Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Câu 2 [Kinh tế chính trị] Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa.
Bài làm
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, sự tồn tại của sản
xuất hàng hóa là tất yếu khách quan. Thị trường gắn liền với quá trình sản xuất
và lưu thông hàng hóa, vì vậy thừa nhận sản xuất hàng hóa không thể phủ định
sự tồn tại khách quan của thị trường. Chủ trương phát triển nền kinh tế hàng hóa
theo cơ chế thị trường đã được khẳng định tại Đại hội VI của Đảng “phát triển
nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự
quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa”. Quan điểm này tiếp
tục được Đại hội VII xác định và được Đại hội IX phát triển thành chủ trương
xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đây
là những bước tiến quan trọng trong quá trình tổng kết thực tiễn cách mạng, đổi
mới tư duy kinh tế, vượt qua những quan niệm xơ cứng về mô hình phát triển
kinh tế xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta, trong thời kỳ quá
độ lên chủ nghĩa xã hội, những điều kiện chung để kinh tế hàng hóa xuất hiện
vẫn còn tồn tại.
Đánh giá tình hình thực hiện Nghị quyết nhiệm kỳ 2006-2010, Đại hội XI
của Đảng khẳng định: “Thể chế kinh tế, chất lượng nguồn nhân lực, kết cấu hạ
tầng vẫn là những điểm yếu cản trở sự phát triển”. Đó chính là những “điểm
nghẽn” cản trở quá trình hấp thụ vốn đầu tư và sự vận hành trôi chảy nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (xã hội chủ nghĩa). Để khắc phục những
hạn chế đó, Đại hội XI của Đảng đã chủ trương thực hiện 3 đột phá chiến lược:
Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; phát triển
nhanh nguồn nhân lực và xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ với một số
công trình hiện đại. Trong đó, Đảng ta xác định: Việc hoàn thiện thể chế kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được đặt lên hàng đầu. Bởi đó là khâu
đột phá mang lại hiệu quả cao nhất, có tác dụng thúc đẩy hai đột phá còn lại.
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
(Bổ sung, phát triển năm 2011) đã nhấn mạnh: “Từ nay đến giữa thế kỷ XXI,
toàn Ðảng, toàn dân ta phải ra sức phấn đấu xây dựng nước ta trở thành một

nước công nghiệp hiện đại, theo định hướng xã hội chủ nghĩa”. Một trong những
phương hướng cơ bản để thực hiện mục tiêu đó là “Phát triển nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa”, đặc biệt chú trọng nắm vững và giải quyết
các mối quan hệ lớn, trong đó có mối quan hệ “giữa kinh tế thị trường và định
hướng xã hội chủ nghĩa”. Đại hội XI của Đảng cũng xác định, một trong ba
khâu đột phá chiến lược là “Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa”.
Tất yếu khách quan của sự tồn tại và phát triển kinh tế thị trường ở
VN
Ở Việt Nam, trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội những điều kiện
chung để kinh tế hàng hóa xuất hiện vẫn tồn tại do đó sự tồn tại kinh tế hàng hóa
ở nước ta là một tất yếu khách quan. Bởi vì những điều kiện chung để kinh tế
hàng hóa xuất hiện và tồn tại. Những điều kiện chung đó bao gồm:
- Hiện nay, mặc dù lực lượng sản xuất ở nước ta còn thấp nhưng đã có sự
phân công xã hội. Phân công lao động xã hội là cơ sở tất yếu của nền sản xuất
hàng hóa vẫn còn tồn tại và ngày càng phát triển cả chiều rộng lẫn chiều sâu,
phân công lao động trong từng khu vực, từng địa phương cũng ngày càng phát
triển. Sự phát triển của phân công lao động được thể hiện ở tính phong phú, đa
dạng và chuyên môn sâu của các ngành nghề ở nước ta, chất lượng ngày càng
cao của sản phẩm đưa ra trao đổi trên thị trường.
