Xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường trung học phổ thông tại quận bình thạnh, thành phố hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Nguyễn Đức Chính

XÂY DỰNG VĂN HĨA NHÀ TRƯỜNG
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THƠNG TẠI QUẬN BÌNH THẠNH,
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thành phố Hồ Chí Minh - 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Nguyễn Đức Chính

XÂY DỰNG VĂN HĨA NHÀ TRƯỜNG
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THƠNG TẠI QUẬN BÌNH THẠNH,
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Chun ngành

: Quản lí giáo dục

Mã số

: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. DƯ THỐNG NHẤT

Thành phố Hồ Chí Minh - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài nghiên cứu “Xây dựng văn hóa nhà trường ở các
trường trung học phở thơng tại q̣n Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh” là
cơng trình nghiên cứu của riêng tơi. Các số liệu và tài liệu trong luận văn đều được
trích dẫn theo đúng quy định của Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.
Tác giả
Nguyễn Đức Chính


LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin chân thành cảm ơn các thầy cơ phịng sau đại học và các giảng viên
trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã tận tình giảng dạy, cung cấp
những kiến thức cơ bản, những kĩ năng cần thiết để nghiên cứu và thực hiện luận văn
này.
Với tình cảm chân thành, tơi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Dư Thống
Nhất, Người Thầy đã trực tiếp hướng dẫn và giúp tôi sáng tỏ được nhiều vấn đề
trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn lãnh đạo cùng tập thể cán bộ, giáo viên, nhân
viên học sinh các trường trung học phổ thông quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí
Minh đã cung cấp thông tin, tư liệu, ủng hộ tác giả trong quá trình nghiên cứu và
hồn thiện luận văn.

Tác giả cảm ơn các bạn đồng nghiệp và gia đình đã cổ vũ, động viên, tạo động
lực cho tác giả trong thời gian học tập, nghiên cứu.
Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài, mặc dù có nhiều cố gắng song
luận văn khơng thể tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Kính mong nhận được sự chỉ
dẫn, góp ý của q thầy cô, các nhà khoa học trong Hội đồng khoa học cùng các bạn
đồng nghiệp để luận văn hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn!
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 28 tháng 9 năm 2018
Tác giả
Nguyễn Đức Chính


MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
MỞ ĐẦU......................................................................................................................1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ
TRƯỜNG...............................................................................................7
1.1. Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề..................................................................7
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài....................................................................7
1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước....................................................................9
1.2. Một số khái niệm cơ bản......................................................................................13
1.2.1. Văn hóa........................................................................................................13
1.2.2. Văn hóa tổ chức...........................................................................................14
1.2.3. Văn hóa nhà trường......................................................................................15
1.2.4. Khái niệm xây dựng văn hóa nhà trường.....................................................16
1.3. Cơ sở lý luận về xây dựng văn hóa nhà trường ở trường trung học

phổ thơng............................................................................................................17
1.3.1. Tầm quan trọng của văn hóa nhà trường......................................................17
1.3.2. Các thành tố cơ bản của văn hóa nhà trường ở trường trung học
phổ thơng......................................................................................................20
1.3.3. Nội dung xây dựng văn hóa nhà trường trung học phổ thông......................23
1.3.4. Chức năng của nhà quản lý trong cơng tác xây dựng văn hóa nhà
trường ở trường trung học phổ thông...........................................................26
1.3.5. Các điều kiện để xây dựng văn hóa nhà trường ở trường trung học
phổ thơng......................................................................................................32
1.3.6.

Vai trò của người CBQL, GV, NV, HS trong việc xây dựng mơi
trường văn hóa.............................................................................................33


1.4. Những thuận lợi và khó khăn trong cơng tác xây dựng văn hóa nhà
trường ở trường THPT........................................................................................34
1.4.1. Những thuận lợi trong cơng tác xây dựng văn hóa nhà trường ở
trường THPT................................................................................................34
1.4.2. Những khó khăn trong cơng tác xây dựng văn hóa nhà trường ở
trường trung học phổ thơng..........................................................................35
Tiểu kết chương 1......................................................................................................36
Chương 2.THỰC TRẠNG XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở
CÁC TRƯỜNG THPT TẠI QUẬN BÌNH THẠNH, THÀNH
PHỐ HỒ CHÍ MINH.............................................................................38
2.1. Khái quát về các trường THPT quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí
Minh.........................................................................................................38
2.1.1. Mục tiêu phát triển của các trường THPT quận Bình Thạnh, Thành
phố Hồ Chí Minh.........................................................................................38
2.1.2. Cơ cấu tổ chức của các trường THPT quận Bình Thạnh, TP. HCM............38

