tìm hiểu về thương mại điện tử

-TÒM HIÏÍU VÏÌ
THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ
Cuửởn saỏch naõy ỷỳồc xuờởt baón trong khuửn khửớ
Dỷồ aỏn Hỳồp taỏc Viùồt - Phaỏp Hửợ trỳồ Viùồt Nam hửồi nhờồp
kinh tùở quửởc tùở do Uyó ban quửởc gia vùỡ Hỳồp taỏc kinh
tùở quửởc tùở thỷồc hiùồn
Cuửởn saỏch naõy do Vuồ Thỷỳng maồi iùồn tỷó
Bửồ Thỷỳng maồi biùn soaồn
Cuửởn saỏch naõy ỷỳồc xuờởt baón vỳỏi sỷồ trỳồ giuỏp
cuóa Cỳ quan ADETEF taồi Viùồt Nam
4
TềM HIẽU Vẽè THNG MAI IẽN T
Ch dêỵn ca Nhâ xët bẫn
Thûúng mẩi àiïån tûã lâ mưåt lơnh vûåc múái thu ht àûúåc sûå ch
ca àưng àẫo mổi ngûúâi, àùåc biïåt lâ cấc doanh nghiïåp vâ ngûúâi
tiïu dng, khi nûúác ta múã cûãa, hưåi nhêåp kinh tïë vúái cấc nûúác
trïn thïë giúái. ÚÃ nûúác ta, cấc sấch, bấo, tâi liïåu tham khẫo vïì lơnh
vûåc nây hiïån nay côn đt nïn viïåc nghiïn cûáu, tòm hiïíu cố nhiïìu
hẩn chïë.
Nhùçm cung cêëp cho bẩn àổc mưåt sưë thưng tin cú bẫn vâ cêìn
thiïët vïì thûúng mẩi àiïån tûã, Nhâ xët bẫn Chđnh trõ qëc gia
phưëi húåp vúái y ban qëc gia vïì Húåp tấc kinh tïë qëc tïë xët bẫn
cën sấch Tòm hiïíu vïì thûúng mẩi àiïån tûã do têåp thïí cấc tấc
giẫ thåc Bưå Thûúng mẩi biïån soẩn.
Nưåi dung ch ëu ca cën sấch gưìm:
Chûúng I: Thûúng mẩi àiïån tûã lâ gò?
Chûúng II: Chđnh sấch vâ phấp låt ca Viïåt Nam vïì
thûúng mẩi àiïån tûã.
Chûúng III: ÛÁng dûång cưng nghïå thưng tin trong doanh

nghiïåp.
Chûúng IV: Doanh nghiïåp tham gia thûúng mẩi àiïån tûã.
Chûúng V: Cấc lơnh vûåc kinh doanh thûúng mẩi àiïån tûã.
Xin giúái thiïåu cën sấch cng bẩn àổc.
Thấng 9 nùm 2005
NHÂ XËT BẪN CHĐNH TRÕ QËC GIA
5
CH DÊỴN CA NHÂ XËT BẪN
6
TÒM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MAÅI ÀIÏÅN TÛÃ
Lúâi nối àêìu
Tiïën trònh àưíi múái vâ hưåi nhêåp do Àẫng ta khúãi xûúáng vâ dêỵn
dùỉt àậ àem lẩi nhûäng kïët quẫ tưët àểp. Àïën nùm 2004, GDP tđnh
trïn àêìu ngûúâi ca Viïåt Nam àậ àẩt tưëc àưå tùng trûúãng trung
bònh 8-9%. Kim ngẩch xët khêíu nùm 2004 àẩt 26 t USD, gốp
phêìn àấng kïí vâo tùng trûúãng kinh tïë vâ ưín àõnh àúâi sưëng xậ hưåi.
Mùåt khấc, chng ta àang chûáng kiïën sûå phất triïín nhû v bậo
ca cưng nghïå, àùåc biïåt lâ cưng nghïå thưng tin. Mấy tđnh àûúåc sûã
dng phưí biïën trong xậ hưåi, trúã thânh mưåt cưng c khưng thïí
thiïëu tẩi cấc vùn phông, cưng ty, trûúâng àẩi hổc vâ ngay tẩi nhâ
riïng. Khưng chó lâ mưåt cưng c vùn phông àùỉc lûåc, mấy tđnh côn
lâ mưåt cưng c sấng tẩo, phûúng tiïån sẫn xët tẩi cấc doanh
nghiïåp, mưåt cưng c ûu viïåt cho hổc têåp vâ nêng cao kiïën thûác,
mưåt thiïët bõ giẫi trđ àa nùng.
Sûå lan truìn vâ phưí biïën ca Internet tûâ giûäa thêåp k 90 ca
thïë k trûúác àậ cố tấc àưång sêu sùỉc túái àúâi sưëng. Con ngûúâi cố thïí
trao àưíi thưng tin dïỵ dâng hún, nhanh chống hún, tòm hiïíu àûúåc
nhiïìu thưng tin hún tûâ kho tâng tri thûác phong ph ca nhên
loẩi. Internet cng trúã thânh mưåt mưi trûúâng thån lúåi cho cấc
doanh nghiïåp quẫng bấ hònh ẫnh, xc tiïën thûúng mẩi, múã rưång

phẩm vi giao dõch vâ thêåm chđ kinh doanh ngay trïn Internet.
Sûå thêm nhêåp ca cưng nghïå thưng tin vâ truìn thưng vâo
hoẩt àưång kinh doanh, thûúng mẩi àậ dêỵn àïën sûå hònh thânh ca
mưåt phûúng thûác kinh doanh múái - thûúng mẩi àiïån tûã.
Tẩi Viïåt Nam, nhiïìu doanh nghiïåp àậ nùỉm bùỉt àûúåc nhûäng lúåi
7
LÚÂI NỐI ÀÊÌU
đch mâ thûúng mẩi àiïån tûã cố thïí àem lẩi àưëi vúái viïåc giẫm thiïíu
cấc chi phđ sẫn xët, kinh doanh, múã rưång thõ trûúâng cho hâng
hoấ vâ dõch v ca mònh, vâ nhúâ àố nêng cao nùng lûåc cẩnh
tranh trong nûúác vâ qëc tïë. Tuy nhiïn, thûúng mẩi àiïån tûã
trong thúâi gian qua vêỵn chûa phất triïín mẩnh mệ, mâ mưåt l do
quan trổng lâ doanh nghiïåp vâ ngûúâi tiïu dng chûa cố cú hưåi
tòm hiïíu, thûã nghiïåm vâ chûa thêåt sûå tin tûúãng vâo thûúng mẩi
àiïån tûã.
Nhùçm gip bẩn àổc cố kiïën thûác cú bẫn vâ thûåc tïë vïì thûúng
mẩi àiïån tûã, Bưå Thûúng mẩi xin giúái thiïåu cën sấch Tòm hiïíu vïì
Thûúng mẩi àiïån tûã trònh bây vïì cấc khđa cẩnh khấc nhau ca
vêën àïì nây.
Ngoâi viïåc trang bõ nhûäng kiïën thûác chung vïì thûúng mẩi
àiïån tûã, cën sấch têåp trung giúái thiïåu nhûäng mư hònh ûáng
dng thûúng mẩi àiïån tûã tûúng àưëi thânh cưng úã trong nûúác vâ
trïn thïë giúái, qua àố gip cấc doanh nghiïåp hiïíu biïët vâ rt ra
kinh nghiïåm khi cố àõnh triïín khai thûúng mẩi àiïån tûã úã àún
võ mònh.
Thûúng mẩi àiïån tûã lâ lơnh vûåc múái, lẩi cố nhûäng biïën àưíi rêët
nhanh. Vò vêåy, cën sấch nây khưng thïí àïì cêåp hïët mổi vêën àïì
liïn quan àïën thûúng mẩi àiïån tûã. Bưå Thûúng mẩi mong mën
nhêån àûúåc nhûäng kiïën àống gốp àïí cën sấch àûúåc hoân thiïån.
Xin trên trổng giúái thiïåu cng bẩn àổc.

