Hệ thống an sinh xã hội tại các vùng nông thôn ở việt nam

LỜI CẢM ƠN

Em xin cảm ơn các anh chị làm việc trong Viện nghiên cứu quản lý kinh tế
Trung ương đã tạo điều kiện giúp đỡ và hướng dẫn nhiệt tình để em có thể hồn
thành khóa thực tập của mình.
Em xin chân thành cảm ơn cơ giáo PGS. TS Nguyễn Nam Phương đã tận tình
hướng dẫn trong suốt quá trình thực hiện để em có thể hồn thành chun đề thực
tập.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng do thời gian, trình độ và kinh nghiệm của
bản thân cịn hạn chế nên bài chuyên đề của em không tránh khỏi những thiếu sót.
Em rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của cơ để em hồn thiện đề tài này.
Em xin chân thành cảm ơn!


LỜI CAM ĐOAN

Em xin cam đoan chuyên đề tốt nghiệp: “Hệ thống an sinh xã hội tại các
vùng nông thôn ở Việt Nam” được thực hiện với sự tìm tịi, nghiên cứu, khảo sát
của bản thân và sự hướng dẫn của cơ giáo PGS. TS Ngũn Nam Phương, hồn
tồn khơng có sự sao chép của bất cứ chuyên đề nào cùng đề tài.
Em xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về những thông tin đã đưa ra.

Hà Nội, ngày 22 tháng 05 năm 2016
Sinh viên

Thái Thị Thu Hằng


MỤC-LỤC
LỜI CẢM ƠN
LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC
DANH MỤC BẢNG BIỂU
A. LỜI MỞ ĐẦU.....................................................................................................1
B. NỘI DUNG..........................................................................................................4
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN HỆ THỚNG AN SINH XÃ HỢI......................4
1.1. Mợt sớ khái niệm an sinh xã hội...................................................................4
1.1.1. Một số khái niệm an sinh xã hội trên thế giới và tại Việt Nam..............4
1.1.2. Khái niệm về an sinh xã hội tại các vùng nông thôn..............................6
1.1.3.Vai trò của hệ thống an sinh xã hội.........................................................9
1.1.4. Chức năng cơ bản của hệ thống an sinh xã hội...................................10
1.2. Nội dung hệ thống an sinh xã hội tại khu vực nông thôn.........................13
1.2.1. Các chính sách an sinh xã hội cơ bản...................................................13
1.2.2. Hệ thống an sinh xã hội tại các vùng nông thôn..................................14
1.2.2.1. Bảo hiểm y tế tự nguyện....................................................................14
1.2.2.2. Bảo hiểm xã hội tự nguyện................................................................15
1.2.2.3. Trợ giúp xã hội.................................................................................17
1.2.2.4. Xóa đói giảm nghèo..........................................................................19
1.2.2.5. Cung ứng dịch vụ xã hội cơ bản.......................................................20
CHƯƠNG 2 HỆ THỐNG AN SINH XÃ HỘI TẠI CÁC VÙNG NƠNG THƠN
Ở VIỆT NAM.........................................................................................................21
2.1. Mợt sớ đặc điểm của nơng thôn Việt Nam ảnh hưởng đến hệ thống an
sinh xã hội...........................................................................................................21
2.1.1. Dân số.....................................................................................................21
2.1.2. Xã hội.....................................................................................................30
2.1.3. Văn hóa..................................................................................................37
2.1.4. Đối tượng hưởng hệ thống an sinh xã hội............................................40


2.2. Thực trạng hệ thống an sinh xã hội tại các vùng nông thôn Việt Nam. . .42
2.2.1. Các chính sách an sinh xã hội chung của Đảng và Nhà nước.............42

2.2.2. Chính sách bảo hiểm y tế tự nguyện.....................................................47
2.2.3. Chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện.................................................51
2.2.4. Chương trình xóa đói giảm nghèo.........................................................57
2.2.5. Cung cấp các dịch vụ xã hội cơ bản......................................................60
2.3. Đánh giá hệ thống an sinh xã hội các vùng nông thôn Việt Nam.............62
2.3.1. Ưu điểm..................................................................................................62
2.3.2. Nhược điểm............................................................................................63
CHƯƠNG 3 ĐỀ XUẤT MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ TRONG VIỆC THỰC
HIỆN AN SINH XÃ HỘI TẠI CÁC VÙNG NÔNG THÔN Ở VIỆT NAM.....64
3.1. Hỗ trợ lao động nghèo, người thất nghiệp và thiếu việc làm ở nơng thơn
có việc làm, thu nhập ổn định và tham gia thị trường lao động.....................64
3.2. Mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm xã hội
tự nguyện, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế...............................................64
3.3. Tăng cường dịch vụ xã hội cơ bản trong khu vực nông thôn...................66
3.4. Hoàn thiện hệ thống luật pháp...................................................................71
3.5. Nâng cao năng lực tổ chức quản lý............................................................73
3.6. Đề xuất khác................................................................................................74
KẾT LUẬN............................................................................................................76
TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH-MỤC-BẢNG-BIỂU
Bảng 2.1: Dân số trung bình phân theo thành thị và nông thôn...............................19
Bảng 2.2: Tỷ lệ các hoạt động theo loại hình việc làm (%).....................................21
Bảng 2.3: Tỉ lệ hộ tham gia hoạt động trồng trọt (%)..............................................21
Bảng 2.4: Trung bình các hoạt động tạo thu nhập và tỷ lệ của các hoạt động làm
công ăn lương..........................................................................................................22
Bảng 2.5: Các nguyên nhân không làm việc, theo tỉnh (%).....................................24
Bảng 2.6: Thu nhập từ lương của các cá nhân theo đặc điểm cá nhân và đặc điểm
của hộ gia đình (triệu đồng).....................................................................................25

Bảng 2.7: Đặc điểm chung của hộ gia đình.............................................................27
Bảng 2.8: Chất lượng nhà ở (%)..............................................................................28
Bảng 2.9: Tỷ lệ di cư (%)........................................................................................29
Bảng 2.10: Các lý do di cư (%)...............................................................................29
Bảng 2.11: Tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm (%).................................................30
Bảng 2.12: Trình độ học vấn cao nhất của chủ hộ năm 2014 (%)............................31
Bảng 2.13: Trình độ chuyên môn kỹ thuật cao nhất của chủ hộ năm 2014..............32
Bảng 2.14: Tỷ lệ hộ gặp rủi ro phân theo loại rủi ro, 2012-2014 (%)......................34
Bảng 2.15: Tỷ lệ thiệt hại so với thu nhập theo loại rủi ro, 2014 (%)......................36
Bảng 2.16: Các biện pháp thich ứng với rủi ro, 2014 (%).......................................37
Bảng 2.17: Tỷ lệ hộ có bảo hiểm theo sản phẩm bảo hiểm, 2014 (%).....................52
Bảng 3.1: Mục tiêu an sinh xã hội đối với nông dân giai đoạn 2015 – 2020...........64


A. LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong-cuộc-sống,-để-thoả-mãn-những-nhu-cầu-tối-thiểu,-con-người-phải-laođộng-sản-xuất-để-có-thu-nhập.-Tuy-vậy,-khơng-phải-lúc-nào-người-lao-độngcũng-đảm-bảo-chắc-chắn-duy-trì-được-việc-làm-thường-xun-và-thu-nhập-ổnđịnh.-Đó-là-những-lúc-gặp-rủi-ro-như-ốm-đau,-bệnh-tật,-tai-nạn-lao-động-dẫn-đếnbị-mất-hoặc-giảm-việc-làm.v.v.-Hơn-nữa,-hoạt-động-lao-động-sản-xuất-của-conngười-khơng-phải-lúc-nào-cũng-thuận-lợi-vì-cịn-bị-phụ-thuộc-vào-điều-kiện-tựnhiên,-mơi-trường,-xã-hội.v.v.-Vì-vậy,-hệ-thớng-an-sinh-xã-hợi-ra-đời-nhằm-hỡtrợ,-đảm-bảo-u-cầu-tới-thiểu-của-c̣c-sớng.-Đây-là-mợt-trong-những-vấn-đềquan-trọng-trong-xã-hợi-cần-được-quan-tâm.
Khi-gặp-những-vấn-đề-khó-khăn-trong-c̣c-sớng,-việc-đoàn-kết-tương-trợlẫn-nhau-là-hết-sức-cần-thiết.-Trong-cùng-mợt-cợng-đờng-phải-có-sự-giúp-đỡnhau-mới-có-thể-cùng-nhau-vượt-qua-các-rủi-ro,-biến-cớ-như:-thiên-tai,-bệnh-tật,
…-mợt-cách-dễ-dàng-hơn.-Vì-thế,-Đảng-và-Nhà-nước-ta-đang-ngày-càng-pháthuy-rõ-vai-trò-của-mình-đới-với-sự-phát-triển-bền-vững-của-đất-nước,-đảm-bảoc̣c-sớng-toàn-thể-người-dân-bằng-các-chính-sách-về-an-sinh-xã-hợi-đa-dạngnhư:-bảo-hiểm-xã-hợi,-trợ-cấp-xã-hợi,-trợ-cấp-gia-đình,…-Điều-đó-có-ý-nghĩa-rấtquan-trọng-với-với-việc-ởn-định-c̣c-sớng-cho-mọi-người-ở-nước-ta.
Ở-các-vùng-nơng-thơn,-khi-điều-kiện-đảm-bảo-chất-lượng-c̣c-sớng-cònthấp,-nguy-cơ-dẫn-đến-những-rủi-ro-nêu-trên-càng-cao-hơn.-Phần-lớn-dân-cưhoạt-đợng-trong-ngành-nơng-nghiệp,-tỷ-lệ-hoạt-đợng-phi-nơng-nghiệp-khơng-caovà-giảm-dần-qua-các-năm.-Tình-trạng-nghèo-đói-thường-tập-trung-ở-nơng-thơn.Khả-năng-chống-đỡ-của-người-dân-nơng-thơn-trước-những-biến-cố-về-thiên-tai,dịch-bệnh,-ốm-đau-và-những-rủi-ro-trong-cuộc-sống-cịn-hạn-chế,-dễ-bị-tổnthương,-dễ-rơi-xuống-nghèo-đói.-Những-nguy-cơ-này-có-xu-hướng-gia-tăng-dotính-chất-và-tác-động-của-tồn-cầu-hóa,-biến-đổi-khí-hậu-và-mơi-trường-sống-bịhủy-hoại-và-các-tác-động-của-cải-cách-kinh-tế.
So-với-thành-thị,-dân-cư-ở-nơng-thơn-dễ-bị-tởn-thương-trong-c̣c-sớng-hơndo-tỷ-lệ-chịu-rủi-ro-cao-và-khả-năng-khắc-phục-rủi-ro-kém-hơn.-Hơn-nữa,-lượngdân-cư-nơng-thơn-chiếm-hơn-60%-so-với-cả-nước.-Điều-này-đặt-ra-nhiều-áp-lực-


lớn-cho-các-cấp-chính-qùn-đối-với-q-trình-triển-khai-hệ-thống-an-sinh-xã-hội(ASXH)-tại-các-vùng-nơng-thơn-trong-thời-gian-tới.
Vì-vậy,-bằng-các-phương-pháp-phân-tích,-tởng-hợp-tài-liệu-từ-nhiều-phươngtiện-trùn-thơng-khác-nhau,-bài-chun-đề-tớt-nghiệp-“Hệ-thớng-an-sinh-xãhợi-tại-các-vùng-nơng-thơn-ở-Việt-Nam”-được-hoàn-thành-với-mong-ḿn-tìmhiểu-và-phân-tích,-đưa-ra-giải-pháp-nhằm-hoàn-thiện-và-nâng-cao-hơn-hiệu-quả,sự-cơng-bằng…-trong-hệ-thớng-an-sinh-ở-các-vùng-nơng-thơn-Việt-Nam.
2. Tổng quan các cơng trình nghiên cứu có liên quan
Là-mợt-vấn-đề-nóng-được-xã-hợi-quan-tâm,-nợi-dung-ASXH-đã-được-nhiềunhà-kinh-tế-học-ở-các-nước-trên-thế-giới-nghiên-cứu-một-cách-cơ-bản,-trong-đóđặc-biệt-là-các-các-nước-XHCN-cũ-(như-Liên-Xơ,-Cộng-hồ-dân-chủ-Đức),-Mỹ,EU-(Anh,-Cộng-hồ-liên-bang-Đức,-Thụỵ-Điển),-Nhật-bản-và-một-số-nước-đangphát-triển-khác.-Trong-các-viện-nghiên-cứu,-các-trường-đại-học-ở-các-nước,-vấnđề-ASXH-đã-được-xuất-bản-thành-nhiều-giáo-trình,-nhiều-sách-chun-khảo,nhiều-bài-báo-cơng-bố-trên-các-tạp-chí-chun-ngành.-Ở-nhiều-nước-trên-thế-giớiđã-xây-dựng-những-tổ-chức-nhằm-thực-hiện-chính-sách-ASXH,-hoạt-động-vớimơ-hình,-chương-trình-và-ngun-tắc-khác-nhau.
Trong-những-năm-gần-đây,-nhiều-bài-viết,-cơng-trình-nghiên-cứu-về-nhữngvấn-đề-có-liên-quan-đến-chính-sách-ASXH-cũng-như-nơng-thơn.-Có-thể-nêu-lênmột-số-cơng-trình-của-các-tác-giả-như-sau:-Mai-Ngọc-Anh,-An-sinh-xã-hợi-đớivới-nơng-dân-trong-điều-kiện-kinh-tế-thị-trường-ở-Việt-Nam,-Ḷn-án-tiến-sĩkinh-tế,-Hà-nội-2009;-Đặc-điểm-kinh-tế-nơng-thơn-Việt-Nam,-Nhà-x́t-bản-HờngĐức-(2014);-…
Các-nghiên-cứu-trên-tuy-đã-góp-phần-cung-cấp-cơ-sở-khoa-học-cho-việcxây-dựng-và-hồn-thiện-hệ-thống-ASXH-nói-chung-ở-nước-ta-những-năm-qua.Tuy-nhiên,-việc-nghiên-cứu-hệ-thống,-chính-sách-ASXH-ở-khu-vực-nơng-thơnnhư-là-một-hệ-thống-độc-lập-vẫn-cịn-chưa-được-giải-quyết.
3. Phương pháp nghiên cứu

Để-tìm-hiểu-cụ-thể-thực-tế-an-sinh-xã-hợi-nhằm-nâng-cao-cơng-tác-hỡ-trợc̣c-sớng-người-dân-ở-các-vùng-nơng-thơn-Việt-Nam,-tác-giả-tiến-hành-cácphương-pháp-nghiên-cứu-sau:
Phương-pháp-khảo-sát:-Dùng-ng̀n-sớ-liệu-thứ-cấp-về-an-sinh-xã-hợi,-dân-