- Nền kinh tế nước ta hiện nay đang tồn tại nhiều hình thức sở hữu, nhiều
thành phần kinh tế như các thực thể kinh tế độc lập. Sự tồn tại và phát triển của
nhiều hình thức sở hữu của nhiều thành phần kinh tế khác nhau tạo nên sự tách
biệt kinh tế giữa các chủ thể kinh tế độc lập, cũng như điều kiện tất yếu cho sự
tồn tại và phát triển kinh tế thị trường ở nước ta. Trong những điều kiện đó, việc
trao đổi sản phẩm giữa các chủ thể sản xuất với nhau thông qua con đường thỏa
thuận, mua bán là một tất yếu.
- Thành phần kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể, tuy cùng dựa trên chế độ
công hữu về tư liệu sản xuất, nhưng các đơn vị kinh tế vẫn còn có sự khác biệt
nhất định, do đó quan hệ giữa các đơn vị phải dựa trên cơ sở hàng- tiền.

- Quan hệ hàng hóa - tiền tệ còn cần thiết trong quan hệ kinh tế đối ngoại,
đặc biệt trong điều kiện phân công lao động quốc tế đang phát triển ngày càng
sâu sắc vì mỗi nước là một quốc gia riêng biệt, là người chủ sở hữu đối với các
hàng hóa đưa ra trao đổi trên thị trường thế giới. Sự trao đổi ở đây phải theo
nguyên tắc ngang giá.
Khái niệm
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một kiểu tổ chức kinh tế
vừa dựa trên những nguyên tắc và quy luật của kinh tế thị trường, vừa dựa trên
cơ sở được dẫn dắt, chi phối bởi các nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã
hội.
Thị trường là bộ phân quan trọng trong kinh tế thị trường, nó phản ánh tỏng
hợp giữa các bộ phận của nền kinh tế quốc dân, giữa khả năgn cung cấp hàng
hoá của xã hội. Theo Mác- ăngghen thì thị trường có nghĩa là lĩnh vực trao đổi,
nó gắn liền vớ phân công lao động xã hội Hể ở đâu và khi nào có phân công
lao động xã hội thì ở đó có thị trường. Vì vậy, theo quan điểm của Mác-
ăngghen và dưới góc độ kinh tế chính ttrị thì YY là tổng hoà các mqh mua bán
trong xã hội và được hình thành tù lsử kinh tế xã hội nhất định.
Kink tế thị thường xuất hiện như là một yêu cầu khách quan không thể
thiếu được của nền kinh tế hàng hoá. Xét về mặt lịch sử, kinh tế hàng hoá có
trước kinh tế thị trường. Kinh tế hàng hoá là một sp của quá trình phát triển của
llsx của xã hội loài người, nó ra đời và tồn tại trong nhiều ptsx xã hội. Với sự
tăng trưởng của kinh tế hàng hoá, thị trường được mở rộng, phong phú đồng bộ,
các quan hệ thị trường tương đối hoàn thiện mới có kinh tế thị trường. Như vậy,
kinh tế thị trường không phải là một giai đoạn khác biệt, độc lập đứng ngoài
kinh tế hàng hoá mà là giai đoạn cao của kinh tế hàng hoá, mọi sự mua bán của
các nhân, của các đơn vị sản xuất kinh doanh điều phải thông qua thị trường.
Kinh tế thị trường tồn tại và phát triển cùng với sự tồn tại và phát triển của kinh
tế hàng hoá do vậy kinh tế thị trường là một phạm trù lịch sử.
Từ khi kinh tế thị trường ra đời đến nay ta khái quát lại trên thế giới có ba
mô hình kinh tế như sau:

- Kinh tế tự do cạnh tranh là nền kinh tế dựa vào sự điều tiết phát triển của
các quy luật kinh tế trong nền sản xuất hàng hoá. Trong nền kinh tế này nhà
nước không trực tiếp can thiệp vào phát triển kinh tế mà chỉ tạo môi trường
thuận lợi cho sự tự do cạnh tranh lành mạnh, nhất là môi trường pháp lý.
- Kinh tế chỉ huy mà điển hình là nền kinh tế tập trung bao cấp: Trong mô
hình này Nhà nước mà cụ thể là UBKH Nhà nước quyết định việc phân bố
nguồn lực , hướng dẫn đầu tư hầu như không tính đến nhu cầu thị trường.
- Kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước ( kinh tế hỗn hợp). Thực
tiễn đã chứng tỏ hai mô hình kinh tế trên không còn phù hợp nữa. Các nước trên
thế giới đã chuyển theo mô hình kinh tế hỗn hơp, tức là kết hợp kinh tế thị
trường tự do cạnh tranh với sự điều tiết vĩ mô của Nhà nước. Trong quá trình đổi
mới, ở nước ta cũng chuyển từ nền kinh tế tập trung, quan liêu, bao cấp sang nền
kinh tế thị trương có sự điều tiết của nhà nước. Đó là nền kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần, vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước.
Nội dung (Bản chất) kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa:
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩavừa mang tính chất
chung, vừa mang tính chất đặc riêng, dựa trên nguyên tắc và bản chất chủ nghĩa
xã hội thể hiện như sau:
- Về mặt lý luận: Xây dựng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
dựa trên nền tảng quan điểm kinh tế của chủ nghĩa Mac - Lênin và tư tưởng Hồ
Chí Minh lấy chế động công hữu làm chủ thể.
- Về chính trị: chúng ta xây dựng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa gắn liền vói xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, Nhà nước
của dân do dân và vì dân, do Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Phát triển kinh
tế thị trường không phải là chạy theo lợi nhuận theo kiểu kinh doanh đơn thuần
mà cái chính là để thúc đẩy toàn bộ nền kinh tế phát triển đồng bộ vững chắc.
Quan trọng là sự điều hành của Nhà nước không để xảy ra mâu thuẫn như sâu
sắc như kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa. Mọi sự phát triển đều phải xoay
quanh đất nước phồn vinh, nhân dân giàu mạnh ấm no hạnh phúc.
- Về kinh tế chúng ta xây dựng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ

nghĩa gắn liền với phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần lấy thành
phần kinh tế nhà nước làm chủ đạo cùng với kinh tế tập thể làm nền tảng của
nền kinh tế quốc dân. Mọi thành phần kinh tế đều bình đẳng trước pháp luật,
mọi chủ thể kinh tế đều có lợi ích như nhau trong kinh doanh. Nhưng các tp kinh
tế phải tuân thủ định hướng phát triển kinh tế của Nhà nước ở mỗi thời kỳ và
giai đoạn nhất định. Với vai trò chủ đạo của kinh tế Nhà nước , một mặt không
ngừng phát triển sản xuất làm cho kinh tế tăng trưởng nhanh và bền vững đáp
ứng sự nghiệp CNH, HĐH một mặt giải quyết những vấn đề bức xúc của xã hội,
nâng cao đời sống tinh thần cho nd.
- Về văn hoá, chúng ta xây dựng nền văn hoá đậm đà bản sắc dân tộc,
không chấp nhận kiểu văn hoá phương tây trái với đạo lý của dân tộc Việt Nam.
- Về phân phối: chúng ta xây dựng kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa gắn
liền với xây dựng các hình thức phân phối, trong đó lấy PP theo lao động làm
chủ đạo. ai cũng có quyền và nghĩa vụ lao động, ai cũng được hưởng thành quả
lao động do mình làm ra không phân biệt đối sử khi sự cống hiến và đóng góp
như nhau.
- Về mục tiêu, chúng ta phấn đấu phát triển nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa gắn với mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội dân chủ
công bằng văn minh, từng bước đưa người lao động ra khỏi môi trường bóc lột
của thành phần kinh tế tư nhân, tạo đk cho họ p/triển toàn diện trở thành chủ thể
đích thực của xã hội.
Thực trạng thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
nước ta.
Qua những năm đổi mới, nước ta đã thành công trong việc chuyển từ nền
kinh tế kế hoạch hoá tập trung, bao cấp sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý
của Nhà nước mà vẫn bảo đảm tăng trưởng kinh tế và cải thiện đời sống của
nhân dân. Tuy vậy, nền kinh tế thị trường ở nước ta mới ở giai đoạn sơ khai,
chưa đạt đến trình độ một nền kinh tế thị trường hiện đại, thể hiện ở những đặc
điểm sau:
- Phân công lao động kém phát triển, thị trường chưa mở rộng. Số lượng

sản xuất ra hàng hoá còn ít, chất lượng hàng hoá chưa cao, chủng loại và kiểu
dáng hàng hoá còn đơn điệu nghèo nàn, sức cạnh tranh của hàng hoá còn thấp.
