Hướng dẫn sử dụng bộ dụng cụ thí nghiệm vật lý lơp 12

CÔNG TY C PHN SÁCH VÀ THIT B TRNG HC TP. H CHÍ MINH
* 223 Nguyn Tri Phng Q.5 tp. H Chí Minh
(8577913 – 8554803 – 8554645 – Fax: 8564307
, Email:
Website: www.stb.com.vn
NG DN S DNG B DNG C
2008
2
DANH MC DNG C THÍ NGHIM VT LÍ LP 12
STT TÊN HÀNG HÌNH
1 Bin th ngun
2 ng ho n a nng (2 cái)
3 ng ho thi gian
4 n k chng minh
5  3 chân
6 Dây ni (b)
7 Tr thép (2 cái)
8 Máy phát âm tn
1 B thí nghim thc hành v dao ng c
c
2 B thí nghim thc hành o vn tc
truyn âm trong không khí
3 B thí nghim thc hành v mch n
xoay chiu
3
4 B thí nghim thc hành xác nh bc
sóng ca ánh sáng
1 B thí nghim v mô men quán tính ca
t rn
2 B thí nghim ghi  th dao ng ca
con lc n

3 B thí nghim v sóng dng
4 B thí nghim v sóng nc
5 B thí nghim v máy bin áp và truyn
i n nng i xa
6 B thí nghim v máy phát n xoay
chiu 3 pha
7 B thí nghim v quang ph
8 B thí nghim v hin tng quang n
ngoài
4
THÍ NGHIM THC HÀNH V DAO NG C HC
c ích
- Kho sát chu k dao ng ca con lc n và con lc lò xo.
- Kho sát dao ng cng bc và hin tng cng hng
ng c
Tin hành thí nghim
Thí nghim v dao ng a con lc
• Dao ng ca con lc n:
n trng vào  3 chân. Ni ng c vn  di chuyn h
ròng c lên phía nh tr ng, sao cho khe gi dây i
ngang ch 0 ca thc. S dng ròng c  iu chnh chiu
dài con lc.
u chnh c vn  chân  sao cho dây di thng ng.
Chnh  trí khe a qu nng treo trên dây v nm gia 2
nhánh a cng quang. Ni ng c cánh én  chnh cn gn
cng quang lch mt góc khong 10
0
so vi tr ng.
iu chnh  trí cng quang sao cho qu nng che chùm tia
khi cng quang hot ng.

1. ng quang n
2. Trng
3. Thanh nhôm
4. ng nhôm
5. Ròng rc
6. Lò xo (2 cái ng kính
dây 0.75mm và 1mm)
7. Qu nng (5 qu, nng
50g)
8. Bi st (3 viên ng
kính 15mm, 20mm,
25mm)
9. Dây treo
10. Hp g
11.  3 chân (dùng chung)
12. ng ho thi gian
(dùng chung)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
5
Gn dây ni cng quang vào  cm A ca ng ho hin s. Chn mode T trên ng ho và t
 chính xác là 1/100 giây.

t công tc ca máy o thi gian. a con lc n  trí che chùm tia a cng quang. Nhn nút
RESET trên ng o thi gian. Buông con lc và quan sát giá tr chu ko c ca dao ng trên
ng ho hin s.
Quan sát chu  o c khi thay i qu nng, thay i chiu dài và thay i biên  ca con lc.
• Dao ng ca con lc lò xo:
Cun con lc n lên. Treo lò xo vào thanh ngang. Treo 2
qu nng vào lò xo.Chnh cng quang sao cho chùm tia va
che qu nng.
Kéo qu nng v áy cng quang ri buông tay. Quan sát
chu k ca con lc o c trên ng ho thi gian hin
.
Thêm mt qu nng th ba ri chnh cng quang n v trí
i. Tin hành thí nghim tng t. So sánh kt qu thu
c t hai ln o.
u ý: S dng t 2 qu nng tr lên  làm thí nghim
này.
Thí nghim v hin tng cng hng
Tháo thanh ngang dùng  móc lò xo ra và gn h con
lc vào giá .
Xoay ngang trc treo các con lc và x thanh treo qu
nng vào l trên trc. Gn qu nng vào thanh treo  o
mt con lc mi.
Trt qu nng gn trên thanh treo n mt v trí bng
chiu dài ca mt trong 3 con lc. Cho qu nng dao
ng. Quan sát h con lc.
n lt trt qu nng n v trí có chiu dài bng con
c th hai, th ba và tin hành thí nghim tng t, t ó
rút ra kt lun v hin tng cng hng.
6
THÍ NGHIM THC HÀNH O VN TC TRUYN ÂM TRONG KHÔNG KHÍ