sớ,-đặc-điểm-nơng-thơn,…-từ-các-tài-liệu,-số-liệu-thống-kê-và-phân-tích-của-cácđề-tài,-dự-án,-các-cơng-trình-nghiên-cứu-đã-được-cơng-bố-về-vấn-đề-có-liên-quannhư:-Tởng-cục-thớng-kê;-Đặc-điểm-kinh-tế-nơng-thơn-Việt-Nam,-Nhà-x́t-bảnHờng-Đức-(2014);-…
Phương-pháp-phân-tích-và-tổng-hợp:-Từ-các-thơng-tin,-số-liệu-thu-thậpđược-tiến-hành-phân-tích-và-tổng-hợp-và-nhận-xét,-đánh-giá-từ-đó-đề-x́t-cácgiải-pháp-cho-việc-hoàn-thiện-và-phát-triển-hệ-thớng-an-sinh-xã-hợi-tại-các-vùngnơng-thơn-Việt-Nam.
4. Mục tiêu nghiên cứu
Việc-nghiên-cứu-của-đề-tài-này-nhằm-phản-ánh-mục-tiêu:
--Làm-rõ-những-nội-dung-lý-luận-về-hệ-thống-ASXH-tại-các-vùng-nơngthơn-trên-cơ-sở-nghiên-cứu-lý-thuyết-và-kinh-nghiệm-của-một-số-nước-trên-thếgiới.
--Phân-tích-thực-trạng-hệ-thống-ASXH-tại-các-vùng-nơng-thơn,-chỉ-ranhững-thành-tựu,-hạn-chế-và-những-vấn-đề-đặt-ra-đối-với-việc-xây-dựng-hệthống-ASXH-tại-các-vùng-nơng-thơn-Việt-Nam-hiện-nay.
--Đề-xuất-phương-hướng,-giải-pháp-xây-dựng-và-hồn-thiện-hệ-thốngASXH-tại-các-vùng-nơng-thơn-Việt-Nam-những-năm-tới.
5. Đới tượng nghiên cứu
Đối-tượng-nghiên-cứu-của-đề-tài-này-là-hệ-thớng-an-sinh-xã-hợi-tại-cácvùng-nơng-thơn-ở-Việt-Nam.
6. Phạm vi nghiên cứu
Thời-gian:-Đề-tài-nghiên-cứu-trong-phạm-vi-3-năm-2013,-2014-và-2015.
Không-gian:-Đề-tài-nghiên-cứu-các-vùng-nông-thôn-Việt-Nam,-cụ-thể-đề-tàiphân-tích-dựa-trên-số-liệu-điều-tra-các-hộ-gia-đình-nông-thôn-tại-12-tỉnh-ở-ViệtNam.
7. Kết cấu
Kết-cấu-của-chuyên-đề-gồm-3-phần:

 Chương-1:-Cơ-sở-lý-luận-hệ-thống-an-sinh-xã-hội
 Chương-2:-Hệ-thống-an-sinh-xã-hội-tại-các-vùng-nông-thôn-ở-Việt-Nam
 Chương-3:-Đề-xuất-một-số-khuyến-nghị-trong-việc-thực-hiện-an-sinh-xã-


hội-tại-các-vùng-nông-thôn-ở-Việt-Nam-


10

B. NỘI DUNG

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN HỆ THỐNG AN SINH XÃ HỢI

1.1. Mợt sớ khái niệm an sinh xã hội
1.1.1. Một số khái niệm an sinh xã hội trên thế giới và tại Việt Nam
Do-tính-chất-phức-tạp-và-đa-dạng-nên-hiện-nay-tờn-tại-khá-nhiều-nhậnthức,-khái-niệm-khác-nhau-về-an-sinh-xã-hợi:
Theo-Liên-hiệp-quốc,-an-sinh-xã-hội-được-định-nghĩa:-“…Mọi-người-dânvà-hộ-gia-đình-đều-có-quyền-có-một-mức-tối-thiểu-về-sức-khỏe-và-các-phúc-lợixã-hội-bao-gồm-ăn,-mặc,-chăm-sóc-y-tế-(bao-gồm-cả-thai-sản),-dịch-vụ-xã-hộithiết-yếu-và-có-quyền-được-an-sinh-khi-có-các-biến-cố-về-việc-làm,-ốm-đau,-tàntật,-góa-phụ,-tuổi-già…-hoặc-các-trường-hợp-bất-khả-kháng-khác…”.
Theo-Tổ-chức-Lao-động-quốc-tế-(ILO):-“An-sinh-xã-hội-là-một-sự-bảo-vệmà-xã-hội-cung-cấp-cho-các-thành-viên-của-mình-thơng-qua-một-số-biện-phápđược-áp-dụng-rộng-rãi-để-đương-đầu-với-những-khó-khăn,-các-cú-sốc-về-kinh-tếvà-xã-hội-làm-mất-hoặc-suy-giảm-nghiêm-trọng-thu-nhập-do-ốm-đau,-thai-sản,thương-tật-do-lao-động,-mất-sức-lao-động-hoặc-tử-vong.-Cung-cấp-chăm-sóc-ytế-và-trợ-cấp-cho-các-gia-đình-nạn-nhân-có-trẻ-em”.
Theo-Ngân-hàng-thế-giới-(WB):“An-sinh-xã-hội-là-những-biện-pháp-củachính-phủ-nhằm-giúp-cho-các-cá-nhân,-hộ-gia-đ.nh-và-cộng-đồng-đương-đầu-vàkiềm-chế-được-nguy-cơ-tác-động-đến-thu-nhập-nhằm-giảm-tính-dễ-bị-tổn-thươngvà-những-bấp-bênh-thu-nhập”.
Theo-ngân-hàng-ADB:“An-sinh-xã-hội-là-các-chính-sách,-chương-trìnhgiảm-nghèo-và-giảm-sự-yếu-thế-bởi-sự-thúc-đẩy-có-hiệu-quả-thị-trường-lao-độnggiảm-thiểu-rủi-ro-của-người-dân-và-nâng-cao-năng-lực-của-họ-để-đối-phó-vớirủi-ro-và-suy-giảm-hoặc-mất-thu-nhập”.-An-sinh-xã-hội-có-5-hợp-phần:-(i)-cácchính-sách-và-chương-trình-thị-trường-lao-động;-(ii)-bảo-hiểm-xã-hội;-(iii)-trợgiúp-xã-hội;-(iv)-quỹ-hỗ-trợ-phát-triển-cộng-đồng-và-(v)-bảo-vệ-trẻ-em.
Tại-Việt-Nam,-nợi-dung-về-an-sinh-xã-hợi-cũng-được-xem-xét-ở-nhiều-gócđợ:


11

Thứ-nhất:-An-sinh-xã-hợi-là-sự-bảo-vệ-của-xã-hội-đối-với-các-thành-viêncủa-mình,-trước-hết-là-những-trường-hợp-bị-giảm-sút-thu-nhập-đáng-kể-do-gặpnhững-rủi-ro-như-ốm-đau,-tai-nạn-lao-động,-bệnh-nghề-nghiệp,-tàn-tật,-mất-việclàm,-mất-người-ni-dưỡng,-nghỉ-thai-sản,-về-già-cũng-như-các-trường-hợp-bịthiên-tai,-địch-họa.-Đồng-thời,-xã-hội-cũng-ưu-đãi-những-thành-viên-của-mìnhđã-có-những-hành-động-cống-hiến-đặc-biệt-cho-sự-nghiệp-cách-mạng,-xây-dựngvà-bảo-vệ-Tổ-quốc-Việt-Nam.
Theo-định-nghĩa-này,-hệ-thống-an-sinh-xã-hội-bao-gồm-3-nhóm-quan-hệsau:
(i)
Nhóm-các-quan-hệ-bảo-hiểm-xã-hội-(BHXH)
(ii)
Nhóm-các-quan-hệ-trợ-giúp-xã-hội-(TGXH)
(iii)
Nhóm-các-quan-hệ-ưu-đãi-xã-hội-(ƯĐXH)
Thứ-hai:-An-sinh-xã-hội-chính-là-"an-ninh-xã-hội"-vì-theo-ngun-gốc-tiếnganh-là-“Social-security"-và-như-vậy-nó-sẽ-làm-rõ-hơn-tầm-quan-trọng-của-hệthống-chính-sách-này.-Hệ-thống-chính-sách-này-được-thiết-kế-theo-ngun-tắc-(i)phịng-ngừa-rủi-ro,-(ii)-giảm-thiểu-rủi-ro,-(iii)-trợ-giúp-người-gặp-rủi-ro-và-(iv)cuối-cùng-là-bảo-vệ-người-gặp-rủi-ro.Theo-quan-niệm-này-thì-hệ-thống-an-sinh-xã-hội-bao-gồm-ba-nội-dung:
(i)
Hệ-thống-chính-sách-và-các-chương-trình-về-thị-trường-lao-động.
(ii)
Hệ-thống-bảo-hiểm-xã-hội.
(iii)
Hệ-thống-trợ-giúp-xã-hội.