Nhưng giá thành của hàng hoá lại cao, kim ngạch xuất khẩu của hàng hoá còn
nhiều bất cập, thiếu sự ổn định. Cơ sở vật chất kỹ thuật, kết cấu hạ tầng tuy có
phát triển nhưng chưa đồng bộ vẫn còn nhiều yếu kém. Trình độ dân trí còn thấp
không đồng điều giữa các vùng, các miền ở các địa phương.
- Thị trường phát triển chưa đồng bộ, những yếu tố thị trường còn nhiều
hạn chế, một số thị trường có tính chất manh nha. Do giao thông vận tải kém
phát triển nên chưa lôi cuốn được tất cả các vùng trong nước vào một mạng lưới
lưu thông hàng hoá thống nhất. Thị trường hàng hoá - dịch vụ đã hình thành
nhưng còn hạn hẹp và nhiều hiện tượng tiêu cực. Thị trường sức lao động mới
manh nha, đã ra đời một số trung tâm giới thiệu việc làm và xuất khẩu lao động,
nhưng đã nảy sinh những hiện tượng tiêu cực. Nét nổi bật của thị trường này là
cung về sức lao động lành nghề nhỏ hơn cầu rất nhiều, trong khi đó cung về sức
lao động đơn giản lại vượt quá xa cầu, nhiều người có sức lao động không tìm
được việc làm. Thị trường tiền tệ, thị trường vốn đã có nhiều tiến bộ nhưng vẫn
còn nhiều trắc trở, như nhiều doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp tư nhân rất
thiếu vốn nhưng không vay được vì vướng mắc thủ tục, trong khi đó nhiều ngân
hàng thương mại huy động được tiền gửi mà không thể cho vay để ứ đọng lại
trong két. Thị trường chứng khoán ra đời nhưng cũng chưa có nhiều “hàng hóa”
để mua - bán và mới có ít doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia thị trường này.
- Ngoài những đặc điểm trên, nền kinh tế ở nước ta nhiều thành phần còn
đan xen các loại hình sản xuất hàng hoá như sản xuất hàng hoá tư bản chủ nghĩa,
sản xuất hàng hoá xã hội chủ nghĩa, sản xuất hàng hoá nhỏ Tức là có nhiều
hình thức sở hữu khác nhau, do đó đòi hỏi chúng ta phải có một chính sách hợp
lý.
- Nền kinh tế của nước ta phát triển theo hai hướng từ kinh tế tự cung tự
cấp lên sản xuất hàng hoá và từ kinh tế hiện vật bao cấp lên sản xuất hàng hoá.
Đối với nền kinh tế tự cung tự cấp cần quan tâm phát triển kết cấu hạ tầng và
nâng cao trình độ nhận thức về mọi mặt cho nhân dân nhất là trong sản xuất

nông nghiệp, chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi có năng suất cao. Đối với
kinh tế hiện vật lên sản xuất hàng hoá chủ yếu là công nhân ở các nông trường
trước đây do đó có trình độ, vấn đề là đổi mới cơ chế để tạo ra nhân tố mới,
năng lực mới phát triển sản xuất.
- Sự hình thành thị trường trong nước gắn với việc mở rộng quan hệ kinh tế
đối ngoại, hội nhập vào thị trường khu vực và thế giới, trong hoàn cảnh trình độ
phát triển kinh tế - Kỹ thuật của nước ta thấp xa so với hầu hết các nước khác.
Trong xu thế toàn cầu hoá và khu vực hoá về kinh tế đang đặt ra cho chúng ta
phải chủ động hội nhập, tìm ra “cái mạnh tương đối” của nước ta, thực hiện đa
phương hoá, đa dạng hoá kinh tế đối ngoại, tận dụng ngoại lực để phát huy nội
lực, nhằm thúc đẩy công nghiệp hoá, hiện đại hoá nền kinh tế quốc dân, định
hướng lên chủ nghĩa xã hội.
