Vai trò vị trí và mỗi quan hệ giữa gia đình và xã hội

Vai trò vị trí và mỗi quan hệ giữa gia đình và xã hội
Mở ĐầU
Lịch sử loài ngời đã trải qua năm chế độ với những đặc thù và màu
sắc riêng từ cộng sản nguyên thuỷ đến xã hội chủ nghĩa. Đồng thời lịch sử nhân
loại cũng đã trải qua nhiều hình thức gia đình: gia đình đối ngẫu, gia đình một
vợ một chồng
Trong thời đại ngày nay,cùng với sự phát triển của xã hội với nhiều
vấn đề mới nảy sinh , trong đó vấn đề gia đình cũng có những biến đổi rất phức
tạp. năm quốc tế gia đình (IYF) với chủ đề gia đình , các nguồn lực và các
trách nhiệm trong thế giới đang đổi thay là ý tởng tốt đẹp của cộng đồng thế
giới nhằm động viên các quốc gia cần chú ý hơn đến việc xây dựng và củng cố
gia đình .Qua đó một lần nữa cho thấy , gia đình đã trở thành một vấn đề thời sự
đợc nhân loại quan tâm .
Đảng ta rất coi trọng vấn đề gia đình , Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ IX Đảng Cộng sản Việt Nam đã nhấn mạnh: Nêu cao trách nhiệm của
gia đình trong xây dựng và bồi dỡng các thành viên của mình có lối sống văn
hoá , làm cho gia đình thực sự là tổ ấm của mỗi ngời và là tế bào lành mạnh
của xã hội .
Trớc những yêu cầu của sản xuất và sinh hoạt , những đòi hỏi của
đời sống kinh tế , quan hệ giữa gia đình và xã hội dần trở nên chặt chẽ mật thiết
với nhau, giữa các thành viên
trong cộng đồng xuất hiện những cơ chế ràng buộc lẫn nhau phù hợp và
thích ứng với những điều kiện sản xuất, sinh hoạt của
mỗi một nền sản xuất. Gia đình dần trở thành một thiết chế xã hội, một
hình ảnh xã hội thu nhỏ , nhng không phải là thu nhỏ một cách đơn giản các

1
quan hệ xã hội . Nh vậy gia đình đợc coi là một thiết chế đặc thù , nhỏ nhất, cơ
bản nhất.
Tóm lại gia đình là một hình thức tổ chức đời sống cộng đồng của
con ngời , một thiết chế văn hoá - xã hội đặc thù ,đợc hình thành, tồn tại và

phát triển trên cơ sở của quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống , quan hệ
nuôi dỡng và giáo dục giữa các thành viên.

I. Vị TRí Và CHứC NĂNG CủA GIA ĐìNH
TRONG Xã HộI
Gia đình là một hình thức cộng đồng xã hội đặc biệt , đợc hình
thành , duy trì và củng cố chủ yếu trên cơ sở hôn nhân và huyết thống . Đúng
nh C.Mác đã nói hàng ngày tái tạo ra đời sống của bản thân mình, con ng ời
bắt đầu tạo ra những ngời khác, sinh sôi nảy nở - đó là quan hệ giữa chồng và
vợ, cha mẹ và con cái , đó là gia đình.
Cho nên yếu tố huyết thống và tinh cảm là nét bản chất nhất của gia
đình . Nhng xét rộng hơn và đầy đủ hơn, gia đình không chỉ là một đơn vị tình
cảm tâm lý , mà còn là một tổ chức kinh tế tiêu dùng ( sở hữu, sản xuất,
thu nhập, và chi tiêu ), một môi tr ờng giáo dục - văn hoá( văn hoá gia đình và
cộng đồng) , một cơ cấu thiết chế xã hội ( có cơ chế và cách thức vận động
riêng)
1.Vị trí của gia đình.
- Gia đình là tế bào của xã hội . Điều này trớc hết chỉ ra rằng , gia
đình và xã hội có mỗi quan hệ mật thiết với
nhau. Quan hệ đó giống nh sự tơng tác hữu cơ của quá trình trao đổi
chất , duy trì sự sống giữa tế bào và cơ thể sinh

