mối quan hệ giữa đạo đức cách mạng và chủ nghĩa cá nhân trong tư tưởng hồ chí minh

_________________________________________________________________________
MỞ ĐẦU 2
CHƯƠNG I – NGƯỜI CM PHẢI CÓ ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG LÀM NỀN TẢNG 4
1.1. CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH LÀ NGƯỜI SÁNG LẬP ĐẢNG 4
1.3. PHẨM CHẤT CƠ BẢN CỦA NGƯỜI CÁCH MẠNG 7
CHƯƠNG II – NHỮNG CHUẨN MỰC ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG CỦA NGƯỜI ĐẢNG
VIÊN 9
2.1.TUYỆT ĐỐI TRUNG THÀNH VỚI CHỦ NGHĨA MÁC-LÊ-NIN, TRUNG VỚI
NƯỚC, HIẾU VỚI DÂN 10
2.2.YÊU THƯƠNG, QUÍ TRỌNG CON NGƯỜI 13
2.3.CẦN – KIỆM – LIÊM – CHÍNH – CHÍ CÔNG VÔ TƯ 15
CHƯƠNG III – MỐI QUAN HỆ GIỮA ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG VÀ CHỦ NGHĨA CÁ
NHÂN TRONG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH 22
3.1.ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG 22
3.2.CHỦ NGHĨA CÁ NHÂN 23
3.3.CHỦ NGHĨA CÁ NHÂN LÀ KẺ THÙ CỦA ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG,KẺ THÙ
CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI 24
CHƯƠNG IV – NGUYÊN TẮC XÂY DỰNG VÀ TU DƯỠNG ĐẠO ĐỨC CÁCH
MẠNG 27
4.1.NÓI ĐI ĐÔI VỚI LÀM, NÊU GƯƠNG ĐẠO ĐỨC 27
4.2.XÂY ĐI ĐÔI VỚI CHỐNG 28
4.3.TU DƯỠNG ĐẠO ĐỨC SUỐT ĐỜI 29
Chương V: THỰC TRẠNG VÀ KIẾN NGHỊ 31
5.1.THỰC TRẠNG HIỆN NAY 31
5.2.MỘT SỐ KIẾN NGHỊ 38
1
_________________________________________________________________________
MỞ ĐẦU
Lịch sử cách mạng của nước ta gần 70 năm qua gắn liền với tên tuổi sự
nghiệp, tư tưởng và đạo đức Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh, người anh hùng dân
tộc vĩ đại, nhà tư tưởng lỗi lạc của cách mạng Việt Nam. Trong lịch sử dựng nước

và giữ nước, dân tộc ta đã sản sinh ra biết bao tên tuổi vĩ đại nhưng công lao to lớn,
sự nghiệp vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa Người lên địa vị người anh hùng
giải phóng dân tộc vĩ đại, nhà tư tưởng, nhà lí luận sáng tạo.
Sinh thời Người dày công giáo dục, đào tạo nhiều lớp cán bộ cách mạng ưu
tú cho Đảng, cho cách mạng Việt Nam. Một số cán bộ sau này trở thành những nhà
lãnh đạo xuất sắc của Đảng, của Nhà nước.
Hồ Chí Minh từng nói: “Đảng là gồm các đảng viên mà tổ chức nên. Mọi
công việc Đảng đều do đảng viên làm. Mọi nghị quyết Đảng đều do đảng viên chấp
hành. Mọi chính sách của Đảng đều do đảng viên mà thấu đến quần chúng. Mọi
khẩu hiệu, mọi kế hoạch của Đảng đều do đảng viên cố gắng thực hiện”.
Trước lúc đi xa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại lời di huấn dặn dò về Đảng,
và vấn đề đạo đức cách mạng: "Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và
cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, phải thật sự cần, kiệm, liêm,
chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người
đầy tớ thật trung thành của nhân dân".
Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại cho dân tộc ta một di sản quý báu, đó là tư
tưởng của Người, trong đó có tư tưởng về đạo đức. Bản thân của Người là hiện thân
tấm gương về đạo đức. Người để lại nhiều tác phẩm, bài nói, bài viết về đạo đức
cách mạng. Bác căn dặn Đảng ta phải ra sức giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng
cho cán bộ, đảng viên.
Ngày nay, trong công cuộc đổi mới, xây dựng đất nước, trước sự yêu cầu
ngày càng cao của sự nghiệp cách mạng, trước sự tác động của tình hình quốc tế,
trong nước, đặc biệt là mặt trái của cơ chế thị trường, sự chi phối mạnh mẽ của vật
chất, tiền tài… Nguy cơ làm cho một bộ phận cán bộ, đảng viên suy thoái về tư
tưởng, chính trị, đạo đức và lối sống, tình trạng tham nhũng, tiêu cực trong đội ngũ
cán bộ đảng viên có chiều hướng tăng lên, thậm chí có một số cán bộ, đảng viên đã
2
_________________________________________________________________________
từng cầm súng chiến đấu, không ngại hy sinh, xem thường cái chết, nhưng nay do
thiếu tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, tha hóa, biến chất gây nên hậu quả nghiêm trọng

