Xây dựng chiến lược phát triển trường trung học cơ sở hướng tới đạt chuẩn quốc gia

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
–––––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN HỒNG QUÂN

XÂY DỰNG CHIẾN LƢỢC PHÁT TRIỂN
TRƢỜNG THCS HƢỚNG TỚI ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
–––––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN HỒNG QUÂN

XÂY DỰNG CHIẾN LƢỢC PHÁT TRIỂN
TRƢỜNG THCS HƢỚNG TỚI ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. LÝ TIẾN HÙNG

THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

/>

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là cơng trình nghiên cứu khoa học
thực sự của cá nhân tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của
TS Lý Tiến Hùng.
Các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và
chưa từng được cơng bố trong bất kỳ một cơng trình khoa học nào khác.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.
Thái Nguyên, tháng 01 năm 2015
TÁC GIẢ

Nguyễn Hồng Quân

i


LỜI CẢM ƠN
Sau một thời gian làm việc nghiêm túc và đầy trách nhiệm, dưới sự
hướng dẫn khoa học của TS Lý Tiến Hùng, đến nay luận văn đã hoàn thành.
Nhân dịp này cho phép tác giả xin trân trọng bày tỏ lòng cảm ơn chân thành
đến các giảng viên Trường Đại học sư phạm thuộc Đại học Thái Nguyên đã tận
tình giảng dạy, giúp đỡ tơi trong q trình học tập, nghiên cứu và làm luận văn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn Khoa Sau đại học, Khoa Tâm lý Giáo dục
Trường Đại học sư phạm thuộc Đại học Thái Ngun; Phịng GD&ĐT Đoan
Hùng; các đồng chí cán bộ quản lý và các thầy giáo, cô giáo các trường THCS
huyện Đoan Hùng đã tạo điều kiện, giúp đỡ tác giả trong q trình nghiên cứu

và hồn thành luận văn.
Hy vọng rằng với những kết quả đã đạt được, khi áp dụng vào thực tiễn
cơng tác sẽ góp phần tích cực hơn nữa trong việc xây dựng trường THCS đạt
chuẩn quốc gia để nâng cao chất lượng giảng dạy và học trong các trường
THCS trên địa bàn huyện.
Luận văn không thể tránh khỏi thiếu sót; kính mong được sự chỉ dẫn của
các thầy giáo, cơ giáo và sự đóng góp ý kiến của đồng chí, đồng nghiệp.
Xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 01 năm 2015
TÁC GIẢ

Nguyễn Hồng Quân

ii


MỤC LỤC
Lời cam đoan ........................................................................................................ i
Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii
Mục lục ............................................................................................................... iii
Danh mục từ viết tắt ........................................................................................... iv
Danh mục các bảng.............................................................................................. v
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 2
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài .......................................................... 3
5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
6. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3

8. Đóng góp mới của đề tài .................................................................................. 4
9. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG CHIẾN LƢỢC PHÁT
TRIỂN TRƢỜNG THCS HƢỚNG TỚI ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA .......... 6
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu .................................................................. 6
1.2. Một số khái niệm, thuật ngữ có liên quan đến vấn đề nghiên cứu................. 11
1.2.1. Chiến lược................................................................................................ 11
1.2.2. Dự báo ..................................................................................................... 12
1.2.3. Quy hoạch ................................................................................................ 13
1.2.4. Kế hoạch .................................................................................................. 14
1.2.5. Mối quan hệ giữa đường lối, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và dự báo .... 14
1.2.6. Xây dựng chiến lược................................................................................ 16
1.2.7. Vai trò của chiến lược hoạt động trường ................................................. 20
1.2.8. Chuẩn ....................................................................................................... 22

iii


1.2.9. Tiêu chuẩn ............................................................................................... 23
1.2.10. Tiêu chuẩn hóa....................................................................................... 24
1.2.11. Chuẩn hóa trong giáo dục ...................................................................... 25
1.2.12. Trường đạt chuẩn quốc gia .................................................................... 26
1.2.13. Trường THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân ................................. 27
1.2.14. Trường THCS đạt chuẩn quốc gia ......................................................... 28
Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 31
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG XÂY DỰNG TRƯỜNG THCS HƯỚNG TỚI
ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA Ở HUYỆN ĐOAN HÙNG, TỈNH PHÚ THỌ .... 33
2.1. Điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ... 33
2.2. Thực trạng GD&ĐT của huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ ....................... 34
2.3. Thực trạng xây dựng trường THCS hướng tới đạt chuẩn quốc gia ở

huyện Đoan Hùng .............................................................................................. 37
2.4. Thực trạng phát triển giáo dục THCS huyện Đoan Hùng theo 5 tiêu
chuẩn Quốc gia ................................................................................................. 40
2.4.1. Tiêu chuẩn 1 – Tổ chức nhà trường ......................................................... 40
2.4.2. Tiêu chuẩn 2 – Cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên......................... 43
2.4.3. Tiêu chuẩn 3 – Chất lượng giáo dục ........................................................ 45
2.4.4. Tiêu chuẩn 4 - Cơ sở vật chất và thiết bị ................................................. 47
2.4.5. Tiêu chuẩn 5 - Quan hệ giữa nhà trường, gia đình và xã hội .................. 49
2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc xây dựng chiến lược phát triển trường
THCS hướng tới đạt chuẩn quốc gia ................................................................. 50
2.5.1. Môi trường vĩ mơ ..................................................................................... 50
2.5.2. Nhóm nhân tố bên trong .......................................................................... 55
2.6. Thực trạng trường THCS Minh Lương xây dựng chiến lược phát triển
hướng tới đạt chuẩn quốc gia ............................................................................ 58
2.6.1. Môi trường bên trong............................................................................... 58
2.6.2. Mơi trường bên ngồi .............................................................................. 63