2
vật. Xã hội ( cơ thể ) lành mạnh tạo điều kiện cho các gia đình tiến bộ,
gia đình (tế bào) hạnh phúc góp phần cho sự phát triển hài hoà của xã hội.
Trong mỗi quan hệ mật thiết ấy , trình độ phát triển về mọi mặt của quyết
định đến hình thức , tính chất kết cấu và cả quy mô gia đình .C.Mác nhiều lần lu
ý rằng : tôn giáo , gia đình, nhà nớc, pháp quyền , đạo đức, khoa học nghệ thuật
chỉ là những hình thức đặc thù của sản xuất và phụp tùng quy luật chung của
sản xuất.

Thực tế lịch sử cho thấy , gia đình lần lợt biến đổi tơng ứng với những
giai đoạn phát triển của xã hội khác nhau. Theo Ph.Ăngghen , trong xã hội công
xã nguyên thuỷ,trình độ lực lợng sản xuất rất thấp, cá nhân không tách rời tập
thể , cuộc sống cộng đồng về nhiều mặt đã tạo nên hình thức gia đình tập
thể- quần hôn. Mỗi bớc tiến của xã hội cộng đồng nguyên thuỷ và kết quả của
đào thải tự nhiên lại đa đến những dạng mới, mang sắc thái tiến bộ hơn cho
hình thức gia đình này . Gia đình đầu của xã hội cộng đồng nguyên thuỷ có gia
đình cùng dòng máu(huyết thống), các tập đoàn hôn nhân đều phân theo thế hệ.
Đến giai đoạn giữa của xã hội cộng đồng nguyên thuỷ xuất hiện gia đình
punaluna(ban thân) , trong đấy quan hệ tính giao giữa anh em trai và chị em gái
đã bị huỷ bỏ. Và giai đoạn cuối của xã hội này đã hình thành gia đình cặp
đôi(đối ngẫu) ,trong đó kết hôn từng cặp đã tồn tại (tuy còn lỏng lẻo): trong số
vợ rất đông của mình , ngời đàn ông có một vợ chính ,và trong số nhiều ngời
chồng khác anhh ta là ngời chồng chính của ngời đàn bà ấy . Những kiểu trên
của gia đình gia đình tập thể, kinh tế cộng đồng nguyên thuỷ , chế độ mẫu hệ,
không có áp bức và bất bình đẳng giữa các thành viên
Bớc sang chế độ nô lệ, trõngã hội nảy sinh hình thức gia đình cá thể
một vợ một chồng . Đó là kết quả trực tiếp
của việc hình thành chế độ sở hữu t nhân hình thức gia đình đầu tiên
không dựa trên điều kiện tự nhiên, mà dựa trên
những điều kiện kinh tế tức là trên thắng lợi của sở hữu t nhân đối với
sở hữu công cộng nguyên thuỷ và tự phát (tất nhiên ,kết qủa vẫn còn do quy

3
luật đào thải tự nhiên, ngoài ra còn có thêm một nguyên nhân nữa là nguyên
nhân tình cảm ,
thể hiện ngời phụ nữ ngày càng có nhu cầu chỉ cần sống với một ngời đàn
ông nhất định ). Từ đó gia đình trở thành một đơn vị kinh tế riêng lẻ,kết cấu
và quy mô thu hẹp hơn, quan hệ chồng với vợ , bố mẹ với con cái mang tính
phục

