồn lực từ bên ngoài .Nhà
nớc xã hội chủ nghĩa có thể liên doanh hợp tác với t nhân trong nớc và nớc ngoài
làm hình thành kinh tế t bản Nhà nớc.
Do đặc điểm về lịch sử,điều kiện chủ quan,khách quan nên tất yếu có sự
phát triển không đồng đều về lực lợng sản xuất giũa các ngành,các doanh
nghiệp ở các quốc gia hoàn toàn khác nhau.Chính sự phát triển không đồng đều
5
đó quyết định quan hệ sản xuất.Đó là cơ sở hình thành các hình thức kinh tế khác
nhau.
Mặt khác,nền kinh tế ở Việt Nam còn có một số đặc điểm nh:phân công lao
động xã hội với t cách là cơ sở kinh tế của sản xuất hàng hoá,chẳng những không
mất đi mà trái lại ngày càng phát triển cả chiều rộng lẫn chiều sâu.Đồng thời ở nớc
ta có rất nhiều ngành nghề cổ truyền có tiềm năng lớn trớc đay bị cơ chế cũ làm
mai một nay đợc khôi phục và phát triển.Sự chuyên môn hoá và hợp tác hoá lao
động đã vợt khỏi phạm vi quốc gia,trở thành phân công lao động trên phạm vi thế
giới.Nền kinh tế nớc ta dang tồn tại nhiều thành phần kinh tế nhng trình độ xã hội
hoá giữa các ngành,các đơn vị sản xuất kinh doanh trong cùng một thành phần
kinh tế vẫn cha đều nhau.Do vậy việc hạch toán kinh doanh trong cùng một thành
phần kinh tế,phân phối và trao đổi sản phẩm tất yếu phải thông qua hình thái hàng
hoá-tiền tệ để thực hiện các mối quan hệ kinh tế,đảm bảo lợi ích giữa các tổ chức
trong các thành phần với ngời lao động và giữa các tổ chức kinh tế thuộc các thành
phần với nhau.Nh vậy nếu xuất phát từ ý muốn chủ quan hay cản trở quá trình tiền
tệ hoá các mối quan hệ kinh tế trong giai đoạn lịch sử hiên nay bằng những hình
thức khác nhau sẽ kìm hãm sự phát triển của nền kinh tế đất nớc.
Bởi tất cả những điều trên ta thấy rất rõ rằng:sự tồn tại và phát triển của nền

kinh tế hàng hoá nhiều thành phần không phải là một hiện tợng ngẫu nhiên mà
chính là một tất yếu khách quan rất cần thiết cho sự phát triển kinh tế của nớc nhà.
2-Vị trí,vai trò của các thành phần kinh tế
Đại hội VIII của Đảng đã xác định,ở nớc ta hiện nay có 5 thành phần kinh
tế:kinh tế nhà nớc,kinh tế hợp tác mà nòng cốt la hợp tác xã,kinh tế t bản nhà n-
ớc,kinh tế cá thể tiểu chủ,va kinh tế t bản t nhân.
Xuất phát từ tình hình thực tế những năm gần đây,đại hội IX của Đảng đã
quyết định bổ sung thêm một thành phần kinh tế nữa là kinh tế có vốn đầu t nớc
ngoài.
Nh vậy hiện nay ở nớc ta có các thành phần kinh tế nh sau:kinh tế nha n-
ớc,kinh tế tập thể mà nòng cốt là hợp tác xã,kinh tế cá thể tiểu chủ,kinh tế t bản
t nhân,kinh tế t bản nhà nớc,kinh tế có vốn đầu t nớc ngoài.Các thành phần kinh tế
6
có sự khác nhau rõ nét về hình thức sỡ hữu,về cách thức thu nhập.Tuy nhiên chúng
đều xuất phát từ yêu cầu phát triển khách quan của nền kinh tế và xã hội nớc
ta.Chính vì vậy,mỗi thành phần kinh tếlà một bộ phận của nền kinh tế quốc
dân.Chúng có những vị trí và vai trò nhất định trong một hệ thống kinh tế thống
nhất có sự quản lý của Nhà nớc.
a-Kinh tế nhà nớc
Theo nghĩa đầy đủ bao gồm toàn bộ đất đai,tài nguyên,ngân sách nhà n-
ớc,ngân hàng nhà nớc ,dự trữ quốc giâ,các quỹ của Nhà nớc và doanh nghiệp nhà
nớc,có vai trò chủ đạo trong nền kinh tế,là lực lợng vật chất quan trọng và công cụ
để Nhà nớc định hớng và điều tiết vĩ mô nền kinh tế.
Đại hội Đảng lần thứ VIII đã khẳng định:kinh tế nhà nớc cần tập trung vào
những ngành,những lĩnh vực chủ yếu nh:kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội,hệ thống
tài chính ngân hàng,bảo hiểm,những cơ sở sản xuất thơng mại.Nh vậy,vị trí của
kinh tế nhà nớc là rất quan trọng và to lớn.
Kinh tế nhà nớc giữ vai trò chủ đạo trong mối quan hệ gắn bó hữu cơ với
các thành phần kinh tế khác,thể hiện trên các mặt sau:Kinh tế nhà nớc tao lực lợng
về kinh tế để Nhà nớc có thể thực hiện hữu hiệu các chức năng định hớng,đòn bẩy

