Về một phương pháp hỗ trợ quyết định chọn nghề cho học sinh phỏ thông trung học dưa trên suy diễn mờ ppt

T~p chI Tin hQc
va
fJieu khie'n hQC, T,
16,
S,4 (2000), 14-22
'" A ,:::::,( '"
VE M9T PHU'O'NG PHAP HO TRq QUVET
f)~NH
CH9N NGHE CHO
,,!
A
,,"A ••
H9C SINH PHO THONG TRUNG H9C DlrA TREN SUV DIEN MO'*
VU MINH LOC
Abstract.
In this paper, we examine a method of building Decision Support System for students in making-
career choices based on the combination of Fuzzy reasoning method and approximate reasoning method based
on measure function on hedge algebras,
T6rn
tJ{t.
Bai bao d'e c~p dgn mot phiro'ng ph ap h6 tro: quyet dinh chon ngh'e cho h9C sinh pho' thong trung
hoc du'a tren phtro'ng ph ap suy di~n mer theo lu~t
ho-p
thanh
Max-Min
va.
phirong phip suy di~n met dung
ham do cila dai so gia tu',
1.
GI01
THI~U

Ciao due ph5 thong &mroc ta hien nay vo'i ni?i dung "Day ngiro'i, day
chfr
va day nghe" da. d~t
mang cong viec huang nghiep cho hoc sinh sau khi tot nghiep ph5 thOng trung hoc vao vi tri quan
trong. Dieu truoc tien la
giiip
hoc sinh vira tot nghiep ph5 thOng trung hoc chon
hurmg
di nghe
nghiep phu hop vo'i hoan canh, kha nang va nguyen vc;>ngciia minh. Me?t trong ba huang ma cac
em phai chon trong qua trrnh tao l~p nghe nghiep trong tiro'ng lai la:
- TIm vi~c lam ngay (tat nhien phai qua lap huan luyen nglin ngay]
M
giup dO-5n dinh kinh tg
gia dlnh va bin than sau do vira lam vira hoc len,
- Vao hoc cac trufmg chuyen nghiep, day nghe
M
co tay ngh'e co' bin, tr& thanh nglTO'ilao di?ng
co ky thu~t va sau nay hoc hoi dg tien bi? trong ngh'e nghiep.
- Vao hoc cac rnrong dai hoc, cao dhg
M
diro'c trang bi kien thirc khoa hoc ky thuat cao.
Nhirng can cir dg hoc sinh chon huang nghe nghiep phu hop nhir hoan canh gia dlnh, kha nang
hoc t~p, nguyen vong , co thg xem nhir nhimg de?ng
CO"
tlnic d~y khi hra chon.
6-
nhirng hoc sinh
kh ac nhau, de?manh yeu cua m~i di?ng
CO"

khac nh au. Chhg han do hoan canh gia dmh kho khan
thiic ep manh ho'n, me?t hoc sinh du muon tigp tuc hoc len dai hoc ciing danh gac lai nguyen vc;>ng
M
tlrn mi?t viec lam co th~
giiip
5n dinh kinh tg gia dinh. Me?t hoc sinh khac co hoan canh kinh tg
gia dlnh tot ho'n lai co nguyen vong "muon thu nhan
nhieu
kien tlnrc" thl viec hra chon "tigp tuc
hoc
(y
truong dai hoc" la chdc chlin,
Di?ng
CO"
thuc d~y khi chon hirong di nghe nghiep bao gom cac yeu to: hoan canh gia dinh, kha
nang hoc t~p, nguyen vorig , , la hi~n tu'orig tam H, dtroc th~ hien manh yeu khac nhau
(y
t
irng ngiro'i
cu th~ nhir nhirng t~p rno'. T5ng hop cac thOng tin ve cac di?ng
CO"
ma mi?t ca nhan earn nhan
duxrc
M
di den quyet dinh chon hircng di nghe nghiep phii ho'p la bai toan co th~ giai diro'c bhg suy di~n
mo , Ni?i dung t5ng quat cua pluro ng ph ap co thg mo t<l.nhu sau:
Chung ta ky hi~u
Pi,
i
=

T,3
fiin hrot chi lTac mong vao dai hoc; iro'c mong vao trtro'ng trung
hoc chuyen nghiep, day nghe;
U'<yC
mong tim vi~c lam ngay, Cc;>i
P'
la
U'<YC
mong ve huang di nghe
nghiep phu
hop
nhat, tat nhien P'
E
{PI, P
2
,
P
3
}; .
Theo y kien cac chuyen gia, vi~c hra chon cac hrr6ng di nghe nghiep PI, P
2
va P
3
se phu thuoc
vao di;mg
CO"
thuc d~y cua hoc sinh trong quygt dinh hra chon, chhg han nhtr hoan canh gia dmh,
nang hrc hoc t%p, nguyen v<?ngtircrng irng voi cac huang ngh'e nghiep tren. Tri thirc va cac kinh
nghiern cua cac chuyen gia chinh la kha riang thigt l~p moi quan h~ "dung dlin" giira nhirng thong
tin danh gia d9 manh yeu ctia cac de?ng