iv


2.7. Xác định các vấn đề ưu tiên ......................................................................... 64
2.8. Đánh giá chung về công tác xây dựng phát triển trường THCS hướng
tới đạt chuẩn gia ở huyện Đoan Hùng ............................................................... 64
2.8.1. Ưu điểm .................................................................................................. 64
2.8.2. Nhược điểm ............................................................................................ 65
2.8.3. Những nguyên nhân ............................................................................... 65
2.8.4. Những bài học kinh nghiệm .................................................................. 67
Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 68
Chƣơng 3: XÂY DỰNG BẢN CHIẾN LƢỢC PHÁT TRIỂN
TRƢỜNG THCS HƢỚNG TỚI

ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA Ở

TRƢỜNG THCS MINH LƢƠNG HUYỆN ĐOAN HÙNG, TỈNH PHÚ
THỌ GIAI ĐOẠN 2015-2025 ......................................................................... 70
3.1. Nguyên tắc xây dựng chiến lược ................................................................ 70
3.1.1. Chiến lược phải quán triệt đường lối, quan điểm, chủ trương, phương
hướng phát triển giáo dục của Đảng và Nhà nước ............................................ 70
3.1.2. Chiến lược phải được xây dựng có cơ sở khoa học, sát thực tiễn ........... 70
3.1.3. Chiến lược phải cân đối, toàn diện và có trọng tâm ................................ 70
3.1.4. Chiến lược phải bảo đảm tính tập trung dân chủ ..................................... 71
3.1.5. Chiến lược phải bảo đảm tính linh hoạt ................................................. 71
3.2. Chiến lược phát triển trường THCS hướng tới đạt chuẩn quốc gia ở
trường THCS Minh Lương, huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ giai đoạn
2015-2025 .......................................................................................................... 71
3.2.1. Tầm nhìn, sứ mệnh và các giá trị cốt lõi ................................................. 71
3.2.2. Mục tiêu, chỉ tiêu và phương châm hành động ....................................... 72
3.3. Các giải pháp thực hiện chiến lược ............................................................ 74
3.3.1. Các giải pháp chung ................................................................................ 74
3.3.2. Các giải pháp cụ thể................................................................................. 75
3.4. Vai trò của các bên tham gia ...................................................................... 81

v


3.4.1. Phổ biến kế hoạch chiến lược .................................................................. 81
3.4.2. Tổ chức .................................................................................................... 81
3.4.3. Lộ trình thực hiện kế hoạch chiến lược ................................................... 81
3.4.4. Đối với Hiệu trưởng ................................................................................ 82
3.4.5. Đối với Phó Hiệu trưởng ......................................................................... 82

3.4.6. Đối với tổ trưởng chuyên môn ................................................................ 82
3.4.7. Đối với cá nhân cán bộ, giáo viên, nhân viên ......................................... 83
3.4.8. Đối với học sinh....................................................................................... 83
3.4.9. Hội cha mẹ học sinh ................................................................................ 83
3.4.10. Các Tổ chức Đoàn thể trong trường ...................................................... 83
3.5. Khảo nghiệm nhận thức về tính cần thiết và tính khả thi của chiến lược......... 83
Tiểu kết chương 3 .............................................................................................. 85
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................... 86
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 89
PHỤ LỤC

vi


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt

Diễn giải

CSVC

Cơ sở vật chất

CB, GV, NV

Cán bộ, giáo viên, nhân viên

CBQL

Cán bộ quản lý

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GV

Giáo viên

KT-XH

Kinh tế - Xã hội

NSNN

Ngân sách nhà nước

QLGD

Quản lý giáo dục

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

UBND

Ủy ban nhân dân

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Ma trận cơ hội, nguy cơ / điểm mạnh - điểm yếu (SWOT) .............. 18
Bảng 1.2. Hình thành các phương án kết hợp ................................................... 19
Bảng 1.3. Ma trận QSPM .................................................................................. 20
Bảng 2.1. Tổng số trường, lớp, học sinh (năm học 2013-2014) ........................ 34
Bảng 2.2. Tổng hợp tình hình cơ sở vật chất ..................................................... 35
Bảng 2.3. Tổng hợp về tình hình đội ngũ giáo viên ........................................... 35
Bảng 2.4. Tổng hợp về tình hình đội ngũ tồn ngành........................................ 36
Bảng 2.5. Số học sinh giỏi qua các năm học. .................................................... 37
Bảng 2.6. Số trường học đạt chuẩn quốc gia đến tháng 12/2014 của huyện
Đoan Hùng......................................................................................... 40
Bảng 2.7. Tình hình lớp, học sinh cấp THCS .................................................... 41
Bảng 2.8. Tổng hợp kết quả thực hiện tiêu chuẩn 1 .......................................... 42
Bảng 2.9. Tổng hợp tình hình cán bộ quản lý .................................................... 43
Bảng 2.10. Tổng hợp về đội ngũ giáo viên THCS 3 trường .............................. 43
Bảng 2.11. Tổng hợp kết quả thực hiện tiêu chuẩn 2 ........................................ 44
Bảng 2.12. Kết quả xếp loại học lực 3 trường ................................................... 45
Bảng 2.13. Kết quả xếp loại hạnh kiểm 3 nhà trường ....................................... 46
Bảng 2.14. Tổng hợp kết quả thực hiện tiêu chuẩn 3 ........................................ 47
Bảng 2.15. Tổng hợp kết quả thực hiện tiêu chuẩn 4 ........................................ 48
Bảng 2.16. Tổng hợp kết quả thực hiện 5 tiêu chuẩn ........................................ 50
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm nhận thức về tính cần thiết và tính khả thi
của chiến lược 1≤ X ≤ 3 ..................................................................... 84