mà Hồ Chí Minh đã từng nhắc nhở, cảnh tỉnh: “Một dân tộc, một Đảng và mỗi một
con người, ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn không nhất định hôm nay và
ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ họ không còn trong
sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân”.
Tư tưởng và tấm gương đạo đức cách mạng trong sáng của Hồ Chí Minh là
tài sản tinh thần vô giá của Đảng và dân tộc ta. Nghiên cứu, học tập và làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh là niềm vinh dự, tự hào của mỗi cán bộ, công chức đối
với Bác kính yêu - một con người mà tư tưởng và tầm vóc vĩ đại đã vượt qua mọi
không gian và thời gian, trở thành một biểu tượng đẹp đẽ của văn minh nhân loại:
Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới.
3
_________________________________________________________________________
CHƯƠNG I – NGƯỜI CM PHẢI CÓ ĐẠO ĐỨC CÁCH
MẠNG LÀM NỀN TẢNG
“ Đạo đức là cái gốc của người đảng viên “ - Đó là quan điểm của Chủ tịch
Hồ Chí Minh về những yêu cầu căn bản cần phải có đối với người Đảng viên.
Người ví đạo đức: “Cũng như sông phải có nguồn, không có nguồn thì sông cạn,
cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cán bộ cách mạng phải có đạo
đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi đến mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân,
vì muốn giải phóng dân tộc, giải phóng loài người là một việc làm to tát, mà tự
mình không có đạo đức, không có căn bản, hủ hóa, xấu xa thì làm nổi việc gì”.
Trong nhiều bài viết, bài nói của mình, Người phân tích sâu sắc vai trò đạo đức, coi
đó là tiêu chuẩn đặc biệt quan trọng mà Đảng, chính phủ và các đoàn thể phải quan
tâm để lựa chọn, rèn luyện đội ngũ cán bộ cách mạng.
1.1. CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH LÀ NGƯỜI SÁNG LẬP ĐẢNG.
Là người sáng lập và rèn luyện Đảng ta, suốt cuộc đời hoạt động cách mạng
của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn chăm lo giáo dục, rèn luyện đảng viên về
phẩm chất đạo đức. Người đặt lên hàng đầu "tư cách người cách mạng". Người chỉ
rõ: "Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng
không lãnh đạo được nhân dân" và luôn đòi hỏi mỗi người, nhất là cán bộ cách

mạng, phải có đạo đức cách mạng, phải kết hợp chặt chẽ phẩm chất và năng lực,
hồng và chuyên, đức và tài trong đó đức là gốc. Chủ tịch Hồ Chí Minh – người sáng
lập Đảng và nền tảng tư tưởng cho Đảng viên
Chủ tịch Hồ Chí Minh là người Việt Nam đầu tiên ủng hộ Cách mạng Tháng
Mười Nga vĩ đại và tìm thấy ở chủ nghĩa Mác - Lênin con đường giải phóng của
giai cấp công nhân và nhân dân các nước thuộc địa. Năm 1920, Người tham gia
thành lập Đảng Cộng sản Pháp tại Đại hội Tua. Năm 1921, người tham gia thành
lập Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa Pháp; xuất bản tờ báo Người cùng khổ ở
Pháp (1922). Năm 1923, Người được bầu vào Ban Chấp hành Quốc tế Nông dân.
Năm 1924, Người tham dự Đại hội lần thứ V của Quốc tế Cộng sản và được chỉ
định là Uỷ viên thường trực Bộ Phương Đông, trực tiếp phụ trách Cục Phương
Nam. Năm 1925, Người tham gia thành lập Hội Liên hiệp các dân tộc bị áp bức
4
_________________________________________________________________________
châu á, Xuất bản hai cuốn sách nổi tiếng: Bản án chế độ thực dân Pháp (1925) và
Đường cách mệnh (1927).
Năm 1925, Người thành lập Việt Nam thanh niên Cách mạng đồng chí Hội ở
Quảng Châu (Trung Quốc) và tổ chức “Cộng sản đoàn” làm nòng cốt cho Hội đó,
đào tạo cán bộ Cộng sản để lãnh đạo Hội và truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin vào
Việt Nam.
Ngày 3-2-1930, Người chủ tọa Hội nghị thành lập Đảng họp tại Cửu Long
(gần Hương Cảng). Hội nghị đã thông qua Chính cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt,
Điều lệ Đảng do chính Người soạn thảo. Người ra lời kêu gọi nhân dịp thành lập
Đảng Cộng sản Việt Nam (sau đổi là Đảng Cộng sản Đông Dương, rồi Đảng Lao
động Việt Nam và nay là Đảng Cộng sản Việt Nam ).
Người đã xây dựng nhiều tiền đề tư tưởng chính trị và tổ chức cho sự ra đời
của chính đảng của giai cấp công nhân ở Việt Nam và đã thống nhất các tổ chức
cộng sản đầu tiên ở trong nước để sáng lập nên Đảng cộng sản Việt Nam. Người
khẳng định: Chủ nghĩa Mác - Lê-nin là chủ nghĩa chân chính nhất, khoa học nhất,
cách mạng nhất. Do đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sáng lập, rèn luyện và lãnh đạo

Đảng ta trên cơ sở vận dụng chủ nghĩa Mác-Lênin về xây dựng Đảng. Song, Hồ Chí
Minh không chỉ quan tâm xây dựng Đảng về tư tưởng, chính trị và tổ chức, mà còn
đề cập đến một phương diện khác, đó là xây dựng Đảng về đạo đức cách mạng. Bác
Hồ đã mở rộng nội hàm về công tác xây dựng Đảng bao gồm chính trị, tư tưởng, tổ
chức và về đạo đức, lối sống. Đây là đóng góp của Chủ tịch Hồ Chí Minh về mặt lý
luận trong công tác xây dựng Đảng trên cơ sở chủ nghĩa Mác-Lênin.
Do vậy, nâng cao chất lượng đảng viên là một trong những trọng tâm của
công tác xây dựng đảng, là một yếu tố quan trọng quyết định năng lực lãnh đạo và
sức chiến đấu của tổ chức đảng. Thấm nhuần lời dạy của Người, mỗi cán bộ, đảng
viên phải không ngừng phát huy tinh thần trách nhiệm trước Đảng, trước nhân dân,
làm tròn nhiệm vụ của người đảng viên, góp phần không ngừng củng cố và tăng
cường sự lãnh đạo của Đảng để đưa đất nước ta phát triển nhanh, mạnh và bền
vững.
1.2. TƯ CÁCH MỘT NGƯỜI CÁCH MỆNH
Trong bản Di chúc thiêng liêng, Bác Hồ đã dặn lại toàn Đảng, toàn quân và
toàn dân ta những công việc phải làm khi Tổ quốc đã thống nhất, trong đó có nhiệm
5
_________________________________________________________________________
vụ đổi mới và chỉnh đốn Đảng. Bác viết: ''Công việc trên đây là rất to lớn, nặng nề
và phức tạp, và cũng là rất vẻ vang. Đây là một cuộc chiến đấu chống lại những cái
gì đã cũ kỹ, hư hỏng, để tạo ra những cái mới mẻ, tốt hơn''. Người còn chỉ rõ: “Theo
ý tôi, việc cần phải làm trước tiên là chỉnh đốn lại Đảng, làm cho mỗi đảng viên,
mỗi đoàn viên, mỗi chi bộ đều ra sức làm tròn nhiệm vụ Đảng giao phó cho mình,
toàn tâm, toàn ý phục vụ nhân dân. Làm được như vậy, thì dù công việc to lớn mấy,
khó khăn mấy, chúng ta cũng nhất định thắng lợi”.
Hồ Chí Minh quan niệm đạo đức cách mạng là gốc của người cách mạng.
Trong tác phẩm “Đường kách mệnh”, Bác đã nêu "Tư cách một người cách mạng"
ở mục đầu tiên. Bác đề cập đạo đức cách mạng trong 3 mối quan hệ: Tự mình, đối
với người, đối với việc.
Tư cách một người kách mệnh:

+ Tự mình phải:
Cần kiệm
Hoà mà không tư
Cả quyết sửa đổi mình
Cẩn thận mà không nhút nhát
Nhẫn nại (chịu khó)
Hay nghiên cứu, xem xét
Vị công, vô tư
Không hiếu danh, không kiêu ngạo
Nói thì phải làm
Giữ chủ nghĩa cho vững
Ít lòng tham muốn về vật chất
Bí mật.
+ Đối với người phải:
Với từng người thì khoan thứ
Với đoàn thể thì nghiêm
Có lòng bày vẽ cho người
Trực mà không táo bạo
Hay xem xét người.
+ Làm việc phải:
6
_________________________________________________________________________
Xem xét hoàn cảnh kỹ càng
Quyết đoán
Dũng cảm
Phục tùng đoàn thể.
Theo Bác, muốn làm cách mạng thắng lợi thì người cán bộ cách mạng phải
có đạo đức. Vì sự nghiệp cách mạng rất to lớn và bao giờ cũng khó khăn, đòi hỏi sự
kiên trì phấn đấu lâu dài của mỗi cá nhân và toàn Đảng. Vì vậy, nếu người cách
mạng không có đạo đức thì khó có sức chịu đựng dẻo dai và không thể hoàn thành

được nhiệm vụ cách mạng.
1.3. PHẨM CHẤT CƠ BẢN CỦA NGƯỜI CÁCH MẠNG
Đạo đức Hồ Chí Minh là đạo đức của một người cộng sản mẫu mực, kiên
định trên lập trường, quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, kết hợp giữa chủ nghĩa
yêu nước của dân tộc Việt Nam với chủ nghĩa quốc tế chân chính của giai cấp công
nhân cách mạng.
Đó là đạo đức của người chiến sĩ suốt đời đấu tranh, dâng hiến cả cuộc đời
và sự nghiệp của mình cho lý tưởng và mục tiêu giải phóng dân tộc, giải phóng giai
cấp công nhân, giải phóng xã hội và giải phóng con người. Do đó, đạo đức Hồ Chí
Minh là đạo đức cách mạng, đạo đức hành động vì độc lập, tự do và chủ nghĩa xã
hội.
Bác từng nói: “Làm cách mạng để cải tạo xã hội cũ thành xã hội mới là một
sự nghiệp vẻ vang, nhưng nó cũng là một nhiệm vụ rất nặng nề, một cuộc đấu tranh
phức tạp, lâu dài và gian khổ. Sức có mạnh mới gánh được nặng, đi được xa. Người
cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành được nhiệm
vụ cách mạng vẻ vang”. “Mọi việc thành hay bại, chủ chốt là do cán bộ có thấm
nhuần đạo đức cách mạng hay không”. “Có đạo đức cách mạng thì gặp khó khăn,
gian khổ, thất bại cũng không sợ sệt, rụt rè lùi bước…”, “khi gặp thuận lợi và thành
công nhưng vẫn giữ vững tinh thần gian khổ, chất phát, khiêm tốn”, “lo trước thiên
hạ, vui sau thiên hạ”, “lo hoàn thành nhiệm vụ cho tốt chứ không kèn cựa về mặt
hưởng thụ, không công thần, không quan liêu, không kiêu ngạo, không hủ hóa”.
Bác Hồ thường nhắc nhở cán bộ, đảng viên rằng: “Đảng ta là đội tiên phong của
giai cấp công nhân, đồng thời đại biểu cho quyền lợi của dân tộc”. Bác yêu cầu
người cách mạng phải thấy rõ điều đó và phải phấn đấu hết mình cho sự nghiệp cao
7
_________________________________________________________________________
cả và sứ mệnh lịch sử vẻ vang đó. Trong bài viết về đạo đức cách mạng năm 1958,
Bác nêu rõ bản chất và nội dung của đạo đức cách mạng, đồng thời cũng nêu rõ
những biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân và đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân.
Trong bài viết này, Bác nêu 5 phẩm chất đạo đức mà cán bộ, đảng viên phải phấn