c ích
- Kho sát hin tng sóng dng trong không khí.
- Xác nh vn tc âm trong không khí.
ng cu
Tin hành thí nghim
Thí nghim vi máy phát tn s
p thanh tr vào chân .
n loa vào chân  tròn. Di chuyn hng thy tinh sao
cho loa áp sát vào u cui ca ng thy tinh. Cm 2 dây
n vào 2 l trên loa và ni 2 u ra ca dây vào máy
phát tn s. Chn dãi tn s là 100Hz  1Khz. Biên 
khong 2-3V. Bt công tc máy phát tn su chnh
n s phát là 440Hz bng các nút tng gim.
1. ng tr (ng kính 40mm,
dài 670mm)
2. Pittông
3. Dây kéo
4. Ròng rc (ng kính
40mm)
5. Trng
6. Tay ng tr
7.  âm thoa (2 cái- 440Hz và
512Hz, sai s ±1Hz)
8. Búa cao su
9. Khp ni và 
10. Loa n ng (công sut ti
thiu 3W, n tr ph 10
Ω-5W)
11. Hp g
12.  3 chân (dùng chung)

13. Máy phát âm tn (dùng
chung)
14. Dây ni (dùng chung)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
6
11
7
Kéo dn pittông lên và lng nghe âm thanh phát ra. Ghi v trí pittông khi âm thanh t cng  ln
nht.ó là v trí ca nút sóng u tiên.
Tip tc kéo pittông lên và xác nh v trí th 2 ca pittông có âm thanh rõ nht. ây là v trí nút
sóng th 2.
Thay i tn s là 880Hz. Thc hin thí nghiêm tng t. T các kt qu thu c, hãy tính vn tc
truyn âm trong không khí.
Thí nghim vi âm thoa
Thay loa bng âm thoa.
Dùng búa gõ vào âm thoa  phát ra âm thanh vi tn
 440Hz . Thc hin thí nghim tng t nh vi máy
phát tn s. Thay âm thoa 520Hz và tin hành thí
nghim , ta thu c kt qu tng t.
8
THÍ NGHIM THC HÀNH V MCH N XOAY CHIU

c ích
- Xác nh dung kháng và cm kháng trong mch xoay chiu.
- Kho sát hin tng cng hng n.
Dng c
Tin hành thí nghim
1)Kho sát s ph thuc ca dung kháng vào tn s .
c mch n nh s.
Dùng  in 1µF.
Chn tn s là f
1
. c giá tro c trên vôn k và ampe k. Tính Z
1
ca tn.
Thay i tn s a máy phát, c giá tro c trên vôn k và ampe k. Tính Z ng ng ca t
n. T ó rút ra kt lun v s ph thuc dung kháng vào tn s.
2) S ph thuc ca cm kháng vào tn s.
c mch nh s.
1 p ng
2 ng lp ráp mch n
3 n tr ( 10 Ω 20W)
4 n (4 cái - 1µF, 2µF,
3µF, 4µF)
5  in có v bc
6 Cuôn dây (có lõi thép ch I,
 s t cm khi cha có lõi
t t 0,02H n 0,05H)
7 Cun dây qun trên lõi thép
8 ng ho n a nng
(dùng chung)
9 Máy phát âm tn (dùng chung)

