Kiện toàn tổ chức bộ máy quản lý thuế đáp ứng yêu cầu cải cách và hiện đại hoá ngành thuế

LỜI MỞ ĐẦU
Thực hiện Nghị quyết đại hội Đảng lần thứ VI về phát triển kinh tế
nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế theo định hướng xã hội chủ nghĩa;
Nghị quyết đại hội Đảng lần thứ VII, VIII về công nghiệp hoá hiện, đại hoá
đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước ta đã tiến hành cải cách
thuế bước I (1990- 1995) và cải cách thuế bước II (1996 đến nay). Qua hai
cuộc cải cách thuế, chúng ta đã hình thành được một hệ thống chính sách
thuế bao quát được hầu hết các nguồn thu của đất nước và luôn được sửa
đổi,bổ sung hoang thiện kịp thời phù hợp với tình hình phát triển kinh tế xã
hội của đất nước; đã trở thành công cụ của Đảng và Nhà nước điều tiết vĩ
mô nền kinh tế theo hướng khuyến khích đầu tư, khuyến khích xuất khẩu,
thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển sản xuất kinh doanh và chủ
động hội nhập kinh tế quốc tế.Hệ thống quản lý thuế đã được xây dựng và
không ngừng được kiện toàn, đảm bảo thực thi tốt và thống nhất các luật
thuế trong cả nước.Hiệu lực, hiệu quả của bộ máy quản lý thuế ngày càng
được nâng cao.
Tổ chức bộ máy quản lý thuế có vai trò quyết định đến toàn bộ hệ thống
thuế. Bộ máy quản lý thuế được tổ chức hợp lý, thực hiện đầy đủ các chức
năng quản lý thuế thì sẽ phát huy được tối đa hiệu lực của toàn bộ hệ thống
thuế và hiệu quả quản lý sẽ cao.Ngược lại, một cơ cấu tổ chức quản lý không
phù hợp sẽ kìm hãm, làm suy yếu tổ chức và hạn chế tác dụng của bộ máy.
Vì vậy việc nghiên cứu kiện toàn bộ máy quản lý đáp ứng yêu cầu
hiện đại hoá quản lý thuế có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cao.
1
Với sự hiểu biết và nhận thức còn hạn chế, em xin trình bày những
hiểu biết và nhận thức của mình về vấn đề: "Kiện toàn tổ chức bộ máy
quản lý thuế đáp ứng yêu cầu cải cách và hiện đại hoá ngành thuế." Em
xin chân thành cảm ơn sự nhiệt tình hướng dẫn, chỉ bảo của thầy cô giáo đã
giúp đỡ em trong quá trinh nghiên cứu. Em cũng xin chân thành cảm ơn
thư viện nhà trường đã cung cấp tư liệu cho bài viết.
PHẦN NỘI DUNG

Chương I : Một số vấn để chung về tổ chức bộ máy quản lý thuế:
1.1/ Vai trò của tổ chức bộ máy quản lý thuế
1.1.1/ Khái niệm tổ chức bộ máy thuế:
Để hiểu bộ máy quản lý thuế, chúng ta nghiên cứu một số khái niệm
cơ bản:
*/ Chức năng quản lý:
Là một thể thống nhất những hoạt động tất yếu của chủ thể quản lý
nảy sinh do sự phân công, chuyên môn hoá trong hoạt động quản lý nhằm
thực hiện mục tiêu chung cho quản lý. Chức năng quản lý xác định khối
lượng và trình tự các công việc cơ bản của quá trình quản lý. Mỗi chức
năng có nhiều nhiệm vụ cụ thể, là quá trình liên tục của các bước công việc
tất yếu phải thực hiện.
- Chức năng quản lý thuế: Là những công việc vốn có, tất yếu phải
thực hiện và trình tự thực hiện các công việc đó để quản lý và thu thuế vào
ngân sách. Các công việc này không phụ thuộc vào ý kiến chủ quan của
người quản lý thuế ở bất cứ chế độ quản lý thuế nào ( Ví dụ: nhiệm vụ
2
tuyên truyền chính sách thuế, kê khai thuế, tính thuế, thu thuế, kiểm tra,
thanh tra việc thực hiện nghĩa vụ thuế... là những nhiệm vụ cố hữu của
quản lý thuế). Mỗi chức năng, nhiệm vụ này được giao cho bộ phận nào
thực hiện sẽ thể hiện vai trò tác dụng của bộ phận đó đối với công tác quản
lý thuế.