8
TỊM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ
Mc lc
Chûúng 1: THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ LÂ GỊ? 11
Khấi niïåm 11
Phûúng tiïån àiïån tûã 16
Phấp låt vïì thûúng mẩi àiïån tûã 20
Thanh toấn àiïån tûã 28
Vêën àïì àấnh thụë trong thûúng mẩi àiïån tûã 36
Tònh hònh phất triïín thûúng mẩi àiïån tûã 39
Chûúng 2: CHĐNH SẤCH VÂ PHẤP LÅT CA VIÏÅT NAM
VÏÌ THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ 47
Tưíng quan 47
Chđnh sấch phất triïín chung 49
Mưåt sưë vùn bẫn phấp l liïn quan túái thûúng mẩi
àiïån tûã 54
Cấc chđnh sấch liïn quan túái cung cêëp dõch v
gùỉn vúái thûúng mẩi àiïån tûã 67
Tưåi phẩm trïn mẩng 74
Chûúng 3: ÛÁNG DNG CƯNG NGHÏÅ THƯNG TIN
TRONG DOANH NGHIÏÅP 76
Àûa cưng nghïå thưng tin vâo chiïën lûúåc vâ kïë hoẩch
kinh doanh 76
u cêìu k thåt 79
Mưåt sưë phêìn mïìm ûáng dng cho doanh nghiïåp 81
9
MC LC
Chûúng 4: DOANH NGHIÏÅP THAM GIA THÛÚNG MẨI
ÀIÏÅN TÛÃ 85
Sûã dng email 85

Tòm kiïëm thưng tin trïn Internet 93
Àùng k nhêån bẫn tin àiïån tûã 96
Quẫng cấo trûåc tuën 97
Website bấn lễ 98
Sân giao dõch àiïån tûã 104
Chûúng 5: CẤC LƠNH VÛÅC KINH DOANH THÛÚNG MẨI
ÀIÏÅN TÛÃ 117
Cấc nhốm hâng ph húåp vúái kinh doanh trûåc tuën 117
Cấc dõch v ph húåp vúái kinh doanh trûåc tuën 124
Ph lc: CẤC THÅT NGÛÄ VÏÌ THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ 135
TÂI LIÏÅU THAM KHẪO 186
10
TỊM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ
Chûúng I
Thûúng mẩi àiïån tûã lâ gò?
KHẤI NIÏÅM
Cố nhiïìu khấi niïåm vïì thûúng mẩi àiïån tû,ã nhûng hiïíu mưåt
cấch tưíng quất, thûúng mẩi àiïån tûã lâ viïåc tiïën hânh mưåt phêìn
hay toân bưå hoẩt àưång thûúng mẩi bùçng nhûäng phûúng tiïån àiïån
tûã. Thûúng mẩi àiïån tûã vêỵn mang bẫn chêët nhû cấc hoẩt àưång
thûúng mẩi truìn thưëng. Tuy nhiïn, thưng qua cấc phûúng tiïån
àiïån tûã, cấc hoẩt àưång thûúng mẩi àûúåc thûåc hiïån nhanh hún,
hiïåu quẫ hún, gip tiïët kiïåm chi phđ vâ múã rưång khưng gian kinh
doanh.
Thûúng mẩi àiïån tûã câng àûúåc biïët túái nhû mưåt phûúng thûác
kinh doanh hiïåu quẫ tûâ khi Internet hònh thânh vâ phất triïín.
Chđnh vò vêåy, nhiïìu ngûúâi hiïíu thûúng mẩi àiïån tûã theo nghơa c
11
THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ LÂ GỊ?
HƯÅP 1. Mưåt cấch hiïíu vïì thûúng mẩi àiïån tûã

Thûúng mẩi àiïån tûã lâ hònh thûác quan trổng ca cấc hoẩt àưång thûúng mẩi
trong xậ hưåi thưng tin hoấ úã thïë k XXI, bao gưìm mưåt loẩt cấc hoẩt àưång
thûúng mẩi àûúåc thûåc hiïån qua mẩng, tûâ tòm ngìn ngun liïåu, thu mua,
trûng bây sẫn phêím, àùåt hâng àïën viïåc giao hâng, vêån chuín vâ thanh
toấn àiïån tûã… Ngoâi cấc giao dõch àiïån tûã àưëi vúái mua bấn hâng hoấ, thûúng
mẩi àiïån tûã sệ bao gưìm cẫ nhûäng hoẩt àưång thûúng mẩi dõch v nhû viïåc
truìn tin trûåc tuën, chuín tiïìn àiïån tûã, giao dõch cưí phiïëu àiïån tûã, vêån àún
àiïån tûã, tiïën hânh àêëu giấ trïn mẩng… Thûúng mẩi àiïån tûã vûâa àïì cêåp viïåc
mua bấn hâng hoấ vâ cung cêëp cấc dõch v, vûâa cố nhûäng nưåi dung hoẩt
àưång xậ hưåi múái (nhû cûãa hâng ẫo, kinh doanh qua mẩng…).
thïí hún lâ giao dõch thûúng mẩi, mua sùỉm qua Internet vâ mẩng
(vđ d, mẩng Intranet ca doanh nghiïåp).
Cùn cûá vâo àưëi tûúång giao dõch, ngûúâi ta chia cấc giao dõch
thûúng mẩi àiïån tûã thânh hai nhốm:
 Giao dõch bn bấn hâng hoấ vêåt chêët vâ dõch v thưng
thûúâng;
 Giao dõch trao àưíi trûåc tuën thưng tin, hâng hoấ, dõch v
sưë hoấ nhû phêìn mïìm, êm nhẩc, chûúng trònh video theo
u cêìu…
Trong nhốm àêìu, cấc phûúng tiïån àiïån tûã àûúåc sûã dng nhû
mưåt cưng c cho cấc giao dõch châo hâng, chêëp nhêån châo hâng,
thêåm chđ cẫ thanh toấn, nhûng viïåc giao hâng hoấ vâ dõch v túái
khấch hâng vêỵn phẫi thưng qua nhûäng phûúng thûác truìn
thưëng. Trong nhốm thûá hai, bêët k cưng àoẩn nâo ca hoẩt àưång
thûúng mẩi àïìu cố thïí thûåc hiïån qua cấc phûúng tiïån àiïån tûã.
Lúåi đch ca thûúng mẩi àiïån tûã
Àưëi vúái doanh nghiïåp, lúåi đch lúán nhêët mâ thûúng mẩi àiïån tûã
àem lẩi chđnh lâ sûå tiïët kiïåm chi phđ vâ tẩo thån lúåi cho cấc bïn
giao dõch. Giao dõch bùçng phûúng tiïån àiïån tûã nhanh hún so vúái
giao dõch truìn thưëng, vđ d gûãi fax hay thû àiïån tûã thò nưåi dung

