Tiểu Luận văn hóa gia đình

LỜI MỞ ĐẦU
Trong xã hội cũng như trong gia đình văn hóa ứng xử đã trở thành một
vấn đề lớn để bàn luận, nhất là việc ứng xử đối đáp của mọi người trong
gia đình. Ngày nay, khi mô hình gia đình ngày càng có xu hướng hạt
nhân hóa mạnh thì các thành viên trong gia đình sẽ được tự do hơn theo
cả nghĩa chủ quan lẫn khách quan, nhưng bên cạnh những mặt tích cực đó
thì đã có không ít những vấn đề tiêu cực xảy ra, và diễn biến này càng
ngày càng xấu đi….như cách xưng hô,ứng xử của con cháu trong nhà,
cách đối xử với ba mẹ mình…và hàng nghìn vấn đề nảy sình khi tôi làm
đề tài này…Phải chăng chúng ta đang tự đánh mất đi nền văn hóa tốt đẹp
đã có từ bao đời nay? Chúng ta cầm phải dành chút thời gian để suy ngẫm
lại những gì chúng ta đã, đang và sẽ làm……
1) Một vài nét về văn hóa và văn hóa Việt Nam
1.1) Văn hóa là gì?
Văn hóa là khái niệm mang nội hàm rộng với rất nhiều cách hiểu khác
nhau, liên quan đến mọi mặt đời sống vật chất và tinh thần của con người.
Nghĩa ban đầu của văn hóa trong tiếng Hán là những nét xăm mình qua
đó người khác nhìn vào để nhận biết và phân biệt mình với người khác,
biểu thị sự quy nhập vào thần linh và các lực lượng bí ấn của thiên nhiên,
chiếm lĩnh quyền lực siêu nhiên. Theo bộ Từ Hải (bản năm 1989) thì văn
hóa vốn là một cách biểu thị chung của hai khái niệm văn trị và giáo hóa.
Theo ngôn ngữ của phương Tây, từ tương ứng với văn hóa của tiếng Việt
(culture trong tiếng Anh và tiếng Pháp, kultur trong tiếng Đức,...) có
nguồn gốc từ các dạng của động từ Latin colere là colo, colui, cultus với
hai nghĩa: (1) giữ gìn, chăm sóc, tạo dựng trong trồng trọt; (2) cầu cúng .
Trong cuộc sống hàng ngày, văn hóa thường được hiểu là văn học, nghệ
thuật như thơ ca, mỹ thuật, sân khấu, điện ảnh...Các "trung tâm văn hóa"
có ở khắp nơi chính là cách hiểu này. Một cách hiểu thông thường khác:
văn hóa là cách sống bao gồm phong cách ẩm thực, trang phục, cư xử và
cả đức tin, tri thức được tiếp nhận...Vì thế chúng ta nói một người nào đó
là văn hóa cao, có văn hóa hoặc văn hóa thấp, vô văn hóa.

Trong nhân loại học và xã hội học, khái niệm văn hóa được đề cập đến
theo một nghĩa rộng nhất. Văn hóa bao gồm tất cả mọi thứ vốn là một bộ
phận trong đời sống con người . Văn hóa không chỉ là những gì liên quan
đến tinh thần mà bao gồm cả vật chất.
Văn hóa liên kết với sự tiến hóa sinh học của loài người và nó là sản
phẩm của người thông minh (homo sapiens). Trong quá trình phát triển,
tác động sinh học hay bản năng dần dần giảm bớt khi loài người đạt được
trí thông minh để định dạng môi trường tự nhiên cho chính mình. Đến lúc
này, bản tính con người không không còn mang tính bản năng mà là văn
hóa. Khả năng sáng tạo của con người trong việc định hình thế giới hơn
hẳn bất kỳ loài động vật nào khác và chỉ có con người dựa vào văn hóa
hơn là bản năng để đảm bảo cho sự sống còn của chủng loài mình. Con
người có khả năng hình thành văn hóa và với tư cách là thành viên của
một xã hội, con người tiếp thu văn hóa, bảo tồn nó đồng thời truyền đạt
nó từ thế hệ này sang thế hệ khác. Việc cùng có chung một văn hóa giúp
xác định nhóm người hay xã hội mà các cá thể là thành viên.
1.2) Một vài nét về văn hóa Việt Nam
Văn hóa Việt Nam, hay nói riêng là văn hóa của dân tộc Kinh mà đã có
nguồn gốc tại miền bắc Việt Nam, là một trong những nền văn hóa lâu
đời nhất ở trong khu vực Thái Bình Dương. Mặc dù như vậy, nhưng qua
ảnh hưởng lớn của Trung Hoa, văn hóa Việt Nam đã lập ra rất nhiều đặc
điểm khá giống với những dân tộc của các nước Đông Á, và khác những
nước ở khu Thái Bình Dương (như là Campuchia, Lào và Thái Lan) mà
đã chịu một phần lớn ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ.
Nhưng tuy là ảnh hưởng Trung Hoa được coi là ảnh hưởng lớn nhất của
một nước ngoài trên nền văn hóa cổ truyền Việt Nam, dân tộc Kinh đã
vẫn giữ gìn được rất nhiều nét văn hóa riêng của mình, mà cho tới ngày
hôm nay những phong tục riêng đó vẫn quan trọng vô cùng trong đời
sống của người Việt.
Có nhiều nhà viết sử cho rằng là trước khi ảnh hưởng bởi văn hóa Trung