*/ Hệ thống thuế: Bao gồm 2 bộ phận chính:
- Hệ thống chính sách thuế: Gồm các sắc thuế được ban hành dưới
hình thức Luật, Pháp lệnh. Mỗi sắc thuế có vai trò điều tiết riêng trong nền
kinh tế, song chúng có mối quan hệ rất mật thiết và tác động lẫn nhau trong
quá trình phát huy tác dụng điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế.
- Hệ thống quản lý thuế: Gồm các phương pháp, hình thức quản lý
thu thuế, các công cụ quản lý (các quy định, quy trình, biện pháp nghiệp
vụ, phương tiện quản lý), cơ cấu tổ chức bộ máy (các bộ phận, các đơn vị

thuộc cơ quan thuế các cấp trực tiếp hay gián tiếp thực hiện chức năng
quản lý thuế và mối quan hệ giữa chúng), đội ngũ cán bộ, công chức thuế
và các cơ quan khác có liên quan đến công tác thuế theo quy định của pháp
luật... Trong đó, cơ cấu tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ thuế (gọi chung
là bộ máy quản lý thuế) là bộ phận cực kỳ quan trọng trong hệ thống quản
lý thuế.
*/Tổ chức bộ máy quản lý thuế:
Là một khâu quan trọng trong công tác quản lý thuế, bao gồm việc
xác định cơ cấu tổ chức bộ máy và phân bổ nguồn nhân lực một cách hợp
lý, nhằm xây dựng hệ thống quản lý thuế khoa học, phù hợp, đảm bảo tính
thống nhất, thực hiện đầy đủ, có hiệu quả các chức năng quản lý thuế nhằm
3
thực thi chính sách, pháp luật thuế một cách nghiêm chỉnh, bảo đảm thu
đúng, đủ kịp thời tiền thuế vào NSNN.
1.1.2/ Vai trò của tổ chức bộ máy quản lý thuế:
- Con người luôn là yếu tố quyết định sự thành công hay thất bại
trong mọi lĩnh vực quản lý. Trong bộ máy quản lý thuế, đội ngũ cán bộ
công chức thuế là bộ phận quan trọng, góp phần vào việc xây dựng hệ
thống chính sách thuế phù hợp, khoa học minh bạch và quyết định để đề
xuất, áp dụng các phương pháp, quy trình và các biện pháp nghiệp vị quản
lý thuế hợp lý, khoa học bảo đảm tính tiên tiến, hiện đại, đạt hiệu quả kinh
tế cao.
- Bộ máy quản lý thuế có vai trò quyết định đến toàn bộ hệ thống
thuế.Bộ máy quản lý thuế được tổ chức hợp lý, thực hiện đầy đủ chức năng
quản lý thuế thì sẽ phát huy được hiệu lực của toàn bộ hệ thống thuế và
hiệu quả quản lý sẽ cao. Ngược lại, một cơ cấu tổ chức quản lý không phù
hợp sẽ kìm hãm, làm suy yếu tổ chức và hạn chế tác dụng của bộ máy.
1.2/ Cơ sở khoa học để tổ chức bộ máy quản lý thuế:
Cơ sở khoa học để tổ chức bộ máy quản lý thuế là những căn cứ về lý
luận đã được đúc kết và các cơ sở thực tiễn của quốc gia có ảnh hưởng, tác

động đến việc xác định cơ cấu tổ chức bộ máy cơ quan Thuế các cấp. Ở bất
cứ quốc gia nào và trong bất cứ giai đoạn phát triển nào, khi xác định mô
hình tổ chức bộ máy quản lý thuế cũng phải dựa vào các cơ sở lý luận và
thực tiễn sau:
1.2.1/ Nguyên tắc quản lý hành chính Nhà nước:
4
Nguyên tắc quản lý hành chính nhà nước quy định việc phân chia
địa giới hành chính quốc gia (tinh, thành phố, huyện, xã... ), tổ chức bộ
máy nhà nước và cơ chế quản lý nhà nước trên từng địa phận hành chính đã
phân chia.