Thứ-ba:-An-sinh-xã-hội-là-một-hệ-thống-chính-sách-và-giải-pháp-được-ápdụng-rộng-rãi-để-trợ-giúp-các-thành-viên-trong-xã-hội-đối-phó-với-những-khókhăn-khi-gặp-phải-rủi-ro-dẫn-đến-mất-hoặc-suy-giảm-nghiêm-trọng-nguồn-thunhập-và-cung-cấp-các-dịch-vụ-chăm-sóc-về-y-tế.Đới-với-quan-niệm-này,-hệ-thống-an-sinh-xã-hội-có-6-nội-dung-chính:
(i)
Chính-sách-và-các-chương-trình-thị-trường-lao-động.
(ii)
Chính-sách-bảo-hiểm-xã-hội(iii)
Chính-sách-bảo-hiểm-y-tế.
(iv)
Chính-sách-ưu-đãi-đặc-biệt-(chính-sách-ưu-đãi-đối-thương-binh,-liệtsĩ-và-người-có-cơng-với-nước).(v)
Trợ-giúp-xã-hội-cho-các-đối-tượng-yếu-thế-(đối-tượng-bảo-trợ-xãhội).
(vi)
Chính-sách-và-các-chương-trình-trợ-giúp-người-nghèo.-


12

Thứ-tư:-An-sinh-xã-hội-là-một-hệ-thống-các-chính-sách,-các-giải-phápcơng,-nhằm-trợ-giúp-mọi-thành-viên-trong-xã-hội-đối-phó-với-các-rủi-ro,-các-cúsốc-về-kinh-tế--xã-hội,-làm-cho-họ-suy-giảm-hoặc-mất-nguồn-thu-nhập-do-bị-ốmđau,-thai-sản,-tai-nạn,-bệnh-nghề-nghiệp,-già-cả-khơng-cịn-sức-lao-động-hoặc-vìcác-ngun-nhân-khách-quan-khác-rơi-vào-cảnh-nghèo-khổ,-bần-cùng-hố-vàcung-cấp-dịch-vụ-chăm-sóc-sức-khoẻ-cho-cộng-đồng.-Thơng-qua-hệ-thống-chínhsách-về-thị-trường-lao-động,-bảo-hiểm-xã-hội,-bảo-hiểm-y-tế,-trợ-giúp-xã-hội,xố-đói-giảm-nghèo-và-trợ-giúp-đặc-biệt.Các-hệ-thống-chính-sách-này-có-mối-quan-hệ-gắn-bó-với-nhau-tạo-nênnhiều-tầng-nấc-bảo-vệ-các-thành-viên-trong-xã-hội-khơng-để-họ-rơi-vào-cảnh-bầncùng-hố-và-đảm-bảo-cơng-bằng-xã-hội.
Theo-quan-điểm-này-thì-hệ-thống-an-sinh-xã-hội-được-chia-thành:
(i) Hệ-thống-bảo-hiểm-xã-hội;
(ii) Hệ-thống-bảo-hiểm-y-tế;
(iii) Chính-sách-trợ-giúp-việc-làm,-thất-nghiệp;
(iv) Chính-sách-chương-trình-trợ-giúp-đặc-biệt;
(v) Chính-sách-chương-trình-trợ-giúp-xã-hội;
(vi) Chính-sách-chương-trình-xóa-đói-giảm-nghèo.
1.1.2. Khái niệm về an sinh xã hội tại các vùng nơng thơn
Nhìn-chung,-quan-điểm-và-các-chính-sách-về-an-sinh-xã-hội-ở-Việt-Namđược-áp-dụng-cho-cả-thành-thị-và-nơng-thơn.-Tuy-nhiên-do-đặc-thù-là-vùngnhiều-kinh-tế-nơng-nghiệp-và-tình-trạng-nghèo-đói-tăng-cao-nên-quan-điểm-về-ansinh-xã-hội-tập-trung-vào-nơng-dân-và-các-chính-sách-xóa-đói-giảm-nghèo.
Thứ nhất, một trong những đặc trưng cơ bản nhất của an sinh xã hội
nông thôn là an sinh xã hội dành cho nơng dân.
Trong-luận-án-tiến-sĩ-“An-sinh-xã-hợi-đới-với-nơng-dân-trong-điều-kiện-thịtrường-Việt-Nam”,-tác-giả-Mai-Ngọc-Anh-đưa-ra-quan-điểm-về-hệ-thống-an-sinhxã-hội-cho-nơng-dân-như-sau:
An-sinh-xã-hội-đối-với-nơng-dân-là-một-hệ-thống-các-chính-sách,-các-giảipháp-mà-trước-tiên-nhà-nước,-gia-đình-và-xã-hội-thực-hiện-nhằm-trợ-giúp-ngườinơng-dân-thốt-khỏi-nghèo,-rồi-mới-đối-phó-với-những-rủi-ro-gây-ra-bởi-các-cúsốc-về-kinh-tế---xã-hội-làm-cho-người-nơng-dân-bị-suy-giảm-hoặc-mất-nguồn-thunhập-do-bị-ốm-đau,-thai-sản,-tai-nạn,-bệnh-nghề-nghiệp,-già-cả-khơng-cịn-sức-

13

lao-động-hoặc-vì-các-ngun-nhân-khách-quan-khác-làm-cho-họ-rơi-vào-cảnhnghèo-khổ,-bần-cùng-hố.
Với-đới-tượng-là-nơng-dân,-hệ-thớng-an-sinh-xã-hợi-trước-hết-phải-hướngđến-việc-bảo-đảm-cho-những-người-nơng-dân-xóa-đói-giảm-nghèo,-khơng-cònbần-cùng-cơ-cực,-tiếp-đến-là-có-tích-lũy-để-có-khả-năng-tham-gia-vào-bảo-hiểmy-tế-và-bảo-hiểm-xã-hợi.-Ḿn-vậy,-người-dân-nơng-thơn-rất-cần-sự-trợ-giúp-củachính-qùn,-người-thân-và-cả-cợng-đờng.-Với-sự-giúp-đỡ-của-Nhà-nước,-cácchương-trình-và-chính-sách-về-xóa-đói-giảm-nghèo,-cung-cấp-dịch-vụ-xã-hợi-vàtrợ-giúp-xã-hợi-cho-người-dân-nơng-thơn-sẽ-hỡ-trợ-họ-thoát-khỏi-nghèo-đói,-chủđợng-hòa-nhập-vào-hệ-thớng-an-sinh-xã-hợi.
Thực-tiễn-chứng-minh,-trong-điều-kiện-đẩy-mạnh-tốc-độ-cơng-nghiệp-hóa-–hiện-đại-hóa,-một-mặt,-diện-tích-đất-sản-xuất-nơng-nghiệp-bị-thu-hẹp,-mặt-khácsố-lượng-người-lao-động-bị-mất-đất,-chuyển-đổi-nghề-nghiệp-tăng-lên.-Một-loạtvấn-đề-đặt-ra-về-đào-tạo-nghề,-giải-quyết-việc-làm,-đảm-bảo-thu-nhập-đời-sốngcho-người-lao-động-có-đất-bị-thu-hồi-địi-hỏi-phải-có-chính-sách-thị-trường-laođộng-đối-với-đối-tượng-này.-Trong-điều-kiện-đó,-hệ-thống-chính-sách-ASXH-chonơng-dân-có-ý-nghĩa-cực-kỳ-quan-trọng.
Hệ-thống-an-sinh-xã-hội-đối-với-nơng-dân-cịn-có-vai-trị-quan-trọng-trongviệc-phịng-ngừa-rủi-ro.-Sự-phịng-ngừa-rủi-ro-có-ý-nghĩa-quan-trọng-cho-việc-ổnđịnh-cuộc-sống-của-người-nơng-dân-khi-họ-đương-đầu-với-những-khó-khăn-vềkinh-tế.-Nhiều-nghiên-cứu-chỉ-ra-rằng,-chi-phí-cho-phịng-ngừa-rủi-ro-sẽ-thấphơn-rất-nhiều-so-với-chi-phí-để-khắc-phục-rủi-ro.-Nói-cách-khác,-nếu-đem-sosách-hai-loại-chi-phí-này-thì-chi-phí-cho-các-chính-sách,-chương-trình-mang-tínhchất-phịng-ngừa-sẽ-đem-lại-hiệu-quả-kinh-tế-cao-hơn.-Như-vậy,-trong-đời-sốngxã-hội-có-những-rủi-ro-mà-người-ta-biết-trước-nó-chắc-chắn-sẽ-diễn-ra-như-giàyếu,-khơng-cịn-khả-năng-lao-động...-Để-phịng-ngừa,-giảm-thiểu-những-ảnhhưởng-tiêu-cực-từ-những-rủi-ro-này-Nhà-nước-nên-tạo-mơi-trường-thuận-lợi-đểngười-nơng-dân-có-điều-kiện-đóng-góp-tham-gia-từ-khi-cịn-trong-độ-tuổi-laođộng,-đến-khi-về-già-họ-có-khả-năng-đối-phó-với-rủi-ro-này-nhờ-vào-lương-hưuhoặc-tiền-bảo-hiểm-tuổi-già...
Hệ-thống-an-sinh-xã-hội-đối-với-người-nơng-dân-sẽ-giải-quyết-những-vấnđề-liên-quan-đến-giảm-thiểu-rủi-ro,-hạn-chế-tính-dễ-bị-tổn-thương-và-khắc-phụchậu-quả-của-rủi-ro-thơng-qua-các-chính-sách-và-chương-trình-cụ-thể-nhằm-giúpcho-người-nơng-dân-ổn-định-cuộc-sống,-tái-hồ-nhập-cộng-đồng-thơng-qua-"sức-


