Bản chất di truyền và các yếu tố góp phần gây phát sinh ung thư doc

Bản chất di truyền và các
yếu tố góp phần gây phát
sinh ung thư

Lập luận cho rằng phải có nhiều biến đổi di truyền đồng thời mới tạo nên một
tế bào ung thư cũng giúp giải thích cho hiện tượng quan sát thấy ở một số
dòng họ là ung thư có biểu hiện di truyền. Một cá thể đã được di truyền một
gen gây khối u hoặc một alen ức chế khối u đột biến sẽ gần với khả năng tích
lũy những đột biến khác dẫn đến sự phát sinh ung thư hơn so với những cá
thể không mang bất cứ đột biến nào như vậy.
Các nhà di truyền học đang đầu tư nhiều công sức để xác định các alen gây
ung thư có thể di truyền, qua đó bản chất di truyền (nghĩa là nguy cơ mắc
bệnh do cơ chế di truyền) về khả năng mắc những bệnh ung thư nhất định có
thể chẩn đoán được sớm trong cuộc đời mỗi người. Ví dụ như, khoảng 15%
số trường hợp ung thư ruột kết liên quan đến các đột biến điểm di truyền.
Trong đó, nhiều trường hợp liên quan đến những đột biến ở gen ức chế khối u
và được gọi là polyp u tuyến, hay bệnh APC. Gen ức chế khối u này có nhiều
chức năng trong tế bào; các đột biến mới phải xuất hiện trên cả hai alen của
gen APC trước khi sản phẩm của gen bị mất chức năng. Nhưng do chỉ có
15% trường hợp ung thư ruột kết là do bản chất di truyền, nên các nhà nghiên
cứu cũng đã nỗ lực đi tìm và xác định các "dấu chuẩn" khác có thể giúp dự
đoán nguy cơ mắc một bệnh ung thư nhất định nào đó.
Có bằng chứng cho thấy bản chất di truyền biểu hiện rõ trong khoảng từ 5 tới
10% bệnh nhân mắc bệnh ung thứ vú. Đây là bệnh ung thư phổ biến thứ hai ở
Mỹ, với khoảng trên 180.000 phụ nữ (và một số ở nam giới) phát hiện bệnh
hàng năm; trong đó, có đến 40.000 ca tử vong. Các đột biến liên quan đến hai
gen là BRCA1 và BRCA2 (BRCA viết tắt từ thuật ngữ "ung thư vú" trong
tiếng Anh là Breast Cancer) được tìm thấy trong ít nhất một nửa số ca ung
thư vú biểu hiện di truyền.
Một phụ nữ di truyền từ cha, mẹ cô một bản sao đột biến của gen BRCA1 sẽ
có nguy cơ mắc ung thư vú trước tuổi 50 là 60%; xác suất này chỉ là 2% với

những người khi sinh ra có kiểu gen đồng hợp tử kiểu dại (alen bình thường).
Cả hai gen BRCA 1 và BRCA 2 đều được xem là các gen ức chế khối u, bởi
vì các alen kiểu dại của chúng có vai trò bảo vệ tế bào khỏi quá trình phát
sinh ung thư và các alen đột biến của chúng đều là lặn. Một cách rõ ràng, các
prôtêin BRCA1 và BRCA2 đều có chức năng trong con đường sửa chữa các
ADN sai hỏng của tế bào. Prôtêin BRCA 2 được biến rõ hơn, trong đó chức
năng của nó là phối hợp với một loại prôtêin khác để sửa chữa các đứt đoạn
xảy ra trên cả hai mạch của phân tử ADN, nghĩa là nó có vai trò quan trọng
trong việc duy trì ADN không bị sai hỏng trong nhân tế bào.
Do sự đứt gãy ADN cũng có thể dẫn đến ung thư, chúng ta có thể suy luận
rằng nguy cơ ung thư có thể giảm đi cùng với việc hạn chế tối đa việc phơi
nhiễm cơ thể với các tác nhân làm sai hỏng ADN, ví dụ như các nguồn phóng
xạ cực tím hay các hóa chất độc trong khói thuốc lá. Các phương pháp mới
nhằm có thể chẩn đoán sớm và điều trị các bệnh ung thư đặc thù đã và đang
tiếp tục được phát triển trên cơ sở các kỹ thuật phân tích mới; chúng có thể
bao gồm cả việc can thiệp vào sự điều hòa biểu hiện gen trong các tế bào
khối u, với mục đích cuối cùng là làm giảm tỉ lệ tử vong do ung thư gây ra.
Các nghiên cứu về gen liên quan đến ung thư, dù được di truyền hay không,
đều giúp tăng hiểu biết về việc bằng cách nào những rối loạn trong điều hòa
biểu hiện gen có thể gây phát sinh căn bệnh này. Chúng ta đã đạt được những
bước tiến dài kể từ những phát biền đầu tiên của Peyton Rous. Bây giờ chúng
ta đã biết: các virut có thể góp phần gây phát sinh ung thư bằng cách kết hợp
vật chất di truyền của chúng vào ADN của tế bào chủ mà chúng lây nhiễm.
Sự kết hợp của hệ gen virut có thể đưa vào tế bào chủ một gen gây khối u,
làm hỏng một gen ức chế khối u, hoặc chuyển một gen tiền khối u thành gen
gây khối u. Ngoài ra, một số virut tạo ra các prôtêin làm bất hoạt p53 và các
prôtêin ức chế khối u khác, làm tế bào có xu hướng trở thành tế bào ung thư.
Mặc dù virut chỉ lớn hơn chút so với một phân tử axit nuclêic được bọc bởi
một lớp vỏ bảo vệ, song chúng là những tác nhân hoạt động mạnh.