v


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nghị quyết hội nghị lần thứ VI Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ
XI đã khẳng định: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo
hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế,
trong đó đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ
quản lý là khâu then chốt…”. [20, tr. 92].
Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục trung học cơ sở (THCS) hết
sức quan trọng, nó kế thừa những kết quả của cấp tiểu học, chuẩn bị cho học
sinh tiếp tục học ở cấp trung học phổ thông (THPT), đi học nghề, hoặc bước
vào cuộc sống lao động. THCS là cấp bản lề chuyển tiếp từ tiểu học lên THPT,
nó là mắt xích quan trọng trong việc nâng cao chất lượng của cả hệ thống. Vấn
đề xây dựng trường THCS đạt chuẩn quốc gia là một nhiệm vụ quan trọng của
ngành giáo dục đã được triển khai và đã đạt được những thành tựu to lớn.
Xây dựng hệ thống các trường đạt chuẩn quốc gia là một vấn đề quan
trọng, những yêu cầu cấp thiết và đang đặt ra nhiều vấn đề về công tác quản lý
đối với ngành Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) cũng như các cấp ủy Đảng,
Chính quyền địa phương nhằm xây dựng hệ thống giải pháp đồng bộ để nâng
cao chất lượng giáo dục. Xây dựng trường THCS đạt chuẩn quốc gia là quá
trình xuất phát từ thực tế của vấn đề thực hiện chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội
hóa và đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ đạo cụ thể, chủ trương xây dựng
trường trung học đạt chuẩn quốc gia của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã được các
cấp quản lý giáo dục (QLGD), các nhà trường Mầm non, Tiểu học, THCS,
THPT trong toàn quốc hưởng ứng và trở thành một phong trào, một nhiệm vụ
chính trị của các nhà trường đã góp phần tích cực vào việc nâng cao chất
lượng và hiệu quả đào tạo.
Trong phấn đấu xây dựng trường THCS đạt chuẩn quốc gia, hiệu trưởng

có vai trị quan trọng. Người hiệu trưởng vừa tổ chức các hoạt động trong nhà
1


trường, vừa phải phối hợp với chính quyền, đồn thể địa phương, việc xây
dựng chiến lược phát triển trường THCS đạt chuẩn quốc gia trở nên hết sức cấp
thiết. Công tác xây dựng chiến lược phát triển trường THCS hướng tới đạt
chuẩn quốc gia ở tỉnh Phú Thọ nói chung và ở huyện Đoan Hùng nói riêng đã
đạt được thành công ban đầu.
Công tác xây dựng chiến lược phát triển trường THCS hướng tới đạt
chuẩn quốc gia của hiệu trưởng ở huyện Đoan Hùng vẫn còn những vấn đề bất
cập, xây dựng chiến lược của Hiệu trưởng chưa được khoa học, đồng bộ, còn
nhiều lúng túng, chưa đáp ứng được với sự phát triển chung, cần phải trao đổi,
bổ sung, rút kinh nghiệm kịp thời để đáp ứng với yêu cầu, địi hỏi sự phát triển
của kinh tế, văn hố, giáo dục và hướng tới đạt chuẩn quốc gia.
Vì vậy việc xây dựng chiến lược phát triển trường THCS hướng tới đạt
chuẩn quốc gia ở huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ là hết sức quan trọng và cần
thiết. Với lý do trên tôi thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học: "Xây dựng chiến
lược phát triển trường THCS hướng tới đạt chuẩn quốc gia" làm luận văn cao
học của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng xây dựng trường THCS
hướng tới đạt chuẩn quốc gia, luận văn đề xuất xây dựng bản chiến lược phát
triển trường THCS hướng tới đạt chuẩn quốc gia ở trường THCS Minh Lương,
huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015-2025.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Xây dựng chiến lược phát triển trường THCS hướng tới đạt chuẩn quốc gia.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Xây dựng bản chiến lược phát triển trường THCS hướng tới đạt chuẩn

quốc gia ở trường THCS Minh Lương, huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ giai
đoạn 2015-2025.

2


4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài
4.1. Giới hạn đối tượng nghiên cứu
Đề tài chỉ giới hạn nghiên cứu xây dựng chiến lược phát triển trường
THCS hướng tới đạt chuẩn quốc gia ở huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ.
4.2. Giới hạn khách thể điều tra
Lãnh đạo, chuyên viên phịng GD&ĐT, chính quyền địa phương, các ban
ngành đồn thể ở địa phương, cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên của 3 trường
THCS ở huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ.
5. Giả thuyết khoa học
Công tác xây dựng trường THCS đạt chuẩn quốc gia ở huyện Đoan
Hùng, tỉnh Phú Thọ những năm qua luôn nhận được sự quan tâm đầu tư rất lớn
của Đảng và Nhà nước. Nhưng tiến độ hiện nay cịn chậm cả huyện mới có
7/25 trường THCS đạt chuẩn. Vì vậy nếu xây dựng chiến lược phát triển phù
hợp với tình hình phát triển mạng lưới trường THCS đạt chuẩn Quốc gia ở địa
phương, đặc biệt là việc xây dựng chiến lược trong từng giai đoạn thì việc xây
dựng trường THCS đạt chuẩn sẽ tiến triển nhanh hơn và có hiệu quả hơn.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu, xác định cơ sở lý luận về xây dựng chiến lược phát
triển trường THCS hướng tới đạt chuẩn quốc gia.
6.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng xây dựng trường THCS hướng tới đạt
chuẩn quốc gia ở huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ.
6.3. Đề xuất xây dựng bản chiến lược phát triển trường THCS hướng tới
đạt chuẩn quốc gia ở trường THCS Minh Lương, huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú
Thọ giai đoạn 2015-2025.

