Mê tín dị đoan và việc bài trừ các hoạt động mê tín dị đoan tại đền Sòng Sơn - Bỉm Sơn - Thanh Hoá trong giai đoạn hiện nay

1. Lý do chọn đề tài
Đã có một thời gian, tệ mê tín dị đoan ở nớc ta lắng hẳn xuống và co hẹp lại do
phong trào xây dựng nếp sống văn minh gia đình văn hoá mới đợc đẩy mạnh.
Những năm gần đây, đi sống vật chất và tinh thần của ngời dân đợc nâng cao nh-
ng tệ mê tín dị đoan có chiều hớng phát triển với nhiều hình thức khác nhau. Nó
đã lôi kéo đông đảo tầng lớp nhân dân, không chỉ ở những ngời lớn tuổi lạc hậu và
kém văn hoá mà trong cả một bộ phận cán bộ ảng viên kém nhận thức và thiếu
gơng mẫu.
Hin tợng không lành mạnh này đã và đang gây nhiều ảnh hởng xấu trong xã
hội, gây tác hại cho nhiều gia đình, cá nhân, lm lãng phí thời gian, tiền của, tâm
sc. Thậm chí còn xuyên tạc chính sách của ảng và nhà nớc ta về tự do tín ng-
ỡng và bài trừ mê tín dị đoan. Là một ngời làm công tác quản lý văn hoá trong t-
ơng lai, tôi thấy rất tâm đắc với vấn đề này nên đã chọn làm đề tàI nghiên cứu
khoa học của mình.
2. Đối tợng và phạm vi nghiên cứu:
- Môi trờng cảnh quan tạo nên hoạt động mê tín dị đoan.
- Tìm hiểu thực trạng mê tín dị đoan tại đền Sòng Sơn - Thị xã Bỉm Sơn -
tỉnh Thanh Hoá
3. Mục đích nghiên cứu:
- Tìm hiểu tệ mê tín dị đoan để nắm đợc những nét khái quát nhất về bản chất
của hiện tợng này.
- Vận dụng quan điểm, chủ trơng, chính sách của Đảng và Nhà nớc ta trong
việc phòng chống và bài trừ các hoạt động mê tín dị đoan.
- Đa ra những phơng hớng nhằm bài trừ các hoạt động mê tín dị đoan môt
cách có hiệu quả.
4. Phơng pháp nghiên cứu.
Đề tài sử dụng một số phơng pháp sau:
- Phơng pháp nghiên cứu liên ngành;
- Quan sát;
- Điều tra xã hội học;
- Phỏng vấn;

- Phân tích và so sánh;
1
5. Đóng góp của đề tài:
Hy vọng rằng đề tài nghiên cứu khoa học về Mê tín dị đoan và việc bài trừ
các hoạt động mê tín dị đoan tại đền Sòng Sơn - Bỉm Sơn - Thanh Hoá trong
giai đoạn hiện nay sẽ cung cấp cái nhìn khái quát nhất về bản chất của hiện tợng
mê tín dị đoan; tác hại và nguồn gốc phát sinh, phát triển của nó; đồng thời hiểu rõ
chính sách đúng đắn của Đảng, Nhà nớc, để nắm đợc những biện pháp cơ bản, đấu
tranh có hiệu quả nhằm xoá bỏ tận gốc tệ nạn tiêu cực này.
6. Bố cục của đề tài:
Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung của đề tài đợc chia làm ba chơng:
Chơng 1: Sơ lợc về mê tín dị đoan
Chơng 2: Tìm hiểu các hoạt động bài trừ mê tín dị đoan tại đền Sòng Sơn -
Bỉm Sơn - Thanh Hoá
Chơng 3 : Một số ý kiến đóng góp nhằm nâng cao hiệu quả công tác bài trừ
tệ mê tín dị đoan
Mục lục
Tài liệu tham khảo
2
Chơng 1: Sơ lợc về mê tín dị đoan
1.1 Khái niệm mê tín dị đoan:
Theo t in Ting Vit, "mê tín" l tin mt cách mù quáng vào cõi thần
bí, vào những chuyện thần thánh ma quỷ; a chung tin mt cách mù quáng, không
biết suy xét. V d oan l điu quái lạ huyễn hoặc do tin nhảm nhí mà có.
Mê tín d oan thc cht l nim tin mê mui vo nhng iu ta coi l
nhm nhí. Mê tín d oan l nhng hnh vi không nhng ã li thời trái vi a
s, m còn có tính phn vn hóa, dn n nhng tiêu cc trong i sng cng
ng, ngn cn hoc phá hoi sn xut, thm chí dn n s cht chóc.
Không ít ngi cho rng, mê tín d oan l mt dng tín ngỡng tiêu cực
nht: l tín ngng sai lm nhm nhí tin vo s tn ti ca sc mnh siêu