CO"
thuc d~y ciia m9t ca nh an hoc sinh va hirong nghe nghiep
*
Cong trinh nghien ciru
duac
su he tro mot phan kinh phi cua Chuang trinh Nha rnroc ve Nghien ciru
ca
ban.
HO TRQ' QUYET f>)NH CHQN NGHE CHO HQC SINH PHO THONG TRUNG HQC
15
nen chon
se
phu ho'p nhat doi v6'i d, nhiin d6,
Vi v~y ta dtra vao cac dai hrong bien ng8n ngii' A, B, C chi d9 do d9 manh yeu cua cac d9
n
g
CO',Cac dai hrong nay e6 thg nh~n cac gia tri ng8n ngfr bigu thi rmrc d9 manh yeu ciia cac d9ng CO'
nhir: Yeu (Weak), trung bmh (Medium) va manh (Strong), Gia tri ctia cac bien
A, B, C
tu'o'ng irng
vci cac ky hieu la: Ai, Bi,
C, , ,
Vi~c xac dinh dung ditn cac d9ng CO'cua cac h9C sinh la m9t van de quan trong. De' thu diro'c
cac thong tin khach quan ve d9ng CO',cac chuyen gia dua ra m9t h~ th5ng cau hoi lien quan den
cac d9ng co' thtic diy h9C sinh hra chon hiro'ng nghe nghiep. Cac thong tin td, lai cac cau hoi do se
dircc danh gia dinh hro'ng bhg so rmrc d9 m anh yeu ciia cac d9ng CO',Cac gia tr~ nay diro'c kf hieu
la:
ao,
b
o

,
Co ,
tiro'ng irng vo'i
cac
bien: A, B, C
Gi<i su: cac tri thirc cu a cac chuyen gia trong
linh
VlJ.'Cnay dtro'c due ket va ph at bie'u
duoi
dang
lu~t nhir sau:
If
A is Ai and B is B, and C is
C, '"
then
P is Pi
trong do
P
ky
hieu cac
bien "hurrng
chon
nghe
nghiep".
De' cho gc,mlu%t nay ta co the' viet dmyi
dang:
A = Ai and B
=
B;
and C

=
C
i
, t P
=
Pi, Khi do
bai toan chon
htro'ng nghe
nghiep cua
h9C sinh c6 the' phat bie'u dutri dang bai toan suy di~n me nhtr sau:
Rule
1: A
=
Al
and
B
=
Bl
and
C
=
C
1
' , ,
t
PI
Rule 2:
A
=
A

z
and
B
=
B
z
and
C
=
C
z
",
t
P
z
Rule 3: A
=
A3 and
B
=
B3 and
C
=
C
3
", t
P
3
Facts:
ao,

b
o
,
Co ,
Conclusion P'
trong do: {Rule, Rule 2, Rule 3} la t%p tri tlurc chuyen gia.
Trong bai bao nay chung toi trinh bay phiro'ng ph ap hinh thanh h~ tro' giup quydt dinh chon
htrrrng
di nghf nghiep
cho h9C sinh t5t
nghiep
ph5 thOng trung h9C bao gom
cac
n9i dung sau:
- Thu nhan thong tin bhg plnrong phap td.c nghiern dung h~ thong cau hoi.
- D1!a
tren
thOng tin thu
nhan
dircc, x~ ly bhg l%plu~n
mo
theo
2
phircrig
ph
ap: phiro'ng
ph
ap
suy di~n mo theo lu%t ho'p thanh Max-Min va phircng phap suy di~n mo' dira tren ham do cua dai
so gia tu-, Sau d6 ket ho'p ket qua ciia hai phtro'ng ph ap de' dua ra lai khuyen cho h9C sinh,

2. PHUONG pHAp THU NH~N THONG TIN BANG H:¢ THONG CAU
nor
TRAC NGHI~M
M6i hoc sinh nhan duo c m9t quye'n s5 nho c6 2 trang giay, (y trang
1
va 2 co ghi 23 muc lien
quan den cac di,'mg CO'thuc diiy nghe nghiep. M6i muc ghi tren mot dong, beri phai m6i mvc la m<$t
dong n~m ngang dai 42 mm, dau rmit ben trai ghi nhfin yeu (Weak lable), dau rmit ben phai ghi
nhjin manh (Strong lable]. Sau khi d9C xong 23 muc tren, cac h9C sinh tr<i lai cau hoi sau:
M6i mvc co anh hirong manh yeu the nao den vi~c hra chon hrro'ng di nghe nghiep cua ban than
sau khi t5t nghiep ph5 thOng trung hoc:
- TIm vi~c lam ngay?
- Vao hoc trtro'ng chuyen nghiep day nghe ?
- Vao hoc triro'ng cao d5.ng, dai hoc
?
Anh htro ng m anh yeu cu a m6i muc trong cau td. lai cua hoc sinh diro'c hro'ng hoa b~ng each
danh m<$tdau [nh an - lable) tren dong n~m ngang (y vi trf phir hop voi d9 m anh yeu anh hirong cua
mlJ.c m a hoc sinh earn nhan. Sau do gia tr~ danh gia thu du'o'c chuye'n thanh so thu<$c doan
[0,1],
Co 2 phiro ng ph ap thu nh an thOng tin vao h~ thong:
a, Nhap tir ban phim, thOng qua vi~c td lcri cua h9C sinh dutri hmh th trc hoi dap (Giao dieri-
NgU'ai may),
b,
Thu rihan thong tin tra lai tren dong tin (newsline) giay mh nhir ai neu tren.
. Phuong phap di thuc nghiern vo'i 82 h9C sinh cu a mot trtro'ng ph5 thOng trung hoc co truyen
th5ng chat luorig tot (y th anh pho Viing Tau, Sau do thOng tin thu diro'c t5 chirc theo file de' dira
16
ve
MINH LQC
vao xrl:

ly,
H9C sinh du'<?,cgiai thlch
ky
VElmuc dlch
y
nghia cila cong vi~c tham gia va each thu:c tra U)'i
d.u hoi, C6 20 cau hoi ho~c nhirng g9'i
y
nHm hutmg dh hoc sinh hie'u vEltim quan tr9ng cua vi~c
chon nghe nghiep va xac l~p su' earn nh~n cua hoc sinh ve nhirng van de co lien quan Mn vi~c chon
nghe nghiep nlnr: hoan canh gia dlnh, nang hrc ban than hie'u biet ve nghe nghiep, Ba cau hoi tiep
theo nhjirn thu nh~n
U'CYC
muon cua hoc sinh theo timg
hircng:
tiep tuc hoc ngay dai hoc ho~c vao
hoc trtro'ng day nghe, triro'ng chuyen nghiep ho~c tlrn vi~c lam ngay.
So'
do
cua phirrrng phap W!n hanh
DJ litfu
tif
f';p
Cd sd
tr;
th';c
Nhap
ti/
han
ph/m

(H!
lu4t)
~-,.
/
Ot/a
Irer;
Ova
Irer;
/I'thu!le'l
ham tlo
fcip
md
da d',also
pa tt?
~
l
{J/B Ir!
G/.i
tr/
chan
lEI
chanIi
1
l
I
So
s3r;h rut ra
ket/v~n
tie' tit/a
ril

ltit·
MV!ler;
I
3. SUY DIEN
MO'
DVA TREN Li THUYET T~P
MO' VOl
LU~T HQ'P THANH
MAX-MIN
3.1. M6 hinh bai toan l~p luan roO-
va
phiro'ng phap ghH
De' gi<l.im9t bai toan l~p luan mer ngiro'i ta thirong du'a tren tri thirc va kinh nghiern cua chuyen
gia, diro'c cau true bhg h~ lu~t 6' dang t5'ng quat nhir sau:
Rule 1: if
Xl
= All
andX,
= AI2 and Xm = AIm then Y = BI
Rule 2: if
Xl
= A21 and X
2
= A22 and Xm = A
2m
then Y = B2
Rule n: if
Xl
= AnI and X
2

= An2 and Xm = A
nm
then Y = Bn
trong
do
Xi (i
=
r,n)
va Y la cac dai hrong bien ngon ngir,
A
ij
(i
=
1,
n,
JO
=
1, m) va
B
I
, ,
B
n
111.
cac gia tri ngon ngir.
Du'a tren t~p tri tlurc chuyen gia neu tren, bai toan gi<l.ibhg l%p lu%n mer diro'c phat bie'u durri
dang sau:
Rule 1: if Al = All and X2 = AI2 and Xm = AIm then Y = BI
Rule n: if Al = AnI and X
2

= An2 and Xm = Anm then Y = Bn
Facts:
aI,
a2, ,
am
Conclusion B'
6' day: B'
E
{BI' B
2
, , B
n
};
aI,
a2, ,am la cac sv' kien da biet.
HO TRO' qUYlh DlNH CHON NGHE CHO HOC SINH PHO THONG TRUNG HOC
17
Luc do phirong ph ap giai bai toan neu tren bhg suy di~n mer dua tren li thuydt t~p mer voi lu~t
ho'p
th
anh
Max-Mia
qua
cac
biroc
nlnr
sau:
- TInh
di?
thoa

man (hay rmrc di?
tuxrng
ho
p]
cua
dir
lieu
doi
voi
lu~t
thii'
i
nhir sau:
T,
=
min
{J LA(ai)}
l:Si:Sm
'J
- Gia
tri
mer ket qua.
&
d'au
ra
doi v011u~t
i,
J LB:
(y)
dtro'c tinh nhir sau:

J LB:(Y)
=
min{T
i
,
J LBi(Y)}
- Gia
tri
mer ket qua.
&
dau
ra
h~ thong
J LB'
(y)
13,:
J LB'
(y)
=
max
{J LB'
(y)}
l:St:Sm '
3.2. Cac luat
(tri t.htrc]
Hai rmrci cfiu hoi va nhirng go'i
y
[goi t~t 111.muc tin) co lien quan den huo'ng di
nghf
nghiep ma

hoc sinh hra chon diro'c chia th anh 5 nhorn, ten goi cua cac nh6m 111."d9ng
CO'
thtic diy ngh'e nghiep"
. Ian hro
t
nhir sau:
Nh6m
1: D9ng co' "khong muon tiep tuc hoc" ki hieu 111.nhorn
A
gam cac m~c tin
3, 4, 12, 14, 16.
Nh6m
2: D9ng
CO'
"muon th anh dat va thu nh an them
nhieu
kien thrrc va ki thu~t cao" - ki hieu Ii
nhorn
B,
gam cac m~c tin: 5, 9, 15, 19.
Nh6m
:1:
Di?ng co' "muon cuoc song nh an ha, nhirng thuc hi~n diro'c moi mong muon cua minh" - ki
hieu 111.mhorn
C,
gam cac muc tin
10, 11, 13, 20.
Nh6m 4:
Dong co' "dua tren su' khuyen ran, yeu cau ciia gia dlnh, sir htrrrng dan cd a giao vien va
nhirng di'eu ki~n nhan diro'c tir gia dlnh" -

ki
hi~u Ii nhorn D gam cac m~c tin: 7, 8, 17.
Nh6m
5: D9ng
CO'
"muon dtro'c di?c l~p, khong phu thuoc trong cuoc song vi tieu dung" - ki hieu 111.
nhorn E, gam cac muc tin 1,
2,
6, 18.
Cae
luat:
• Rule 1:
H (The A motive is Weak)
and
(The B motive is Strong)
and
(The
C
motive is Strong)
and
(The D
motive is Strong)
and
(The E motive is Weak)
then
chon VaGdai h9C.
• Rule
2:
If (The A motive is Medium)
and