7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu các văn bản, Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng, chính sách,
pháp luật của Nhà nước, các văn bản hướng dẫn, các cơng trình khoa học có

3


liên quan nhằm phân tích, so sánh, tổng hợp, khái qt hố các vấn đề lí luận về
xây dựng chiến lược phát triển trường THCS hướng tới đạt chuẩn quốc gia.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra
Xây dựng các số liệu điều tra phù hợp với nội dung luận văn, thống kê,
phân tích các dữ liệu để có những đánh giá chính xác về thực trạng các trường
THCS và thực trạng xây dựng chiến lược của trường THCS hướng tới đạt
chuẩn quốc gia ở huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ trong thời gian qua.
7.2.2. Phương pháp chuyên gia
Thông qua bảng hỏi các ý kiến chuyên gia, các cán bộ quản lý (CBQL)
giáo dục, giáo viên (GV) có nhiều kinh nghiệm để khảo sát tình hình xây dựng
chiến lược phát triển trường THCS hướng tới đạt chuẩn quốc gia.
7.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Xin ý kiến CBQL, chuyên viên phòng GD&ĐT huyện, CBQL, GV các
trường THCS, đặc biệt các trường đã đạt chuẩn quốc gia ở huyện Đoan Hùng,
phân tích, lựa chọn các ý kiến bổ sung vào chiến lược xây dựng phát triển
trường THCS hướng tới đạt chuẩn quốc gia.
7.3. Phương pháp toán thống kê
Sử dụng phương pháp toán thống kê để xử lý các dữ liệu định lượng, các
thơng tin trong q trình nghiên cứu, được điều tra, thu thập. Trên cơ sở đó xác
định được kết quả một cách khách quan chiến lược xây dựng phát triển trường
THCS hướng tới đạt chuẩn quốc gia của hiệu trưởng.

8. Đóng góp mới của đề tài
Đề tài góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận liên quan đến xây
dựng chiến lược phát triển trường THCS đạt chuẩn quốc gia; mô tả, phân tích
thực trạng và xây dựng bản chiến lược phát triển trường THCS hướng tới đạt
chuẩn quốc gia ở trường THCS Minh Lương, huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ
giai đoạn 2015-2025.

4


9. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, luận văn
được trình bày trong ba chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận về xây dựng chiến lược phát triển trường THCS
hướng tới đạt chuẩn quốc gia.
Chương 2: Thực trạng xây dựng trường THCS hướng tới đạt chuẩn quốc
gia ở huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ.
Chương 3: Xây dựng bản chiến lược phát triển trường THCS hướng tới
đạt chuẩn quốc gia ở trường THCS Minh Lương, huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú
Thọ giai đoạn 2015-2025.

5


Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG CHIẾN LƢỢC PHÁT TRIỂN
TRƢỜNG THCS HƢỚNG TỚI ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Trên thế giới cũng như ở nước ta đã có rất nhiều cơng trình nghiên cứu
về phát triển hệ thống giáo dục quốc dân, về các biện pháp đổi mới nâng cao

chất lượng giáo dục và đào tạo, về quản lý giáo dục, quản lý nhà trường..., tuy
vậy vấn đề chuẩn hóa trong giáo dục, xây dựng trường chuẩn quốc gia chưa
được nghiên cứu đầy đủ cả về phương diện lý thuyết và thực tiễn.
- Ở nước ngoài
Ở các nước trong khu vực và trên thế giới khơng có khái niệm “trường
chuẩn quốc gia” và cũng không đặt vấn đề “xây dựng trường chuẩn quốc gia”,
nhưng đổi lại họ xây dựng các tiêu chí đánh giá các chương trình giáo dục,
đánh giá các hoạt động của giáo viên và học sinh, xếp loại các trường học, đặc
biệt là xếp loại các trường đại học ... và như vậy, các cơng trình nghiên cứu và
hoạt động này có những liên hệ trực tiếp đến việc chuẩn hóa trong giáo dục.
+ Hệ thống giáo dục Singapore:
Hệ thống giáo dục Singapore được phát triển trên cơ sở mỗi học sinh đều
có năng khiếu đặc biệt và sở thích riêng biệt. Hệ thống giáo dục ở đây áp dụng
cách tiếp cận linh hoạt để giúp học sinh phát triển hết tài năng của bản thân. Sự
nghiệp giáo dục được xem là yếu tố then chốt cho sự tăng trưởng và phát triển
của đất nước Singapore. Bước vào thế kỷ XXI, khi nền kinh tế tri thức là động
lực chính cho tồn cộng đồng thì giáo dục lại càng quan trọng hơn trong việc
định hình cho tương lai của một quốc gia. Đồng thời thông qua giáo dục mỗi cá
nhân có thể nhận biết tiềm năng của mình để góp phần mang lại lợi ích cho
cộng đồng, cho đất nước và hướng tới một cuộc sống cá nhân đầy đủ.
Giáo dục Singapore hội đủ các tiêu chuẩn sau:
- Chuẩn mực giáo dục cao
6