2.1.3. Cơ sở vật chất của các trường THPT quận Bình Thạnh, TP. HCM.............40
2.1.4. Thực trạng về chất lượng dạy học ở các trường THPT quận Bình
Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh..................................................................41
2.1.5. Đánh giá chung về các trường trung học phổ thơng quận Bình Thạnh,
TP. HCM......................................................................................................43
2.2. Tổ chức khảo sát thực tế.......................................................................................44
2.2.1. khảo sát và phương pháp khảo sát............................................................44
2.2.2. Quy ước cách xử lý số liệu......................................................................46
2.3. Thực trạng xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường THPT tại quận
Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh..................................................................47
2.3.1. Mức độ quan tâm của CB, GV, NV và HS ở các trường THPT
tại quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh về xây dựng văn
hóa
nhà trường................................................................................................47


2.3.2. dựng mơi trường văn hóa nhà trường, lớp học.........................................48
2.3.3. dựng mối quan hệ giữa các thành viên trong nhà trường.........................50
2.3.4. Lãnh đạo nhà trường xây dựng môi trường làm việc cho giáo viên,
nhân viên..................................................................................................55
2.3.5. dựng văn hóa nhà trường thông qua hoạt động của giáo viên..................57
2.3.6. Thực trạng công tác lập kế hoạch xây dựng văn hóa nhà trường.............59
2.3.7. Thực trạng công tác tổ chức thực hiện xây dựng văn hóa nhà
trường.......................................................................................................62
2.3.8. Thực trạng cơng tác chỉ đạo thực hiện xây dựng văn hóa nhà
trường.......................................................................................................63
2.3.9. Thực trạng cơng tác kiểm tra, đánh giá thực hiện xây dựng văn hóa
nhà trường................................................................................................65
2.4. Nguyên nhân của thực trạng xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường
THPT quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh..............................................66

2.4.1. Thuận lợi...................................................................................................66
2.4.2. Khó khăn...................................................................................................67
Tiểu kết chương 2......................................................................................................70
Chương 3. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ BIỆN PHÁP ĐỂ HOÀN THIỆN CƠNG
TÁC XÂY DỰNG VĂN HĨA NHÀ TRƯỜNG Ở CÁC
TRƯỜNG THPT TẠI QUẬN BÌNH THẠNH, THÀNH PHỐ
HỒ CHÍ MINH......................................................................................71
3.1. Cơ sở và nguyên tắc đề xuất biện pháp................................................................71
3.1.1. Cơ sở đề xuất biện pháp...........................................................................71
3.1.2. Nguyên tắc đề xuất biện pháp...................................................................71
3.2. Một số biện pháp xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường THPT tại
quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh.........................................................73
3.2.1. Tuyên truyền nâng cao nhận thức cho đội ngũ CB, GV, NV, CMHS
và HS về công tác xây dựng VHNT........................................................73
3.2.2. dựng kế hoạch xây dựng văn hóa nhà trường..........................................74
3.2.3. Hồn thiện nội dung xây dựng văn hóa nhà trường.................................76


3.2.4. Quản lý phối hợp giữa cơng đồn, đồn thanh niên, tổ chun mơn
coi đây là lực lượng nịng cốt trong các hoạt động xây dựng văn
hóa nhà trường.........................................................................................77
3.2.5. Phối hợp giữa nhà trường, gia đình và lực lượng giáo dục địa
phương trong cơng tác xây dựng văn hóa nhà trường.............................79
3.2.6. Tổ chức phong trào thi đua xây dựng nếp sống văn minh trong nhà
trường.......................................................................................................80
3.2.7. Tổ chức thực hiện kiểm tra, đánh giá cơng tác xây dựng văn hóa
nhà trường................................................................................................82
3.2.8. Quản lý các điều kiện xây dựng văn hóa nhà trường........................................83
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp...........................................................................84
3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất........................84

3.4.1. độ hợp lý của các biện pháp......................................................................84
3.4.2. độ khả thi của các biện pháp.....................................................................87
3.4.3. Tương quan giữa mức độ hợp lí và mức độ khả thi của các
biện pháp..................................................................................................88
Tiểu kết chương 3......................................................................................................91
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................................92
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................96
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

CBGV

Cán bộ giáo viên

CBQL

Cán bộ quản lí

CNH

Cơng nghiệp hóa

ĐHGD

Đại học giáo dục

ĐHQG

Đại học Quốc gia

ĐLC

Độ lệch chuẩn

ĐTB

Điểm trung bình

GD

Giáo dục

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GV

Giáo viên

HĐH

Hiện đại hóa

HS

Học sinh

NCSP

Nghiên cứu sư phạm

NV

Nhân viên

NXB

Nhà xuất bản

PT

Phổ thơng

QL

Quản lí

QLGD

Quản lí giáo dục

QLNT

Quản lí nhà trường

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thơng

TS

Tần số

VHNT

Văn hóa nhà trường

VHTC

Văn hóa tổ chức


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Quy mô đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên các trường THPT quận
Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh...................................................38

Bảng 2.2.