đấu rèn luyện, gìn giữ. Đó là:
- Đạo đức cách mạng là tuyệt đối trung thành với Đảng, với nhân dân.
- Là ra sức phấn đấu để thực hiện mục tiêu của Đảng.
- Vô luận trong hoàn cảnh nào cũng phải quyết tâm chống mọi kẻ địch, luôn
luôn cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu, quyết không chịu khuất phục, không chịu cúi
đầu.
- Vô luận trong hoàn cảnh nào, người đảng viên cũng phải đặt lợi ích của
Đảng lên trên hết.
- Đạo đức cách mạng là hoà mình với quần chúng thành một khối, tin quần
chúng, hiểu quần chúng, lắng nghe ý kiến của quần chúng.
Để bảo đảm và phát huy kết quả của việc quần chúng tham gia chỉnh đốn
Đảng, các cấp uỷ Đảng thực hiện tốt, có nền nếp - không làm chiếu lệ và hình thức -
việc tự phê bình của các tổ chức Đảng trước quần chúng và mở rộng chế độ quần
chúng phê bình các tổ chức Đảng, cán bộ và đảng viên.
Đối với những ý kiến phê bình đúng của quần chúng thì các tổ chức Đảng
tiếp thu nghiêm túc và có biện pháp sửa chữa. Đối với những ý kiến không đúng thì
phân tích và giải thích đầy đủ với thái độ thực sự “trọng dân” và có ý thức trách
nhiệm.
Nhấn mạnh vai trò và tác dụng của quần chúng không có nghĩa là coi nhẹ sự
hoạt động và sinh hoạt của các tổ chức Đảng và cũng không thể lấy phê bình của
quần chúng thay thế cho tự phê bình và phê bình trong Đảng.
8
_________________________________________________________________________
CHƯƠNG II – NHỮNG CHUẨN MỰC ĐẠO ĐỨC
CÁCH MẠNG CỦA NGƯỜI ĐẢNG VIÊN
Với con người, Hồ Chí Minh coi đạo đức là gốc, là cái quan trọng nhất quyết
định tính cách, tức là nhân cách. Đức phải gắn với tài và tài phải có đức đảm bảo.
Theo Người, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó, còn có tài mà không
có đức sẽ không làm được điều ích lợi cho đời , thậm chí còn có hại, sinh ra những
thói xấu như kiêu căng, tự mãn, ích kỷ rồi thành hư hỏng, có khi phạm tội. Bởi thế,

Người đòi hỏi có đức phải có tài và có tài phải có đức.
Người thường gọi đức và tài là hồng và chuyên, là chính trị và chuyên môn.
Trước hết phải có chính trị rồi có chuyên môn, do nhờ bền bỉ rèn luyện, khiêm tốn
học hỏi, nhất là tự học tập suốt đời, học tập đi liền với lao động và tranh đấu. Chính
trị là hồn, chuyên môn là xác. Cán bộ, công chức phải thạo chính trị, giỏi chuyên
môn. Lãnh đạo việc gì, ngành nào phải am hiểu kỹ chuyên môn việc ấy, ngành ấy,
có như vậy lãnh đạo mới có kết quả, mới tạo được nhất trí, đồng thuận.
Đạo đức cách mạng, đạo đức hành động Hồ Chí Minh là cả một hệ thống lý
thuyết tư tưởng phong phú và tinh tế, nổi bật các đức tính, chuẩn mực, các nguyên
tắc ứng xử, lại được diễn tả cô đọng hàm xúc trong hình thức tối thiểu của ngôn từ.
Đó là "Cần, kiệm, liêm, chính" - bốn đức tính để làm người mà thiếu một đức thì
không thành người, có đủ cả bốn đức mới là người hoàn toàn .
Đó là, nguyên tắc ứng xử chí công vô tư, là bản lĩnh biết quên mình, biết
vượt qua những vướng bận toan tính cá nhân để vì người chứ không vì mình, vị tha
chứ không vị kỷ. Bản lĩnh này là sức mạnh bền bỉ để đánh bại chủ nghĩa cá nhân,
chiến thắng giặc nội xâm, suốt đời tu dưỡng đạo đức cách mạng, coi phục vụ nhân
dân là phục tùng một chân lý lớn nhất, là lẽ sống cao thượng nhất. Trên phương
diện đời sống cá nhân, trong quan niệm giữa con người - chủ thể hoạt động với cá
nhân chủ thể mang nhân cách, đây là cuộc hành trình tới Tự do. Sự hoàn thiện đạo
đức là một bản lĩnh văn hoá dẫn tới nhân cách của con người tự do và làm chủ. Xưa
nay, khó khăn lớn nhất vẫn là khó khăn tự vượt qua chính bản thân mình.
9
_________________________________________________________________________
Người không chỉ nhận rõ chân giá trị ấy mà Người còn tự mình thực hiện
một cách triệt để, nhất quán trong cả cuộc đời mình. Nội dung đạo đức trong "Di
chúc'' nổi bật tư tưởng lớn: tu dưỡng đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân.
Như thế, đạo đức Hồ Chí Minh và tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh hệ thống
nhất nhưng không đồng nhất. Tư tưởng đạo đức là phần lý luận, là triết lý của
Người. Ngoài bộ phận cốt yếu ấy, thuộc về nhận thức, đạo đức Hồ Chí Minh còn là
phương pháp giáo dục và thực hành đạo đức mà Người đặc biệt chú trọng trong