- Môi trường học tập năng động, sáng tạo, được sự hỗ trợ tận tâm của
giáo viên
- Có thể học chuyển tiếp hay học tại Singapore vẫn lấy được các bằng
cấp của Mỹ, Anh, Úc, Canada…
- Đội ngũ giáo viên, giảng viên giỏi, có bằng cấp quốc tế và rất nhiệt tâm

với học sinh, sinh viên…
Thế mạnh của hệ thống giáo dục Singapore nằm trong chính sách sử
dụng song ngữ tiếng Anh và tiếng Malaysia, hay Quan Thoại, hay Tamil và
một chương trình giảng dạy phong phú, trong đó sự sáng tạo và tính liên kết
giữ vai trị chủ đạo. Tất cả mọi người địi hỏi phải có những kỹ năng cùng với
khả năng tương xứng để tồn tại trong mơi trường có tính cạnh tranh cao và
trang bị cho một tương lai tươi sáng hơn. Singapore là một quốc gia được xếp
hàng đầu trong cả hai lĩnh vực khoa học và toán học tại một nghiên cứu tập
trung ở lứa tuổi học sinh lớp 4 (tiểu học) và lớp 8 (trung học) được tiến hành tại
49 quốc gia.
Các chương trình học:
Ở bậc trung học: Chương trình học ở bậc trung học của Singapore nổi
danh trên thế giới về khả năng phát triển cho học sinh lối tư duy sâu và các kỹ
năng trí tuệ. Học sinh nước ngồi được chấp nhận theo học chương trình trung
học cơng lập hoặc tư thục và phải thi đầu vào.
Bậc cao đẳng: Các trường cao đẳng đều có các khóa học đa dạng như
kinh doanh, cơng nghệ thơng tin, cơ khí, truyền thơng đại chúng, thiết kế, viễn
thông… Sinh viên tốt nghiệp từ các trường cao đẳng được các nhà tuyển dụng
săn tìm, vì họ có thể hịa nhập ngay vào mơi trường làm việc nhờ được trang bị
kỹ năng thực hành và kinh nghiệm liên quan.
Ở bậc đại học: Các trường đại học công lập tại Singapore được đánh giá
rất cao trên thế giới. Ngồi ra, Singapore cịn có hệ thống các trường đại học
quốc tế phong phú giúp sinh viên có nhiều lựa chọn phù hợp cho riêng mình.

7


+ Giáo dục nước Anh có chuẩn quốc gia hiệu trưởng trường phổ thông.
Chuẩn quốc gia hiệu trưởng trường học nước Anh phản ánh quan điểm
của Chính phủ Anh về phát triển cán bộ quản lý trường phổ thông, về vai trò

lãnh đạo trường học trong thế kỷ XXI. Chuẩn này chỉ rõ vai trò quan trọng của
hiệu trưởng trong việc thực hiện chính sách giáo dục của Chính phủ và triển
khai các chính sách này trong trường học nhằm đạt được mục tiêu phát triển
của mọi trẻ em với các nhu cầu, nguyện vọng của chúng.
Chuẩn quốc gia hiệu trưởng trường phổ thông được xây dựng trên ba
nguyên tắc chính:
- Học tập làm trung tâm
- Tập trung vào quan hệ lãnh đạo
- Phản ánh cao nhất chuẩn nghiệp vụ quản lý trường học.
Các thành phần chính của chuẩn quốc gia hiệu trưởng trường phổ thông
bao gồm 6 nội dung:
- Xác định tầm nhìn và xây dựng kế hoạch chiến lược của nhà trường
(hoạch định tương lai - Shaping the future).
- Quản lý việc dạy và học (Leading learning and teaching).
- Tự phát triển bản thân và phối hợp công tác (Developing self and
working with others).
- Quản lý tổ chức (Managing the organization).
- Báo cáo kết quả hoạt động của nhà trường (Securing accountability).
- Xây dựng và củng cố mối quan hệ với cộng đồng địa phương
(Strengthening community).
Trong từng thành phần này có các yêu cầu về kiến thức, chất lượng
nghiệp vụ (các kỹ năng, các năng lực quản lý) và các hành động cần thiết để
các hiệu trưởng đạt được các nhiệm vụ trọng tâm. [22, tr.152,153].
Việc đánh giá xếp loại các trường đại học được tiến hành hàng năm đã
tạo nên một cuộc cạnh tranh lành mạnh giữa các trường đại học trong từng quốc

8


gia và trên toàn thế giới, để dành lấy vị thế, tạo uy tín nhằm thu hút các nguồn lực