Số lượng học sinh các trường THPT quận Bình Thạnh, Thành phố
Hồ Chí Minh..........................................................................................39

Bảng 2.3.

Thống kê về cơ sở vật chất....................................................................40

Bảng 2.4.

Chất lượng giáo dục toàn diện của học sinh..........................................41

Bảng 2.5.

Số lượng mẫu phiếu khảo sát thực trạng và biện pháp..........................45

Bảng 2.6.

Kết quả mức độ nhận thức của CB, GV, NV và HS về việc xây
dựng VHNT...........................................................................................47

Bảng 2.7.

Kết quả mơi trường văn hóa nhà trường, lớp học..................................48

Bảng 2.8.

Kết quả mối quan hệ giữa GV với GV..................................................51

Bảng 2.9.

Kết quả mối quan hệ giữa GV với HS...................................................52

Bảng 2.10. Kết quả mối quan hệ giữa HS với HS...................................................53
Bảng 2.11. Kết quả lãnh đạo nhà trường xây dựng môi trường làm việc cho
GV, NV..................................................................................................55
Bảng 2.12. Kết quả xây dựng văn hóa nhà trường thơng qua hoạt động của giáo
viên........................................................................................................58
Bảng 2.13. Kết quả lập kế hoạch xây dựng văn hóa nhà trường...............................60
Bảng 2.14. Kết quả tổ chức thực hiện xây dựng văn hóa nhà trường.......................62
Bảng 2.15. Kết quả chỉ đạo thực hiện xây dựng văn hóa nhà trường........................64
Bảng 2.16. Kết quả công tác kiểm tra đánh giá thực hiện xây dựng văn hóa nhà
trường....................................................................................................65
Bảng 2.17. Kết quả nguyên nhân khách quan của thực trạng xây dựng VHNT......67
Bảng 2.18. Kết quả nguyên nhân chủ quan của thực trạng xây dựng VHNT..........68
Bảng 3.1. Kết quả khảo sát về tính hợp lý của các biện pháp xây dựng VHNT... 84
Bảng 3.2 Kết quả khảo sát về tính khả thi của các biện pháp xây dựng VHNT .. 87
Bảng 3.3

Kết quả tương quan giữa mức độ hợp lí và mức độ khả thi của các
biện pháp................................................................................................88


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Văn hóa là khái niệm mang nội hàm rộng với rất nhiều cách hiểu khác nhau,
liên quan đến mọi mặt đời sống vật chất và tinh thần của con người. Văn hóa liên kết
với sự tiến hóa sinh học của lồi người và là sản phẩm của con người. Con người có
khả năng hình thành văn hóa với tư cách là thành viên của một xã hội, con người tiếp
thu văn hóa, bảo tồn nó đồng thời truyền đạt nó từ thế hệ này sang thế hệ khác. Do

đó, song song cùng với sự tồn tại của giáo dục, văn hóa xuất hiện từ khi có lồi
người, có xã hội. Văn hóa tồn tại khách quan và tác động trực tiếp vào con người
đang sống trong nó. Nếu mơi trường tự nhiên là cái nơi đầu tiên ni sống con người,
để lồi người hình thành và sinh tồn thì văn hóa là cái nơi thứ hai giúp con người xây
dựng được hình ảnh bản thân theo đúng nghĩa tích cực của nó, hồn thiện con người,
hướng con người đến khát vọng vươn tới Chân – Thiện – Mĩ. Vì vậy Ban chấp hành
Trung ương Đảng khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 09/6/2014 về
“Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển
bền vững của đất nước” với mục tiêu “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam
phát triển tồn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân
văn, dân chủ và khoa học; Thông tư số 26/2017/TT-BGDĐT ngày 18/10/2017 của
Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc Quy định tổ chức hoạt động văn hóa của học sinh,
sinh viên trong các cơ sở giáo dục; Công văn số 282/BGDĐT- CTHSSV ngày
25/01/2017 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc đẩy mạnh xây dựng môi trường văn
hóa trong trường học.
Trong một tổ chức nói chung, cũng như Nhà trường nói riêng, văn hóa ln là
giá trị chuẩn mực, định hướng và điều chỉnh mọi mặt từ nhận thức đến hành động
của các thành viên, qua đó thúc đẩy sự phát triển và xây dựng hình ảnh tốt đẹp của tổ
chức đó. Do đó, điều quan trọng là mỗi cá nhân, đặc biệt là nhà quản lí có ý thức
được sự tồn tại của văn hóa để quản lý và sử dụng được sức mạnh của nó hay khơng.
Bản thân văn hóa rất đa dạng và phong phú, nhưng tất cả đều cùng hướng đến một
nghĩa chung căn bản nhất: văn hóa là sự giáo hóa, vun trồng nhân cách con người,
làm cho con người và cuộc sống con người trở nên tốt đẹp hơn.