10Dây ni (dùng chung)
~
V
A
1
2
3
4
5
6
7
9
S dng cun dây không có lõi st non.
Chn tn s là f
1
. c giá tro c trên vôn k và ampe k. Tính Z
1
ca cun dây.
Thay i tn s f
2
=2f
1
. c giá tro c trên vôn k và ampe k. Tính Z
2
ca cun dây.
Áp dng công thc tính tng tr, ta có:
2
1
22
1

)2( LfrZ π+=
2
2
22
2
)2( LfrZ π+=
 h phng trình trên, tính c r và L.
3) Kho sát hin tng cng hng n.
p mch nh s.
S dng cun dây không có lõi st non, in tr R= 10 Ω,  in 1µF.
Dùng máy phát tn s a in n áp 3V xoay chiu vào 2 u mch n. Thay i tn s ca
máy phát t thp lên cao. Ghi giá tr cng  dòng n tng ng.
 th cng  dòng n theo tn s , tó xác nh tn s cng hng. Khi có cng hng :
fC
fL
π
π
2
1
2 =
Bit f, C suy ra L. So sánh giá tr này vi giá tr tính c ca thí nghim trên.
u ý:
Có th dùng bóng èn thay cho in tr 10 Ω, cun dây quân trên lõi st non thay cho cun dây
không lõi st và t in gn trong hp kín thay cho  in µF quan sát hin tng cng hng.
ó là lúc bóng èn sáng nht.
~
V
A
~
V

A
10
THÍ NGHIM THC HÀNH XÁC NH BC SÓNG CA ÁNH SÁNG
c ích
- Xác nh bc sóng ca ánh sáng bng phng pháp giao thoa ánh sáng.
ng c
Tin hành thí nghim
1 Giá thí nghim
2 Ngun sáng (èn lade bán
n, công sut 5mW)
3 Ke I-âng (2 bn, a=0,10mm
và 0,15mm)
4 Màn quan sát (chia n
mm)
5 Hp g
6 Bin th ngun (dùng chung)
7 Dây ni (dùng chung)
1
2
3
4
5
11
Xoay cho chân  vuông góc vi giá thí nghim ri sit cht c vn.Kéo cn có thc o ra ri gn
màn quan sát vào khe trên thc. Ni ng c vn trên  ca ngun sáng ri gn lên cn  u còn
i a giá thí nghim. Vn cht c vn  c nh ngun sáng.
t ngun sáng.
Gn giá có 3 khe I-âng vào khe trt và iu chnh cho chùm sáng chiu ngay vào khe.
Quan sát s vân hng c trên màn.
Bit c khong cách gia 2 khe, o khong cách vân, khong cách t khe n màn, ta tính uc

bc sóng a ánh sáng.
Thay i khong cách t khe n màn và tin hành thí nghim tng t.
Thay i khe I-âng và tin hành thí nghim tng t.
12
THÍ NGHIM V MÔ MEN QUÁN TÍNH CA VT RN
c ích
- Xác nh mô men quán tính ca vt rn.
ng c
Tin hành thí nghim:
p giá thí nghim vào chân .
n u ni ca cng quang trên vào l cm A, u ni ca cng quang di vào l cm B ca ng
o thi gian hin s.
i mt u ca hp công tc vi nam châm n. u còn li ni vi l cm C ca ng ho hin
.
t ng ho thi gian  mode A<->B , chnh  chính xác là 1/1000 giây. Bt công tc n.
Chnh các nút vn ca chân  sao cho dây di i ngang qua các chùm tia ca 2 cng quang.
u chnh cng quang trên áp sát vào mt di ca nam châm n, cng quang di cách cng
quang trên khong 40cm.
Xoay ròng rc nm ngang  cun si dây có treo vt nng n v trí nam châm n hút c vt
ng.
u ý mt di vt nng gn sát vi chùm tia ca cng quang trên.
1 Giá thí nghim (gm trng,
ròng rc 80mm, ròng rc
20mm, nam châm n, 2 cng
quang n, hp công tc, vt
i 30g)
2 Vt rn :
a. Hình nón ng kính =
60mm- 500g
b. Hình cu ng kính = 50mm