cho sự phát triển giáo dục quốc gia, phát triển nhà trường, đồng thời là cách quảng
bá có hiệu quản để thu hút sinh viên từ các nước trên thế giới đến học.
- Ở trong nước
Ngay từ sau Cách mạng tháng 8 năm 1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy
“Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng”, “Giáo dục phục vụ nhân dân”,
trong suốt quá trình cách mạng Đảng và Nhà nước ta luôn vận động nhân dân
tham gia xây dựng và phát triển giáo dục.
Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã từng căn dặn ngành giáo dục “Phải
xây dựng trường ra trường, lớp ra lớp, thầy ra thầy và trò ra trò”. Thực chất đây
là lời mong muốn về một nền giáo dục chuẩn mực, kỷ cương chất lượng tốt để
có thể tiến kịp trình độ của các nước tiên tiến trên thế giới.
Hiện nay trước sự phát triển như vũ bão của khoa học và công nghệ, các
yêu cầu về nhà trường và chất lượng giáo dục cũng thay đổi, cho nên Nhà nước
đã có chủ trương chuẩn hóa nền giáo dục nước nhà.
Từ năm 2000 Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quy chế trường
chuẩn quốc gia cho các bậc học mầm non và phổ thông, Quy chế kiểm định
chất lượng trường đại học... từ đây nhiều trường học trong cả nước phấn đấu để
đạt chuẩn quốc gia, để nâng cao chất lượng giáo dục, qua đó đã đem lại những
đổi thay cho nền giáo dục Việt Nam.
Cũng từ những lý do trên, hiện nay đã có một số cơng trình nghiên cứu
về việc xây dựng trường chuẩn quốc gia được đăng tải trên tạp chí khoa học, có
các luận án, luận văn thạc sĩ được tiến hành nghiên cứu ở các trường đại học sư
phạm, học viện quản lý giáo dục. Trong đó có thể kể đến các cơng trình tiêu
biểu sau đây:
- “Xây dựng trường THCS đạt chuẩn quốc gia giai đoạn 2001-2010” của
Hà Thế Truyền đăng trên tạp chí Giáo dục, tác giả đã phân tích mục tiêu, nội
dung xây dựng trường chuẩn quốc gia và đề xuất các biện pháp thực hiện. Tác
giả cho rằng xây dựng trường THCS đạt chuẩn quốc gia là một chủ trương
đúng đắn của nhà nước, nhằm xây dựng nhà trường theo hướng chuẩn hóa, hiện
9

đại hóa, đồng thời đưa hoạt động giáo dục của nhà trường vào trật tự, kỷ cương
nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Để thực hiện các mục tiêu trên, tác giả cho
rằng các nhà trường phải làm tốt công tác tuyên truyền sâu rộng trong toàn
ngành, trong xã hội và các địa phương phải xây dựng các đề án cụ thể để trình
UBND tỉnh, thành phố phê duyệt nhằm đưa công tác này trở thành chủ trương
của các cấp chính quyền, trên cơ sở đó sẽ có quy hoạch đất đai và huy động các
nguồn lực của địa phương đầu tư cho phát triển trường học. Tác giả kiến nghị các
sở GD&ĐT cần chỉ đạo xây dựng một số trường kiểu mẫu ở địa phương kết hợp
với chương trình kiên cố hóa trường học để xây dựng trường chuẩn quốc gia.
- Với cơng trình “Chuẩn quốc gia về giáo dục phổ thông - thách thức lớn
trong lý luận chương trình dạy học của thế giới ngày nay” tác giả Hồ Viết
Lương phân tích mối quan hệ giữa chương trình giáo dục và chuẩn giáo dục
quốc gia. Tác giả nhấn mạnh đến việc tăng cường nghiên cứu lý thuyết và kinh
nghiệm xây dựng các chương trình giáo dục để đạt chuẩn quốc gia.
Ngồi ra đã có một số luận án tiến sĩ, luận văn cao học bàn về xây dựng
trường chuẩn quốc gia như:
- “Thực trạng và những giải pháp xây dựng trường tiểu học đạt chuẩn
quốc gia ở Tây Ninh” luận án tiến sĩ của Nguyễn Ngọc Dũng, năm 2000.
- “Biện pháp QL của hiệu trưởng trong việc xây dựng trường THPT
chuẩn QG ở Quảng Ninh”, luận văn thạc sĩ của Đặng Lộc Thọ, năm 2004…
- “ Những biện pháp cơ bản xây dựng đội ngũ giáo viên đạt chuẩn quốc
gia ở trường THPT Xuân Đỉnh - Hà Nội” luận văn thạc sĩ của Nguyễn Viết Cẩn
năm 2004.
- “Biện pháp quản lý xây dựng trường chuẩn quốc gia của hiệu trưởng các
trường trung học phổ thông tỉnh Tuyên Quang” của Đoàn Văn Ninh, năm 2006.
- “Biện pháp quản lý cơng tác xã hội hố giáo dục để xây dựng trường
THCS đạt chuẩn quốc gia ở Quảng Nam của Nguyễn Hữu Tựu năm 2006.
- “Biện pháp xây dựng trường THCS đạt chuẩn quốc gia ở huyện từ

Liêm” của Nguyễn Hữu Hải.

10


Có thể thấy vấn đề quản lý xây dựng trường chuẩn quốc gia đang được
nhiều học viên cao học quan tâm nghiên cứu. Các luận văn tập trung vào xây
dựng trường đạt chuẩn quốc gia ở từng địa phương nhằm nâng cao chất lượng
giáo dục phổ thông.
1.2. Một số khái niệm, thuật ngữ có liên quan đến vấn đề nghiên cứu
1.2.1. Chiến lược
Chiến lược là sự cụ thể hóa đường lối ở mức độ toàn hệ thống nhằm thực
hiện được những mục tiêu đề ra, trong đó cần phải xem xét kỹ mối quan hệ
giữa các mục tiêu trong những điều kiện không gian và thời gian nhất định, sắp
xếp các mục tiêu theo thứ tự ưu tiên, xác định các mục tiêu có tính khả thi cho
từng giai đoạn, định hướng chỉ đạo và có bước đi thích hợp cho việc phân bố
nguồn lực, các điều kiện cho các hoạt động; đề ra các giải pháp, huy động
nguồn lực để đạt được mục tiêu đề ra.
Chiến lược là con đường dự định đi tới tương lai mong muốn trong một
bối cảnh cụ thể, vì thế một chiến lược tốt phải được lựa chọn dựa trên những dự
báo có căn cứ khách quan và khoa học. Trong bất cứ một chiến lược nào cũng
luôn vạch ra những mốc cần đạt được trong tiến trình để đi tới mục tiêu cuối
cùng. Vì vậy, kế hoạch với tư cách là một chương trình hành động để đạt tới
mục tiêu đã định thì phải dựa vào một sự lựa chọn kỹ càng - đó chính là chiến
lược. Hay nói cách khác các mốc trung gian trong một chiến lược chính là mục
tiêu đặt ra để xây dựng kế hoạch
Theo PGS-TS Đặng Thành Hưng: "Chiến lược là khái niệm quản lý chỉ
toàn bộ những quá trình kết hợp, tổ chức tư tưởng, quan điểm, kế hoạch, biện
pháp, nguồn lực cần thiết của con người và thực hiện chúng một cách thích
hợp, nhất quán trong thời hạn tương đối dài để thay đổi cục diện công việc