tùng và bất bình đẳng, nạn ngoại tình và mại dâm phát triển
Trải qua các xã hội nô lệ , phong kiến t bản và từng giai đoạn khác
nhau, gia đình cá thể còn có những đặc thù riêng. Theo Ph.Ăngghen ,chính từ
các xã hội có chế độ t hữu t nhânvà đối kháng giai cấp , trong các tầng lớp
nhân dân lao động cũng đã xuất hiện mầm mống một kiểu gia đình mới mà
hôn nhân không phải là chỉ hình thành đầy đủ và phổ biến trong những điều
kiện mới của xã hội có tự do và bình đẳng thực sự. Đến khi đó , gia đình mới có
khả năng thể hiên đầy đủ vị trí xứng đáng của mình đối với sự phát triển chung
của xã hội.
Nh vậy , gia đình là sản phẩm của lịch sử .Nhng với t cách là tế bào của
xã hội, gia đình tác động tích cực đến tiến trình phát triển của xã
hội.Ph.Ăngghen nhận định: theo quan điểm duy vật ,nhân tố quyết định trong
lịch sử, quy đến cùng , là sản xuất và tái sản xuất ra đời sống trực tiếp. Nhng
bản thân sự sản xuất đó lại có hai loại. Một mặt là sản xuất ra t liệu sinh hoạt:
thực phẩm , áo quần, nhà ở và những công cụ cần thiết để sản xuất ra những thứ
đó ;mặt khác là sản xuất ra bản thân con ngời , là sự truyền nòi giống .Những
trật tự xã hội , trong đó mỗi con ngời của một thời đại lịch sử nhất định và một
nớc nhất định đang sống, là do hai loại sản xuất quyết định :một mặt là do trình
độ phát triển của lao
động và mặt khác là do trình độ phát triển của gia đình. Nhận định đó
cho thấy vai trò to lớn của gia đình đối với xã hội .
Trong hệ thống cơ cấu xã hội có nhiều bộ phận khác nhau (dân tộc,giai
cấp, giới ), nhiều thiết chế lớn nhỏ(nhà n ớc, nghành , đoàn thể ) Với tính

4
cách là tế bào của xã hội,gia đình là tổ chức cơ sở là cơ cấu và thiết chế xã hội
nhỏ nhất . Cơ cấu thiết chế nhỏ nhất này lại đa dạng và phong phú; trong quá
trình vận động , vừa tuân thủ những quy luật và cơ chế chung của xã hội ,vừa
theo những quy định và tổ chức riêng của mình .
- gia đình là cầu nối giữa mọi thành viên trong gia đình và xã hội.Nhiều

thông tin về xã hội tác động đến con ngời thông qua gia đình .Xã hội (nhà nớc ,
cơ quan ban bè ) nhận đầy đủ và toàn diện hơn về một ng ời khi nhận rõ hoàn
cảnh gia đình của ngời ấy. Nhiều nội dung quản lý xã hội không chỉ thông qua
hoạt động của các thiết chế xã hội , mà còn thông qua hoạt động của gia đình để
tác động đến con ngời ; nghĩa vụ và quyền lợi xã hội của mỗi ngời đợc thực
hiện với sự tác động chung của các thành viên gia đình. Qua đó ,ý thức công
dân của cá nhân đợc nâng cao và gắn bó giữa gia đình và xã hội có một nội
dung xác thực.
- Gia đình là tổ ấm thân yêu đem lại hạnh phúc cho mỗi con ngời .Trong
gia đình ,cá nhân đợc đùm bọc về vật chất và đợc giáo dục về tâm hồn, trẻ thơ
có điều kiện đợc an toàn và khôn lớn , ngời già có nơi nơng tựa , ngời lao động
đợc phục hồi sức khoẻ và thoải mãi tinh thần ở đó hàng ngày diễn ra các quan
hệ thiêng liêng, sâu đậm giữa vợ chồng , cha con , anh em, những ngời
đồng tâm , đồng cảm nâng đỡ, đùm bọc nhau suốt cuộc đời. Có rất nhiều vẫn đề
ngoài môi trờng giađình, không ở đâu có và giải quyết có hiệu quả.Chỉ khi nào
đợc yên ấm trong gia đình và hữu ái trong xã hội , cá nhân mới thực sự yên tâm
lao động và làm việc sáng tạo. Một trong những bất hạnh lớn nhất của
con ngời là lâm vào cảnh vô gia c , gia đình lục đục tan nát , hoặc rơi
vào cảnh khốn cùng
Vì vậy , việc xây dựng gia đình mới là một trong những vấn đề quan
trọng của sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã
nói : Nhiều gia đình cộng lại mới thành xã hội, xã hội tốt thì gia đình càng tốt,

5