thưng tin àïën tay ngûúâi nhêån nhanh hún lâ gûãi thû. Cấc giao
dõch qua Internet cố chi phđ rêët rễ, mưåt doanh nghiïåp cố thïí gûãi
thû tiïëp thõ, châo hâng àïën hâng loẩt khấch hâng chó vúái chi phđ
giưëng nhû gûãi cho mưåt khấch hâng. Vúái thûúng mẩi àiïån tûã, cấc
bïn cố thïí tiïën hânh giao dõch khi úã cấch xa nhau, giûäa thânh
phưë vúái nưng thưn, tûâ nûúác nây sang nûúác kia, hay nối cấch khấc
lâ khưng bõ giúái hẩn búãi khưng gian àõa l. Àiïìu nây cho phếp cấc
doanh nghiïåp tiïët kiïåm chi phđ sẫn xët, giao dõch. Bïn cẩnh àố,
doanh nghiïåp cố thïí múã rưång thõ trûúâng, tòm kiïëm, liïn lẩc vúái
àưëi tấc vâ khấch hâng úã bêët k àêu vúái chi phđ thêëp hún so vúái
phûúng thûác tiïëp cêån thõ trûúâng truìn thưng.
12
TỊM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ
Nhûäng lúåi đch nhû trïn chó cố àûúåc vúái nhûäng doanh nghiïåp
thûåc sûå nhêån thûác àûúåc giấ trõ ca thûúng mẩi àiïån tûã. Vò vêåy,
thûúng mẩi àiïån tûã gốp phêìn thc àêíy sûå cẩnh tranh giûäa cấc
doanh nghiïåp àïí thu àûúåc nhiïìu lúåi đch nhêët. Àiïìu nây àùåc biïåt
quan trổng trong bưëi cẫnh hưåi nhêåp kinh tïë qëc tïë, khi cấc
doanh nghiïåp trong nûúác phẫi cẩnh tranh mưåt cấch bònh àùèng
vúái cấc doanh nghiïåp nûúác ngoâi.
Àưëi vúái ngûúâi tiïu dng, thûúng mẩi àiïån tûã múã rưång khẫ
nùng lûåa chổn hâng hoấ, dõch v vâ nhâ cung cêëp. Do cố nhiïìu
lûåa chổn nïn khấch hâng dïỵ tòm àûúåc sẫn phêím cố chêët lûúång
cao hóåc giấ thêëp. Hâng hoấ sưë hoấ nhû phêìn mïìm, phim, nhẩc
cố thïí àûúåc giao ngay àïën khấch hâng qua Internet.
Vúái sûå phưí biïën ca cấc thiïët bõ cấ nhên di àưång nhû mấy tđnh
xấch tay, mấy trúå gip k thåt sưë (PDA), àiïån thoẩi di àưång, viïåc
mua sùỉm cố thïí àûúåc thûåc hiïån hêìu nhû úã bêët k núi àêu, bêët k
lc nâo, àấp ûáng tưëi àa nhu cêìu àa dẩng ca ngûúâi tiïu dng.
Àưëi vúái xậ hưåi, thûúng mẩi àiïån tûã tẩo ra mưåt phong cấch kinh

doanh, lâm viïåc múái ph húåp vúái cåc sưëng cưng nghiïåp, gip cấc
khu vûåc kếm phất triïín nhanh chống múã rưång trao àưíi thûúng
mẩi. Thûúng mẩi àiïån tûã lâ mưåt cưng c gip doanh nghiïåp vûâa
vâ nhỗ khùỉc phc nhûäng àiïím kếm lúåi thïë àïí cẩnh tranh ngang
bùçng vúái doanh nghiïåp lúán. Thûúng mẩi àiïån tûã cng tẩo ra àưång
lûåc cẫi cấch mẩnh mệ cho cấc cú quan quẫn l nhâ nûúác nhùçm
theo kõp nhu cêìu ca doanh nghiïåp vâ xậ hưåi.
Thấch thûác trong ûáng dng thûúng mẩi àiïån tûã
Thûúng mẩi àiïån tûã lâ mưåt loẩi hònh hoẩt àưång xậ hưåi múái,
gùỉn liïìn vúái hẩ têìng cưng nghïå, do vêåy cêìn cố khung phấp l àiïìu
chónh thđch húåp. Tuy nhiïn, viïåc ban hânh àêìy à cấc vùn bẫn
phấp l trong lơnh vûåc nây lâ cưng viïåc khưng dïỵ, àôi hỗi sûå
nghiïn cûáu vâ quan sất tûâ chđnh quấ trònh tham gia thûúng mẩi
àiïån tûã.
13
THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ LÂ GỊ?
Àưëi vúái nhiïìu ngûúâi, nhiïìu doanh nghiïåp, phûúng thûác giao
dõch vâ kinh doanh bùçng cấc phûúng tiïån àiïån tûã côn chûa quen
thåc. Ngûúâi ta vêỵn nghi ngẩi àưå tin cêåy ca cấc phûúng tiïån
àiïån tûã cng nhû tđnh phấp l ca cấc giao dõch thûåc hiïån thưng
qua cấc phûúng tiïån àố. Do vêåy, mùåc d àậ biïët àïën lúåi đch ca
thûúng mẩi àiïån tûã, nhûäng ngûúâi nây vêỵn chûa tham gia thûúng
mẩi àiïån tûã.
Hẩ têìng k thåt cng lâ mưåt trúã ngẩi cho cấc giao dõch àiïån
tûã. Àiïìu kiïån nưëi mẩng tẩi nhiïìu àõa phûúng trïn cẫ nûúác côn
khố khùn, khưng phẫi hưå gia àònh nâo cng cố khẫ nùng kinh tïë
àïí tham gia mua sùỉm trûåc tuën. Viïåc thanh toấn qua mẩng
chûa phẫi dïỵ dâng, thån tiïån. Cưng nghïå bẫo mêåt cấc giao dõch
trïn mẩng chûa bẫo àẫm àïí tẩo lông tin cho cấc bïn.
Tham gia sêu vâo thûúng mẩi àiïån tûã àôi hỗi doanh nghiïåp