hoặc khách thể từ trạng thái hiện tại đến trạng thái mong muốn. Những quá
trình này và những hoạt động trong đó được thiết kế và kế hoạch hóa trong văn
bản chiến lược". [24, tr. 4].
Chiến lược phát triển nhà trường: là hệ thống các quan điểm, các mục
đích và các mục tiêu cơ bản cùng các giải pháp, các chính sách nhằm sử dụng
11


một cách tốt nhất các nguồn lực, lợi thế, cơ hội của nhà trường để đạt được các
mục tiêu đề ra (đạt chuẩn quốc gia) trong một thời hạn nhất định.
Yêu cầu đối với việc xây dựng chiến lược phát triển trường THCS theo
chuẩn quốc gia:
- Một chiến lược phát triển nhà trường phải đảm bảo tăng thế lực của nhà
trường và giành được lợi thế cạnh tranh. Muốn vậy khi xây dựng chiến lược,
nhà trường phải triệt để khai thác lợi thế so sánh của mình.
- Chiến lược phát triển phải đảm bảo sự an toàn cho nhà trường. Chiến
lược phát triển phải xác định được vùng an toàn, phạm vi và xác định được độ
rủi ro cho phép. Để đáp ứng được yêu cầu này nhà trường phải tiến hành
nghiên cứu và dự đốn mơi trường trong tương lai. Dự đốn càng chính xác,
khả năng an tồn của nhà trường càng cao. Điều này đòi hỏi nhà trường phải có
một khối lượng thơng tin và tri thức nhất định.
- Chiến lược phát triển nhà trường phải xác định rõ mục tiêu và những
điều kiện cơ bản để thực hiện mục tiêu.
- Phải xây dựng được chiến lược dự phịng, chiến lược thay thế. Sở dĩ
phải như vậy vì mơi trường ln ln biến đổi, cịn chiến lược lại là quyết định
của tương lai, thực tế ở tương lai có thể khác với dự đốn của chiến lược.
- Phải biết kết hợp giữa thời cơ và sự chín muồi. Có nghĩa là một chiến lược
phát triển nhà trường được xây dựng và triển khai đúng với thời cơ. Một chiến lược
dù hoàn hảo đến đâu mà được đề ra khi thời cơ đã qua đi thì cũng vơ nghĩa.
1.2.2. Dự báo

- Theo TS. Đỗ Văn Chấn có thể hiểu dự báo là: “Sự tiên đốn có căn cứ
khoa học, mang tính chất xác suất về mức độ, nội dung, các mối quan hệ, trạng
thái, xu hướng phát triển của đối tượng nghiên cứu hoặc về các cách thức và
thời hạn đạt được các mục tiêu nhất định đề ra trong tương lai ”. 16, tr. 3
Xét về mặt phản ánh luận, dự báo là sự phản ánh trước hiện thực. Dự báo
dựa trên cơ sở nhận thức những qui luật vận động, phát triển của tự nhiên, xã
hội và tư duy.

12


Dự báo là một khâu quan trọng nối liền giữa lý luận và thực tiễn. Mục tiêu
cuối cùng của công tác dự báo là phải thể hiện được một cách tổng hợp những
kết quả dự báo theo những phương án khác nhau, chỉ ra được xu thế phát triển
của đối tượng dự báo trong tương lai, tạo ra tiền đề, luận chứng cho việc xây
dựng chiến lược, quy hoạch và kế hoạch phát triển có căn cứ khoa học.
1.2.3. Quy hoạch
Cho đến nay, tất cả các nước trên thế giới đều khẳng định quy hoạch là
vấn đề có ý nghĩa rất quan trọng, mục đích của quy hoạch là tạo ra những cơ sở
khoa học cho việc xây dựng các chính sách, chương trình phát triển KT-XH.
Tuy nhiên mục đích quy hoạch và đặc điểm riêng về KT-XH có những đặc
điểm khác nhau, quan niệm về quy hoạch của các nước trên thế giới cũng có
những điểm khác nhau.
- Liên Xô và các nước Đông Âu: quan niệm về quy hoạch chính là tổng
sơ đồ phát triển phân bố lực lượng sản xuất.
- Đối với các nước công nghiệp phát triển như:
+ Anh thì quan niệm quy hoạch là sự phân bố có trật tự, sự tiến hố có
kiểm sốt các đối tượng trong khơng gian nhất định.
+ Pháp thì quan niệm quy hoạch là dự báo phát triển và tổ chức thực hiện
theo lãnh thổ.