- Quản lý nhà nước kinh tế - xã hội còn yếu kém. Hệ thống luật pháp, cơ
chế, chính sách chưa đồng bộ và nhất quán, thực hiện chưa nghiêm. Chất lượng
của các chiến lược và quy hoạch được xây dựng còn thấp, chậm được bổ sung,
điều chỉnh kịp thời. Tình trạng phân tán, dàn trải, chưa tính toán kỹ hiệu quả
trong đầu tư; lãng phí, thất thoát vốn đầu tư, nợ xây dựng cơ bản vẫn còn
nghiêm trọng. cản cách hành chính còn chậm.
Để thực hiện: dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng văn minh. Nhà
nước ta phải thực hiện Các giải pháp hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa
Các giải pháp hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa
Thứ nhất, Thực hiện nhất quán chính sách phát triển kinh tế nhiều thành
phần, nâng cao hiệu quả của kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể để kinh tế nhà
nước vươn lên đóng vai trò chủ đạo và cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở
thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. Khuyến khích và tạo điều
kiện thuận lợi cho các chủ thể kinh tế thuộc tất cả các thành phần kinh tế phát
triển sản xuất hàng hóa, dịch vụ cho mọi ngành kinh tế quốc dân, sắp xếp lại các
doanh nghiệp nhà nước và phát triển các hình thức kinh tế hợp tác kiểu mới.

Thứ hai, Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá nền kinh tế quốc dân tạo
sức mạnh co nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Thứ ba, Phát triển đồng bộ và quản lý có hiệu quả sự vận hành các loại thị
trường cơ bản theo cơ chế cạnh tranh lành mạnh. Tiếp tục đổi mới và hoàn thiện
cơ chế quản lý kinh tế, tạo lập đồng bộ các loại thị trường. Phát triển mạnh thị
trường hàng hóa, dịch vụ, khắc phục tình trạng kinh doanh trái phép, trốn lậu
thuế. tổ chức và quản lý tốt việc thuê mướn và sử dụng lao động, quản lý chặt
chể việc sử dụng ruộng đất và thị trường bất động sản, hoàn thiện thị trường tiền
tệ, xây dựng thị trường vốn, thị trường chứng khoán.
Thứ tư, Mở rộng và nâng cao kinh tế đối ngoại. Đa dạng hóa hình thức, đa
phương hóa đối tác. Quán triệt nguyên tắc đôi bên cùng có lợi, không can thiệp
vào công việc nội bộ của nhau, không phân biệt chế độ chính trị xã hội. Cải cách
cơ chế quản lý xuất nhập khẩu, thu hút rộng rãi vốn đầu tư nước ngoài, thu hút
kỹ thuật, nhân tài và kinh nghiệm quản lý.
Thứ năm, Gĩư vững sự ổn định chính trị, hoàn thiện hệ thống phát luật. Sự
ổn định chính trị bao giờ cũng là nhân tố quan trọng để phát triển. Nó là điều
kiện quan trọng để các nhà sản xuất kinh doanh trong nước và nước ngoài yên
tâm đầu tư. Giữ vững ổn định chính trị ở nước ta hiện nay là giữ vững vai trò
lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam, tăng cường hiệu lực và quản lý của nhà
nước, phát huy đầy đủ vai trò làm chủ của nhân dân. Hệ thống pháp luật đồng bộ
là công cụ quan trọng để quản lý nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần. Đổi
mới chính sách tài chính tiền tệ, giá cả nhằm mục tiêu thúc đẩy sản xuất phát
triển.
Thứ sáu, Gắn kết tăng trưởng kinh tế với tiến bộ, công bằng xã hội và bảo
vệ môi trường trong từng giai đoạn, từng chính sách phát triển. Nhà nước thực
hiện các biện pháp nhằm bảo đảm tăng trưởng kinh tế đi đôi với tiến bộ và công
bằng xã hội như: thực hiện thuế thu nhập cá nhân và thuế thu nhập doanh
nghiệp, thực hiện các chương trình xóa đói giảm nghèo, nhất là tín dụng cho
người nghèo và các chính sách xã hội khác.