c. Hình trc (3 cái: ng
kính = 40mm - 500g; ng
kính = 40mm-250g; ng
kính = 80mm - 500g)
d. Hình tr rng, R
tr
=30mm,
R
ng
=40mm  cao 10mm)
3 Hp g
4 ng ho thi gian (dùng chung)
5  3 chân (dùng chung)
6 Bin th ngun (dùng chung)
1
2a
2b
2c
2d
3
13
Nhn nút công tc và quan sát thi gian vt ri t cng quang trên n cng quang di hin th trên
ng ho thi gian hin s. T ó tính c gia tc vt nng.
Ta có công thc tính mô men:
a
Ragm
I
2
)( −
=

i m là khi lng vt ri.
R là bán kính ròng rc.
Vi các giá tr va o, ta tính c mô men quán tính ca ròng c.
Bây gi, t vt nng cn o mô men quán tính lên ròng rc nm ngang.
H vt gm vt cn o và ròng rc.
Thc hin thí nghim tng t nh trên.
y mômen quán tính ca vt nng s bng mô men h vt tr momen quán tính ca ròng rc.
n lt thay các qu nng khác nhau lên ròng rc ri tin hành thí nghim tng t tìm mô men
quán tính ca các vt ó.
14
THÍ NGHIM GHI  TH DAO NG CA CON LC N
c ích
- Kho sát  th dao ng ca con lc n
ng c
Tin hành thí nghim
1 p g
2 Giá thí nghim (gm trng,
thanh ngang, bng chia , 2
khp ni , dây treo)
3 Nam châm n (n áp 6V- 12V)
4 Qu nng (bng thép có gn bút
lông)
5 m ghi  th (nha trng s -
(150x500)mm)
6 c
7 Hp g
8 Dây ni (dùng chung)
9 Bin th ngun (dùng chung)
1
2

3
4
5
6
7
15
Xoay thanh tr có ren vào hp g, ni thanh tr có con lc vào thanh tr va gn.
Gn bút lông vào di qu nng ri u chnh  cao ca qu nng sao cho bút lông chm vào tm
ghi  th.
Gn hai u dây a mô t vào 2 l cp in trên hp g.
p n 6V DC cho nam châm n và mô t. Bt công tc ca nam châm n.
a vt nng chm vào nam châm n.
t công tc ca mô t dch chuyn tm ghi  th, ng thi tt công tc ca nam châm n 
nh qu nng.
Quan sát  th ghi c.
16
 THÍ NGHIM V SÓNG DNG
c ích
- Kho sát hin tng sóng dng.
ng c
Tin hành thí nghim
Thí nghim 1: sóng ngang
p giá thí nghim vào chân . Di chuyn thanh
ngang lên gn nh giá thí nghim.
Treo lc k vào dây. Móc dây àn hi vào lc k.
n b rung vào khp ni bên di sao cho cn
rung vuông góc vi si dây. Gn cht cm th
nht trên dây àn hi vào thanh ngang, cht cm
th hai vào tâm a b rung. Dùng máy phát tn
s cp in khong 3 V cho b rung.t máy phát

n s dãi 10  100Hz. Bt ngun ri tng tn
 lên t t cho n khi xut hin 1, 2, 3 bng
sóng.
 thí nghim trên, rút ra kt lun,
Thay i  cng ca dây, lp i thí nghim và
rút ra kt lun.
1 Lò xo mm
2 Dây àn hi (dài 1000mm)
3 c k (5N , chia  nh
nht 0,1N)
4  ròng rc
5  rung
6 Giá thí nghim
7 Tm ch vch
8 Hp g
9 Máy phát âm tn (dùng
chung)
10 3 chân (dùng chung)
11Dây ni (dùng chung)
1
2
3
4
5
6
7
8
17
Thí nghiêm 2: sóng dc
Xoay b rung  cn rung cùng phng vi lò