(The B motive is Strong)
and
(The
C
motive is Medium)
and
(The
D motive is Strong)
and
(The E motive is Medium)
then
chon trung cap day
nghe.
• Rule 3:
H (The
A
motive is Strong)
and
(The B motive is Weak)
and
(The C motive is Strong)
and
(The D
motive is Strong)
and
(The E motive is Strong)
then
chon lam viec ngay.
3.3. Chon
ham thu<?e

va xir
ly
thong tin thu
diro'c
Trong cac lu~t tren
e-
ve trai cac chir A, B,
C,
D, E chi cac bien ngon ngir nhan mot trong cac
gia
tri
me:
Strong [Manh], Medium (Trung binh) va Weak (yeu). D~ d~ dang trong vi~c tinh toan,
hinh dang va gia trj cac ham thuoc ciia cac t~p mer neu tren
duxrc
qui dinh nhir sau:
Strong ,6 hinh dang
ham
thuoc l'
ham tam
giac vuong can ,6 1 [:(]
2
canh gee vuorig b~ng 1, dlnh goc vuong tai di€m (1, 0).
J LStrong(XO) =
Xo Xo
E
[0,1]
Weak co hlnh dang ham thuoc 111.tam giac vuong,
2
canh g6c

a
;0
1
vuong bhg 1 dinh goc vuong
&
di€m (0, 0).
J LWeak(XO) =
1-
Xo Xo
E [0,1]
Medium co dang ham thuoc Ii tam giac can canh day va chieu
cao deu bhg 1.
'Q:
o
Xo
1
18
vu
MINH LOC
{
2xo
if
°:::;
Xo
<
0,5
!LMedium
(xo)
=
1

if
Xo
=
0,5
2(1- xo)
if
0,5
<
Xo :::;
1
Trong cac hinh tren, true hoanh chi d~ manh yeu cua cac d~ng
CO' thuc
d[y
chon
ngh'e,
true
tung chi gia
tri ham thuoc.
3.4. each giai trong trng dung c\l th~ v
a
vi du
Ta
ky
hieu:
ao,
b
o
,
Co,
do,

eo
theo th{r t~· la trung blnh
cong c
ac
gia
tri thu dtro'c khi tiil'n
hanh
td.e nghiern
cac
rnuc tin trong nh6m
A, B, C, D, E.
o
0.5 Xo
Vi d
u:
Hoc
sinh mang ma so 15, e6 thong tin td.e nghiern
ve
d~ng
CO' thiic
d[y
chon
huang di nghe
nghiep
nhu sau:
Nh6m A: Cac
gia tri thu dircc khi tien
hanh
tr~e nghiern
&

cac
m~e tin trong nh6m theo thrr t~':
m~e tin 3, m\le tin 4, m~e tin 12, m\le tin 14, muc tin 16 Ian IU'<?,tla: 0,25,0,05,0,85,0,10,0,15.
Do d6
0,25
+
0,05
+
0,85
+
0,10
+
0,15
ao
=
5
=
0,28
Nh6m B:
Cac
gia tri thu diro'c khi tien
hanh
tr~e nghiern
(y
cac
m\le tin trong nh6m theo thu: t~':
m~e tin 5,
muc
tin 9, m\le tin 15, m\le tin 19 Ian hrot
la:

1,0, 0,8, 1,0, 1,0,
b
1,0
+
0,8
+
1,0
+
1,0
0
= =
°
95
4 '
Nh6m C:
Cac gia tri thu diro'c khi tii;'n hanh trite nghiern 6' cac muc tin trong nh6m theo thU: tlf:
m~e tin 10, m\le tin 11, m\le tin 13, m\le tin 20 Ian hrot la: 1,0, 1,0, 0,5, 1,0.
1,0
+
1,0
+
0,5
+
1,0
Co
= =
°
875
4 '
Nh6m D:

Cac gia tri thu diro'c khi tien hanh tr~e nghiern
(y
cac muc tin trong nh6m theo thu' t~':
m~e tin 7,
muc
tin 8,
muc
tin 17 Ian hrot la: 0,55, 1,00, 0,05.
d
0,55
+
1,00
+
0,05
0
=
=
°
533
3 '
Nh6m E: Cac
gia
tri
thu diro'c khi tien
hanh
trite
nghiem
&
cac
m\le tin trong nh6m theo

thir
t\!:
muc tin 1, mve tin 2, m\le tin 6, m~e tin 18 Ian hrot la: 0,05, 0,25, 0,20, 0,20.
0,05
+
0,25
+
0,20
+
0,20 7
eo
= =
01
5
4 '
Mire
d~ tro'c mong
chd
quan
cu
a bin than doi
voi
tung hiro'ng di nghe
nghiep
(Ket qui tri
Uti
c
ac
muc
tin theo thrr