hỗ trợ các thành phần kinh tế khác phát triển có hiệu quả,thúc đẩy sự tăng trởng
nhanh và lâu bền của toàn bộ nền kinh tế.Mặt khác còn cung cấp những hàng
hoá,dịch vụ cần thiết trong một số lĩnh vực nh:giao thông,thông tin liên lạc,quốc
phòng,an ninh Đồng thời kinh tế Nhà n ớc đảm bảo vai trò can thiệp và điều tiết
vĩ mô của nhà nớc,khắc phục những khuyết tật của cơ chế thị trờng,thực hiện một
số chính sách xã hội.
Sỡ dĩ kinh tế nhà nơc giữ vai trò chủ đạo so với các thành phần kinh tế khác
là vì:kinh tế nhà nớc là thành phần dựa trên trình độ xã hội hoá cao nhất,nó không
chỉ có u thế về học vấn,trình độ,kỹ thuật và còn có vai trò quyết định sự tồn
tại,phát triển nền kinh tế của toàn đất nớc.
Trong mấy năm qua khu vực kinh tế nhà nớc đã có những chuyển biến tích
cực biểu hiện ở:Tỷ trọng tổng sản phẩm trong nớc tăng từ 36% năm 1991 lên đến
7
43,6% năm 1994.Hiệu quả sản xuất kinh doanh tăng lên,số doanh nghiệp thua lỗ
giảm bớt.
Tuy nhiên,nó cũng cha phát huy đầy đủ tính u việt và sự chủ đạo đối với nền
kinh tế quốc dân,những tiến bộ đạt đợc cha đáp ứng yêu cầu,chua tơng xứng với
năng lực sẵn có.Doanh nghiệp nhà nuớc chiem 85% tài sản cố định trong công
nghiệp,100% các mỏ khoáng sản lớn,hơn 90% lao dộng đợc đào tạo nhng hiệu quả
kinh doanh còn thấp,một bộ phận đáng kể còn thua lỗ hoặc không có lãi.Do đó
vấn đề cấp thiết đặt ra cho khu vực kinh tế nhà nớc là tạo ra động lực,lợi ích trực
tiếp cho ngời lao động để họ thực hiện quyền làm chủ,kiểm tra,kiểm soát quá trình
sản xuất kinh doanh.Việc đổi mới kinh tế nhà nớc phải hết sức coi trong đầu t và
thờng xuyên tổng kết để rút ra bài học kinh nghiệm nhằm thực hiện tốt vai trò chủ
đạo mà mục tiêu định hớng xã hội chủ nghĩa của thành phần kinh tế này.
b-kinh tế tập thể
Là thành phần kinh tế dựa trên cơ sở liên kết tự nguyện của những ngời lao
động nhằm kết hợp sức mạnh của từng thành viên với sức mạnh tập thể để giải
quyết có hiệu quả hơn những vấn đề của sản xuất kinh doanh và đời sống.Hợp tác
xã giữ vai trò nòng cốt của thành phần kinh tế này.

Hiện nay một thực tế đặt ra là nếu không củng cố và phát triển kinh tế hợp
tác xã để nó cùng với kinh tế nhà nứoc tạo thành nền tảng của xã hội thì mục tiêu
phát triển nền kinh tế nhiều thành phần theo định hớng xã hội chủ nghĩa là rất khó
khăn.Vì vậy,đại hội toàn quốc lần thứ VIII đã nêu lên nhiệm vụ phải phát triển
kinh tế tập thể với nhiều hình thức đa dạng từ thấp đến cao.Phong trào kinh tế tập
thể xuất hiện ở nớc ta từ những năm 50 và đã có nhiều đóng góp quan trọng trong
cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nớc.
Vừa qua việc chuyển đổi từ hợp tác cũ sang hình thức hợp tác xã kiểu
mới.Việc xác lập hộ tự chủ trong sản xuất kinh doanh và xuất hiện những hình
thức hợp tác đa dạng trong công nghiệp nh tiểu thủ công nghiệp là một biến tiến
quan trọng trong kinh tế tập thể.
Thực tiễn cho thấy rằng:Hợp tác xã phải đợc tổ chức trên cơ sở đóng góp cổ
phần với sự tham gia lao động trực tiếp của xã viên,hởng lợi quả theo cổ phần và
8