14

bật"-của-các-lưới-an-sinh-xã-hội-hoặc-bảo-đảm-cho-họ-có-mức-sống-ở-mức-tốithiểu-khơng-bị-rơi-vào-tình-cảnh-bần-cùng-hố.
Hệ-thống-an-sinh-xã-hội-đối-với-nơng-dân-khi-thực-hiện-tốt-sẽ-góp-phầnthúc-đẩy-tăng-trưởng-kinh-tế-nhanh-và-ổn-định,-vì-đối-với-các-nhà-đầu-tư-tronghay-ngồi-nước-họ-khơng-chỉ-chú-ý-đến-các-cơ-hội-kiếm-lời-về-kinh-tế-mà-cịnchú-ý-đặc-biệt-đến-các-yếu-tố-ổn-định-về-mặt-xã-hội.-Một-xã-hội-ổn-định-giúpcác-nhà-đầu-tư-n-tâm-đầu-tư-phát-triển-lâu-dài,-tạo-điều-kiện-cho-nền-kinh-tếtăng-trưởng-nhanh-và-ổn-định.-Ngược-lại,-một-xã-hội-khơng-ổn-định-sẽ-dẫn-đếnviệc-đầu-tư-ngắn-hạn,-làm-ăn-theo-kiểu-"chộp-giật"-làm-cho-nền-kinh-tế-tăngtrưởng-khơng-bền-vững.-Mặt-khác,-bản-thân-sự-phát-triển-hệ-thống-an-sinh-xãhội-hiện-đại-đối-với-nơng-dân-cũng-là-một-lĩnh-vực-dịch-vụ-"có-thu"-tạo-nguồntài-chính-cho-phát-triển-kinh-tế-của-đất-nước,-đặc-biệt-là-lĩnh-vực-bảo-hiểm-xãhội,-bảo-hiểm-y-tế-tự-nguyện.
Thứ hai, hệ thớng chính sách an sinh xã hợi tại các vùng nông thôn tập
trung giải quyết các vấn đề cho dân cư nơng thơn.
So-với-thành-thị,-khu-vực-nơng-thơn-gặp-nhiều-rủi-ro-và-khả-năng-chớngđỡ-rủi-ro-kém-hơn-rất-nhiều.-Người-dân-nơng-thơn-khi-đới-mặt-với-những-biếncố-về-thiên-tai,-dịch-bệnh,-ốm-đau,…-sẽ-dễ-bị-tổn-thương-hơn-rất-nhiều,-dễ-rơixuống-nghèo-đói.-Hơn-nữa-trong-bới-cảnh-tồn-cầu-hóa,-biến-đổi-khí-hậu-và-mơitrường-sống-bị-hủy-hoại-và-các-tác-động-của-cải-cách-kinh-tế-thì-các-nguy-cơnày-có-xu-hướng-gia-tăng.-An-sinh-xã-hợi-nơng-thơn-đẩy-mạnh-khắc-phục-vàphòng-ngừa-những-rủi-ro-như:
Rủi-ro-về-vịng-đời:-Người-dân-nơng-thơn,-đặc-biệt-là-những-người-nghèothì-thường-xun-đối-mặt-với-ốm-đau,-bệnh-tật.-Người-già-và-trẻ-em-ít-đượcchăm-sóc-đầy-đủ-như-ở-thành-thị.-Tình-trạng-trẻ-em-suy-dinh-dưỡng-hoặc-thiểunăng-thường-xảy-ra-do-chế-đợ-ăn-́ng-và-chăm-sóc-y-tế-hạn-chế-kèm-theonhiễm-các-hóa-chất-đợc-hại-như-chất-đợc-màu-da-cam…-Xu-hướng-già-hóa-ởnơng-thơn-nhanh-hơn-do-một-bộ-phận-những-người-trong-tuổi-lao-động-đã-dichuyển-ra-các-vùng-đơ-thị-để-kiếm-việc-làm.-Người-già-ở-nơng-thơn-phần-lớnkhơng-có-lương-hưu-hoặc-các-nguồn-trợ-cấp-xã-hội-khác.
Rủi-ro-về-mơi-trường:-Các-hộ-gia-đình-nơng-thơn-đặc-biệt-nhạy-cảm-vớicác-rủi-ro-do-thiên-tai-như-lũ-lụt,-hạn-hán,-bão-lốc..-do-biến-đổi-khí-hậu-và-mơitrường-sống-bị-hủy-hoại.-Có-khoảng-4%-5%-dân-số-bị-tổn-thương-do-thiên-tai.Những-năm-gần-đây,-biến-đổi-khí-hậu-và-sự-thay-đổi-mơi-trường-sống-dẫn-đến-