2
Văn hóa nhà trường (VHNT) có đầy đủ đặc tính của văn hóa tổ chức song nó
có những đặc trưng riêng, cơ bản. VHNT liên quan tới toàn bộ đời sống vật chất, tinh
thần của một nhà trường. Nó biểu hiện trước hết trong tầm nhìn, sứ mệnh, triết lý,
mục tiêu, các giá trị, phong cách lãnh đạo, quản lý bầu khơng khí tâm lý. Thể hiện

thành hệ thống các chuẩn mực, các giá trị, niềm tin, quy tắc ứng xử được xem là tốt
đẹp và được mỗi người trong nhà trường chấp nhận.
Trong một tổ chức trường học nói chung và nhà trường trường trung học phổ
thơng nói riêng VHNT được thể hiện bao gồm từ phong cách ngôn ngữ của cán bộ
quản lý, của giáo viên (GV) và học sinh (HS) cũng như những thái độ quan tâm đến
những nội dung chương trình và phương pháp giáo dục (GD), đến những định hướng
giá trị nhân cách của HS và cả GV trước những thay đổi trong cuộc sống xã hội hiện
nay. Tóm lại, VHNT lành mạnh sẽ giảm bớt được xung đột và tăng tính ổn định
trong cơng cuộc xây dựng hình ảnh và phát triển của giáo dục nhà trường.
Đối với đội ngũ cán bộ giáo viên (CBGV) nhà trường, VHNT thúc đẩy sự sáng
tạo cá nhân, tạo nên tình cảm gắn bó chân thành giữa các thành viên và đảm bảo cho
sự hợp tác vì mục đích chung. Chính nhân cách nhà giáo sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến
nhân cách học trị. Vì vậy ngồi việc chú trọng nâng cao tay nghề chuyên môn, giáo
viên phải có trình độ văn hóa và hiểu biết rộng về cuộc sống, có kiến thức sâu sắc về
văn hóa xã hội. Đối với HS, văn hóa tạo nên giá trị đạo đức và có vai trị điều chỉnh
hành vi. Khi được giáo dục trong một mơi trường văn hóa và thấm nhuần hệ giá trị
văn hóa, HS hình thành được những hành vi chuẩn mực, khao khát cuộc sống hướng
thiện và sống có lý tưởng. Học sinh vận dụng năng lực văn hóa để điều tiết hành vi
một cách hài hịa, tự điều chỉnh mình phù hợp với hồn cảnh, ứng xử hợp lẽ, hợp với
lòng người và cuộc sống xung quanh.
Tuy nhiên, vấn đề VHNT hiện nay và việc xây dựng, tìm kiếm các biện pháp
quản lý vẫn chưa được quan tâm đúng mực. Vẫn còn một bộ phận không nhỏ HS vẫn
chưa nắm rõ về ảnh hưởng của văn hóa đến sự phát triển và hình thành nhân cách
con người. Hay một số GV còn chú trọng đến vẫn đề dạy chữ, dạy kiến thức mà quên
hướng dẫn, định hướng cho các em hình thành những nhân cách phù hợp với VHNT


3
hiện nay. Vậy các nhà quản lý giáo dục (QLGD) cần phải làm gì để xây dựng và phát
triển mơi trường VHNT lành mạnh, tích cực?