phẫi thay àưíi cú cêëu, nhên sûå, quy trònh lâm viïåc - mưåt àiïìu vưën
khưng dïỵ dâng viïåc múã rưång cấc mưëi quan hïå qua mẩng cng
tiïìm êín nhûäng phûác tẩp, ri ro cêìn àûúåc xûã l nhanh nhẩy.
Àïí tham gia thûúng mẩi àiïån tûã, ngûúâi tiïu dng phẫi cố
trònh àưå tưëi thiïíu vïì sûã dng cấc phûúng tiïån àiïån tûã vâ mấy
tđnh. Bïn cẩnh àố, cố nhûäng ngûúâi sûã dng àûúåc mấy tđnh,
nhûng vêỵn duy trò thối quen mua sùỉm trûåc tiïëp tẩi cûãa hâng.
Cấc loẩi hònh ûáng dng thûúng mẩi àiïån tûã
Dûåa vâo cấc ch thïí tham gia giao dõch thûúng mẩi àiïån tûã,
ngûúâi ta phên thânh cấc loẩi hònh ûáng dng thûúng mẩi àiïån
tûã gưìm:
 Giao dõch giûäa doanh nghiïåp vúái doanh nghiïåp - B2B;
 Giao dõch giûäa doanh nghiïåp vúái khấch hâng - B2C;
 Giao dõch giûäa doanh nghiïåp vúái cú quan nhâ nûúác - B2G;
 Giao dõch trûåc tiïëp giûäa cấc cấ nhên vúái nhau - C2C;
 Giao cú quan nhâ nûúác vúái cấ nhên - G2C.
14
TỊM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ
B2B lâ loẩi hònh giao dõch qua cấc phûúng tiïån àiïån tûã giûäa
doanh nghiïåp vúái doanh nghiïåp. Theo Hưåi nghõ Liïn húåp qëc vïì
thûúng mẩi vâ phất triïín (UNCTAD), thûúng mẩi àiïån tûã B2B
chiïëm t trổng lúán trong thûúng mẩi àiïån tûã (khoẫng 90%). Cấc
giao dõch B2B ch ëu àûúåc thûåc hiïån trïn cấc hïå thưëng ûáng
dng thûúng mẩi àiïån tûã nhû mẩng giấ trõ gia tùng (VAN); dêy
chuìn cung ûáng hâng hoấ, dõch v (SCM), cấc sân giao dõch
thûúng mẩi àiïån tûã… Cấc doanh nghiïåp cố thïí châo hâng, tòm
kiïëm bẩn hâng, àùåt hâng, k kïët húåp àưìng, thanh toấn qua cấc
hïå thưëng nây. ÚÃ mưåt mûác àưå cao, cấc giao dõch nây cố thïí diïỵn ra
mưåt cấch tûå àưång. thûúng mẩi àiïån tûã B2B àem lẩi nhiïìu lúåi đch
thûåc tïë cho doanh nghiïåp, àùåc biïåt gip giẫm cấc chi phđ vïì thu

thêåp thưng tin tòm hiïíu thõ trûúâng, quẫng cấo, tiïëp thõ, àâm
phấn; tùng cấc cú hưåi kinh doanh…
B2C lâ loẩi hònh giao dõch giûäa doanh nghiïåp vâ ngûúâi tiïu
dng qua cấc phûúng tiïån àiïån tûã. Doanh nghiïåp sûã dng cấc
phûúng tiïån àiïån tûã àïí bấn hâng hốa, dõch v túái ngûúâi tiïu
dng. Ngûúâi tiïu dng thưng qua cấc phûúng tiïån àiïån tûã àïí
lûåa chổn, mùåc cẫ, àùåt hâng, thanh toấn, nhêån hâng. Giao dõch
B2C tuy chiïëm t trổng đt (khoẫng 10%) trong thûúng mẩi àiïån
tûã, nhûng cố phẩm vi ẫnh hûúãng rưång. Àïí tham gia hònh thûác
kinh doanh nây, thưng thûúâng doanh nghiïåp sệ thiïët lêåp web-
site, hònh thânh cú súã dûä liïåu vïì hâng hoấ, dõch v, tiïën hânh
cấc quy trònh tiïëp thõ, quẫng cấo, phên phưëi trûåc tiïëp túái ngûúâi
tiïu dng. Thûúng mẩi àiïån tûã B2C àem lẩi lúåi đch cho cẫ
doanh nghiïåp lêỵn ngûúâi tiïu dng. Doanh nghiïåp tiïët kiïåm
nhiïìu chi phđ bấn hâng do khưng cêìn phông trûng bây hay
thụ ngûúâi giúái thiïåu bấn hâng, chi phđ quẫn l cng giẫm
hún. Ngûúâi tiïu dng sệ cẫm thêëy thån tiïån vò khưng phẫi túái
têån cûãa hâng, cố khẫ nùng lûåa chổn vâ so sấnh nhiïìu mùåt
hâng cng mưåt lc.
B2G lâ loẩi hònh giao dõch giûäa doanh nghiïåp vúái cú quan nhâ
15
THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ LÂ GỊ?
nûúác, trong àố cú quan nhâ nûúác àống vai trô khấch hâng. Quấ
trònh trao àưíi thưng tin giûäa doanh nghiïåp vúái cú quan nhâ nûúác
àûúåc tiïën hânh qua cấc phûúng tiïån àiïån tûã. Cú quan nhâ nûúác
cng cố thïí thiïët lêåp nhûäng website, tẩi àố àùng tẫi thưng tin vïì
nhu cêìu mua hâng ca cấc cú quan nhâ nûúác, tiïën hânh viïåc àêëu
thêìu hâng hoấ, dõch v vâ lûåa chổn nhâ cung cêëp trïn website.
Àiïìu nây, mưåt mùåt gip tiïët kiïåm cấc chi phđ tòm nhâ cung cêëp,
mùåt khấc gip tùng cûúâng tđnh minh bẩch trong hoẩt àưång mua