nhiên, h o nh thn thánh, ma qu, s phn, o mng, phù thy, tng s,
vo phép l.
Từ cách tiếp cận trên, ta thy mê tín d oan cng có nim tin nh tín
ngng, tôn giáo nhng nó l nim tin mê mui, mù quáng vo s thn bí, thn
thánh ma qu, s mnh m thiu s suy xét đánh giá một cách khoa học.
1.2 Nguồn gốc của tệ mê tín dị đoan
1.2.1.Nguồn gốc nhận thức
Từ thời cổ xa ngời ta đã tin vào thần linh. Bằng chứng còn lại đến ngày nay
là những câu chuyện thần thoại mà bất cứ quốc gia nào cũng có. Trình độ sản xuất
quá thấp, ngời nguyên thuỷ bất lực trơc sức mạnh của tự nhiên, họ thấy không đủ
tri thc để giải thích các hịên tợng xảy ra trong tự nhiên.
Do điều kiện sinh sống quá khó khăn, hạn chế về tri thức nên vào thời đó,
ngời nguyên thuỷ tin là mọi số phận đã đợc định trớc, kể cả số phận của dòng họ,
của bộ lạc. Bởi thế trong đầu óc con ngời mông muội xa đã hình thành quan niệm
hoang đờng về sức mạnh siêu nhiên. Với trình độ nhận thức đơn sơ và ấu trĩ, ngời
nguyên thuỷ không thể hiểu và giải thích đợc nguồn gốc của những lực lợng tự
nhiên có sức mạnh ghê gớm nh núi lửa, động đất,bão tố, lụt lội, sấm sét. Họ đã
gán cho những hiện tợng đó một sứ mệnh thiêng liêng. Quan niệm thần linh đợc
hình thành từ đó.
Rồi kết quả thất thờng trong các hoạt động săn bắt hái lợm đã làm nảy
sinh trong đầu họ quan niệm về may rủi. Với niềm tin mọi hoạt động, mọi hiện t-
ợng trong cuộc sống của mình nh vui, buồn, đau yếu, khoẻ mạnh đều có nguyên
nhân từ ý muốn ủng hộ, giúp đỡ hay ngăn cản, trừng phạt của các vị thần. Xuất
phát từ đó, ngời nguyên thuỷ đã đạt ra các hình thức và nghi lễ cầu cúng hiến tế,
cầu nguyện thần linh trơc khi di săn, hái lợm và làm bất cứ việc gì.
3
Cứ thế, với trí tởng tợng, ngời nguyên thuỷ đã tạo ra vô vàn các thần linh
ma quỷ: thần cây đa, ma cây gạo, thần đất, thần bếp tức là trong mọi mối liên
hệ của con mgời với thế giới xung quanh đều có mặt các vị thần.
Đặc biệt, xung quanh cái chết của con ngời đã xuất hiện nhiều yếu tố mê tín