Chính vì những lí do như thế, tôi đã chọn đề tài: “Xây dựng văn hóa nhà
trường ở các trường trung học phổ thông (THPT) tại quận Bình Thạnh, Thành phố
Hồ Chí Minh (TP.HCM)”.
2. Mục đích của đề tài
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng việc xây dựng VHNT ở
các trường THPT tại quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh, đề tài đề xuất một
số biện pháp xây dựng VHNT có tính cần thiết, khả thi, phù hợp với thực tế nhằm
xây dựng văn hóa nhà trường góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tồn diện trong
q trình phát triển của nhà trường.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Văn hóa nhà trường ở các trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Xây dựng VHNT ở các trường THPT quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí
Minh.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về xây dựng văn hóa nhà trường ở trường
trung học phổ thông.
4.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường
THPT tại quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh.
4.3. Đề xuất và khảo nghiệm các biện pháp xây dựng văn hóa nhà trường ở
các trường THPT tại quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh.
5. Giả thuyết khoa học
Hoạt động xây dựng VHNT ở các trường THPT quận Bình Thạnh, Thành phố
Hồ Chí Minh đã được thực hiện và đạt được những kết quả nhất định nhưng vẫn còn
những bất cập và hạn chế như xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra, đánh
giá việc thực hiện kế hoạch xây dựng VHNT. Nếu đề xuất các biện pháp xây dựng


4

văn hóa nhà trường có tính cần thiết, khả thi thì mơi trường văn hóa nhà trường sẽ tốt
hơn.
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu
6.1. Nội dung nghiên cứu:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận, khảo sát, đánh giá thực trạng xây dựng VHNT ở
các trường THPT tại quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh.
. - Đề xuất một số biện pháp xây dựng văn hóa nhà trường của người Hiệu
trưởng nhằm nâng chất lượng giáo dục của các trường THPT tại quận Bình Thạnh,
Thành phố Hồ Chí Minh.
6.2. Khách thể điều tra
12 thầy cô trong Ban Giám hiệu (mỗi trường 02 thầy cô), 240 giáo viên, nhân
viên (mỗi trường 40 giáo viên, nhân viên); 480 học sinh (mỗi trường 80 học sinh) ở 6
trường THPT gồm Trần Văn Giàu, Thanh Đa, Gia Định, Võ Thị Sáu, Phan Đăng
Lưu, Hồng Hoa Thám thuộc quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh, năm học
2018-2019.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
- Phân tích, tổng hợp các tài liệu lý thuyết về xây dựng văn hóa nhà trường
THPT
.

- Hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu liên quan đến đề tài nhằm xác lập cơ

sở lý luận về cơng tác xây dựng văn hóa nhà trường ở trường THPT.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. ương pháp khảo sát bằng bảng hỏi
Mục đích: Phương pháp này nhằm khảo sát thực trạng về xây dựng văn hóa
nhà trường, các yếu tố tạo nên văn hóa nhà trường ở các trường THPT tại quận Bình
Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh.
Nội dung: Khảo sát nhận thức của các thành viên trong nhà trường, các hoạt

động lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và đánh giá trong quá trình xây dựng VHNT ở
các trường THPT.
Đối tượng: Cán bộ quản lí (CBQL), GV, HS


5
Thời gian: từ ngày 20/8 đến 10/9/2018
+ Bảng khảo sát thứ nhất: dành cho đối tượng là cán bộ quản lý.
+ Bảng khảo sát thứ hai: dành cho đối tượng là giáo viên.
+ Bảng khảo sát thứ ba: dành cho đối tượng là học sinh.
7.2.2. ương pháp quan sát
Mục đích: Phương pháp này nhằm thu thập thông tin từ thực tế, phát hiện
những vấn đề từ thực trạng văn hóa nhà trường, các yếu tố tạo nên văn hóa nhà
trường.
Nội dung: Quan sát về cảnh quan nhà trường, cơ sở vật chất, các hoạt động
ngoại khóa, các hoạt động vào giờ ra chơi của học sinh và thầy cô, quan sát hoạt
động tiếp phụ huynh của thầy cô giám thị nhà trường, quan sát buổi họp của nhà
trường
Đối tượng: Cơ sở vật chất, cảnh quan nhà trường, thầy cô và học sinh
Thời gian: từ ngày 20/8 đến 10/9/2018
7.2.3. ương pháp phỏng vấn
Mục đích: Phương pháp này nhằm làm rõ một số nội dung mà phương pháp
khảo sát bằng bảng hỏi chưa đủ thuyết phục và thu thập thông tin trực tiếp từ các ý
kiến nhận xét, đánh giá của các chủ thể về thực trạng xây dựng văn hóa nhà trường,
các yếu tố tạo nên văn hóa nhà trường ở các trường THPT tại quận Bình Thạnh,
Thành phố Hồ Chí Minh.
Nội dung: Chúng tôi sử dụng các câu hỏi mở để thu thập một số thông tin về
xây dựng văn hóa nhà trường với mong muốn tìm ra được chính xác những vấn đề
chúng tôi đang nghiên cứu. Những nội dung phỏng vấn đều được ghi âm để có thể
lưu lại chính xác những điều mà người cung cấp thơng tin truyền đạt.