sùỉm cưng.
C2C lâ loẩi hònh giao dõch giûäa cấc cấ nhên vúái nhau. Sûå phất
triïín ca cấc phûúng tiïån àiïån tûã lâm cho nhiïìu cấ nhên cố thïí
tham gia hoẩt àưång thûúng mẩi vúái tû cấch lâ ngûúâi bấn, ngûúâi
cung cêëp dõch v. Mưåt cấ nhên cố thïí tûå thiïët lêåp website àïí kinh
doanh nhûäng mùåt hâng do mònh lâm ra hóåc sûã dng mưåt web-
site cố sùén àïí àêëu giấ mưåt sưë mốn hâng mònh cố. C2C gốp phêìn
tẩo nïn sûå àa dẩng ca thõ trûúâng.
G2C lâ loẩi hònh giao dõch giûäa cú quan nhâ nûúác vúái cấ
nhên. Àêy ch ëu lâ cấc giao dõch mang tđnh hânh chđnh,
nhûng cố thïí mang nhûäng ëu tưë ca thûúng mẩi àiïån tûã. Vđ d,
khi ngûúâi dên àống tiïìn thụë qua mẩng, trẫ phđ khi àùng k hưì
sú trûåc tuën, v.v
PHÛÚNG TIÏÅN ÀIÏÅN TÛÃ
Thûúng mẩi àiïån tûã àûúåc thûåc hiïån qua cấc phûúng tiïån àiïån
tûã nhû: àiïån thoẩi, mấy fax, truìn hònh, cấc hïå thưëng ûáng dng
thûúng mẩi àiïån tûã k thåt cao vâ cấc mẩng kïët nưëi mấy tđnh
vúái nhau. Thûúng mẩi àiïån tûã phất triïín ch ëu qua Internet
vâ trïn cấc hïå thưëng cung ûáng dõch v hưỵ trúå giao dõch thûúng
mẩi àiïån tûã (nhû mẩng giấ trõ gia tùng, hïå thưëng quẫn l dêy
chuìn cung ûáng hâng hoấ, dõch v). Ngây nay, vúái sûå phất triïín
nhanh chống ca cưng nghïå khưng dêy, cấc thiïët bõ khưng dêy
àûúåc tđch húåp àa chûác nùng àang dêìn trúã thânh mưåt phûúng tiïån
16
TỊM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ
àiïån tûã quan trổng, cố khẫ nùng kïët nưëi vúái Internet vâ rêët thån
tiïån cho viïåc tiïën hânh cấc giao dõch thûúng mẩi àiïån tûã. Cấc
hoẩt àưång thûúng mẩi tiïën hânh trïn nhûäng phûúng tiïån di àưång
àûúåc gổi lâ thûúng mẩi di àưång (m-commerce).
Àiïån thoẩi lâ mưåt phûúng tiïån phưí thưng, dïỵ sûã dng vâ

thûúâng múã àêìu cho cấc giao dõch thûúng mẩi. Mưåt sưë loẩi dõch v
cố thïí cung cêëp trûåc tiïëp qua àiïån thoẩi nhû dõch v bûu àiïån,
ngên hâng, hỗi àấp, tû vêën, giẫi trđ. Vúái sûå phất triïín ca àiïån
thoẩi di àưång, liïn lẩc qua vïå tinh, ûáng dng ca àiïån thoẩi àang
vâ sệ trúã nïn rưång rậi hún. Nhûng cưng c àiïån thoẩi cố mùåt hẩn
chïë lâ chó truìn tẫi àûúåc êm thanh, mổi cåc giao dõch cëi cng
vêỵn phẫi kïët thc bùçng giêëy túâ, ngoâi ra chi phđ giao dõch àiïån
thoẩi, nhêët lâ àiïån thoẩi àûúâng dâi vâ àiïån thoẩi ra nûúác ngoâi
vêỵn côn cao.
Mấy fax cố thïí thay thïë dõch v àûa thû vâ gûãi cưng vùn
truìn thưëng vâ nay gêìn nhû àậ thay thïë hùèn mấy telex chó
truìn àûúåc lúâi vùn. Nhûng mấy fax cố mưåt sưë mùåt hẩn chïë nhû:
khưng thïí truìn tẫi àûúåc êm thanh, hònh ẫnh àưång, hònh ẫnh
ba chiïìu.
Ngây nay, truìn hònh trúã thânh mưåt trong nhûäng cưng c
àiïån tûã phưí thưng nhêët. Truìn hònh àống vai trô quan trổng
trong thûúng mẩi, nhêët lâ trong quẫng cấo hâng hoấ. Song
truìn hònh múái chó lâ mưåt cưng c truìn thưng mưåt chiïìu, qua
truìn hònh, khấch hâng khưng thïí tòm kiïëm àûúåc cấc châo
hâng, khưng thïí àâm phấn vúái ngûúâi bấn vïì cấc àiïìu khoẫn mua
bấn c thïí. Gêìn àêy, khi mấy thu hònh àûúåc kïët nưëi vúái mấy tđnh
thò cưng dng ca nố àûúåc múã rưång hún.
Sûå bng nưí ca mấy tđnh vâ Internet vâo nhûäng nùm 90 ca
thïë k trûúác àậ tẩo ra bûúác phất triïín nhẫy vổt cho thûúng mẩi
àiïån tûã. Mấy tđnh trúã thânh phûúng tiïån ch ëu ca thûúng mẩi
àiïån tûã vò nhûäng ûu thïë nưíi bêåt: xûã l àûúåc nhiïìu loẩi thưng tin,
cố thïí tûå àưång hốa cấc quy trònh, nưëi mẩng vâ tûúng tấc hai chiïìu
qua mẩng.
17
THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ LÂ GỊ?

Vúái viïåc hònh thânh nhûäng hïå thưëng ûáng dng thûúng mẩi
àiïån tûã k thåt cao nhû mẩng giấ trõ gia tùng (VAN), hïå thưëng
quẫn l dêy chuìn cung ûáng (SCM), mẩng ca cấc nhâ cung ûáng
dõch v trung gian …, cố sûå tham gia ca nhiïìu doanh nghiïåp sûã
dng dõch v, thûúng mẩi àiïån tûã àûúåc nêng lïn úã mûác àưå chun
nghiïåp hún. Cấc hïå thưëng nây thûúâng ấp dng nhûäng chín trao
àưíi dûä liïåu àiïån tûã (EDI) thưëng nhêët tẩo thån lúåi cho cấc giao
dõch thûúng mẩi àiïån tûã.
Mẩng mấy tđnh àûúåc hònh thânh khi hai hay nhiïìu mấy tđnh
àûúåc nưëi vúái nhau (thûúâng bùçng cấp), chng sûã dng cấc phêìn
mïìm àïí giao tiïëp thưng tin. Nhûäng ngûúâi sûã dng mẩng cố thïí
18
TỊM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ
HƯÅP 2. Mẩng giấ trõ gia tùng (VAN)
VAN lâ mẩng cung cêëp cấc dõch v giấ trõ gia tùng, hưỵ trúå doanh nghiïåp trao
àưíi thưng tin theo cấc chín trao àưíi dûä liïåu àiïån tûã (EDI). Doanh nghiïåp
tham gia VAN cố thïí tiïën hânh cấc giao dõch thûúng mẩi àiïån tûã mưåt cấch
nhanh chống, an toân vâ bẫo mêåt. Ngoâi ra, VAN côn cung cêëp cấc dõch
v hânh chđnh khấc nhû nưåp thụë, th tc hẫi quan, th tc xin phếp kinh
doanh, th tc àêìu tû
VAN hiïån lâ cưng c phưí biïën tẩi nhûäng nïìn kinh tïë ài tiïn phong trong
ûáng dng thûúng mẩi àiïån tûã nhû M, chêu Êu, Àâi Loan, Hân Qëc, Hưìng
Kưng. Mưåt sưë cưng ty lúán ca thïë giúái cung cêëp cấc dõch v vïì mẩng VAN
lâ GEIS, IBM, Telstra, AT&T.
Thấng 7-2000, ba nïìn kinh tïë ca chêu Ấ gưìm Xingapo (TradeNet), Àâi
Loan (TradeVAN), Hưìng Kưng (Tradelink) àậ lêåp Liïn minh chêu Ấ vïì
Thûúng mẩi àiïån tûã (PAA) vúái mc tiïu hònh thânh mưåt hẩ têìng ûáng dng
cưng nghïå thưng tin àấng tin cêåy vâ cung ûáng cấc dõch v giấ trõ gia tùng
hưỵ trúå giao dõch trûåc tuën giûäa cấc doanh nghiïåp trong Liïn minh. Cấc
thânh viïn tham gia Liïn minh lâ nhûäng mẩng giấ trõ gia tùng cố uy tđn. Hiïån