15

thiên-tai,-dịch-bệnh-diễn-ra-với-tần-suất-cao-hơn,-biến-đổi-bất-thường-hơn,-gâyhậu-quả-nghiêm-trọng-hơn-đến-sản-xuất.-Đặc-biệt,-một-bộ-phận-dân-cư-bị-mấtviệc-làm,-phải-thay-đổi-tình-trạng-sản-xuất-và-sinh-hoạt.Rủi-ro-về-kinh-tế:-Nguồn-thu-nhập-chính-của-dân-cư-nơng-thơn-là-từ-nơngnghiệp-với-năng-suất-lao-động-thấp,-khơng-ổn-định-do-thường-xun-bị-ảnhhưởng-của-thiên-tai,-dịch-bệnh-và-những-biến-động-giá-cả-của-thị-trường,-thiếuviệc-làm.
Rủi-ro-về-xã-hội:-Một-bộ-phận-dân-cư-khó-hịa-nhập-cộng-đồng-do-nhữngrào-cản-về-ngơn-ngữ,-địa-bàn-bị-chia-cắt,-cơ-sở-hạ-tầng-kém-phát-triển.-Bạo-lựcgia-đình-và-những-tập-qn-lạc-hậu-vẫn-cịn-phổ-biến.-Lao-động-nơng-thơn-di-cưra-đơ-thị-thường-làm-việc-trong-khu-vực-phi-chính-thức,-điều-kiện-làm-việc-kém,thu-nhập-thấp,-khơng-có-hợp-đồng-lao-động,-khơng-có-bảo-hiểm-xã-hội(BHXH).-Một-bộ-phận-dân-cư-nơng-thơn-ít-được-hưởng-thụ-thành-quả-của-tăngtrưởng,-khó-tiếp-cận-với-các-dịch-vụ-xã-hội-cơ-bản.
1.1.3. Vai trị của hệ thống an sinh xã hội
An-sinh-xã-hội-nói-chung-và-an-sinh-xã-hội-ở-khu-vực-nơng-thơn-nói-riênglà-những-cơng-cụ-quản-lý-quan-trọng-mà-chính-phủ-dùng-để-điều-hành,-quản-lývà-phát-triển-xã-hội.-Nhà-nước-sử-dụng-cơng-cụ-này-để-làm-giảm-bất-bình-đẳngxã-hội,-phân-tầng-xã-hội,-phân-hố-giàu-nghèo,-từ-đó-tạo-nên-sự-ổn-định-về-kinhtế,-chính-trị,-xã-hội.
Hệ-thống-an-sinh-xã-hội-của-Việt-Nam-ngày-càng-thể-hiện-vai-trị-to-lớncủa-nó-đối-với-sự-phát-triển-và-ổn-định-kinh-tế--xã-hội,-đó-là:
ASXH-ln-khơi-dậy-được-tinh-thần-đồn-kết-và-giúp-đỡ-nhau-trong-cộngđồng-xã-hội
Sự-đoàn-kết-giúp-đỡ-lẫn-nhau-trong-hoạt-đợng-an-sinh-xã-hợi-chính-là-sựsan-sẻ-rủi-ro,-giảm-bớt-gánh-nặng-và-nỡi-dau-cho-những-người-khơng-may-lâmvào-hoàn-cảnh-́u-thế-trong-xã-hợi.-Tinh-thần-này-đã-tạo-nên-sự-gắn-kết-và-sứcmạnh-của-cả-cợng-đờng.-Chỉ-có-sức-mạnh-của-cả-cợng-đờng-mới-giúp-con-ngườivượt-qua-khó-khăn-khi-gặp-thiên-tai,-địch-họa-ập-đến,-từ-đó-giúp-xã-hợi-pháttriển-lành-mạnh-và-bền-vững

ASXH-góp-phần-đảm-bảo-cơng-bằng-xã-hội
Trên-phương-diện-xã-hợi,-an-sinh-xã-hợi-là-cơng-cụ-để-cải-thiện-điều-kiệnsớng-và-làm-việc-của-các-tầng-lớp-dân-cư,-đặc-biệt-là-đới-với-những-người-


16

nghèo-khở-và-những-nhóm-dân-cư-“́u-thế”-trong-xã-hợi.
Trên-phương-diện-kinh-tế,-an-sinh-xã-hợi-là-cơng-cụ-để-phân-phới-lại-thunhập-giữa-các-thành-viên-trong-cợng-đờng-xã-hợi.
ASXH-vừa-là-nhân-tố-ổn-định-vừa-là-nhân-tố-động-lực-cho-sự-phát-triểnKT-XH
Là-nhân-tớ-ởn-định:-an-sinh-xã-hợi-góp-phần-che-chắn,-bảo-vệ-cho-mỡithành-viên-trong-cợng-đờng,-mà-cụ-thể-là-cho-những-người-gặp-rủi-ro-hoặc-rơivào-tình-cảnh-éo-le,-bất-hạnh,-an-sinh-xã-hợi-còn-là-niềm-an-ủi-khơng-thể-thiếuđược-đới-với-các-nạn-nhân-chiến-tranh,-nợi-chiến,-khủng-bớ.-Nhờ-đó-mà-họ-cóđiều-kiện-vươn-lên-để-xa-rời-những-hiện-tượng-tiêu-cực-trong-xã-hợi,-chấp-hànhđúng-ḷt-pháp-và-từ-đó-góp-phần-ởn-định-tình-hình-chính-trị-–-xã-hợi.
Là-nhân-tớ-đợng-lực-để-phát-triển-kinh-tế-–-xã-hợi:-an-sinh-xã-hợi-có-ảnhhưởng-rất-sấu-sắc-đến-nền-kinh-tế-của-mỡi-nước,-nhất-là-khi-quy-mơ-và-diện-bảovệ-của-an-sinh-xã-hợi-ngày-càng-được-mở-rợng.-Với-xu-hướng-mang-tính-quyḷt-như-hiện-nay,-mợt-bợ-phận-lao-đợng-nơng-thơn-được-chủn-dần-ra-thànhthị-làm-việc-cho-nên-sớ-người-làm-cơng-ăn-lương-sẽ-ngày-càng-mợt-nhiều-hơnvà-c̣c-sớng-của-họ-phụ-tḥc-chủ-́u-vào-tiền-lương.-Với-sự-chủn-dịch-nàythì-nhu-cầu-an-sinh-xã-hợi-là-mợt-tất-́u-để-bảo-vệ-cho-họ.
ASXH-là-chất-xúc-tác-giúp-các-nước,-các-dân-tộc-hiểu-biết-và-xích-lại-gầnnhau-hơn,-khơng-phân-biệt-thế-chế-chính-trị,-màu-da-và-văn-hóa
Trên-thế-giới-đã-tở-chức-nhiều-chương-trình-thể-hiện-rõ-sức-mạnh-của-ansinh-xã-hợi-như:
--Chương-trình-xóa-đói-giảm-nghèo,-chương-trình-an-ninh-lương-thực-thếgiới
--Chương-trình-chớng-lây-nhiễm-hiv-và-đới-xử-bình-đẳng-với-những-ngườibị-lây-nhiễm-HIV
…
1.1.4. Chức năng cơ bản của hệ thống an sinh xã hợi
Mặc-dù-cịn-có-các-quan-điểm,-định-nghĩa-và-vai-trị-khác-nhau-về-an-sinhxã-hội-nhưng-đều-thống-nhất-hệ-thống-an-sinh-xã-hội-có-các-chức-năng-cơ-bảnsau-đây:Một-là,-bảo-đảm-thu-nhập-ở-mức-tối-thiểu.-Đây-là-chức-năng-cơ-bản-nhấtcủa-an-sinh-xã-hội.-An-sinh-xã-hội-có-vai-trị-cung-cấp-(có-điều-kiện-hoặc-khơng-