Một số nước trên thế giới có cơ chế quản lý hành chính nhà nước tại
địa phương độc lập với chuyên môn của từng ngành kinh tế (Ví dụ: Quản
lý thuế hoàn toàn độc lập với hoạt động của chính quyền địa phương). Lúc
đó, tổ chức bộ máy quản lý thuế không nhất thiết phải theo địa giới hành
chính, mà có thể tổ chức theo vùng (Cục thuế vùng quản lý thuế đối với các
đối tượng nộp thuế đóng trên một số tỉnh), hoặc trong một tỉnh , thành phố
có thể tổ chức nhiều cục thuế để quản lý đối với từng loại đối tượng nộp
thuế khác nhau..... để đảm bảo hiệu lực và hiệu quả của bộ máy, bảo đảm
phục vụ đối tượng nộp thuế nhanh,kịp thời.Ngược lại,một số nước thực
hiện quản lý nhà nước theo địa giới hành chính,công tác quản lý chủa các
ngành kinh tế phải phụ thuộc và phục vụ hoạt động của bộ máy nhà nước
tại địa phương thì công tác thuế cũng phải ngắn với chính quyền địa
phương.Lúc đó, bộ máy quản lý thuế phải tổ chức theo từng cấp phù hợp
với các cấp hành chính nhà nước(mỗi tỉnh sẽ tổ chức một cục thuế,mỗi
huyện sẽ tổ chức một Chi cục thuế....)
Hiện nay,cơ chế quản lý hành chính Nhà nước Việt Nam là quản lý
theo địa giới hành chính gồm 3 cấp: Tỉnh,thành phố trực thuộc Trung
ương ;huyện ;xã.Cơ quan thuế là cơ quan nhà nước thực hiện việc quản lý
nhà nước về thuế,do đó,công tác quản lý thuế củng phỉa tuân theo nguyên
tắc quản lý hành chính nhà nước.Vì vậy,cơ cấu tổ chức của hệ thống thuế

5
được tổ chức theo 3 cấp:Cấp Trung ương(có tổng cục thuế);Cấp tỉnh,Thành
phố trực thuộc trung ương(có cục thuế tỉnh,Thành phố);Cấp quận,huyện(có
chi cục thuế quận, huyện).Riêng cấp xã,không có tổ chức cơ quan thuế độc
lập mà chỉ tổ chức bộ phận quản lý thuế thuộc chi cục thuế quận,
huyện.Công tác thuế cũng gắn chặt và phục vụ hoạt động của chính quyền
địa phương.
1.2.2/ Chức năng,nhiệm vụ,quyền hạn của cơ quan Thuế các cấp:
Mục tiêu của việc tổ chức bộ máy quản lý thuế là nhằm xác định và
phân chia các chức năng và quyền hạn quản lý thuế một cách hợp lý,trên cơ
sở đó hình thành các bộ phận, các đơn vị thuộc cơ quan thuế các cấp đẻ
thực hiện đầy đủ,có hiệu quả các chức năng,nhiệm vụ quản lý thuế,bảo đảm
pháp luật thuế được thực thi một cach nghiêm chỉnh,cơ quan thuế hoàn
thành nhiêm vụ động viên ngân sách nhà nước.Cơ cấu tổ chức bộ máy quản
lý thuế các cấp:Trung ương,Tỉnh,Huyện phải được xác định phù hợp với
chức năng,nhiệm vụ,quyền hạn và yêu cầu công tác quản lý thuế ở từng
cấp,bảo đảm sự chỉ đạo thông suốt,thống nhất trong cả nước.
- Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thuế các cấp được
nhà nước quy định tại các văn bản pháp quy hiện hành (Quyết định
218/2003/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính Phủ; Quyết định 189/2003/QĐ-
BTC của Bộ trưởng bộ Tài chính; Quyết định 1682QĐ/TCT-TCCB của
Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế). Cơ quan thuế các cấp đều có chung chức
năng cơ bản là quản lý thu thuế và thu khác vào ngân sách Nhà nước. Tuy
nhiên, ở mỗi cấp khác nhau thì nhiệm vụ của cơ quan thuế lại được quy
định khác nhau. Cơ quan Tổng cục thuế có nhiệm vụ quản lý toàn diện việc
6
thực hiện công tác thu thuế và thu khác thống nhất trong cả nước; đề xuất
các quy trình, biện pháp quản lý thuế phù hợp và chỉ đạo thực hiện trong
toàn ngành. Ngoài ra, còn có nhiệm vụ tham gia với Bộ tài chính trong
công tác xây dựng chính sách thuế. Hiện nay, Tổng cục thuế không có chức

năng trực tiếp thu thuế. Cục thuế tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương,
chi cục thuế quận, huyện, thị xã có nhiệm vụ cơ bản là quản lý và trực tiếp
thu các khoản thuế, phí và thu khác vào Ngân Sách Nhà Nước. Vì vậy, cơ
cấu tổ chức bộ máy quản lý thuế ở cấp Trung ương và cấp địa phương về
cơ bản là thống nhất, nhưng có những điểm khác nhau, phù hợp và phục vụ
trực tiếp cho việc thực hiện nhiệm vụ từng cấp (Ví dụ: Hiện nay tại Cục
Thuế có phòng xử lý dữ liệu về thuế và các phòng quản lý thu, nhưng tại
Tổng cục không tổ chức các phòng này hay chức năng hợp tác quốc tế về
thuế chỉ tập trung đầu mối tại Tổng cục Thuế, do đó tại Tổng cục thành lập
ban này, tại Cục thuế không tổ chức bộ phận độc lập ...)
- Khi chức năng, nhiệm vụ của cơ quan thuế thay đổi để đáp ứng yêu
cầu công tác quản lý thuế thì đến một mức độ nhất định tổ chức bộ máy
cũng phải thay đổi nhằm thực hiện đầy đủ các chức năng quản lý thuế. (Ví
dụ: Từ năm 1994, cơ quan thuế được Chính phủ giao chức năng hợp tác về
thuế và quản lý thuế quốc tế, lúc đó tại Tổng cục thuế phải thành lập phòng
hợp tác quốc tế, hoặc khi chức năng phát triển tin học và áp dụng công
nghệ tin học vào quản lý thuế càng phát triển và là yêu cầu không thể thiếu
thì tại Tổng cục thuế và các Cục thuế thành lập Phòng tin học ...)
- Ở bất cứ nước nào hệ thống pháp luật về thuế là một bộ phận trong
hệ thống pháp luật Nhà nước. Cơ quan Thuế là cơ quan quản lý Nhà nước,
7
thay mặt Nhà nước quản lyc và tổ chức thực thi pháp luật trong lĩnh vực
thuế. Vì vậy, Nhà nước giao cho ngành thuế thẩm quyền quyết định và độc
lập trong việc tổ chức và điều hành toàn diện các hoạt động quản lý thu
thuế, quyết định các biện pháp quản lý thuế phù hợp với thực tế phục vụ tốt
nhất yêu cầu của người nộp thuế, bảo đảm quản lý thu thuế đúng pháp luật
và đạt hiệu quả cao. Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện nay, một số chức năng
quản lý thuế chưa được Nhà nước giao cho cơ quan thuế hoặc có giao
nhưng chưa đủ pháp lý để cơ quan thuế tổ chức các bộ phận độc lập thực
hiện các chức năng quản lý thuế của mình. Như: chức năng cưỡng chế thu

nợ, chức năng khởi tố điều tra các vụ vi phạm về thuế lớn. Vì vậy, cần phải
hoàn thiện các chức năng quản lý này.Khi được nhà nước giao một cách
đầy đủ các chức năng này thì cơ quan thuế các cấp phải thực hiện các bộ
phận độc lập để thực hiện.
1.2.3/ Chính sách thuế và quy trình nghiệp vị quản lý thuế:
- Tổ chức bộ máy quản lý thuế là nhằm mục tiêu tổ chức thực thi tốt
các chính sách thuế hiện hành, đồng thời có xem xét đến xu hướng phát
triển và hoàn thiện hệ thống chính sách thuế hiện hành cũng như hệ thống
quản lý thuế trong tương lai. Khi chính sách thuế thay đổi, nhiệm vụ quản
lý thuế ngày càng tăng, đòi hỏi bộ máy quản lý của cơ quan thuế cũng phải
được kiện toàn, đổi mới phù hợp đáp ứng các yêu cầu của công tác quản lý.