àậ cố thïm sấu thânh viïn múái lâ Trung Qëc (CIECC), Nhêåt Bẫn (TEDI),
Hân Qëc (KTNET), Ma Cao (TEDMEV), Malaixia (DagangNet), vâ Thấi
Lan (CAT Telecom). Tưíng sưë doanh nghiïåp tham gia hïå thưëng lâ hún
120.000, hoẩt àưång trïn nhiïìu lơnh vûåc khấc nhau.
cng chia sễ cấc tâi ngun bao gưìm: àơa cûáng, ưí CD-ROM, mấy
in, modem, cấc phêìn mïìm ûáng dng, cấc cú súã dûä liïåu… Tu theo
tđnh múã rưång ca mẩng mâ ngûúâi ta chia thânh cấc mẩng cc bưå
(LAN), mẩng diïån rưång (WAN) vâ Internet. Theo phẩm vi cung
cêëp dõch v, ngûúâi ta phên thânh cấc mẩng nưåi bưå (Intranet) vâ
mẩng ngoẩi bưå (Extranet).
Khi cấc mấy tđnh àûúåc nưëi vúái nhau trong mưåt mẩng vâ cố
phẩm vi àõa l khấ gêìn nhau, vđ d nhû trong cng mưåt tôa nhâ
hay trûúâng hổc thò mẩng mấy tđnh àố àûúåc gổi lâ mẩng cc bưå
(LAN).
Hònh 1. Mư hònh mẩng LAN
Khi mẩng mấy tđnh sûã dng nhûäng kïët nưëi viïỵn thưng úã phẩm
vi lúán hún, nố cho phếp cấc mấy tđnh cố thïí àûúåc àùåt úã nhûäng võ
trđ rêët xa nhau, vđ d úã nhûäng qëc gia khấc nhau, nhûng vêỵn
thåc sûå quẫn l ca mưåt àún võ, tưí chûác c thïí thò khi àố ta cố
mẩng diïån rưång (WAN).
19
THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ LÂ GỊ?
Hònh 2. Mư hònh mẩng WAN
Internet lâ mẩng toân cêìu hònh thânh tûâ nhûäng mẩng nhỗ
hún, nưëi kïët hâng triïåu mấy tđnh trïn toân thïë giúái thưng qua hïå
thưëng viïỵn thưng. Tiïën bưå k thåt ca thêåp k 90 ca thïë k XX
nhû mấy tđnh cấ nhên, modem, phêìn mïìm trònh duåt, tïn miïìn
dïỵ nhúá ca website… lâm cho Internet cố thïí àïën vúái têët cẫ mổi
ngûúâi. Internet mang lẩi cú súã hẩ têìng k thåt gip cấc cưng ty
phưí biïën cấc àõa chó trïn mẩng ca mònh, hiïín thõ nưåi dung thưng

tin àïí mổi ngûúâi cố thïí truy cêåp. Internet bao gưìm cấc thưng tin
àa phûúng tiïån nhû sưë liïåu, vùn bẫn, àưì hổa, phim ẫnh… lâ mưåt
hònh thûác mẩng vúái nhûäng chûác nùng phong ph àïí kïët nưëi
thưng tin trïn toân thïë giúái.
PHẤP LÅT VÏÌ THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ
Trong bưëi cẫnh cưng nghïå phất triïín vúái mưåt tưëc àưå nhanh
chống, phấp låt cêìn phẫi àûúåc xêy dûång àïí kõp thúâi àiïìu chónh
nhûäng hiïån tûúång xậ hưåi múái phất sinh. Viïåc thiïëu khung phấp
l trong nhiïìu hïå thưëng xết xûã àïí àiïìu chónh nhûäng vêën àïì
20
TỊM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ
liïn quan túái hiïåu lûåc phấp l ca cấc giao dõch àiïån tûã lâ râo cẫn
rêët lúán àưëi vúái sûå phất triïín ca thûúng mẩi àiïån tûã. Thûåc tïë,
trong nhûäng giao dõch thûúng mẩi àiïån tûã, châo hâng, àùåt hâng
hóåc húåp àưìng àûúåc giao kïët bùçng phûúng tiïån àiïån tûã àậ tẩo nïn
mưåt giao dõch àiïån tûã hoân chónh. Tuy nhiïn, rêët nhiïìu quy àõnh
phấp l, liïn quan túái húåp àưìng vâ nhûäng giao dõch thûúng mẩi
khấc àûa ra àôi hỗi tâi liïåu phẫi úã dẩng vùn bẫn, àûúåc k, lûu trûä
hóåc dûúái hònh thûác bẫn gưëc.
Låt mêỵu vïì thûúng mẩi àiïån tûã ca UNCITRAL
Nhùçm tẩo khung phấp l cho phất triïín thûúng mẩi àiïån tûã,
nùm 1996 U ban Låt Thûúng mẩi qëc tïë ca Liïn húåp qëc
(UNCITRAL) àậ soẩn thẫo mưåt låt mêỵu vïì thûúng mẩi àiïån tûã,
hònh thânh nhûäng quy àõnh mêỵu vïì thûâa nhêån giấ trõ phấp l
ca cấc thưng àiïåp dûä liïåu nhùçm bẫo vïå vïì mùåt phấp l cho
nhûäng tưí chûác, cấ nhên mong mën tham gia thûúng mẩi àiïån
tûã. Låt mêỵu cố thïí àûúåc sûã dng nhû mưåt tâi liïåu tham khẫo
cho cấc nûúác trong quấ trònh xêy dûång phấp låt vïì thûúng mẩi
àiïån tûã ca mònh. Tinh thêìn ca Låt mêỵu lâ bẫo àẫm nhûäng
giao dõch thûúng mẩi àiïån tûã àûúåc thûâa nhêån giấ trõ phấp l vâ