Đối tượng: Cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh
Thời gian: từ ngày 20/8 đến 10/9/2018
7.3. Phương pháp thống kê tốn học
Mục đích: Nhằm thống kê, tính tốn các dữ liệu, đảm bảo kết quả phân tích
được nhanh chóng, chính xác và khách quan.


6
Phương tiện thống kê: Phần mềm SPSS for Windows 20.0 xử lý kết quả thống
kê. Từ đó, người nghiên cứu phân tích, đánh giá thực trạng và khảo sát để rút ra kết
luận.
8. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
- Về lý luận: Nghiên cứu để làm sáng tỏ cơ sở lý luận về công tác xây dựng
VHNT của các trường THPT tại quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh hiện
nay.
- Về thực tiễn: Xây dựng được những biện pháp xây dựng văn hóa nhà trường
để các trường THPT áp dụng và làm cơ sở khoa học thực tiễn.
9. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, phụ lục và tài liệu tham khảo nội
dung chính của Luận văn gồm có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về xây dựng văn hóa nhà trường.
Chương 2: Thực trạng xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường THPT tại
quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.
Chương 3: Biện pháp xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường THPT tại
quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.


7
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG

1.1. Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. ững nghiên cứu ở nước ngồi
Thuật ngữ “Văn hóa tổ chức” (Organisational culture,culture organisation) xuất
hiện lần đầu tiên trên báo chí Mỹ vào khoảng thập niên 1960. Thuật ngữ “văn hóa
cơng ty” (corporeta culture) được sử dụng để giới thiệu về bản sắc đặc biệt của công
ty, doanh nghiệp (Terence Deal và Atlan Kenedy, 1970) và trở nên hết sức phổ biến
sau khi tác phẩm văn hóa cơng ty của Terrence Deal và Atlan Kennedy được xuất
bản tại Mỹ năm 1982. “Văn hóa tổ chức” đã chính thức trở thành một khái niệm
trong khoa học tổ chức – quản lý xuất hiện ở Âu Mỹ từ những năm 80 của thế kỉ
trước và hiện nay là một khái niệm thịnh hành và được phổ biến rộng rãi. Các nghiên
cứu đã dần làm rõ nội hàm khái niệm văn hoá tổ chức. “Văn hoá tổ chức là những
niềm tin, thái độ và giá trị tồn tại phổ biến và tương đối ổn định trong tổ chức”
(Williams, A, Dobson, P & Walters, 1980); “Văn hoá thể hiện tổng hợp các giá trị và
cách hành xử phụ thuộc lẫn nhau phổ biến trong tổ chức và có xu hướng tự lưu
truyền trong thời gian dài” (Kotter, J.P. & Heskett, J.L, 2000); Phẩm chất riêng biệt
của tổ chức được nhận thức phân biệt nó với các tổ chức khác trong lĩnh vực. (Gold,
K.A.); Văn hố tổ chức là tồn bộ các giá trị, niềm tin, truyền thống và thói quen có
khả năng quy định hành vi của mỗi thành viên trong tổ chức, mang lại cho tổ chức
một bản sắc riêng, ngày càng phong phú thêm và có thể thay đổi theo thời gian.
(Michel Amiel, Prancis Bonnet, Joseph Jacobs-1993); Xác định văn hóa nhà trường
như một kết cấu, một quá trình và một khơng gian của các giá trị và chuẩn mực có
khả năng dẫn các thành viên (các giáo viên, học sinh và cán bộ nhân viên) theo
hướng dạy và học chất lượng (Purkey và Smith, 1982); (Dewit và nhóm tác giả
2003) cũng đã đưa ra những minh chứng về tác động, ảnh hưởng rõ nét của văn hóa
nhà trường đến kết quả học tập và hành vi của học sinh.
Trong chương trình xây dựng mơ hình “Trường học thân thiện” của quỹ Nhi
đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF) đề xướng từ những thập kỷ cuối của thế kỷ trước,
những nội dung được triển khai liền được bao hàm trong khái niệm “văn hóa học