Hoa, Văn hóa Đông Sơn có gốc ở miền bắc Việt Nam (mà cũng đã phát
triển mạnh ở những nước khác ở khu Thái Bình Dương) là phần đầu của
lịch sử Việt Nam.
Có thể nói chung văn hóa của Việt Nam là một pha trộn đặc biệt giữa
nhiều những văn hóa cổ xưa cùng với văn hóa bản xứ của người Việt,
ngoài ảnh hưởng lớn nhất của Trung Hoa, văn hóa của người Việt còn
chịu sự ảnh hưởng của văn hóa phương tây và có các văn hóa riêng biệt
của một bộ phận dân tộc thiểu số tại Việt Nam
2)Thực trạng đáng buồn trong ở các gia đình
+ Cách xưng hô
Cách xưng hô trong một số gia đình hiện nay thường không thống
nhất, đôi khi tuỳ tiện, thiếu chuẩn mực. Điều tưởng như nhỏ ấy lại là một
trong những nguyên nhân làm cho quan hệ gia đình trở nên lỏng lẻo,
thiếu bền vững. Hậu quả tất yếu xảy ra sau đó là các quan hệ gia đình bị
phá vỡ và các hậu quả xấu thì hết sức khó lường.
Trong gia đình Việt Nam truyền thống, quan hệ xưng hô là một trong
những nét đặc trưng, không kể đó là miền Bắc, miền Trung hay miền
Nam, miền xuôi hay miền ngược. Các thế hệ sống chung dưới một mái
nhà với các mối quan hệ như: ông bà - cha mẹ ; ông bà - cháu; cha mẹ -
con cái; anh chị em với nhau... với cách xưng hô tương ứng đã tạo nên
một lối hành xử bất thành văn nhưng được đảm bảo thực hiện bằng bổn
phận và trách nhiệm. Đây được xem là “luật pháp” của gia đình mà ta
thường gọi là gia pháp, gia phong hay gia giáo. Truyền thống “tôn sư
trọng đạo”, “trên kính dưới nhường”, “gọi dạ bảo vâng”, qua những cách
xưng hô thể hiện tính trật tự, văn hoá và điều đó tạo nên sự bền vững
trong cơ cấu của gia đình. Đất nước có luật pháp, gia đình có gia pháp, có
như vậy mới giữ được nếp nhà, truyền thống đạo lý của dân tộc, ổn định
xã hội, đất nước

Ngày nay, khi mà mô hình gia đình ngày càng có xu hướng hạt nhân

hoá mạnh, thì cơ cấu gia đình cũng có sự thay đổi nhanh chóng và theo
đó là quan hệ trong gia đình cũng thay đổi. Gia đình hạt nhân với cơ cấu
có hai thế hệ là vợ chồng và con, đã tỏ ra thích nghi với xu thế xã hội
mới, các thành viên ít chịu sự “giám sát” lẫn nhau, mặt khác sự năng
động để thích nghi với môi trường xã hội luôn tạo cho các thành viên sự
tự do theo cả nghĩa chủ quan và khách quan. Tuy nhiên bên cạnh những
mặt tích cực của mô hình gia đình hạt nhân, đã bộc lộ những nét khiếm
khuyết. Một trong các mặt hạn chế đó là quan hệ xưng hô giữa các thành
viên với nhau đã “có vấn đề”, chính điều này đã tạo ra sự lỏng lẻo trong
quan hệ gia đình. Trong quan hệ vợ chồng đã có sự thay đổi trong động
từ nhân xưng một cách phong phú và đa dạng hơn, đôi khi còn mang tính
tuỳ tiện, thiếu chuẩn mực. Tôi đã chứng kiến hai vợ chồng hàng xóm nọ,
sau một hồi khẩu chiến đã lôi ra hết các “mỹ từ” trút lên nhau, điều nguy
hiểm là họ đã công khai chỉ trích nhau ngay trước mặt đứa bé, họ đâu
nghĩ rằng những từ ngữ đó sẽ in đậm trong đầu óc đứa bé sau này. Trong
quan hệ vợ chồng đã vậy, quan hệ cha mẹ - con cái, anh em còn phức tạp
hơn, họ gọi nhau là “mày, tao; đồ này, đồ nọ...”, chính những ngôn từ đó
đã làm cho đứa trẻ khi ra ngoài xã hội, khi ứng xử đã trở nên thiếu tính
mềm mỏng, thô lỗ, cục cằn và chống đối.
Chúng ta không hoàn toàn bi quan khi đề cập đến vấn đề này, nhưng
rõ ràng nếu thiếu tế nhị trong giao tiếp, xưng hô trong gia đình, thì từ các
vấn đề tưởng như vô hại ấy sẽ trở thành một tiền lệ gây tác hại không nhỏ
trong đời sống gia đình xã hội, nhất là thế hệ trẻ sau này.
+Cách đối xử
Không ai phủ nhận được những điều tốt đẹp do quá trình công nghiệp
hóa mang lại, nó đem lại sự giàu có phồn vinh cho đất nước, làm cho
nước ta một nước ngày càng tốt đẹp, nhưng trong cái tốt lại có không ít
những mặt xấu .Việc con người phải đi làm từ sáng đến tối mịt mới về là
lẽ thường tình, cũng chính từ vấn đề này nó đã gây nên tình trạng căng
thẳng (stress) mất tự chủ đối với nhiều người, nhiều tầng lớp, cấp bậc,..

Vì lẽ đó mà chúng ta ngày càng đánh mất đi tính hiền hòa, nhân hậu của
con người Việt Nam mà thay vào đó là tính cộc cằn , khó chịu
Và điều tôi muốn nói đến đây là việc con cái cãi lời, ngược đãi cha
mẹ. Cách đối xử này thiệt là trái với lẽ trời và nhất là với người Việt Nam
chúng ta thì điều đó là điều cấm kỵ….những người như vậy là cặn bã của
xã hội, đáng bị chỉ trách. Họ không biết mẹ mình phải mang nặng đẻ đau,
9 tháng 10 ngày mới sinh ra, nuôi dạy ta khôn lớn không phải một hai