nïëu cêìn thiïët thò sệ cố nhûäng hânh àưång thđch húåp àïí tùng
cûúâng khẫ nùng thi hânh cho nhûäng giao dõch bùçng phûúng tiïån
àiïån tûã.
Låt mêỵu àûúåc soẩn thẫo dûåa trïn sấu ngun tùỉc cú bẫn, gưìm:
 Tûúng àûúng thåc tđnh: tâi liïåu àiïån tûã cố thïí àûúåc coi cố
giấ trõ phấp l nhû tâi liïåu úã dẩng vùn bẫn nïëu thoẫ mận
cấc u cêìu k thåt nhêët àõnh;
 Tûå do thoẫ thån húåp àưìng;
 Tưn trổng viïåc sûã dng tûå nguån phûúng thûác truìn
thưng àiïån tûã;
 Giấ trõ phấp l ca húåp àưìng vâ tđnh ûu viïåt ca nhûäng quy
àõnh phấp l vïì hònh thûác húåp àưìng: nhûäng àôi hỗi àưëi vúái
21
THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ LÂ GỊ?
húåp àưìng àïí cố giấ trõ phấp l vâ khẫ nùng àûúåc thi hânh
phẫi àûúåc tưn trổng;
 Ấp dng vïì mùåt hònh thûác hún lâ quan têm túái nưåi dung:
låt chó ấp dng àưëi vúái hònh thûác húåp àưìng, mâ khưng àïì
cêåp nưåi dung, trïn cú súã phẫi thoẫ mận nhûäng àôi hỗi phấp
l nhêët àõnh;
 Phấp låt vïì bẫo vïå ngûúâi tiïu dng phẫi ài trûúác. Nhiïìu
qëc gia àậ thïí hiïån cấc ngun tùỉc vâ nưåi dung ca Låt
mêỵu UNCITRAL vâo hïå thưëng phấp låt qëc gia ca mònh.
Bïn cẩnh àố, cấc nghiïn cûáu trïn thïë giúái àậ khấi quất nùm
vêën àïì phấp l vïì thûúng mẩi àiïån tûã cêìn àûúåc quy àõnh trong
phấp låt qëc gia gưìm:
 Thûâa nhêån cấc thưng àiïåp dûä liïåu: àûa ra cấc quy àõnh
phấp l àưëi vúái cấc nưåi dung giao dõch thûúng mẩi qua cấc
phûúng tiïån àiïån tûã;
 Quy àõnh k thåt vïì chûä k àiïån tûã nhùçm bẫo àẫm tđnh

xấc thûåc, toân vển, bẫo mêåt ca thưng tin àûúåc trao àưíi
trong thûúng mẩi àiïån tûã;
 Bẫo hưå quìn súã hûäu trđ tụå trong thûúng mẩi àiïån tûã;
 Bẫo vïå ngûúâi tiïu dng trong thûúng mẩi àiïån tûã;
 Tưåi phẩm vâ vi phẩm trong thûúng mẩi àiïån tûã.
Thûâa nhêån phấp l àưëi vúái thưng àiïåp dûä liïåu
Thưng àiïåp dûä liïåu lâ hònh thûác thưng tin àûúåc trao àưíi qua
phûúng tiïån àiïån tûã trong cấc giao dõch thûúng mẩi àiïån tûã.
Thûâa nhêån giấ trõ phấp l ca cấc thưng àiïåp dûä liïåu lâ cú súã cho
viïåc thûâa nhêån cấc giao dõch thûúng mẩi àiïån tûã, thïí hiïån dûúái
cấc khđa cẩnh: cố thïí thay thïë vùn bẫn giêëy (hóåc vùn bẫn kêm
chûä k), cố giấ trõ nhû bẫn gưëc, cố giấ trõ lûu trûä vâ chûáng cûá, xấc
àõnh trấch nhiïåm cấc bïn vâ thúâi gian, àõa àiïím gûãi, nhêån thưng
àiïåp dûä liïåu.
22
TỊM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ
Tâi liïåu giêëy thưng thûúâng ln àûúåc coi lâ cú súã phấp l àấng
tin cêåy, sao chp àûúåc vâ khưng thïí biïën àưíi trong cấc giao dõch
sûã dng nố. Nhûäng cú súã nïu trïn cng àûúåc thûâa nhêån àưëi vúái
mưåt tâi liïåu àiïån tûã khi thoẫ mận nhûäng quy àõnh phấp låt u
cêìu thưng tin phẫi dûúái dẩng chûä viïët vâ cố thïí truy cêåp àûúåc.
Àïí bẫo àẫm khẫ nùng truy cêåp àûúåc, phêìn mïìm sûã dng cho viïåc
truy cêåp phẫi cố khẫ nùng bẫo àẫm viïåc lûu giûä tâi liïåu àố.
Nhùçm chûáng minh àõnh giao kïët húåp àưìng dûúái dẩng vùn
bẫn thưng thûúâng, toâ ấn cố thïí cùn cûá vâo cấc bùçng chûáng ngoâi
húåp àưìng nhû biïn bẫn ghi nhûäng cåc àâm phấn giûäa cấc bïn.
Theo cấch nây, phấp låt cêìn thûâa nhêån giấ trõ bùçng chûáng ca
thû àiïån tûã hóåc bẫn ghi àûúåc lûu trûä trïn phûúng tiïån àiïån tûã
thïí hiïån àõnh giao kïët húåp àưìng giûäa cấc bïn.
Àïí xấc àõnh thúâi àiïím vâ àõa àiïím gûãi, nhêån thưng tin bùçng

phûúng tiïån àiïån tûã, phấp låt àûa ra phûúng phấp giẫ àõnh.
Theo àố, thúâi gian gûãi tâi liïåu àiïån tûã ph thåc viïåc ngûúâi nhêån
cố thưng bấo vúái ngûúâi gûãi vïì hïå thưëng thưng tin àûúåc chó àõnh
trûúác hay khưng. Nïëu cố chó àõnh trûúác, tâi liïåu àiïån tûã sệ àûúåc
23
THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ LÂ GỊ?
HƯÅP 3. Húåp àưìng àiïån tûã
Trong àiïìu kiïån k thåt hiïån nay, châo hâng vâ chêëp nhêån châo hâng cố
thïí àûúåc thûåc hiïån bùçng phûúng phấp àiïån tûã. Do vêåy, cấc bïn giao dõch
khưng thïí tûâ chưëi nghơa v ca mònh vúái lêåp lån rùçng giao dõch lâ vư hiïåu
hóåc khưng dûå àoấn àûúåc chó vò nố àûúåc thûåc hiïån bùçng phûúng tiïån àiïån
tûã. Tuy nhiïn, cêìn phẫi cố cấc quy àõnh liïn quan túái húåp àưìng giao kïët
bùçng mưåt phûúng tiïån àiïån tûã (húåp àưìng àiïån tûã) thïí hiïån úã hai khđa cẩnh:
(1) Húåp àưìng àiïån tûã àûúåc thûåc hiïån mưåt cấch ngêìm àõnh, chùèng hẩn nhû
nố khưng thïí thay thïë nhûäng cam kïët cố sùén giûäa cấc bïn liïn quan túái
cấch thûác húåp àưìng àûúåc hònh thânh; (2) Húåp àưìng àiïån tûã khưng mùåc
nhiïn mang giấ trõ phấp l trong giao dõch àiïån tûã, nố chó cố nghơa rùçng
giao dõch àûúåc thûåc hiïån dûúái dẩng àiïån tûã khưng bõ mêët ài hiïåu lûåc phấp
l (trong bưëi cẫnh nây, hiïåu lûåc phấp l hâm cẫ giấ trõ phấp l vâ hiïåu lûåc
thi hânh ca húåp àưìng).
truìn theo thoẫ thån àố, tâi liïåu coi lâ àûúåc nhêån khi nố vâo
hïå thưëng thưng tin àûúåc chó àõnh. Trong cấc trûúâng húåp khấc, tâi
liïåu sệ àûúåc nhêån khi nố lổt vâo phẩm vi kiïím soất ca ngûúâi
nhêån. Võ trđ gûãi, nhêån àûúåc xấc àõnh lâ tẩi tr súã kinh doanh.
Viïåc gûãi tâi liïåu àiïån tûã sệ àûúåc coi lâ diïỵn ra tẩi tr súã kinh
doanh ca ngûúâi gûãi (hóåc núi cû tr trong trûúâng húåp khưng cố
tr súã kinh doanh). Tûúng tûå, viïåc nhêån tâi liïåu àûúåc coi lâ diïỵn
ra tẩi tr súã kinh doanh ca ngûúâi nhêån. Nïëu mưåt bïn cố nhiïìu
tr súã kinh doanh, võ trđ gûãi hóåc nhêån sệ lâ tr súã kinh doanh
cố quan hïå gêìn gi nhêët vúái giao dõch àûúåc thûåc hiïån.