Thứ bảy, Năng cao vai trò và hiệu lực quản lý của nhà nước, đổi mới và

hoàn thiện sự lãnh đạo của Đảng về kinh tế. Nâng cao năng lực và hiệu lực quản
lý kinh tế vĩ mô của nhà nước. Nhà nước thực hiện tốt chức năng định hướng sự
phát triển kinh tế, kiểm kê và kiểm soát mọi hoạt động kinh tế xã hội, tạo lập
khuôn khổ pháp luật và hệ thống chính sách nhất quán, trực tiếp đầu tư vào một
số lĩnh vực thiết yếu, nhất là cơ cấu hạ tầng để tạo ra môi trường ổn định và
thuận lợi cho giới kinh doanh làm ăn phát đạt, hạn chế các hiện tượng tiêu cực.
Tiếp tục cải cách thủ tục hành chính để nhà nước thực hiện đúng chức năng
quản lý vĩ mô và chức năng chủ sở hữu tài sản công cộng của quốc gia, không
can thiệp vào chức năng quản trị kinh doanh và quyền tự chủ hạch toán của
doanh nghiệp.
Ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn
Đại hội XI của Đảng đã chỉ rõ: “Kinh tế phát triển chưa bền vững. Chất
lượng tăng trưởng, năng suất, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế thấp, các
cân đối kinh tế vĩ mô chưa vững chắc…”, đồng thời nhấn mạnh: “Thể chế kinh
tế thị trường, chất lượng nguồn nhân lực, kết cấu hạ tầng vẫn là những điểm
nghẽn cản trở sự phát triển”. Chính vì thế, việc nghiên cứu, bổ sung và hoàn
thiện về mặt lý luận cũng như liên hệ với thực tiễn trong bối cảnh hiện nay về
những vấn đề kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa lại càng cấp thiết.
Trước hết, cần khẳng định về mặt lý luận và thực tiễn phát triển kinh tế thị
trường và mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta không đối lập nhau, có
những mâu thuẫn phát sinh trong quá trình phát triển nhưng điều đó hoàn toàn
theo quy luật khách quan và có những phương thức giải quyết. Chúng ta xem
kinh tế thị trường là phương tiện để đạt được mục đích khi phát triển nó theo
một định hướng và không ngừng được bổ sung, hoàn thiện, nhằm phát huy tất cả
những mặt tích cực và hạn chế những khuyết tật của nó. Chính vì vậy, việc hoàn
thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã được Đại hội XI
của Đảng xác định là một trong ba khâu đột phá chiến lược và đó cũng chính là
khung pháp lý cho sự phát triển nền kinh tế.
Thứ hai, những đặc trưng và tiêu chí của kinh tế thị trường nói chung đã
được thể hiện trong nhiều học thuyết kinh tế, trong thực tiễn phát triển và cả ở

sự công nhận của cộng đồng quốc tế. Do đó trong quá trình phát triển, có thể
tham khảo những đề xuất sau đây của WTO, EU và Mỹ:
Những tiêu chí của WTO: thương mại không phân biệt đối xử; tự do hóa
thương mại và gia nhập thị trường; bảo đảm tính minh bạch, tiên liệu được trong
chính sách thương mại; bảo đảm cạnh tranh lành mạnh, chống độc quyền, chống
bóp méo giá cả, chống bán phá giá; thúc đẩy phát triển và cải cách kinh tế, tạo
điều kiện cho chính phủ khắc phục các dạng “thất bại” của thị trường thông qua
ưu đãi thuế quan và thực hiện các dạng trợ cấp được phép.