tu:
21,22,23):
- D~ m
anh yi;'u
cua
iro'c muon
vao
dai
hoc
ngay
la:
0,95
t.irc
!LP
l
(e)
=
0,95.
- D~
rnarih yi;'u cua
u'ae
muon dtroc vao
hoc
trtro ng
chuyen nghiep day
nghe la: 0,1 trre
!LP2(e)
=
0,1.
- D~ manh yeu cu a iro'c muon di tlm

viec
lam ngay la: 0,1 tu:e
!LP
3
(e)
=
0,1.
Ki hieu
Ai
la gia tri mo ciia bien
A (y
lu~t thtr
i, i
=
1,3,
B,
la gia tr! mo cua bien
B
(y
lu~t thrr
i, i
=
1,3,
C,
la gia tri mo' cu a bien
C
(y
lu~t thu'
i, i
=

1,3,
D;
la gia tri mo cua bien
D
&
lu~t thli'
i, i
=
1,3.
Cac gia tri
Ai, Bi, c.,
Di,
s;
n~m trong t%p {Strong, Medium, Weak}
!LAl (ao)
=
1,0-0,28
=
0,72;
!LBl
(b
o)
=
0,95;
!Le,
(co)
=
0,875;
!LDl (do)
=

0,533;
!LEl(eo)
=
0,825.
Do d6 t6ng
hop
cac d~ng
CO'
thuc d~y
va
uoc muon
vao
hoc tru'ong eao dlng ho~e dai hoc cda
hoc~nh .
. !Lp~
(15)
=
min{0,72; 0,95; 0,875; 0,533; 0,825; 9,95}
=
0,533
It #II ••••• ~ ••
HO TRQ' QUYET DjNH CHQN NGHE CHO HQC SINH PHO THONG TRUNG HQC
19
TU'O'ngtl).·:
T5ng hop cac d9ng co' thuc d~y va
U'ue
muon vao trtro-ng trung hoc chuyen nghi~p va day ngh'e
cila hoc sinh la:
J.Lp;
(15)

=
min{0,56; 0,95; 0,25; 0,533; 0,35; 0,1}
=
0,1
T5ng hop cac d9ng
CO'
thuc d[y va troc muon tlm kiem vi~c lam ngay ciia h9C sinh Ill.
J.Lp;
(15)
=
min{0,28; 0,05; 0,05; 0,875; 0,533; 0,175; 0,1}
=
0,05
Nhir v~y huang di ngh'e nghiep ma hoc sinh co ma so 15 mong muon Ian nhat Ill.VaGhoc trtro'ng
dai hoc hoac cao dhg
J.Lp,(15)
=
max{J.Lp~(15);
J.Lp;
(15);
J.Lp;
(15)}
=
max{0,533; 0,1; 0,05}
=
0,533
=
J.Lp~ (15)
Nh~n tHy d.ng trong thu~t toan tren neu d~t:
T;

:=
J.LA.
(ao)
1\
J.LB,
(b
o
)
1\
J.LC.
(co)
1\
J.LD,
(do)
1\
J.LE,(eo),
i
= 1,3,
thlIi chinh la th~ hien nhan thii'c cua m6i h9C sinh ve tam quan trong cua cac
yeu to nhu hoan canh gia dinh, nang hrc bin than va len khuyen ran ciia gia dmh, thay co giao v.v
Do chinh la t~p hop cac
t
ac d9ng mang tinh di'eu ki~n
M
hoc sinh chon huang di nghe nghiep
Pi.
T5ng hop cac yeu to dieu ki~n noi tren va iroc muon chu quan cua ban than ve hurrng di nghe
nghiep
Pi
du'o'c ki hieu

111.
J.Lp, (.)
(nh~n
dsro:c
khi hoc sinh trd liri cac cau hdi
21, 22, 23) th anh su'
phu h9'P giira cac yeu to dieu ki~n
(a~ng ca , Ii do, s1! khuyen bdo, hv:o-ng dun)
va
u'ac
muon chu
quan khi chon huang di nghe
nghiep,
Nhir vay:
J.LP; (.)
=
min{Ii,
J.LP. (.)}.
Qua 82 truong ho'p khao sat, trl{c nghiern y kien h9C sinh chung toi nhan thay:
- Doi voi hirong chon
P
1
[vao
h9C dai h9C) thi hau nlnr c6:
J.Lp~ (.)
=
Tl
tro'c muon chu quan vao
hoc tru'o'ng dai hoc cila hau het so h9C sinh d'eu Ion
hen

t5ng ho'p cac dieu kien ve dong
CO'
khach
quan; nghia
111.
ucc
muon chil quan cua hau het hoc sinh la muon VaGdai hoc bat chap dieu ki~n va
hoan canh gia dlnh, ban than.
- Doi vo
i
huong chon
P
2
,
P
3
[vao
hoc chuyen nghiep ho~c tlm vi~c lam ngay) thl ngiroc lai, hau
nhir co:
J.Lp; (.)
=
J.Lp, (.), J.Lp; (.)
=
J.LP3(.);
nghia
111.
hau nhir hoc sinh khong muon chon hai huang
di ngh'e nghiep nay m~c du t5ng ho p cac yeu to dieu kien cho
phep,
Cudi