8
đường”. Chương trình này đã được triển khai và có kết quả tốt ở nhiều nước trên thế
giới. Mơ hình này nhắc đến việc mỗi nhà trường phải phấn đấu trở thành trung tâm
văn hóa, giáo dục ở địa phương, phải gương mẫu trong việc gìn giữ mơi trường tự
nhiên và mơi trường xã hội ở địa phương. Có nhiều mơ hình được các nhà nghiên
cứu đề xuất để xây dựng văn hóa doanh nghiệp một cách tổng thể mà tiêu biểu là hai
tác giả Julie Heifetz & Richard Hagberg đã đề xuất một mơ hình 11 bước cụ thể để
giúp các doanh nghiệp, công ty áp dụng nhằm xây dựng văn hóa cho đơn vị mình
(Nguyễn Viết Lộc, 2009),
Tùy theo cách tiếp cận, văn hóa tổ chức (VHTC) được gọi bằng một số tên
khác nhau như văn hóa cơng ty, văn hóa doanh nghiệp, văn hóa cơng sở. Trong đó
thuật ngữ VHTC được sử dụng phổ biến. Có nhiều định nghĩa khác nhau về VHTC,
có thể kể đến một vài quan niệm cơ bản như sau:
Trong tác phẩm “Quản lý hành chính – Lý thuyết và thực hành”, các tác giả
Michel Amiel, Prancis Bonnet và Jocobs đã cho rằng “Văn hóa tổ chức là tồn bộ
các giá trị, niềm tin, truyền thống và thói quen có khả năng qui định hành vi của mỗi
thành viên trong tổ chức, mang lại cho tổ chức một bản sắc riêng, ngày càng phong
phú thêm và có thể thay đổi theo thời gian” (Michel Amiel et al, 2000).
Văn hóa tổ chức là tập hợp các chuẩn mực, các giá trị, niềm tin và hành vi ứng
xử của một tổ chức tạo nên sự khác biệt của các thành viên của tổ chức này với thành
viên của tổ chức khác (Greert Hofstede, 1991)
Từ những cứ liệu vừa nêu trên, theo tác giả: Văn hóa tổ chức (hay văn hóa của
một tổ chức) là quan niệm giá trị cốt lõi, nền tảng của một tổ chức và phải được tất
cả các thành viên trong tổ chức chấp nhận một cách tự nguyện. Văn hóa tổ chức sẽ
qui định cách tư duy, cách hành động, cách làm việc của tất cả các thành viên trong
tổ chức, ảnh hưởng sâu sắc tới mức trở thành những thói quen, nếp sống và sinh hoạt
của mọi người khi làm việc trong tổ chức. Đây chính là nét đặc trưng riêng, là văn
hóa truyền thống của tổ chức. Một tổ chức mạnh là tổ chức xây dựng được một nền
văn hóa của nó gồm những giá trị cơ bản, ý thức trách nhiệm và tinh thần tập thể của
tất cả các thành viên trong tổ chức đó. Văn hóa của tổ chức đó sẽ tạo nên một tinh

thần hăng say, hứng khởi, nhiệt huyết thúc đẩy mọi cá nhân và tập thể trong tổ chức


9
đó say mê phấn đấu và nỗ lực hết sức để cho tổ chức luôn luôn đạt kết quả tốt nhất,
góp phần tích cực thúc đẩy q trình đổi mới và phát triển của tổ chức.
1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước
Từ xưa xây dựng văn hóa nói chung và xây dựng văn hóa nhà trường nói riêng
đã được các thế hệ xem như là một trong những truyền thống quý báu của dân tộc
Việt Nam như “tôn sư trọng đạo”, “nhất tự vi sư, bán tự vi sư”, “một chữ cũng thầy,
nửa chữ cũng thầy”. Trong quá trình phát triển, VHNT biểu hiện trong mọi phương
diện quản lí, trong các hoạt động dạy học cũng như trong mọi hành vi ứng xử của các
thành viên tạo nên sự khác biệt, bản sắc riêng của nhà trường đó, tạo thành phong
cách ổn định và có tính nhất qn.
Song Thành ( 2010) đã viết: các nhà báo nước ngoài từng tiếp xúc với Hồ Chí
Minh đều nhận xét: trong văn hố Hồ Chí Minh có chất "uymua" Anh, chất lịch
thiệp, trang nhã Pháp, chất thâm thuý, hàm súc của các nhà hiền triết phương Đơng.
Chính Hồ Chí Minh đã sớm khẳng định điều này: “Văn hoá Việt Nam là ảnh hưởng
lẫn nhau của văn hố Đơng phương và Tây phương chung đúc lại”. Và Người đã
nhắc nhở các nhà văn hoá Việt Nam: “Tây phương hay Đơng phương có cái gì tốt, ta
học lấy để tạo ra một nền văn hoá Việt Nam. Nghĩa là lấy kinh nghiệm tốt của văn
hoá xưa và nay, trau dồi cho văn hoá Việt Nam có tinh thần thuần tuý Việt Nam, để
hợp với tinh thần dân chủ”1. Mặt khác, Người cũng căn dặn: “Mình đã hưởng cái
hay của người thì cũng phải có cái hay cho người ta hưởng. Mình đừng chịu vay mà
không trả2, nghĩa là phải biết học tập một cách sáng tạo, để có những đóng góp
xứng đáng vào kho tàng văn hố của nhân loại. Đó là ngun tắc phương pháp luận
nhất quán của Hồ Chí Minh trên con đường tiếp biến các giá trị văn hố của lồi
người. Hồ Chí Minh được thừa nhận là biểu tượng sáng ngời của sự tích hợp văn
hố Đơng - Tây, trước hết đó là kết quả của một đời khơng ngừng học tập và thâu
thái; mặt khác cũng là do Người đã luôn biết xuất phát từ bản lĩnh, bản sắc của văn