17

có-điều-kiện)-mức-tối-thiểu-thu-nhập-(mức-sàn)-bảo-đảm-quyền-sống-tối-thiểucủa-con-người,-bao-gồm-các-quyền-về-ăn,-sức-khỏe,-giáo-dục,-nhà-ở-và-một-sốdịch-vụ-xã-hội-cơ-bản-nhằm-bảo-vệ-con-người-khỏi-bị-đói-nghèo-do-khơng-cóthu-nhập-tạm-thời-hoặc-vĩnh-viễn.Hai-là,-nâng-cao-năng-lực-quản-lý-rủi-ro.-Nền-tảng-của-đảm-bảo-an-sinhxã-hội-là-quản-lý-rủi-ro,-bao-gồm-(i)-Phịng-ngừa-rủi-ro:-hỗ-trợ-người-dân-chủđộng-ngăn-ngừa-rủi-ro-trong-đời-sống,-sức-khỏe,-sản-xuất-kinh-doanh-và-biếnđộng-của-mơi-trường-tự-nhiên;-(ii)-Giảm-thiểu-rủi-ro:-giúp-cho-người-dân-có-đủnguồn-lực-để-bù-đắp-những-thiếu-hụt-về-thu-nhập-do-các-biến-cố-trong-đời-sống,sức-khỏe,-sản-xuất-kinh-doanh-và-mơi-trường-tự-nhiên-và-(iii)-Khắc-phục-rủi-ro:hỗ-trợ-kịp-thời-cho-người-dân-để-hạn-chế-tối-đa-các-tác-động-khơng-lường-trướchoặc-vượt-q-khả-năng-kiểm-sốt-do-các-biến-cố-trong-đời-sống,-sức-khỏe,-sảnxuất-kinh-doanh,-và-mơi-trường-tự-nhiên-và-bảo-đảm-điều-kiện-sống-tối-thiểucủa-người-dân.Ba-là,-phân-phối-thu-nhập.-Một-trong-những-chức-năng-quan-trọng-của-ansinh-xã-hội-là-bảo-đảm-thu-nhập-cho-những-người/nhóm-đối-tượng-khi-khơng-cókhả-năng-tạo-thu-nhập.-Các-chính-sách-giảm-nghèo,-các-hình-thức-trợ-giúp-xãhội-thường-xun-và-đột-xuất-cho-các-nhóm-đối-tượng-yếu-thế,-dễ-bị-tổn-thươngvà-phương-châm-“người-trẻ-đóng---người-già-hưởng”-trong-bảo-hiểm-xã-hội,hay-“người-khỏe-đóng---người-ốm-hưởng”-trong-bảo-hiểm-y-tế-thể-hiện-rõ-chứcnăng-chia-sẻ-rủi-ro,-phân-phối-lại-thu-nhập-của-an-sinh-xã-hội,-ngay-cả-khi-phânphối-khơng-dựa-trên-sự-đóng-góp,-mà-dựa-vào-nhu-cầu-của-cá-nhân-cũng-nhưkhả-năng-bảo-đảm-của-ngân-sách-nhà-nước.Bốn-là,-thúc-đẩy-việc-làm-bền-vững-và-phát-triển-thị-trường-lao-động.-Hệthống-an-sinh-xã-hội-thúc-đẩy-việc-làm-bền-vững,-tăng-cường-kỹ-năng-và-các-cơhội-tham-gia-thị-trường-lao-động-cho-người-lao-động-thơng-qua-việc:-(i)-hỗ-trợđào-tạo-nghề-cho-người-lao-động-(đặc-biệt-người-nghèo,-người-nơng-thơn...),-(ii)phát-triển-thơng-tin-thị-trường-lao-động-và-dịch-vụ-việc-làm-để-kết-nối-cung-cầulao-động,-giảm-thiểu-mất-cân-bằng-cung-cầu-lao-động;-(iii)-hỗ-trợ-tạo-việc-làmtrực-tiếp-cho-một-bộ-phận-người-lao-động-thơng-qua-các-chương-trình-cho-vayvốn-tín-dụng-ưu-đãi,-chương-trình-việc-làm-cơng-và-các-chương-trình-thị-trườnglao-động-khác;-(iv)-hỗ-trợ-chuyển-đổi-việc-làm-cho-lao-động-mất-đất,-lao-độngdi-cư,-lao-động-bị-tác-động-bởi-khủng-hoảng-kinh-tế..-.Năm-là,-nâng-cao-hiệu-quả-quản-lý-xã-hội,-thúc-đẩy-gắn-kết-xã-hội-và-phát-


18

triển-xã-hội.-Một-hệ-thống-an-sinh-xã-hội-được-xây-dựng-và-thực-thi-có-hiệu-quảsẽ-góp-phần-quan-trọng-vào-sự-phát-triển-của-mỗi-quốc-gia,-cụ-thể-như-sau:--Nâng-cao-hiệu-quả-quản-lý-xã-hội.-Như-trên-đã-nêu,-an-sinh-xã-hội-làmột-trong-cấu-phần-của-chính-sách-xã-hội,-là-một-trong-những-hệ-thống-chươngtrình,-chính-sách-quan-trọng-để-thực-hiện-mục-tiêu-phát-triển-kinh-tế---xã-hộicủa-một-quốc-gia.-Do-vậy,-an-sinh-xã-hội-là-cơng-cụ-quản-lý-của-nhà-nước-tronglĩnh-vực-phân-phối-và-điều-tiết-phân-phối.-Thơng-qua-chính-sách-thuế-và-cácchính-sách-chuyển-nhượng-xã-hội,-nhà-nước-thực-hiện-vai-trị-điều-tiết,-phânphối-lại-thu-nhập-giữa-các-khu-vực-kinh-tế,-các-vùng-kinh-tế,-các-nhóm-dân-cưvà-các-thế-hệ.--Xóa-đói-giảm-nghèo,-giảm-bất-bình-đẳng,-thu-hẹp-chênh-lệch-về-điềukiện-sống-theo-vùng,-các-nhóm-dân-cư.-Mục-tiêu-đầu-tiên-của-an-sinh-xã-hội-làgiảm-nghèo,-giảm-bất-bình-đẳng-và-phân-hố-giàu-nghèo.-Nhà-nước-thơng-quachính-sách-hỗ-trợ-người-nghèo,-các-đối-tượng-yếu-thế,-điều-chỉnh-nguồn-lực-chocác-vùng-nghèo,-vùng-chậm-phát-triển,-tạo-nên-sự-phát-triển-hài-hồ,-giảm-bớtsự-chênh-lệch-giữa-các-vùng,-hạn-chế-bất-bình-đẳng-giữa-các-nhóm-dân-cư,-tạonên-sự-đồng-thuận-giữa-các-giai-tầng,-các-nhóm-xã-hội-trong-q-trình-phát-triểnvà-duy-trì-sự-ổn-định-xã-hội.--Góp-phần-tăng-trưởng-kinh-tế-và-gắn-kết-xã-hội.-Thơng-qua-hỗ-trợ-ngườinghèo,-người-yếu-thế-tham-gia-thị-trường-lao-động,-giảm-nghèo,-giảm-bất-bìnhđẳng...-an-sinh-xã-hội-nâng-cao-nguồn-vốn-con-người,-tăng-cường-cơ-hội-và-pháttriển-con-người-và-tăng-cường-sự-hịa-nhập...,-là-tiền-đề-cho-tăng-trưởng-kinh-tếnhanh,-bền-vững-và-tăng-cường-gắn-kết-xã-hội.--Hướng-tới-tương-lai-tốt-đẹp-hơn-Một-hệ-thống-an-sinh-xã-hội-được-thiếtkế-hiệu-quả-có-thể-tạo-điều-kiện-cho-mỗi-cá-nhân-được-phát-triển-độc-lập,-chủđộng-và-nhiều-cơ-hội-đầu-tư-tốt-hơn-cho-tương-lai.-Ngày-nay,-trong-hầu-hết-cácnước,-các-chỉ-số-an-sinh-xã-hội-đều-là-những-chỉ-số-rất-quan-trọng-gắn-với-pháttriển-con-người-và-xã-hội-như:-tình-trạng-sức-khỏe,-giáo-dục,-thu-nhập,-nhà-ở,tuổi-thọ,-tầm-vóc...-An-sinh-xã-hội-được-coi-là-cơng-cụ-để-đầu-tư-cho-tương-lai,giảm-rủi-ro-trong-tương-lai.Sáu-là,-hỗ-trợ-người-dân-vượt-qua-khủng-hoảng.-Các-nước-đang-phát-triểnngày-càng-có-nhu-cầu-thiết-kế-và-phát-triển-hệ-thống-an-sinh-xã-hội-nhằm-hỗ-trợngười-nghèo-và-người-yếu-thế-trong-bối-cảnh-khủng-hoảng-kinh-tế-và-các-biếnđộng-có-phạm-vi-người-dân-bị-ảnh-hưởng-mạnh-do:-số-lượng-các-chương-trình-