cling do
J.Lp' ( .)
=
J.Lp~ (.)
V
J.LP; ( .)
V
J.LP; ( .)
nen dh den heu nh tr:
J.Lp' (.)
=
J.Lp~ (.);
nghia
la gan nhir moi hoc sinh deu chon huang di tiep tuc vao hoc cac trtro'ng dai h9C ngay sau khi tot
nghiep ph5 thong. Dieu nay ph u hop
vci
thtrc te, nhung dem ket qui tu vaa cho tirng hoc sinh lai
kern thuyet phuc, vi rnoi hoc sinh deu c6 hiro'ng di nghe nghiep deu rihtr nhau ci: "vao dai hoc la
con du'o'ng duy nh
St",
Tuy nhien hi~u ky y nghia tirng ket qui trung gian trong thuat toan se ph an
tfch va huo'ng dh cho hoc sinh chon hirong di nghe nghiep phu hop thu'c
su:
vo'i bin than
ho'n,
4, PHUO'NG PH.A.P L~P LU~N DUNG HAM DO TREN D~I
SO
GIA TU
4,1.
T~p sinh

C
=
{Weak, Medium, Strong}. T~p cac gia tli'
H
=
{Very, More, Possible, Less}.
4.2. Qui dinh cac ky hieu:
Pi
:=
nguyen vqng VaGdai hoc,
P
2
:=
nguyen vqng vao trung h9C chuyen nghiep,
P
3
:=
nguyen vorig tlm vi~c lam ngay.
Thl cac lu~t neu tren viet th anh
• Rule 1:
(A(x),
Weak)
1\
(B(x),
Strong)
1\
(C(x),
Medium)
1\
(D(x)'

Strong)
1\
(E(x),
Weak)
>
((P
1
(x),
Good), True)
• Rule 2:
(A(
z], Medium)l\(
B( x),
Strong)l\(
C(
x),
Mediumj A]
D( x),
Strong)
1\
(E(x),
Medium)
> ((
P
2
(
x),
Good), True)
• Rule 3:
(A(x),

Strong)
1\
(B(x),
Weak)
1\
(C(x),
Strong)
1\
(D(x),
Strong)
1\
(E(x),
Strong)
>
((P3(X),
Good), True)
20
vii
MINH L¢C
&
day m~nh d'e me-:
(A(x),
Weak) dU'Q'cgan
t
nghia: "D9ng CO' thUc d~y chon ngh'e
A
6- hoc sinh
x
Ia y~u",
(PI

(x),
Good), True) du'Q'c gan
t
nghia: "HQc. sinh
x
titp tuc hoc d~i hoc Ia tgt dgi v6i gia tri
chan It Ia dung" .
Cac m~nh d'e con lai trong cac Iu~t gan
t
nghia bhg each nrong tl!.
4.3.
Bai toan
t5ng quat I~p Iu~
ngon
ngfr dira tren
cac
Iu~t suy di~n c6
dang:
Cho
cac menh
d'e:
(Pdx), olcd /\ (P
2
{x), 02C2) /\ /\ (Pn{x)' oncn)
-+
(P{x), oc)'
aTrue)
((Pda),.Blcl),
True)
((Pn(a), .BnCn),

True)
Can tfnh gici tr] ngon ngfr cua
P(a).
Trong d6:
Cl,""
C
n
Ill.cac gici tr] ngon ngfr, a,
.Bl, ,.Bn
Ia.
chu~i cac gia tti
N~u dung ham do tren dai sf) gia ttl: thl gici tr] ngon ngir p. cua
P{a)
diro'c tfnh b60i cong thtrc:
1
n
D.(p.)
=
D.(oc)
+ -
L(D.{.BJCJ) - D.{D.JcJ))
n
J=1
(1)
Cac gia tri
D.{.BJcJ), D.(OJcJ)
diro'c tfnh theo cong
thirc:
D.(x)
=

2 +
~(xo)
+
t
[21°~:1~-
1
*
IT
Sign{O{x
i
))]
J=1 i=1
(2)
v&i
. () {1
neu
a ~
°
SIgn
a
= "
-1
neu
a
<
°
60day
x
=
Xk"'X2Xl Xo

vci
Xo
Ill.
phan
td- sinh
va
Xk"'Xl
Ill.m9t day gom k
gia
tti
A
p dung
trong
bai toan
C1;1
th€: chhg
han
doi v&i lu~t
1
c6:
(A( x),
Weak) /\
(B{x),
Strong) /\
(C{x),
Medium) /\
(D{x),
Strong) /\
(E(x),
Weak)

-+
((Pdx),
Oood],
True)
({A{z),.Blcd,
True)
({B{z), .B2C2),
True)
((C(z), .B3
C
3) ,
True)
((D(z), .B4C4),
True)
((E{z),
.Bscs),
True)
+
({P(z),p.d,
True)
6-
day can tfnh gici tri ngon ngii'
P.l
cua
Pdz),
tu:c sl! phu ho'p cua h9C sinh
z
chon hurrng vao dai
h9C•
4.4. D€ tfnh gici tri ngon ngir

P.i
cua
P;{z)
(i
=
1,3) c6 nh~n xet sau day:
Theo cong thirc (1) thl:
n
= 5;
Sc
= True;
oJcJ
=
CJ; CJ
E {Weak, Strong, Medium}.
Theo cong thirc (2) tfnh diro'c:
A{True) = 0,75; A{Strong) = 0,75; A{Medium) = 0,5; A{Weak) = 0,25.
D€ tfnh cac
.BJcJ
trong rnenh de:
((A{z), .BJiCJ),
True)
((E{z), .BJcJ),
True)'
J
= 1,5, ta nh~n
tHy:
Theo lu~t chuy€n gia ttl- trong menh d'e c6:
((A(z),.BJcJ),
True)