Quy àõnh vïì chûä k àiïån tûã
Chûä k àiïån tûã lâ mưåt cưng nghïå cho phếp xấc nhêån ngûúâi
gûãi vâ bẫo àẫm tđnh toân vển ca thưng àiïåp dûä liïåu. Vïì bẫn
chêët, chûä k àiïån tûã tûúng àûúng chûä k tay, cố cấc thåc tđnh
nhû: khẫ nùng nhêån dẩng mưåt ngûúâi, tẩo tđnh chùỉc chùỉn vïì mưëi
quan hïå ca ngûúâi àố vúái hânh vi k vâ cho thêëy viïåc ngûúâi àố
chêëp nhêån nưåi dung tâi liïåu k. Cố nhiïìu loẩi chûä k àiïån tûã
khấc nhau nhû chûä k sưë, chûä k sinh trùỉc hổc, chûä k dûåa trïn
sưë nhêån dẩng cấ nhên (sưë PIN), chûä k tẩo bùçng thễ thưng
minh … Hiïån nay, chûä k sưë lâ loẩi chûä k àiïån tûã àûúåc sûã
dng phưí biïën nhêët.
Phấp låt thûúng mẩi àiïån tûã cêìn cố cấc quy àõnh thûâa nhêån
giấ trõ phấp l ca chûä k àiïån tûã, c thïí hoấ cấc tiïu chđ k
thåt vâ xấc àõnh trấch nhiïåm ca nhâ cung cêëp dõch v chûáng
thûåc àiïån tûã. Cố hai phûúng phấp xêy dûång phấp låt vïì chûä k
àiïån tûã: quy àõnh chung dûåa trïn ngun tùỉc trung lêåp vïì mùåt
cưng nghïå vâ quy àõnh c thïí vïì chûä k sưë. UNCITRAL khuën
nghõ sûã dng phûúng phấp thûá nhêët àïí dûå tr khẫ nùng hònh
thânh cấc cưng nghïå chûä k àiïån tûã múái. Hêìu hïët cấc nûúác theo
khuën nghõ nây. Tuy nhiïn, mưåt sưë nïìn kinh tïë quy àõnh c thïí
vïì chûä k sưë nhû Hân Qëc, Malaixia, Àâi Loan. Àiïìu kiïån
thânh lêåp tưí chûác chûáng thûåc àiïån tûã cng khấc tẩi mưỵi nûúác: cố
24
TỊM HIÏÍU VÏÌ THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ
nûúác quẫn l rêët chùåt nhû Hân Qëc, Malaixia vúái u cêìu phẫi
xin cêëp phếp vâ quy àõnh cấc àiïìu kiïån vïì tâi chđnh, nhên sûå vâ
cưng nghïå, cố nûúác nhû M, Xingapo lẩi cho phếp mổi tưí chûác, cấ
nhên àïìu cố quìn cung cêëp dõch v. Cấc quy àõnh vïì chûä k àiïån
tûã cố thïí àûúåc tấch riïng thânh mưåt vùn bẫn àưåc lêåp.
Bẫo hưå quìn súã hûäu trđ tụå trong thûúng mẩi àiïån tûã

Vúái sûå xët hiïån ca nhiïìu cưng nghïå múái, àùåc biïåt lâ cấc
ûáng dng cưng nghïå thưng tin, viïåc bẫo hưå quìn súã hûäu trđ tụå
cố nghơa quan trổng. Phêìn lúán cấc àưëi tûúång thåc quìn súã
hûäu trđ tụå nhû tấc phêím vùn hổc - nghïå thåt, tâi liïåu khoa
hổc - k thåt, chûúng trònh mấy tđnh, cú súã dûä liïåu cố tđnh
sấng tẩo, nhận hiïåu thûúng mẩi, bđ mêåt thûúng mẩi, chó dêỵn
àõa l, thiïët kïë kiïíu dấng cưng nghiïåp … àïìu cố thïí xët hiïån
dûúái hònh thûác cho phếp truìn tẫi dïỵ dâng qua Internet vâ cấc
mẩng múã khấc. Nhiïìu vêën àïì múái liïn quan túái tïn miïìn; tđnh
nùng liïn kïët, dêỵn chiïëu giûäa cấc tâi liïåu trïn mưi trûúâng nưëi
mẩng, trấch nhiïåm ca cấc nhâ cung cêëp dõch v mẩng… khiïën
cấc quy àõnh vïì phẩm vi bẫo hưå quìn súã hûäu trđ tụå trûúác àêy
khưng côn ph húåp.
Àïí cố thïí bẫo hưå tưët trong thûúng mẩi àiïån tûã, phấp låt vïì
súã hûäu trđ tụå cêìn àûúåc àiïìu chónh. Thûá nhêët, viïåc hònh thânh
nhûäng àưëi tûúång quìn súã hûäu trđ tụå múái nhû phêìn mïìm mấy
tđnh vâ cú súã dûä liïåu ngìn àôi hỗi phẫi cố nhûäng quy àõnh múái
thûâa nhêån vâ bẫo hưå chng, cấch thûác bẫo hưå cố thïí nhû vúái àưëi
tûúång ca quìn tấc giẫ hay quìn súã hûäu cưng nghiïåp. Phấp
låt cêìn chó rộ cấc thåc tđnh cú bẫn phên biïåt vúái cấc àưëi tûúång
quìn súã hûäu trđ tụå khấc, xấc lêåp cấc quìn nhên thên, quìn
súã hûäu vâ cấc nghơa v liïn quan, àûa ra cấc giúái hẩn, ngoẩi lïå
àưëi vúái cấc quìn vâ nghơa v, hònh thânh cú chïë xûã l vi phẩm.
Thûá hai, nhiïìu àưëi tûúång quìn súã hûäu trđ tụå cố thïí àûúåc
biïíu hiïån dûúái dẩng cấc ûáng dng cưng nghïå thưng tin nhû tïn
miïìn, giao diïån website, tûâ khoấ sûã dng àïí tòm kiïëm thưng tin
25
THÛÚNG MẨI ÀIÏÅN TÛÃ LÂ GỊ?