19

an-sinh-xã-hội-hạn-chế,-chưa-đáp-ứng-nhu-cầu-về-an-sinh-của-người-dân.-Phạmvi-bao-phủ-của-chính-sách-an-sinh-xã-hội-bị-hạn-chế,-chỉ-phục-vụ-cho-một-nhómdân-cư,-thơng-thường-là-nhóm-dân-cư-“khỏe-hơn,-tốt-hơn”-trong-xã-hội.-Thiếutài-chính-và-sự-phân-bố-tài-chính-hợp-lý-giữa-các-chương-trình.-Các-cơng-cụ,chính-sách-thiếu-nhạy-bén,-đặc-biệt-trong-bối-cảnh-khủng-hoảng-kinh-tế-vànhững-tác-động-của-cải-cách-kinh-tế-và-biến-đổi-khí-hậu.
1.2. Nợi dung hệ thớng an sinh xã hội tại khu vực nông thôn
1.2.1. Các chính sách an sinh xã hợi cơ bản
Hệ-thớng-an-sinh-xã-hội-khi-được-hiểu-là-một-hệ-thống-chính-sách-và-giảipháp-áp-dụng-để-trợ-giúp-các-thành-viên-trong-xã-hội-khắc-phục-khó-khăn-khigặp-phải-rủi-ro-thì-sẽ-bao-gờm-6-nội-dung-cơ-bản-như-sau:
i. Chính-sách-và-các-chương-trình-thị-trường-lao-động,-mà-trọng-tâm-của-nólà-trợ-giúp-tạo-việc-làm-cho-các-đối-tượng-yếu-thế-trong-thị-trường-lao-động-vàtrợ-cấp-cho-số-lao-động-dơi-dư-do-q-trình-sắp-xếp-lại-các-doanh-nghiệp,-cổphần-hố-các-doanh-nghiệp.
ii. Chính-sách-bảo-hiểm-xã-hội-trong-đó-bao-gồm-các-chế-độ-hưu-trí,-mấtsức-lao-động;-ốm-đau,-thai-sản,-tại-nạn-lao-động,-bệnh-nghề-nghiệp-và-tử-tuất.Tuy-vậy,-chế-độ-ốm-đau-được-giải-quyết-chủ-yếu-thơng-qua-chính-sách-bảohiểm-y-tế-bắt-buộc-và-số-lượng-tham-gia-khơng-lớn,-do-vậy-vẫn-có-trụ-cột-thứba-là-bảo-hiểm-y-tế-với-phạm-vi-rộng-hơn-so-với-bảo-hiểm-y-tế-bắt-buộc.
iii. Chính-sách-bảo-hiểm-y-tế-bao-gồm-cả-bảo-hiểm-y-tế-bắt-buộc,-bảo-hiểmy-tế-tự-ngun,-bảo-hiểm-y-tế-cho-người-nghèo,-đối-tượng-bảo-trợ-xã-hội-và-trẻem-dưới-6-tuổi.-Với-quan-niệm-này-chính-sách-bảo-hiểm-y-tế-đã-bao-phủ-tới60%-dân-số,-trong-khi-đó-bảo-hiểm-y-tế-bắt-buộc-nằm-trong-hệ-thống-bảo-hiểmxã-hội-chỉ-bao-phủ-khoảng-14%-dân-số.
iv. Chính-sách-ưu-đãi-đặc-biệt-(chính-sách-ưu-đãi-đối-thương-binh,-liệt-sĩ-vàngười-có-cơng-với-nước).-Một-số-quốc-gia-cịn-áp-dụng-chính-sách-này-đối-vớigia-đình-qn-nhân-tại-ngũ-như-Việt-Nam,-Trung-Quốc-(bảo-hiểm-y-tế-và-trợcấp-xã-hội-nếu-gia-đình-có-mức-thu-nhập-thấp).
v. Trợ-giúp-xã-hội-cho-các-đối-tượng-yếu-thế-(đối-tượng-bảo-trợ-xã-hội)-baogồm-trợ-cấp-xã-hội-hàng-tháng-cho-đối-tượng-bảo-trợ-xã-hội-(trẻ-em-mồ-cơi;người-già-cơ-đơn;-người-90-tuổi-trở-lên-khơng-có-nguồn-thu-nhập;-người-tàn-tậtnặng;-gia-đình-có-từ-hai-người-tàn-tật-nặng-trở-lên-khơng-có-khả-năng-tự-phục-


20

vụ;-người-có-HIV/AIDS-nhà-nghèo;-gia-đình,-người-nhận-ni-dưỡng-trẻ-em-mồcơi,-trẻ-em-bị-bỏ-rơi,-trẻ-em-có-hồn-cảnh-đặc-biệt);-trợ-giúp-về-y-tế;-giáo-dục;dạy-nghề,-tạo-việc-làm;-tiếp-cận-các-cơng-trình-cơng-cộng;-hoạt-động-văn-hốthể-thao-và-trợ-giúp-khẩn-cấp-mà-từ-trước-đến-nay-hay-gọi-là-trợ-giúp-xã-hộicho-những-người-khơng-may-gặp-rủi-ro-đột-xuất-bởi-thiên-tai.
vi. Chính-sách-và-các-chương-trình-trợ-giúp-người-nghèo.-Đây-là-một-hệthống-chính-sách,-giải-pháp-mới-được-hình-thành-trong-vài-thập-kỷ-gần-đây-và-ởViệt-Nam-bắt-đầu-từ-thập-kỷ-90-của-thế-kỷ-XX.
Một-số-người-theo-quan-điểm-này-cũng-có-ý-tưởng-ghép-bảo-hiểm-y-tế,bảo-hiểm-thất-nghiệp-(một-phần-của-chính-sách-và-các-chương-trình-thị-trườnglao-động)-vào-hợp-phần-bảo-hiểm-xã-hội-và-ghép-chính-sách-và-các-chươngtrình-giảm-nghèo-vào-hợp-phần-trợ-giúp-xã-hội-và-như-vậy-hệ-thống-an-sinh-xãhội-chỉ-cịn-4-trụ-cột-(hợp-phần)-chủ-yếu.
1.2.2. Hệ thớng an sinh xã hợi tại các vùng nơng thơn
Mặc-dù-có-rất-nhiều-quan-điểm-và-phương-án-đưa-ra-để-phân-tích-cấu-trúchệ-thống-an-sinh-xã-hội-tại-các-vùng-nơng-thơn,-nhưng-chung-quy-lại-thì-hệthống-này-vẫn-bao-gồm-5-trụ-cột-(hợp-phần)-cơ-bản:-bảo-hiểm-y-tế-tự-nguyện,bảo-hiểm-xã-hội-tự-nguyện,-trợ-giúp-xã-hội,-xóa-đói-giảm-nghèo-và-cung-cấpdịch-vụ-xã-hội-cơ-bản.
1.2.2.1. Bảo hiểm y tế tự nguyện
Con-người-ai-cũng-muốn-sống-khỏe-mạnh,-ấm-no,-hạnh-phúc,-nhưng-trongđời-người,-những-rủi-ro-bất-ngờ-về-sức-khỏe-như-ốm-đau,-bệnh-tật,-ln-có-thểxảy-ra.-Các-chi-phí-khám-chữa-bệnh-này-khơng-được-xác-định-trước,-mangtính-“đột-xuất”,-vì-vậy-cho-dù-lớn-hay-nhỏ,-đều-gây-ra-những-tác-động-xấu-tớingân-quỹ-mỗi-gia-đình,-mỗi-cá-nhân.-Để-khắc-phục-khó-khăn-cũng-như-có-thểchủ-động-về-tài-chính-khi-phải-đối-mặt-với-những-rủi-ro-bất-ngờ-về-sức-khỏe-thìcon-người-có-thiên-hướng-tham-gia-vào-loại-hình-bảo-hiểm-y-tế.
BHYT-được-cho-là-một-nhóm-người-đóng-góp-tài-chính-vào-một-quỹchung,-thơng-thường-do-một-bên-thứ-ba-giữ.-Nguồn-quỹ-này-sau-đó-sẽ-đượcdùng-để-thanh-tốn-cho-tồn-bộ-hoặc-một-phần-các-chi-phí-nằm-trong-phạm-vigói-quyền-lợi-của-người-tham-gia-bảo-hiểm.-Bên-thứ-ba-có-thể-là-BHXH-nhànước,-các-cơ-quan-bảo-hiểm-cơng-khác,-các-quỹ-do-chủ-sử-dụng-lao-động-tự-