+
({A(z),cJ),.BJTrue)
HO TRQ" qUYlh f)~H CHON NGHE CHO HQC SINH PHO THONG TRUNG HQC
21
CJ
E {Weak, Medium, Strong},
(3J
la day cac gia tli-,
M~nh d'e
((A(z), cJ), (3JTrue)
mang y nghia la d9 manh yeu cua d9ng co' ngh'e
A
anh hirong Mn
hoc sinh x la
CJ
(ygu, Trung blnh, Manh], qua td.c nghiern thu dtro'c gia
tr]
ao
di'eu d6 c6 gia tr]
chan ly la {3J True ({3J la day cac gia tu:) ,
Theo y nghia ham thu9C ta co the' gan tri nhir sau:
A({3.rTrue)
:=
J1.CJ
(ao), CJ
E {Weak, Medium, Strong}
Theo cong thirc (2) suy ra:
A({3JTrue)
=
A({3J)

+ A(True)'
A({3JcJ)
=
A({3J)
+
A(cJ)
V~y:
A({3J, cJ)
:=
J1.cJ
(ao) -
A(True) +
A(cJ)
A({3J, cJ)
:=
J1.cJ
(ao) -
0,75 +
A(cJ)
Doi chieu cu the' tirng lu~t doi vo
i
cac t~p mo' suy ra:
A(J1.t}
=
0,75 + 1/5[(J1.weak(ao) + J1.Strong(bo)+J1.Strong(CO)+ J1.Strong(do) + J1.Weak(eO)- 3,75)]
A(J1.2)
=
0,75 + 1/5[(J1.Medium(aO) +J1.Strong(bo)+J1.Medium(co) +J1.Strong(d
o
)+J1.Medium(eO)-3,75)]

A(J1.3)
=
0,75 + 1/5[(J1.strOng(ao) + J1.weadbo) +J1.Strong(CO)+ J1.Strong(d
o
) + J1.Strong(eo) - 3,75)]
Doi voi dir li~u ctl.a hoc sinh 15: A
(J1.i),
i
=
1, 3 tinh ra diro'c ket qui nhir sau:
A(J1.1)
=
0,7806
-+
Mire d9 phu hop ciia hiro'ng di dai hoc cua hoc sinh 15 la 0,7806
A(J1.2)
=
0,5287
-+
Mire d9 phii hop cua hurmg di hoc trtrong day nghe cu a hoc sinh 15 la 0,5287
A(J1.3)
=
0,3287
-+
Mire d9 phii hop cua hirong di tlm vi~c lam ngay cua hoc sinh 15 la 0,3287
5.
KET QUA THVC
NGHI~M
Dira tren cac thu~t toan xu' ly thong tin neu tren, chirong trlnh t\l' d~mg xli- ly thong tin b~ng
may tfnh cho h~ tro' giiip quydt dinh chon hmrng di nghe nghiep dtro'c viet bhg ngon ngir C,

In ket qui theo bang sau:
Ma so
Ho ten
ao
b
o
Co
do
eo
mpl
mp2 mp3
MPI MP2
MP3
Trong do:
mpl,
mp2, mp3, theo tlui' tv' chi mire d9 phii ho'p cua vi~c chon huang di nghe nghiep:
hoc dai hoc, hoc trircng day ngh'e, tlm viec lam ngay cii a hoc sinh tlm diro'c theo phiro'ng ph ap suy
di~n mo dua tren ly thuyet t~p
ma
vci lu~t ho'p th anh Max-Min,
MPl, MP2, MP3: co y nghia ttrong tV' nhu tren nhirng tlm duoc bhg phuong phap dua tren ham
do cua dai so gia tu',
In va dira kgt qua. eho hoc sinh dong thai noi
ra
y nghia cua cluing, hoc sinh thich thii tigp nhan
ket qui va qua do nhan thay rhg viec chon huang di ngh'e nghiep la rat quan trong, no lien quan
den
d
qua trinh song va lam vi~e cd a bin than sau nay, C6 nhirng hoc sinh ban dau tham gia vo'i
thai d9 do dir, tharn do, nhimg sau khi cung ban be nhan dtro-c ket qui va