thực tiễn, trong lối sống, ứng xử, trong quan hệ con người, trong các công việc thực
tế để rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên và quần chúng.
Đạo đức Hồ Chí Minh còn có một phương diện, một cấp độ nữa, đó là đời
sống đạo đức của bản thân Người với tư cách là một con người bình thường giữa
muôn người khác, dù hết sức vĩ đại nhưng lúc nào và ở đâu, Người cũng chỉ coi
mình là một con người bình thường giữa muôn người khác. Bỏ qua phương diện
này trong nghiên cứu sẽ là một thiếu hụt lớn, sẽ không thể hình dung được sự sâu
sắc, phong phú, đa dạng trong tư tưởng và sự nghiệp của Người, trong thế giới tinh
thần, lối sống và nhân cách của Người.
Tổng hợp cả ba phương diện ấy, nhìn nhận từ ba chiều cạnh ấy, trong sự
thống nhất tư tưởng với phương pháp, lý luận với thực tiễn mới có thể nhận thức
đầy đủ Đạo đức Hồ Chí Minh
2.1.TUYỆT ĐỐI TRUNG THÀNH VỚI CHỦ NGHĨA MÁC-LÊ-NIN, TRUNG
VỚI NƯỚC, HIẾU VỚI DÂN
Theo Hồ Chí Minh, đạo đức Cách mạng là đạo đức mới mang bản chất giai
cấp công nhân và thấm nhuần những gì tốt đẹp nhất của đạo đức dân tộc và phát
huy truyền thống đạo đức dân tộc. Người đã kế thừa những giá trị tốt đẹp của truyền
thống như: yêu nước, thương dân, đoàn kết cộng đồng, lòng nhân ái, tình thương
yêu đồng loại, ngay thẳng, thủy chung, can đảm. Người cũng phê phán, cải tạo
những mặt tiêu cực của đạo đức phong kiến, những mặt tiêu cực của đạo đức Nho
giáo như: thói nhẫn nhục cam chịu, thụ động, những thành kiến đối với lao động
chân tay, bất bình đẳng với phụ nữ, những quy định khắt khe, những hủ tục làm
lệch lạc nhân cách con người. Đặc biệt, Người đòi hỏi phải xoá bỏ những tàn dư của
đạo đức phong kiến thực dân đã lạc hậu, lỗi thời, thậm chí là những nọc độc, đầu
độc tinh thần con người, nhất là đầu óc nô lệ, chủ nghĩa vị kỷ, hưởng lạc, chủ nghĩa
10
_________________________________________________________________________
cá nhân cực đoan, lối sống tư sản. Đó là thứ đạo đức chẳng những cản trở xã hội
phát triển mà còn làm lệch lạc tâm hồn con người, đánh mất nhân tính.
Ngay từ những năm 1924-1927, bài giảng đầu tiên của Người trong giáo dục

lý luận cách mạng cho những thanh niên Việt Nam yêu nước tại Quảng Châu là vấn
đề tư cách đạo đức người cách mạng. Trong đó, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc chỉ ra một
phẩm chất đạo đức quan trọng là “Giữ chủ nghĩa cho vững”, tức là người cách
mạng muốn đi tới thành công phải trung thành với chủ nghĩa Mác - Lê-nin và lấy đó
làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hoạt động. Chính Chủ tịch Hồ Chí Minh
là tấm gương sáng ngời, không chỉ tuyệt đối trung thành mà còn luôn biết vận sụng
sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác- Lê-nin trong hoạch định đường lối, chính
sách, trong lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta. Chuẩn bị cho phút lâm chung, Người
vẫn thanh thản viết: “Tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các nhà cách mạng
đàn anh khác”. Nghĩa là từ lúc giác ngộ chủ nghĩa Mác Lê-nin cho đến khi bước
vào thế giới người hiền, Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn luôn trung thành với chủ nghĩa
Mác - Lê-nin, và đã thực hiện trọn vẹn điều Người hằng dạy cán bộ, đảng viên:
Trung với nước, trung với Đảng, hiếu với dân.
Về nội dung hiếu với dân, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, đó không chỉ là sự
hiếu thảo trong gia đình mà điều quan trọng là trung thành và hết lòng phục vụ Tổ
quốc, chăm lo đời sống nhân dân. Trong Di chúc, như chúng ta đều biết, Người căn
dặn: “Đảng cần phải có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế và văn hoá, nhằm
không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân”. Đó là lời căn dặn của một lãnh tụ
có tầm nhìn xa trông rộng - nhìn sâu về quá khứ, nhìn rõ hiện tại, nhìn xa đến tương
lai của dân tộc và nhân loại.
Với tư tưởng nhân văn cao cả, Người cho rằng, những công việc đầu tiên sau
chiến tranh là “công việc đối với con người”. Đó cũng chính là điều mà người đảng
viên, cán bộ lãnh đạo, quản lý hôm nay phải hết sức quan tâm, học tập Bác Hồ.
Trước hết là đối với những người có công với Tổ quốc - các thương binh,
Đảng, Chính phủ và đồng bào phải tìm mọi cách giúp họ có nơi ăn, chốn ở yên ổn,
đồng thời phải mở những lớp dạy nghề thích hợp với mỗi người để họ có thể dần
dần “tự lực cánh sinh”. Đối với liệt sĩ, các địa phương cần xây dựng vườn hoa, bia
kỷ niệm để ghi công và đời đời giáo dục tinh thần yêu nước cho các thế hệ sau. Đối
với cha, mẹ, vợ, con của thương binh, liệt sĩ mà thiếu lao động, túng thiếu, thì chính
11