hoá dân tộc để tiếp thu và biến hoá những giá trị của lồi người, làm phong phú vốn
văn hố của mình mà vẫn giữ được tinh thần thuần tuý Việt Nam.
Ở nước ta, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành “Quy chế văn hóa cơng sở tại các
cơ quan hành chính Nhà nước”. Quy chế này nêu các nguyên tắc thực hiện văn hóa


10
cơng sở. Đó là: phù hợp với truyền thống, bản sắc văn hóa dân tộc và điều kiện kinh
tế - xã hội; phù hợp với định hướng xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức
chuyên nghiệp, hiện đại; phù hợp với các quy định của pháp luật và mục đích, u
cầu hành chính, chủ trương hiện đại hóa nền hành chính nhà nước (Thủ tướng Chính
phủ, 2007).
Từ đây chúng ta thấy rằng, việc xây dựng VHNT được coi là một trong những
yếu tố hàng đầu làm nên sự thành công trong việc nâng cao chất lượng giáo dục của
nước ta nói chung và nhà trường nói riêng. Trong bối cảnh giao lưu và hội nhập giáo
dục với thế giới, chúng ta không chỉ tiếp thu những tiến bộ về khoa học, kĩ thuật,
cơng nghệ mà chúng ta cịn cần tạo nên bản sắc văn hóa riêng cho các tổ chức giáo
dục của nước mình, bởi nhà trường chính là nơi mà hàm lượng văn hóa phải có ở
mức cao nhất; là nơi hội tụ văn hóa ở mức đậm đặc nhất mới có đủ khả năng để tạo
ra những sản phẩm đặc biệt của giáo dục – những con người có văn hóa, đặc biệt
những sản phẩm này khơng được phép có lỗi.
Việc xây dựng VHNT đã được đề cập ở cấp học từ bậc phổ thông, cao đẳng
đến đại học. Có những đề tài khoa học, bài tham luận nói về vấn đề này, có thể kể
đến:
- Phạm Minh Hạc, Hồ Sĩ Quý (2002), Nghiên cứu con người, đối tượng và
những hướng chủ yếu, ( Niên giám nghiên cứu số 1, nhà xuất bản khoa học xã hội,
Hà Nội), cho rằng xây dựng mơi trường văn hóa trường học tạo điều kiện để đưa ra
tiêu chí chân, thiện, mỹ vào trong trường đại học.
- Nguyễn Vũ Bích Hiền, Nguyễn Thị Minh Nguyệt, Nguyễn Xuân Thanh
(2017), Giáo trình văn hóa tổ chức, vận dụng vào phân tích văn hóa nhà trường, Nhà

xuất bản đại học sư phạm Hà Nội. Trong đó tác giả sử dụng nền tảng của văn hóa tổ
chức để nghiên cứu về văn hóa nhà trường ở một số nội dung cơ bản, đồng thời tác
giả cũng xác định những ảnh hưởng của văn hóa truyền thống dân tộc đến văn hóa
nhà trường và những xu hướng phát triển của văn hóa nhà trường Việt Nam trong bối
cảnh hiện nay.
- Trường Cán bộ Quản lí giáo dục Thành phố Hồ Chí Minh (2013), Module 4:
Quản lí nhà trường, tài liệu học tập bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thơng. Tài