Những tiêu chí của EU: mức độ ảnh hưởng (thấp) của chính phủ đối với
việc phân bổ các nguồn lực và các quyết định của doanh nghiệp, bất kể là trực
tiếp hay gián tiếp; nhà nước không được can thiệp, bóp méo hoạt động của
doanh nghiệp liên quan đến quá trình tư nhân hóa; không sử dụng hệ thống
thương mại phi thị trường (hàng đổi hàng) và không áp dụng chế độ bao cấp;
ban hành và thực thi luật doanh nghiệp bảo đảm tính minh bạch, không phân
biệt đối xử, tạo điều kiện phù hợp cho quản lý doanh nghiệp; ban hành và áp
dụng một hệ thống luật thống nhất, hiệu quả và minh bạch bảo đảm tôn trọng
quyền sở hữu tài sản và bảo đảm sự vận hành của cơ chế phá sản doanh nghiệp;
tồn tại một khu vực tài chính đích thực, hoạt động độc lập với nhà nước, về mặt
luật pháp cũng như trên thực tế, chịu sự điều chỉnh của các quy định bảo lãnh
đầy đủ, chịu sự giám sát một cách thỏa đáng; tự do hóa thị trường để mở rộng
cạnh tranh.
Những tiêu chí của Mỹ: mức độ chuyển đổi của các đồng tiền nước ngoài
với bản tệ; mức độ thỏa thuận về tiền lương giữa người lao động và nhà quản lý;
mức độ tự do trong hoạt động của các công ty có vốn nước ngoài; mức độ sở
hữu hoặc kiểm soát của chính phủ đối với các tư liệu sản xuất chủ yếu; mức độ
kiểm soát của chính phủ đối với việc phân bổ các nguồn lực và đối với các quyết
định về giá cả và sản lượng của các doanh nghiệp; các yếu tố khác có liên quan
như mức độ tự do hóa thị trường và thương mại, nhà nước pháp quyền, chống
tham nhũng v. v
Với những tiêu chí trên đây, nền kinh tế thị trường ở Việt Nam đã thể hiện

được tương đối đồng bộ, nhiều nước đã công nhận nước ta là nền kinh tế thị
trường (trước hết là các nước thành viên của ASEAN). Tuy đến nay EU, Nhật
Bản và Mỹ vẫn chưa công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường, nhưng cùng
với sự vận động thực tiễn nền kinh tế và quan hệ ngày càng tốt hơn giữa nước ta
với các nước, thời hạn trên chắc chắn sẽ được rút ngắn.
Thứ ba, cần xác định những nội dung quan trọng trong việc hoàn thiện thể
chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Cương lĩnh xây dựng đất
nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011)
đã nhấn mạnh: “Phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, hình thức tổ chức kinh
doanh và hình thức phân phối”. Do vậy, một số nội dung cần được làm rõ và
phát triển trong nghiên cứu:
- Các hình thức sở hữu hỗn hợp và đan kết với nhau hình thành các tổ chức
kinh tế đa dạng ngày càng phát triển.
- Các thành phần kinh tế hoạt động theo pháp luật đều là bộ phận hợp thành
quan trọng của nền kinh tế, bình đẳng trước pháp luật, cùng phát triển lâu dài,
hợp tác và cạnh tranh lành mạnh, trong đó vai trò của kinh tế nhà nước cần được
đầu tư nghiên cứu thỏa đáng.
- Các yếu tố thị trường được tạo lập đồng bộ, các loại thị trường từng bước
được xây dựng, phát triển, vừa tuân theo quy luật của kinh tế thị trường, vừa bảo
đảm tính định hướng xã hội chủ nghĩa.
- Phân định rõ quyền của người sở hữu, quyền của người sử dụng tư liệu
sản xuất và quyền quản lý của Nhà nước trong lĩnh vực kinh tế, bảo đảm mọi tư
liệu sản xuất đều có người làm chủ cụ thể, mọi đơn vị kinh doanh đều tự chủ, tự
chịu trách nhiệm về kết quả kinh doanh của mình.
- Quan hệ phân phối bảo đảm công bằng và tạo động lực cho phát triển; các
nguồn lực được phân bổ theo chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế
- xã hội và theo nguyên tắc thị trường; thực hiện chế độ phân phối chủ yếu theo
kết quả lao động, hiệu quả kinh tế, đồng thời theo mức đóng góp vốn cùng với
nguồn lực khác và phân phối thông qua hệ thống an sinh xã hội, phúc lợi xã hội.

- Nhà nước quản lý nền kinh tế, định hướng, điều tiết, thúc đẩy sự phát
triển kinh tế - xã hội bằng pháp luật, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính
sách và lực lượng vật chất.