_________________________________________________________________________
quyền địa phương phải giúp đỡ họ có công ăn, việc làm thích hợp, quyết không để
họ đói, rét.
Những căn dặn của Người vừa bao quát, vừa hết sức cụ thể và thiết thực, là
những phương hướng chỉ đạo cho công tác thương binh, liệt sĩ.
Theo quan điểm Bác Hồ, “trung với nước, hiếu với dân” có mối quan hệ gắn
bó chặt chẽ với nhau. Vì “dân là dân của nước, nước là nước của dân”. Nghĩa là
nhân dân là chủ của đất nước. Còn theo quan điểm của đạo đức phong kiến, coi
nước là của vua, vua là người quyết định tất cả, còn dân chỉ có nhiệm vụ làm tôi
trung theo quan điểm “Quân xử thần tử thần bất tử bất trung” (Vua xử tôi phải chết
thì tôi phải chết, không tuântheo lệnh vua là tôi không trung thành). Rõ ràng, quan
điểm của Bác hoàn toàn khác hẳn với quan niệm của đạo đức phong kiến. Bác Hồ
chỉ rõ: “Trung là trung với tổ quốc, hiếu là hiếu với nhân dân”. Và cũng chính
Người là biểu tượng cao đẹp thể hiện phẩm chất này. Suốt cuộc đời vì dân, vì nước.
Đến khi chuẩn bị vĩnh biệt thế giới này Bác cũng tính toán sao cho khỏi tốn kém thì
giờ và tiền bạc của nhân dân đối với việc riêng của mình. Bác khẳng định: “Bất kỳ
bao giờ, bất kỳ ở đâu, tôi cũng chỉ theo đuổi một mục đích là làm cho ích nước, lợi
dân”.
Còn “hiếu với dân” được Bác cụ thể hóa bằng chủ trương “Đảng và Chính
phủ là đày tớ của nhân dân”, “chính quyền phải có trách nhiệm lo cho dân: Làm cho
dân có ăn, làm cho dân có mặc, làm cho dân có chỗ ở, làm cho dân có học hành”.
Bác còn chỉ rõ: “Chính sách của Đảng và Chính phủ phải hết sức chăm nom đến đời
sống của nhân dân. Nếu dân đói, Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân rét là Đảng và
Chính phủ có lỗi; nếu dân dốt, Đảng và chính phủ có lỗi; nếu dân ốm là Đảng ta và
Chính phủ có lỗi. Vì vậy, cán bộ Đảng và chính quyền từ trên xuống dưới, đều phải
hết sức quan tâm đến đời sống của nhân dân”. Bác dạy rằng cán bộ các cấp đều là
“công bộc của dân, nghĩa là gánh vác việc chung cho dân”. Và, “việc gì có lợi cho
dân ta phải hết sức làm, việc gì có hại cho dân phải hết sức tránh”. Phẩm chất trung
với nước, hiếu với dân được coi là hạt nhân cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh.
Người còn chỉ rõ, đối với những thanh niên nam, nữ đã trải qua thử thách trong

chiến đấu và lao động sản xuất gian khổ thời kỳ chiến tranh, Đảng, Nhà nước cần
quan tâm đào tạo, bồi dưỡng họ thành đội quân chủ lực, cốt cán trong công cuộc
xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Người hết sức quan tâm đến vấn đề bình đẳng
12
_________________________________________________________________________
giới, coi công cuộc đấu tranh vì quyền bình đẳng của phụ nữ là rất quan trọng và có
ý nghĩa như một cuộc cách mạng.
Đặc biệt, Người đánh giá cao và cảm thông sâu sắc đối với bà con nông dân.
Nông dân đã luôn trung thành với Đảng, Chính phủ ta, đã có nhiều đóng góp người
và của cho cách mạng, kháng chiến, nên khi kháng chiến chống đế quốc Mỹ thắng
lợi, “đề nghị miễn thuế nông nghiệp một năm cho các hợp tác xã nông nghiệp, để
cho đồng bào hỉ hả, mát dạ, mát lòng, thêm niềm phấn khởi, đẩy mạnh sản xuất”.
Đây là một chủ trương vì dân hết sức sáng suốt, cụ thể, thiết thực. Tiếc rằng chúng
ta thực hiện có phần hơi chậm trễ.
Về thế hệ trẻ Việt Nam, Người tin tưởng, khẳng định sứ mệnh của họ sẽ là
những người xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, với điều kiện Đảng, Nhà nước
phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng, đào tạo họ thành những người thừa kế
xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng”, vừa “chuyên”.
Phương pháp giáo dục đạo đức cách mạng cho thế hệ trẻ, cho nhân dân, theo
Chủ tịch Hồ Chí Minh, không gì hơn là chính cán bộ, đảng viên, nhất là các cán bộ
lãnh đạo, quản lý phải gương mẫu thực hiện đạo đức, nói phải đi đôi với làm. Người
khẳng định: “Quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách, đạo đức. Muốn
hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước… Hô hào
dân tiết kiệm, mình phải tiết kiệm trước đã”.
2.2.YÊU THƯƠNG, QUÍ TRỌNG CON NGƯỜI
Qua nghiên cứu, chúng ta thấy rằng Hồ Chí Minh đã kế thừa và phát huy
truyền thống nhân ái, nhân nghĩa của dân tộc kết hợp với chủ nghĩa nhân văn của
nhân loại mà đỉnh cao là chủ nghĩa nhân văn cộng sản chủ nghĩa. Bác Hồ đã xác
định phẩm chất yêu thương, quý trọng con người là một trong những phẩm chất,
chuẩn mực đạo đức cách mạng cao đẹp nhất của người đảng viên.

Lòng yêu thương con người của Bác Hồ trước hết là dành cho đại đa số nhân
dân lao động, người nghèo khổ, bị áp bức, bóc lột trên hành tinh chúng ta. Tình yêu
thương con người của Bác thật bao la. Tình yêu thương con người đối với đồng bào
mình, Bác Hồ chỉ có một ham muốn duy nhất là: “Tôi chỉ có một ham muốn duy
nhất, ham muốn tột bật là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn
toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”. Đối với
Bác Hồ, cả cuộc đời chỉ vì dân, vì nước không có gì lớn lao và quý báu hơn dân với
13
_________________________________________________________________________
nước. Thương yêu dân tộc mình, thương yêu con người. Bác từng nói: “Cả đời tôi
chỉ có một mục đích là phấn đấu cho quyền lợi của tổ quốc và hạnh phúc của quốc
dân. Những khi tôi phải ẩn nấp nơi núi non, hoặc ra vào chốn tù tội, xông pha sự
hiểm nghèo, là vì mục đích đó”.
Tấm lòng yêu thương con người của Bác Hồ còn được thể hiện rõ trong quan
hệ đồng chí, đồng đội, anh em. Nhưng đối với bản thân mình Bác đòi hỏi phải
nghiêm khắc, nhưng đối với bạn bè, đồng chí phải rộng rãi, đòi hỏi tất cả mọi người
phải có sự tôn trọng con người, tôn trọng lẫn nhau. Đối với cán bộ, đảng viên, Bác
dạy học chủ nghĩa Mác-Lênin là để thương yêu nhau hơn. Bác nói: “Học chủ nghĩa
Mác-Lênin là để sống với nhau cho có nghĩa, có tình”. Đối với Bác chỉ có nâng con
người lên, chứ không cho phép hạ thấp, vùi dập con người xuống, dù cho họ có
khuyết điểm, thiếu sót. Vì vậy, phải thực hiện tự phê bình và phê bình nhằm nâng
cao điểm tích cực, hạn chế những tiêu cực để mỗi người,ngày càng tốt hơn, có ích
hơn cho Đảng, cho đất nước. Và, Bác khuyên mọi người trong tự phê bình phải
thẳng thắn, chân thành để giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ. Bác dạy “Ở đời ai cũng có
chỗ tốt, chỗ xấu. Ta phải khéo nâng cao chỗ tốt, khéo sửa chữa chỗ xấu cho họ”.
Đối với Đảng, Bác đòi hỏi “Đảng phải thương yêu cán bộ, nhưng thương yêu không
phải vỗ về, nuông chiều, thả mặc. Thương yêu là giúp cho họ học tập thêm, tiến bộ
thêm”.
Tình thương yêu con người, thương yêu nhân dân của Bác càng thể hiện rõ
hơn trong Di chúc của Bác. Trong Di chúc, Bác căn dặn Đảng và Chính phủ thực