- Quy định quản lý thuếlà căn cứ quan trọng để tổ chức bộ máy quản
lý thuế (số lượng các bộ phận, cơ cấu, năng lực từng bộ phận phải được xác
định phù hợp với phương pháp quản lý thuế, bảo đảm thực hiện đầy đủ quy
trình nghiệp vụ, từng khâu quản lý thuế và bảo đảm hiệu quả kinh tế cao.
8
Trước đây, khi số lượng đối tượng nộp thuế chưa nhiều, loại hình sản
xuất và quản lý kinh doanh còn thấp, công tác quản lý thuế được thực hiện
theo quy trình chuyên quản khép kín, tổ chức bộ máy của cục thuế được tổ
chức thành các phòng chuyên quản đối với từng đối tượng nộp thuế theo
ngành nghề là hoàn toàn phù hợp. Song cùng với xu hướng phát triển của
nền kinh tế, đối tượng nộp thuế cũng ngày càng phát triển nhanh cả về số
lượng và chất lượng, trình độ sản xuất và kinh doanh cũng ngày càng nâng
cao, trình độ quản lý ngày càng phức tạp, đòi hỏi công tác quản lý thuế
ngày cũng ngày càng phải hoàn thiện hơn. Sự tăng lên của đối tượng nộp
thuế đến mức độ nhất định, cơ chế quản lý thuế cũ theo phương pháp
chuyên quản khép kín thủ công đã nảy sinh những bất cập trong quản lý,
đòi hỏi cơ quan thuế phải nghiên cứu, đổi mới quy trình, biện pháp quản lý,
áp dụng các phương pháp quản lý tiên tiến, thay quản lý chuyên quản bằng
quản cơ chế quản lý thuế tách 3 bộ phận độc lập và cơ chế này được hoàn

thiện dần bằng việc tăng cường một số các chức năng quản lý thuế độc lập
( như xử lý dữ liệu thuế, nộp thuế qua kho bạc...). Theo đó, bộ máy quản lý
thuế cũng được hoàn thiện và kiện toàn dần trong suốt quá trình phát triển
của hệ thống Thuế thống nhất hơn 10 năm qua.
1.2.4/ Đặc điểm đối tượng nộp thuế:
Doanh nghiệp và cá nhân nộp thuế là đối tượng quản lý thuế của cơ
quan thuế. Đặc điểm của đối tượng nộp thuế gồm: Ngành nghề kinh doanh,
quy mô, hình thức sở hữu, trình độ quản lý, trình độ công nghệ... đều chi
phối việc xác định các phương pháp, biện pháp quản lý thuế, từ đó chi phối
việc xác định cơ cấu quản lý (như trên đã phân tích). Chính vì vậy, khi xây
9
dựng hay cải tiến cơ cấu tổ chức quản lý, cơ quan thuế phải căn cứ vào các
đặc điểm của các đặc điểm của đối tượng nộp thuế để bố trí các bộ phân
quản lý và nhân lực phù hợp.
1.2.5/ Ưu nhược điểm của cơ cấu tổ chức quản lý thuế hiện hành:
Việc kiện toàn và đổi mới tổ chức bộ máy quản lý phải nhằm mục
tiêu khắc phục những ưu điểm của bộ máy quản lý cũ, phục vụ tốt hơn cho
công tác quản lý thuế, bảo đảm hiệu quả quản lý thuế cao hơn. Vì vậy khi
kiện toàn, hay cải tiến bộ máy quản lý, các nhà quản lý bao giờ cũng phải
phân tích ưu, nhược điểm của bộ máy quản lý thuế hiện hành, từ đó rút ra
những vấn đề còn bất cập cần hoàn thiện.