- Đối với các nước đang phát triển như:
+ Hàn Quốc cho rằng nhiệm vụ quy hoạch là xây dựng chính sách phát
triển với hai nội dung cơ bản là dự báo phát triển và sắp xếp hợp lý hoạt động
của hệ thống theo thời gian và không gian nhằm đạt được mục tiêu đề ra.
+ Trung Quốc quan niệm quy hoạch là dự báo kế hoạch phát triển, là
chiến lược quyết định các hoạt động để đạt tới mục tiêu, qua đó quyết định các
mục tiêu và biện pháp mới.
- Theo từ điển Tiếng Việt do Viện nghiên cứu ngôn ngữ học xuất bản
năm 1998 định nghĩa: “Quy hoạch là sự bố trí sắp xếp tồn bộ theo một trình tự
hợp lý trong từng thời gian làm cơ sở cho việc lập kế hoạch dài hạn”.

13


Như vậy chúng ta có thể hiểu quy hoạch phát triển KT-XH là quy hoạch
phát triển KT-XH của cả nước, một địa phương, một vùng lãnh thổ hay của một
ngành nào đấy chính là bản luận chứng khoa học về phát triển KT-XH và tổ
chức trong một không gian hợp lý. Quy hoạch phát triển KT-XH có nhiệm vụ
góp phần phát triển KT-XH, tăng cường cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc ra
các quyết định, hoạch định chính sách, phục vụ cho việc xây dựng kế hoạch,
đồng thời làm nhiệm vụ điều khiển và điều chỉnh trong công tác quản lý chỉ
đạo. Tóm lại quy hoạch là bước cụ thể hóa của chiến lược.
1.2.4. Kế hoạch
Hiện nay có rất nhiều quan niệm về kế hoạch:
- TS. Đỗ Văn Chấn quan niệm: “Kế hoạch là sự tiên đoán những sự kiện
cụ thể, chi tiết của tương lai, bằng việc xác định các mục tiêu cụ thể chính xác.
Đó là hệ thống các nhiệm vụ cần thực hiện để đạt được mục đích nhất đinh.
Trong kế hoạch nêu rõ các con đường và phương tiện phát triển phù hợp với
những nhiệm vụ đã đề ra. Kế hoạch có đặc trưng xác định và đơn trị”. 16, tr.4
- Theo giáo trình bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS (tập 3) của Sở

Giáo dục và đào tạo Hà Nội cho rằng: “Kế hoạch là tồn bộ những điều vạch
ra một cách có hệ thống về những công việc dự định làm trong một thời gian
nhất định với mục tiêu, cách thức, trình tù, thời hạn tiến hành”. 27, tr. 107
Như vậy có thể hiểu rằng kế hoạch là một chương trình hành động nhằm
đạt được các mục tiêu cụ thể trong tương lai bằng việc thực hiện các mục tiêu
trong không gian, thời gian và nguồn lực nhất định. Trong kế hoạch phải nêu rõ
mục tiêu cần đạt, ai thực hiện, thực hiện như thế nào, thực hiện với điều kiện,
nguồn lực gì và dựa vào những tiêu chí gì để đánh giá các kết quả đạt được
theo các mục tiêu đã đặt ra. Hay nói một cách tổng quát nhất kế hoạch chính là
sự cụ thể hóa của qui hoạch
1.2.5. Mối quan hệ giữa đường lối, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và dự báo
Khi nghiên cứu việc xây dựng kế hoạch ta khơng thể xem xét nó một
cách độc lập, mà ta phải đặt nó trong mối quan hệ với một số khái niệm có liên
quan. Có thể nói rằng:
14


Dự báo là công cụ, phương tiện cho việc xây dựng quy hoạch, kế hoạch.
Kết quả dự báo là cơ sở khoa học cho việc vạch ra những chiến lược phát triển.
Chiến lƣợc là nền tảng để xây dựng kế hoạch. Nếu chiến lược là cách để
thực hiện các mục tiêu trong điều kiện, nguồn lực cho phép, trong không gian
và thời gian nhất định thì quy hoạch là sự cụ thể hóa chiến lược, là giải pháp,
cách thức sắp xếp, bố trí thực hiện chiến lược đã định nhằm đạt được các mục
tiêu của chiến lược.
Kế hoạch là sự cụ thể hoá của quy hoạch. Quy hoạch là cơ sở để các kế
hoạch được xây dựng và thực hiện. Quy hoạch làm cho kế hoạch trở thành một
thể thống nhất, hợp lý trong quá trình vận hành thực hiện mục tiêu.
Nếu mục tiêu của chiến lược là mục tiêu tổng quát mà hệ thống KT-XH
hoặc tiểu hệ thống phải đạt trong vịng 10 năm hoặc 20 năm thì trong quy
hoạch mục tiêu tổng quát được phân hoạch thành hệ thống các mục tiêu cho

từng giai đoạn và sắp xếp nguồn lực hợp lý để thực hiện hệ thống mục tiêu ấy.
Còn mục tiêu trong kế hoạch là nhằm thực hiện từng nội dung của quy hoạch
và thường thực hiện trong không gian hẹp và thời gian ngắn.
Mối quan hệ giữa đường lối, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và dự báo
được biểu diễn theo sơ đồ sau:
Đường lối

Chiến lược

Quy hoạch

Kế hoạch

Dự báo

Phân biệt giữa ''Chiến lƣợc'' và ''Kế hoạch''
Chiến lược bao hàm việc ấn định các mục tiêu cơ bản, dài hạn của nhà
trường, đồng thời lựa chọn cách thức và tiến trình hành động và phân bổ các tài
nguyên thiết yếu để thực hiện các mục tiêu đó
15