Thứ tư, tiếp tục đi sâu nghiên cứu và có những nhận thức hệ thống, bổ sung
để ngày càng toàn diện hơn về giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa trong phát
triển nền kinh tế thị trường ở nước ta. Cơ chế thị trường phải được vận dụng đầy
đủ để phát huy mạnh mẽ mọi nguồn lực nhằm phát triển nhanh và bền vững nền
kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân, khuyến khích làm giàu hợp pháp đi đôi với
xóa đói, giảm nghèo, tăng cường đồng thuận xã hội để thực hiện mục tiêu dân
giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Phát huy quyền tự do kinh
doanh theo pháp luật của mọi công dân để làm giàu cho bản thân và đóng góp
cho xã hội; mọi thành phần kinh tế, các chủ thể tham gia thị trường đều được coi
trọng, cùng phát triển lâu dài, hợp tác, cạnh tranh bình đẳng, lành mạnh và văn
minh. Trong đó kinh tế nhà nước phải được chú trọng đặc biệt, chủ động, tích
cực hội nhập quốc tế, đồng thời giữ vững tính độc lập, tự chủ của nền kinh tế.
Phát triển kinh tế phải đồng hành với phát triển văn hóa, xã hội, thực hiện tiến
bộ và công bằng xã hội. Công bằng trong phân phối các yếu tố sản xuất, tiếp cận
các cơ hội kinh doanh và phân phối kết quả làm ra. Phát huy hiệu lực, hiệu quả
quản lý nền kinh tế của Nhà nước, chú trọng phát huy mặt tích cực, khắc phục
mặt trái, tiêu cực của cơ chế thị trường; phát huy quyền làm chủ của nhân dân
trong lĩnh vực kinh tế
Sự phát triển của nhân loại đã chứng kiến nhiều mô hình kinh tế khác nhau,
trong đó kinh tế thị trường đã chứng tỏ sức sống tiềm tàng và những khả năng
thích ứng với nhiều biến thể của lịch sử. Tuy nhiên, những rủi ro tiềm ẩn của
kinh tế thị trường là rất lớn, nguy cơ của khủng hoảng, suy thoái của nó không
phải âm ỉ như trong mô hình kinh tế kế hoạch mà bùng phát và mang tính dây
chuyền cao, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế. Sức tăng trưởng cao,
đồng thời nguy cơ khủng hoảng và suy thoái lớn là những đặc tính cố hữu của
kinh tế thị trường, chỉ trong điều kiện xác định đúng đắn định hướng phát triển
của nó, dự đoán và có khả năng đối phó với những nguy cơ và ảnh hưởng của

kinh tế thị trường thì đất nước mới có thể đạt được những mục tiêu đặt ra. /.
Những đề xuất với địa phương về hoàn thiện thể chế.




Tóm lại, từ những phân tích trên cho thấy chỉ có kinh tế thị trường mới có
khả năng tạo ra điều kiện cơ sở vật chất, tinh thần cho sự phát triển của mỗi
người, tạo điều kiện cho sự phát triển của mọi người. Việc vận hành cơ chế kinh
tế hàng hóa thị trường trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội trong giai đoạn
hiện nay là một nhiệm vụ kinh tế cấp bách để chuyển nền kinh tế lạc hậu thành
nền kinh tế hiện đại, hội nhập vào sự phân công lao động quốc tế. Đó là con
đường đúng đắn để phát triển lực lượng sản xuất, khai thác có hiệu quả mọi tiềm
năng đất nước để thực hiện nhiệm vụ CNH-HĐH. Kinh tế hàng hóa, kinh tế thị
trường không đối lập với các nhiệm vụ kinh tế xã hội của thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội mà trái lại thúc đẩy các nhiệm vụ đó phát triển mạnh mẽ. hực tế
trong thời gian vừa qua, việc chuyển sang mô hình kinh tế thị trường là hoàn
toàn đúng đắn và phù hợp với quy luật. Nhờ đó kinh tế nước ta phát triển và
tăng trưởng khá cao. Bước đầu khai thác có hiệu quả tiềm năng trong nước, thu
hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài để xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật
và xã hội, đời sống của nhân dân ta từng bước được cải thiện.