1.2.6/ Vị trí địa lý:
Vị trí địa lý thể hiện cả địa bàn hoạt động của đối tượng nộp thuế và
phạm vi quản lý của cơ quan thuế. Địa bàn thành thị, nông thôn, đồng
bằng, miền núi, vùng sâu, vùng xa... sẽ chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố và
điều kiện (như khí hậu, địa hình, hệ thống thông tin...) tác động tốt hoặc
không tốt, thuận lợi hoặc không thuận lợi đối với sản xuất kinh doanh cũng
như quản lý, từ đó ảnh hưởng đến việc xác định các biện pháp quản lý, cơ
cấu tổ chức, cơ cấu nhân lực thực hiện các chức năng và nhiệm vụ quản lý
thuế. Thông thường, ở các vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa, số lượng và

quy mô của đối tượng nộp thuế nhỏ nên tổ chức bộ máy quản lý thuế
thường gọn nhẹ hơn.
Để xây dựng được cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý thuế phù hợp, hiệu
lực và hiệu quả, trong quá trình nghiên cứu hoàn thiện tổ chức bộ máy quản
lý của cơ quan thuế các cấp, cần kết hợp tất cả các yếu tố nêu trên.
10
1.3/ Một số mô hình tổ chức quản lý thuế trên thế giới:
Mô hình tổ chức quản lý thuế là khái quát bộ máy quản lý thuế theo
một nguyên tắc cơ bản nhất, bao trùm và chi phối việc xác định số lượng
các bộ phận, chức năng, nhiệm vụ quản lý thuế của từng bộ phận trong cơ
cấu tổ chức. Các nhà nghiên cứu chính sách và quản lý thuế đã tổng kết các
mô hình tổ chức quản lý thuế đã được các nước trên thế giới áp dụng và
đánh giá các mô hình như sau:
1.3.1/ Mô hình quản lý thuế theo sắc thuế:
Là mô hình lấy việc quản lý theo sắc thuế là nguyên tắc bao trùm.
Theo đó, cơ cấu tổ chức bao gồm các bộ phận (gọi chung là phòng) quản lý
một hoặc một số loại thuế cụ thể (VD: Phòng thuế thu nhập; phòng thuế
GTGT; thuế TTĐB.. ) Đặc điểm cơ bản của mô hình này là mỗi phòng thực
hiện tất cả các chức năng để quản lý các loại thuế mà phòng đó chịu trách
nhiệm.
Ưu điểm:
- Tạo điều kiện để chuyên sâu quản lý từng sắc thuế cụ thể, hiểu rõ
phương pháp quản lý sắc thuế một cách hiệu quả nhất, cho phép từng
phòng tự phát triển các chương trình chuyên sâu phù hợp nhất theo yêu cầu
quản lý của từng sắc thuế.
- Phản ứng kịp thời với những thay đổi của luật thuế hay những biện
pháp quản lý đối với từng sắc thuế (chỉ phải thay đổi thay đổi trong một
phòng quản lý sắc thuế đó), đặc biệt là khi có sắc thuế mới phát sinh.
11
- Mô hình này thuận lợi và phù hợp với các nước có môi trường tài

chính không ổn định và thủ tục quản lý thuế đối với từng loại thuế khác
nhau.
Nhược điểm:
- Chi phí quản lý cao, hiệu suất quản lý thấp vì chức năng quản lý bị
chồng chéo giữa các bộ phận. Mỗi bộ phận đều phải thực hiện đầy đủ các
chức năng quản lý trong khi có những chức năng có thể chỉ do một bộ phận
quản lý hoặc mỗi bộ phận phải có một hệ thống chương trình phần mềm
riêng phục vụ quản lý...
- Gây khó khăn trong việc tuân thủ luật thuế của đối tượng nộp thuế
vì để hiểu và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế, họ phải cần đến sự hỗ trợ của
nhiều bộ phận trong cùng một cơ quan thuế. Dẫn đến chi phí tuân thủ pháp
luật của đối tượng nộp thuế và của cơ quan thuế cao.
- Dễ bị xảy ra sự thông đồng giữa đối tượng nộp thuế và cán bộ quản
lý thuế do mỗi phòng hoạt động độc lập và tự chủ với các phòng khác, làm
cho sự kiểm tra chéo giữa các phòng kém hiệu quả.