dị đoan. Từ chỗ không giải thích nổi nguyên nhân cái chết của đồng loại, từ tình
cảm thơng tiếc ngời thân qua đời, từ những giấc mơ, trong t duy ngời nguyên thuỷ
đã xuất hiện các ý niệm: ngời chết vẫn sống, thế giới bên kia Họ đã đặt ra các
nghi thức cúng tế ngời chết.
Từ những điều trình bày ở trên, ta có thể đa ra nhận định: mê tín dị đoan là
một hiện tợng xã hội gắn liền với trình độ sản xuất và trình độ nhận thức thấp kém
trớc các hiện tợng tự nhiên và xã hội xảy ra.
1.2.2. Nguồn gốc xã hội:
Xã hội ngày càng phát triển cao, việc phát hiện ra lửa và biết sử dụng những
công cụ thô sơ đã giúp con ngời hiểu biết và phát hiện những quy luật của tự
nhiên, xã hội và bản thân. Ngày nay con ngời đang di vào chinh phục vũ trụ, các vì
sao hàng loạt những điều bí ẩn trong lòng đất đợc khám phá. Vậy tại sao tệ mê
tín dị đoan vẫn tồn tại và phát triển ?
Khi xã hội chuyển từ chế độ công xã nguyên thuỷ sang chế độ có giai cấp,
tín ngỡng, niềm tin vào số phận và những tàn tích mê tín dị đoan của chế độ cũ
không mất đi mà còn phát triển trên cơ sở mới.
Trong xã hội phân chia thành chủ nô và nô lệ, phong kiến và nông nô, t sản
và vô sản, các giai cấp bóc lột với ý đồ duy trì sự thống trị của mình đã săp xếp lại
những ý niệm về thần thánh, ma quỷ và tạo ra một thế giới thần linh phức tạp.
Tín ngỡng vào số phận, mê tín dị đoan bao giờ cũng có lợi cho giai cấp bóc
lột, nó làm cho con ngời mê muội, xa lánh đấu tranh. Do vậy trong xã hội có áp
bức bóc lột, các giai cấp thống trị luôn nuôi dỡng và tìm mọi cách lợi dụng mê tín
dị đoan nh một thứ thuốc tinh thần, biến tệ nạn này thành một tập quán xã hội để
củng cố địa vị .
ở nớc ta, lợi dụng nhân sinh quan hữu thần của đại đa số nhân dân, bọn ng-
ời làm nghề mê tín đã nấp dới các mái đình, các ngôi đền, ngôi miếu để làm trò
buôn thần bán thánh. Đặc biệt ở đây cần nói đến những âm mu đen tối của kẻ thù
nhằm phá hoại Nhà nớc ta. Mê tín dị đoan đợc bọn tâm lý chiến triệt để khai thác
để đánh ta trên mặt: kinh tế, văn hoá, xã hội, chính trị. Những câu chuyên mê tín
dị đoan đợc kẻ địch tung ra đều có dụng ý gây tâm lý hoang mang dao động gây

mất lòng tin của quần chúng nhân dân vào những chính sách đúng đắn của Đảng
và Nhà nớc. Những đòn tâm lý chiến của kẻ thù không dừng lại ở những tin đồn
4
nhảm nhí, thất thiệt mà gần đây đã biến thành các các hội mê tín dị đoan có tổ
chức nhằm phá hoại ta về t tởng chính trị và xã hội.
Vì vậy việc bài trừ các tệ nạn mê tín dị đoan là việc phải làm thờng xuyên,
liên tục.
1.3. Các hình thức, cách thức biểu hiện:
Mê tín dị đoan có rất nhiều hình thức biểu hiện với các tính chất đa dạng và
phức tạp. Mỗi hình thức cũng có những biến dạng lai tạp khác nhau tuỳ theo
phong tục tập quán sinh hoạt của mỗi địa phơng, mỗi vùng, song nói chung cũng
không nằm ngoài một số hình thức phổ biến dới đây.
1.3.1- Bói toán:
Đây là hình thức phổ biến của tệ nạn mê tín dị đoan. Có nhiều cách bói: bói
gieo qủe, bói âm dơng, bói chữ ký, bói xóc quẻ, bói mai rùa, bói lá trầu bói chân
gà, bói kiều, bói nốt ruồi, bói bài tây, bói chén

Thuật bói toán chủ yếu dựa chủ yếu vào sách bói của Trung Quốc nhập vào
nớc ta từ thời phong kiến.Nhiều ngời lầm tởng là nói có sách mách có chứng
song sách bói chỉ là những yếu tố duy tâm, nó chủ yếu dựa vào mánh khoé lừa bịp,
dựa dẫm, tuỳ cơ ứng biến, giải thích bằng những lời lẽ lấp lửng khiến ngời nghe
hiểu thế nào cũng đợc.
5
Hu ht sỏch búi toỏn khụng ghi tờn tỏc gi, nh xut bn, ngi chu
trỏch nhim... Cú chng thỡ cng ch l a ch ma. Vớ nh cun Bớ n 200
gic m thn ghi l Cm nang xut bn H Ni hay cun Sỏch s coi tui
dng v g chng ghi Nh xut bn Hng Hoa. Cũn tờn tỏc gi, nhng k
lm sỏch cng c to ra nhng cỏi tờn nghe rt nho hc cho hp vi búi toỏn,
nh: Qung Lõn Nguyt Lan, Bo Trai ng, Bn Ti Cõn... Ni dung sỏch
búi toỏn ht sc nhm nhớ t vic dng v g chng n gõy dng s nghip,