hiện công việc đầu tiên trong hàn gắn vết thương sau chiến tranh là “Đầu tiên là
công việc đối với con người”. Đầu tiên là đối với cán bộ, binh sỹ, dân quân, du
kích, thanh niên xung phong; đối với các liệt sĩ; với cha, mẹ, vợ, con thương binh,
liệt sĩ; với phụ nữ, nông dân…. cuối cùng là những nạn nhân của chế độ cũ…Bác
không bỏ xót đối tượng nào cả, thể hiện một tấm lòng thương yêu đối với tất cả mọi
người.
Như đã nói ở trên, sức thuyết phục mạnh mẽ của đạo đức Hồ Chí Minh
không chỉ ở trí tuệ, tư tưởng mà còn là ở sự khéo léo, tinh tế nhất là ở tấm gương
trong sáng, mẫu mực về đạo đức của Người trong đời sống đạo đức hàng ngày.
Người đã thực hiện nhất quán giữa tư tưởng đạo đức và hành động đạo đức. Suốt
một đời tận tụy vì dân, vì nước, Người là biểu tượng cao quý của đức hy sinh, lo
14
_________________________________________________________________________
cho dân, sống vì dân, thấu hiểu dân tình, dân sinh, dân ý, trở thành lãnh tụ của dân,
thân dân và chính tâm. Tình thương yêu rộng lớn của Người đối với nhân dân, đồng
bào là không bao giờ thay đổi. Lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ, đó là phương
châm ứng xử và hành động của Người.
Người là lãnh tụ gần dân, sống trong lòng dân, đến với dân chân tình cởi mở,
không một chút nào xa lạ, quan cách. Người sống một cuộc sống đạm bạc, đồng
cảm với dân, làm tất cả những gì có thể làm được để chăm lo cuộc sống hàng ngày
những lợi ích thường nhật của dân.
Người tiếp xúc với mọi tầng lớp nhân dân từ chính khách, trí thức cao cấp tới
dân thường để mưu cầu hạnh phúc thiết thân hàng ngày của họ. Người trung thành
đến cùng với mục tiêu lý tưởng đã theo đuổi mà thực chất là để cho mọi người dân
được sống trong độc lập tự do, có độc lập tự do thì mới có hạnh phúc. Vì thế, Người
đảm nhận chức vụ lãnh đạo trong sự tín nhiệm tuyệt đối của dân mà vẫn chỉ nghĩ đó
là bổn phận, trách nhiệm công dân của mình, giống như một người lính vâng lệnh
quốc dân đồng bào ra mặt trận mà thôi.
2.3.CẦN – KIỆM – LIÊM – CHÍNH – CHÍ CÔNG VÔ TƯ
Người cũng chỉ ra những nguyên tắc cơ bản của xây dựng đạo đức mới, đó

là: Tu dưỡng bền bỉ suốt đời thông qua thực tiễn cách mạng; nêu gương người tốt,
việc tốt; xây đi đôi với chống; có tinh thần quốc tế trong sáng. Người căn dặn: Đảng
ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo
đức cách mạng, thật sự cần kiệm, liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta
thật trong sạch, xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của
nhân dân.
Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ giáo dục đạo đức cách mạng cho cán bộ,
đảng viên bằng lời nói mà cái chính là bằng tấm gương sống của bản thân mình.
Người đã để lại cho Đảng ta và dân tộc ta một tấm gương đạo đức mẫu mực. Nhờ
kiên trì giáo dục về đạo đức và nêu gương đạo đức, thực hiện nhất quán giữa nói và
làm, giữa đời công và đời tư, giữa đạo đức cách mạng và đạo đức đời thường Chủ
tịch Hồ Chí Minh đã cùng với Đảng ta đào tạo nên bao thế hệ chiến sĩ cách mạng
trung với nước, hiếu với dân; cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; sẵn sàng hiến
dâng đời mình cho lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; nhiệm vụ nào cũng
hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng, đưa dân tộc
15
_________________________________________________________________________
Việt Nam từ thân phận nô lệ lên hàng các dân tộc tiên phong trên thế giới, được
nhân dân tiến bộ trên toàn thế giới coi là biểu tượng của lương tâm, vinh dự và
phẩm giá con người.
Đức tính “cần, kiệm, liêm, chính” theo Hồ Chí Minh là nền tảng của đời
sống mới, là phẩm chất hàng đầu của đạo đức cách mạng. Đây là những đức tính mà
bản thân mỗi cán bộ, đảng viên lấy đó để điều chỉnh, soi rọi, thực hiện trong mọi
hoạt động. Cần kiệm, liêm, chính - cũng là phẩm chất của đạo đức truyền thống,
nhưng được Bác Hồ đưa vào những nội dung theo yêu cầu mới, khác cơ bản về đối
tượng thực hiện. Trong chế độ phong kiến cũng nêu những khái niệm cần, kiệm,
liêm, chính, nhưng họ bắt nhân dân thực hiện để phục vụ cho quyền lợi của họ, chứ
giai cấp phong kiến không bao giờ thực hiện. Còn đối với Bác Hồ, đề ra cần, kiệm,
liêm, chính là bắt buộc cán bộ, đảng viên phải làm gương thực hiện để nhân dân noi
theo, đem lợi ích cho dân, cho nước.