1.3.2/ Mô hình tổ chức bộ máy theo nhóm đối tượng nộp thuế:
Là mô hình lấy quản lý theo nhóm đối tượng nộp thuế là nguyên tắc
bao trùm. Theo đó cơ cấu tổ chức bao gồm các bộ phận (phòng) quản lý
theo nhóm đối tượng nộp thuế. Ở một số nước phân loại nhóm đối tượng
theo quy mô. Một số nước khác phân loại nhóm đối tượng nộp thuế theo
ngành nghề kinh doanh hoặc theo hình thức sở hữu. Từ đó, hình thành các
phòng quản lý thu thuế theo đối tượng (Phòng quản lý thuế các doanh
nghiệp lớn, phòng quản lý thuế các doanh nghiệp vừa, nhỏ; hoặc phòng
12
quản lý thuế ngành công nghiệp, phòng quản lý thuế ngành hàng không,
điện lực... hoặc phòng quản lý thuế khu vực kinh tế quốc doanh, phòng
quản lý thuế khu vực kinh tế dân doanh...)
13
Ưu điểm:
- Đáp ứng yêu cầu quản lý thuế phù hợp với đặc điểm của từng loại

đối tượng nôpl thuế.
- Tạo điều kiện thực hiện phương pháp quản lý và phân bổ nguồn
nhân lực phù hợp với những rủi ro về quản lý thuế đối với các nhóm đối
tượng nộp thuế khác nhau, tạo ra sự an toàn cho cho việc thu ngân sách. Ví
dụ phòng quản lý các đối tượng nộp thuế lớn thường được bố trí những cán
bộ có năng lực, có trình độ và kinh nghiệm quản lý cao nhằm giám sát chặt
một số đối tượng có số thu lớn. Sự sắp xếp này nhằm tạo ra những biện
pháp quản lý phù hợp với một nhóm đối tượng nộp thuế đặc biệt, nâng cao
hiệu quả quản lý đối với các nguồn thu lớn của Ngân sách nhà nước.
- Tạo căn cứ để quy trách nhiệm rõ ràng đối với từng bộ phận quản lý
trong trường hợp xẩy ra thất thu thuế hoặc không hoàn thành nhiệm vụ thu
ngân sách. Ví dụ: khi xảy ra thất thu thuế ở một loại doanh nghiệp hoặc
một ngành nghềnào đó thì có thể quy ngay trách nhiệm thuộc phòng nào.
Nhược điểm:
- Không đáp ứng được yêu cầu quản lý thuế khi số lượng và quy
mô của đối tượng nộp thuế thường xuyên ra tăng, loại hình sản
xuất kinh doanh ngày càng đa dạng, phức tạp, phạm vi hoạt động
kinh doanh ngày càng rộng và trên nhiều lĩnh vực thuộc nhiều
hình thức sở hữu khác nhau.
- Dễ xảy ra sự không thống nhất trong việc chỉ đạo các luật thuế,
các biện pháp quản lý của cùng một săc thuế nhưng đối với các
14
đối tượng nộp thuế khác nhau, tạo ra sự không công bằng về thuế
giữa các đối tượng về thuế.
- Chi phí quản lý cao do mỗi bộ phòng đều phải thực hiện đầy đủ
các chức năng quản lý đối với nhóm đối tượng nộp thuế do phòng
quản lý.
- Dễ dẫn đến quản lý chuyên quản khép kín, móc ngoặc, tham
nhũng, tiêu cực nếu không có sự giám sát chặt chẽ, kiểm tra
thường xuyên.

1.3.3/ Mô hình tổ chức bộ máy theo chức năng:
Là mô hình chức năng c\quản lý thuế làm nguyên tắc bao trùm. Theo
đó, cơ cấu tổ chức bao gồm các bộ phận thực hiện một hoặc một số chức
năng nhất định trong quy trình quản lý thuế như: Phòng tuyên truyền và hỗ
trợ đối tượng nộp thuế, phòng xử lý tờ khai và dữ liệu về thuế, phòng
cưỡng chế và quản lý thu nợ, phòng thanh tra thuế …
Ưu điểm:
- Thích ứng với mọi thay đổi về chính sách thuế và đối tượng nộp
thuế.
- Hiệu quả lý cao do công tác quản lý được chuyên môn hoá,
chuyên sâu, chuyên nghiệp theo từng chức năng. Đặt biệt nếu kết
hợp với quản lý thuế theo quy mô đối tượng nộp thuế thì hiệu quả
sẽ càng cao hơn.