xo. Móc lò xo vào thanh ngang,. u cui ca lò
xo móc vào cn rung.
Tin hành thí nghim tng t nh vi dây àn
i. Ta quan sát c các ng sóng và nút sóng
trên lò xo khi có sóng dng.
18
THÍ NGHIM SÓNG NC
c ích
- Quan sát hin tng giao thoa, nhiu x ca sóng nc.
ng cu
Tin hành thí nghim
Thí nghim giao thoa
Mc vn bên thân  lp chân  th nht vào khay ng nc.
Ni ng hai c vn còn i trên thân khay ri lp
ng hai chân  vào khay ng nc. Sit cht
các c vn  gi vng các chân .
1 Giá thí nghim ( gm khay
nc, các chân )
2 ng phng và màn hng
3  rung
4 n to sóng (to 1 sóng phng,
o 1 sóng tròn, to 2 sóng tròn)
5 Thanh chn sóng (3 loi: không
khe, 1 khe, 2 khe)
6 Ngun sáng (12V-50W)
7 Hp g
8 Bin th ngun (dùng chung)
9 Dây ni (dùng chung)
10Máy phát tn s (dùng chung)
1

2
3 4
5
6
7
19
Lt ng chu ri gn gng phng và màn
hng lên trên .
 nc vào chu ri chnh các c vn 
chân  mt nc nm ngang.vi mt
chu.
p n 12V cho ngun sáng và t di
áy chu.
 nc vào chu. Gn cn rung và chnh
cho 2 nh cn rung chm nh vào mt
c.
Gn ngun rung vào chân  ri. Ni máy
phát tn s vi h rung. Chn dãi tn s 10 -
100Hz, n áp khong 2V  cp in cho
ngun rung. Bt công tc ca máy phát tn
s. u chnh tn s cho n khi quan sát
thy hin tng giao thoa rõ nht.
Thí nghim nhiu xa
- Thay u rung bng cn to sóng phng.
Chnh cho cn to sóng phng chìm khong
1/3 vào nc.
- t chn sóng 1 khe cách cn to sóng
khong 4cm. Tn s phát sóng khong
24Hz. Ta thy sóng sau khi qua khe s có
ng tròn.

- Thay chn sóng 1 khe bng chn sóng 2
khe, có  rng khe c 1cm, ta quan sát
c hin tng giao thoa ca 2 ngun
sóng to bi 2 khe va to.
20
THÍ NGHIM V MÁY BIN ÁP VÀ TRUYN TI N NNG I XA
c ích
Nghin cu máy bin áp.
Nghiên cu s truyn ti n nng.
ng c
Tin hành thí nghim
y trc tip 12V xoay chiu a lên
i .
y 12V xoay chiu va a lên ti 
cung cp cho bóng èn, là ti tiêu th.
o n th gia 2 bóng èn và st th
trên ng dây dn. Ta thy n th
gia 2 bóng èn ch còn khong
1.55V.
1 Máy bin áp (b gm 2 cái. Cun
 cp có 2 cun dây, mi cun
200 vòng, n áp vào ti a 12V;
cun th cp có 2 cun dây 400
vòng và 200 vòng; lõi st t)
2 èn ( 6V  3W)
3 Dây ti n (600mm, có gn n
tr 10 Ω 5W)
4 Hp g
5 Tr thép (dùng chung)
6 ng ho n a nng (dùng

chung)
7 Bin th ngun (dùng chung)
8
Dây ni (dùng chung)
1
2
3
4
21
ng thu cung cp lên 24V
ng cách dùng máy bin tha
lên li n. Dùng bin th chnh
xung còn 12V ri cp cho ti tiêu
th là bóng èn nh trng hp 1.
Ta thy bóng èn sáng hn trc,
t áp trên ng dây gim hn so
vi trng hp 1. Công sut hao phí
 gim.
22
THÍ NGHIM V MÁY PHÁT N XOAY CHIU BA PHA
c ích
- Kho sát máy phát n xoay chiu 3 pha.
- Kho sát mch n hình sao, hình tam giác
ng c:
Tin hành thí nghim
- n thanh tr vào chân 
- n bng có mô hình máy phát n 3 pha vào thanh tr.
a. c mch tiêu th in ni vi máy phát in xoay chiu 3 pha
* Mc mch hình sao
- Dùng thanh nhôm ni chung 3