thm chớ cũn dy ngi ta cỏch ỏnh bc.
1.3.2. Xem tớng:
Có nhiều kiểu xem tớng: tớng mặt tớng tay, tớng ngời, tớng đi, tớng đứng
Tuy hình thức khác nhau nhng bản chất và mánh khoé giống nhau và giống bói
toán. Thủ thuật của thầy tớng là không trả lời cụ thể và chính xác những câu hỏi
của khác, thầy tớng luôn luôn dùng những câu nói mơ hồ nh: tiền bạc có vất vả
gian truân thì hậu vận tốt, công thành danh toại cốt làm cho ngời xem lầm tởng
là thầy đã bắt đợc đời sống hiện tại và tơnglai của mình.
1.3.3. Xem số tử vi:
Đây cũng là một hình thức mê tín lâu đời, nó bám rễ sâu vào tâm lý, tập quán
nếp nghĩ của nhiều ngời kể cả một số trí thức. Trớc đây, khi đứa trẻ ra đời thì công
6
việc đầu tiên là mời thầy lập cho nó một lá số tử vi. Vì họ quan niệm con ngời
sống chết, giàu nghèo, thọ yểuđều có số.
So với hình thức khác thì tử vi tinh vi hơn. Nội dung số tử vi có bố cục chặt
chẽ chứa đựng đợc hết các nguyên lý của thuyết âm dơng ngũ hành, quán triệt đợc
quy luật chuyển hoá ngũ hành trong tong sinh tơng khắc, lại kết hợp với tiên thiên
bát quái. Với nội dung tổng hợp ấy, số tử vi tạo cho mình u thế hơn hẳn các khoa
bói toán tớng số khác. Ngày nay, nhiều ngời ngộ nhận nó là một khoa học. Thậm
chí có ngời còn cho rằng đó là một khoa học theo kịp đà tiến của khoa học hiện
đại. Sự thật, khoa lập số tử vi và phép đoán số tử vi có tinhvi đến đâu nữa cha có
tài liệu nào, sự thẩm định nào của khoa học hiện đại khẳng định tính khoa học
chân thực của nó. Thực chất thuật số tử vi là mê tín, là cố định hoá mọi sự vật, mọi
hiện tợng xảy ra trong cuộc sống của con ngời, trong đời sống xã hội bằng vị trí
của các sao trên trời, là gán cho mỗi ngời một số phận may rủi đã đợc quyết định
sẵn bởi hệ thống các vì sao.
1.3.4.Phù thuỷ:
Đặc điểm của nghề phù thuỷ là dùng các tà thuật, ma thuật để bắt tà ma
chữa bệnh, để gặp ngời đã chết, để mê hoặc những ngời mê tín chúng tung tin rằng
chúng có phép luyện và sai khiến âm binh. Sự thật tất cả những trò đó đều là

chuyện lừa bịp. Ví dụ chuyện hô âm binh, bọn phù thuỷ bện sẵn một ngời rơm
bằng ngón tay, ghim sẵn trong một cái đinh. Khi phù phép chúng chỉ cần cầm
chiếc que đầu giấu cục nam châm gõ vào nộm rơm làm cho con nộm động đậy
giống nh âm binh hiện lên.
1.3.5. Đồng bóng:
Là hình thức biểu hiện tính chất cuồng tín nhất của mê tín dị đoan. Rất đa
dạng nh: đồng Đức mẹ, đồng Đức ông, đồng Cậu, đồng Cô Bọn làm nghề đồng
bóng thờng đánh vào tâm lí những ngời phụ nữ lạc hậu, kém hiểu biết, nhất là
đánh vào tâm lí những ngời hay ốm đau, con cái khó nuôi, hiếm muộn. nên phải
sắm lễ vật để đội bát nhang, ngồi đồng để đợc nghe thánh dạy.
Trong đồng cốt có một dạng khá cuồng tín là thanh đồng với những thủ thuật
nh lấy dải lụa thắt cổ, húp dầu sôi rồi phun lửa, đốt nắm hơng cho vào miệng nhai,
lấy dao rạch lỡi nhằm ra oai . Thật ra tất cả những trò đó chỉ là bịp bợm, dầu
sôi chỉ ở 60 - 70
0
C, trớc khi uống thầy đồng đã đổ vào đó lng chén rợu trắng làm
phép, rợu bốc hơi nhanh làm cho dầu sôi giảm xuống chục độ nữa.
Dùng âm nhạc, hát múa vào đồng cốt chính là thủ đoạn nhằm kích thích thần
kinh gây không khí huyền ảo, làm giảm sự tỉnh táo của con ngời từ đó dễ tin vào
các trò mà các thầy đồng cốt vẽ ra.
7