101.
khuyen lai rat phfin
khoi va xin diro'c trl{c nghiem lai de' nh an ket qua. va lai khuyen xac thirc ho'n.
Chon hircng di nghe nghiep khOng chi chti y Mn nguyen vqng chii quan ma con phai can err vao
cac ygu to dieu ki~n khac nhir nang hrc, sO-tru'cng, hoan canh gia dlnh, su' khuyen bao cua cha me,
thay giao v,v Tren CO' sO-so sanh cac rnp; va MPi hoc sinh se e6 str ke't hop giira cac yeu to chii
quan [cac mp;) va cac yeu to khach quan t.ac d9ng (Mpi),
Nha trtro'ng e6 hoc sinh tham gia td.e nghiem vui mimg d6n nhan ket qui va eoi d6 la phan
m'em tro' giup cong tac giao due huang nghiep cho hoc sinh, dong thoi hua phdi hop theo d6i suo
dung, ph an tfch ket qui de' di'eu chinh lam eho h~ thong hoan thien hen.
22
YU
MINH
LOC
6,
DANH GIA,
KET
LUAN
Qua bai bao nay chiing t8i da giai thi~u kgt qua thuc nghiern cua 2 phiro ng ph ap suy di~n mer
dua tren ly thuydt t~p mer vo'i lu~t hcp thanh Max-Min va dung ham do tren dai s6 gia tt d€ hlnh
thanh h~ tro' giup quyet dinh chon hircng di nghe nghiep cho h9C sinh sau khi t5t nghiep ph5 thOng
trung hoc. Do tien hanh dong thoi 2 phtro ng phap nen c6 dieu ki~n ket hop cac kgt qua da dtra ra
lai khuyen cho hoc sinh xac thu'c han nhir da trmh bay 6-tren. NhU' v~y vi~c ket hop 2 phurrng ph ap
cho phep han che nhirng nlnro'c difm cu a tirng phtro'ng ph ap va tang cirong U'Udifm cua chung ,
Ngoai ra ket qua. thirc nghiern con dua tren nhirng
U1l
difm sau day cua phirong ph ap tien hanh:
- Phuo-ng phap triic nghiern
de'
thu nhan thOng tin bhg h~ th6ng cau hoi va tr.i. lai bhg danh

dau (To tick off) tren dong tin (Newsline) khien cho ngirc'i tr d lai co earn nhan cv th~ va thuan ti~n.
D6 cling la mot butrc xu' ly yeu t6 "rno" trong ngcn ng ir tv' nhien khi n6 phai ph an anh nhirng bi~u
hi~n tam ly, Iinh vu'c nhay earn ciia con nguo'i. Cach thu nh Sn thong tin nay ciing giiip cho viec tinh
gia
tr]
ham do ten dai s6 gia tu' don gian hon.
- Vi~c chon ham th uoc cua cac t~p mo m9t each phu ho'p, khorig phirc
t
ap
t
ao str d~ dang v a
thuan lo
i
trong viec tinh toan va l%p trlnh, g6p phan xu: ly thong tin xac thirc va nhanh chong.
- Ca. hai phuong ph ap deu phan anh mi?t xu the chon huang di nghe nghiep chu yeu cua hoc
sinh hien nay la tot nghiep ph5 thOng mudn VaG hoc dai hoc ngay. Nhung
o'
phirong phap thu' hai
dung ham do tren dai s6 gia tu' khien hoc sinh ket
hop
du'o'c giiia mong mudn chu quan va xem xet
cac dieu kien kh ach quan khi chon nghe. Ket qua. cil a phirong phap nay do vay phu hop v6i thuc
te ho'n. Dieu d6 khhg dinh suy di~n me dung ham do cu a dai so gia tu' - mi?t cau triic toan hoc rno
phong kha chinh xac cac khai niem mer ciia ngon ngir tv' nhien - cho ket qua tot han.
TAl
L~U
THAM KHAO
[1] A. Kaufmann, Foreword by L. A. Zadeh, Introduction to Theory of Fuzzy Subsets.
[2] Elie Sanchez, Faculty of medicine, University of Marseille, Fuzzy Logic Knowledge Systems and,
Artificial Neural Networks in Medicine and Biology.

[3] Kofi Kissi Dompere, The theory of Approximate prices: Analytical foundations of experimental
cost-benefit analysis in a fuzzy - decision space, Fuzzy Sets and Systems 87 (1987) 1-26.
[4] Nguy~n Cat
Ha,
Xay dung each tiep c~n dai s6 den logic me)' va l%p lufin xap xi, Btio ctio
Hoi
nghi khoa hoc Gong ngh~ thong tin nghien cuu va trie"n khai.
[5] Nguyen Cat Ho, A method in Linguistic Reasoning on a knowledge Base Representing by
sentences with Lingristic Belief Degrre, Fundamenta Informaticae 28 (3) (1996) 247-260.
[6] Nguyj n Cat
Ha,
Huynh Van Nam, Min h6a dai s6 gia tli' du'a tren cac dan ph an phdi tlJ.' do
sinh b6-i cac gia tti:, Bdo ctio Hoi nghi khoa hoc cong ngh~ thong tin nghien cU'u va tritn khai.
[7] Phong Nghien
ciru img
dung cong ngh~ cac chuyen gia va h~ h6 tro quyet dinh, Vi~n Cong
nghie thong tin,
Ha
So' ky thu~t de tai TT97.09.
[8] Ron Sun, Commonsense reasoning with rules, cases and connectionist models, A Paradigmatic
comparison, Fuzzy Sets and System 82 (1986) 187-200.
[9] Toshiyuki Yamashita, On a support system for human decision making by the combination of
fuzzy reasoning and fuzzy structural modeling, Fuzzy Sets and System 87 (1987) 257-263.
[10] Tran Dmh Khang, Xay dung ham do tren dai so gia tli' va irng dung trong l~p luan ngon ngir,
Tq.p cM Tin hoc va oa« khie"n hoc
13
(1) (1997) 16-30.
[11] Yan Shi, Masaharn, Reasoning conditions on K6zy's in terpolative reasoning method in Sparse
fuzzy rules bases, Fuzzy Sets and System 87 (1987) 47-56.
Nh4n bdi ngay 5 - 1 - 2000

Nh4n lq.i sau khi s-da ngay
25 -8 -
2000
Trung tam Nqoei ngv: - Tin ho c Tinh Ba Ria - Vung Tau