m cui A, C, B ca 3 cun
dây ri dùng dây n a vào
m chung ca bng mch n
hình sao.
- i 3 m u A, B, C ca 3
cun dây vi 3 m A, B, C ca
ng mch n hình sao.
- Dùng tay quay rôto thì s thy
èn trên ti hình sao ln lt
sáng.
- u dùng ng ho n th
gia dây trung hòa và u còn li
a 1 ti bt k thì ó chính là
n áp pha (U
p
)
1 ng thí nghim (kích thc
(550x400x10)mm)
2 Mô hình máy phát n 3 pha
(gm 3 cun dây )
3 ng mch n sao/ tam giác
4 Hp ng
5  3 chân (dùng chung)
6 Tr thép (dùng chung)
7 Dây ni (dùng chung)
1
2
3
23
* Mc mch hình tam giác

- i 3 lá nhôm ni các u dây
ng ng A-B, B-C, C-A ca 3
cun dây stato vi nhau.
- Dùng dây ni A, B, C trên mô hình
i A, B, C trên bng mch n
hình tam giác.
- Khi quay rôto, các èn LED trên
ng ch in hình tam giác 
phát sáng.
24
THÍ NGHIM V QUANG PH
c ích
Phát hin thành phn hng ngoi, t ngoi trong ánh sáng trng.
ng c
Tin hành thí nghim
1) Hin tng tán sc ánh sáng
Cp in 12V cho ngun sáng ri chiu vào
ng kính. Dùng màn quan sát  hng
chùm ló. Trên màn hng s quan sát c
i màu liên tc tn tím.
1 Giá thí nghim (kích thc
(450x800)mm)
2 Ngun sáng (12V  21W)
3 ng kính
4 Màn chn
5 Màn quan sát
6 ng c phát hin tia hng
ngoi, tia t ngoi (gm
quang tr và b khuch
i)

7 Bin th ngun (dùng
chung)
8 n k chng minh (dùng
chung)
9 Dây ni (dùng chung)
1
2
3
4
5
6
25
2) Ánh sáng n sc
 thí nghim trên, dùng mt chn sáng có
khe hp chn ngang chùm tia ló, ch cho
t màu i qua và chiu vào mt bên ca
ng kính th hai. Dùng màn quan sát 
ng chùm tia ló. Trên màn hng ta ch
thu c mt vt sáng màu. Chng t ánh
sáng n sc không b tán sc khi qua lng
kính.
3) Tng hp ánh sáng
 màn chn ra,  2 thu kính gn và ngc
chiu nhau, u chnh màn quan sát  hng
c mt vt sáng trng. u ó chng t rng
i ánh sáng màu tn tím ã c tng
p li thành ánh sáng trng.
4) Thí nghim phát hin tia hng ngoi, t ngoi
Cho chùm sáng i qua lng kính và dùng
ng c phát hin tia hng ngoi , t ngoi 

ng chùm tán sc. Dng c này c ni vi
n k G.
ch chuyn u thu ca dng c , ta thy
ng khi cha n vùng ánh sáng tím, kim
n kã lch, chng t tn ti vùng t
ngoi. Tip tc di chuyn n vùng , ta
thy kim n k lch mi lúc mt nhiu. Qua
khi vùng  kim n k t t gim nhng
n cha tr v 0, chng t vn còn tn ti 1
vùng hng ngoi có bc sóng ln hn bc
sóng ánh sáng . Tip tc di chuyn ,ta thy
kim n k tr v 0.