15
- Tạo điều kiện cho đối tượng nộp thuế nâng cao tính tự giác và
giảm chi phí tuân thủ luật thuế của đối tượng nộp thuế, giảm chi
phí quản lý cho cơ quan thuế.
- Giảm thiểu hiện tượng tiêu cực, tham nhũng trong cơ quan quản
lý thuế do sự kiểm tra, giám sát của các bộ phận khác nhau trong
quy trình quản lý thuế.
Nhược điểm:
Chưa hoàn toàn thích ứng trong điều kiện trình độ hiểu biết pháp luật
thuế và trình độ tự giác thực hiện nghĩa vụ thuế của người dân nói chung và
đối tượng nộp thuế nói riêng còn thấp.Bởi đặc tính phân đoạn trong công
tác quản lý dễ dẫn tới việc mỗi bộ phận chức năng chỉ tập trung vào một
khía cạnh hẹp của đối tượng nọp thuế và tách biệt với công việc của các bộ
phận khác, thiếu bộ phận trong tâm để tập hợp các chức năng quản lý với
nhau.Do đó, nếu người đứng đầu cơ quan thuế không quản lý chặt chẽ, cán
bộ thuế trách nhiệm không cao, để xảy ra thất thu thuế hoặc không hoàn
thành dự toán nhà nước giao thì khó quy trách nhiệm cho tổ chức và cá

nhân nào vì cả bốn khâu quản lý thuế đều liên quan đến việc hoàn thành
nhiệm vụ thu ngân sách.
1.3.4/ Mô hình kết hợp giữa các nguyên tắc quản lý thuế:
Để phát huy ưu điểm và khắc phục những tồn tại của các mô hình
quản lý thuế trên nhiều nước trên thế giới áp dụng mô hình quản lý thuế kết
hợp các nguyên tăc quản lý theo chức năng, theo nhóm đối tượng và theo
sắc thuế, trong đó xác định một nguyên tắc bao trùm. Thông thường có một
16
số hình thức kết hợp sau (trong đó nguyên tắc đàu tiên là nguyên tắc bao
trùm) :
- Sắc thuế - chức năng – quy mô đối tượng.
- Chức năng – quy mô đối tượng- sắc thuế.
- Đối tượng (quy mô ngành nghề)- chức năng- sắc thuế.
Trong 3 hình thức kết hợp trên hình thức thứ 2 và thứ 3 thường được
áp dụng vì có ưu điểm hơn cả.
17
Chương II: Thực trạng tổ chức bộ máy quản lý thuế
những năm trở lại đây
2.1/ Giai đoạn cải cách thuế bước I, II (tổ chức bộ máy theo nghị
định 281/HĐBT ngày 7/8/1990):
Cùng với đường lối đổi mới kinh tế của Đảng và Nhà nước, các
thành phần kinh tế ở Việt Nam đã phát triển nhanh theo cơ chế thị trường
định hướng XHCN, Đảng và Nhà nước cũng chủ trương thực hiện cải cách,
bắt đầu áp dụng một hệ thống thuế thống nhất ( gồm 9 săc thuế) đối với
mọi thành phần kinh tế. Để thống nhất công tác quản lý thu thuế trong cả
nước, phù hợp với sự chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hoá, bao cấp sang
nền kinh tế nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý
của nhà nước, ngày 7/8/1990 chính phủ đã ban hành Nghị định số
281/HĐBT về việc thành lập hệ thống thu thuế nhà nước trên cơ sở sát
nhập 3 tổ chức thu như trên. hệ thống thu thuế nhà nước (gọi chung là tổng

cụa thuế) là hệ thống dọc, trực thuộc bộ Tài chính, có đặc trưng và nhiệm
vụ cơ bản sau:
- Hệ thống thu thuế nhà nước thực hiện việc quản lý thống nhất
trong cả nước tất cả các loại thuế, phí của ngân sách nhà nước (trừ
các khoản thu từ hoạt động xuất nhập khẩu do ngành Hải quan
quản lý).
- Hệ thống thu thuế nhà nước được tổ chức theo ngành dọc từ
Trung ương đến quận, huyện. Tại Trung ương có Tổng cục thuế
trực thuộc bộ Tài chính, thực hiện chức năng nghiên cứu chính
sách thuế, chỉ đạo thực hiện thống nhất với mọi thành phần kinh
18