Tháng 3-1947, do nhu cầu “kháng chiến, kiến quốc” Bác kêu gọi thi đua xây
dựng “đời sống mới là cần, kiệm, liêm, chính” và giải thích rất rõ, dễ hiểu. Tháng 6-
1949, để tiếp tục răn dạy cán bộ về đạo đức, Bác viết tác phẩm “Cần, kiệm, liêm,
chính”. Bác coi bốn đức tính “cần, kiệm, liêm, chính” là những đức tính của người
cán bộ cách mạng, như trời có bốn mùa, đất có bốn phương. Bác viết:
“Trời có bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông.
Đất có bốn phương: Đông, Tây, Nam, Bắc.
Người có bốn đức: Cần, kiệm. liêm, chính.
Thiếu một mùa thì không thành trời.
Thiếu một phương thì không thành đất.
Thiếu một đức thì không thành người".
Sau đó, Bác còn viết bốn bài báo đăng trên báo Cứu quốc giải thích rõ nội
hàm bốn đức tính này.
Trước hết, nói về cần: “Cần - làm việc phải đến đúng giờ, chớ đến trễ về
sớm. Làm cho chóng, cho chu đáo. Việc ngày nào nên làm xong ngày ấy, chớ để
ngày mai. Phải nhớ rằng: Dân đã lấy tiền mồ hôi, nước mắt để trả lương cho ta
trong những thì giờ đó. Ai lười biếng tức là lừa gạt dân.” Bác yêu cầu mọi người
phải cần, cả nước phải cần, Bác viết:
“Người siêng năng thì mau tiến bộ.
16
_________________________________________________________________________
Cả nhà siêng năng thì chắc ấm no.
Cả làng siêng năng thì làng phồn thịnh.
Cả nước siêng năng thì nước mạnh giàu.”
Tóm lại, cần là luôn luôn cố gắng, luôn luôn chăm chỉ, cả năm, cả đời. Phải
thấy rõ “lao động là nghĩa vụ thiêng liêng, là nguồn sống, nguồn hạnh phúc của mỗi
chúng ta”. Nhưng không phải quá trớn, phải biết nuôi dưỡng tinh thần và sức lực để
làm việc cho lâu dài. Bác cho rằng “lười biếng là kẻ địch của cần”, vì vậy, lười
biếng cũng là kẻ địch của dân tộc.
- Nói về Kiệm: Kiệm là tiết kiệm sức lao động, tiết kiệm thì giờ của dân, của

nước, của bản thân mình; tiết kiệm từ cái to, tới cái nhỏ. Kiệm là không xa xỉ,
không lãng phí, không bừa bãi.
Cần, kiệm là phẩm chất của mọi người lao động trong đời sống trong công
tác. Cần và kiệm phải đi đôi với nhau, như hai chân của con người.
- Cần mà không Kiệm, “thì làm chừng nào xào chừng ấy” cũng như cái
thùng không có đáy, nước đổ vào chừng nào chảy ra hết chừng ấy, không lại hoàn
không. Bác yêu cầu “phải lãnh đạo tổ chức, giáo dục nhân dân tăng gia sản xuất và
tiết kiệm”. Vì “dân đủ ăn, đủ mặt thì những chính sách của Đảng và Chính phủ đưa
ra sẽ đễ dàng thực hiện. Nếu dân đói, dốt, bệnh thì chính sách của ta dù có hay mấy
cũng không thực hiện được”.
Cho nên, Kiệm mà không Cần, thì không tăng thêm, không phát triển được.
Mà vật gì không tiến tức là thoái.
Nhưng tiết kiệm không phải là bủn xỉn, không phải “xem đồng tiền bằng cái
nống” gặp việc đáng làm cũng không làm, đáng tiêu cũng không tiêu. Tiết kiệm
không phải ép bộ đội, nhân dân nhịn ăn, nhịn mặc; nhưng khi không nên tiêu xài thì
một đồng xu cũng không nên tiêu. Khi có việc đáng làm, việc ích lợi cho đồng bào,
cho tổ quốc, thì bao nhiêu công, tốn bao nhiêu của, cũng vui lòng. Như thế mới là
kiệm. Việc đáng tiêu mà không tiêu là bủn xỉn, chứ không phải là kiệm. Tiết kiệm
phải kiên quyết không xa xỉ. Việc đáng làm trong một giờ mà kéo dài hai, ba giờ là
xa xỉ. Cán bộ, đảng viên ăn sang, mặc đẹp trong lúc đồng bào còn nghèo, thiếu
cơm, thiếu áo là xa xỉ. Vì vậy, xa xỉ là có tội với tổ quốc, với đồng bào.
- Nói về “liêm”, Bác viết: “Những người ở các công sở từ làng cho đến
Chính phủ trung ương đều tìm dịp phát tài, hoặc xoay tiền của Chính phủ hoặc
17
_________________________________________________________________________
khoét đục của nhân dân. Đến khi lộ ra, bị phạt thì mất hết cả danh giá mà của phi
nghĩa đó cũng không được hưởng. Vậy những người trong công sở phải lấy liêm
làm đầu”.
“Liêm là trong sạch, không tham lam”, “luôn tôn trọng, giữ gìn của công và
của dân”, “không xâm phạm một đồng xu, hạt thóc của nhà nước, của nhân dân”,

“không tham địa vị, không tham tiền tài, không tham tâng bốc mình”.
Trong các bài viết khác, Bác viết: “Chữ liêm phải đi đôi với chữ kiệm, cũng như
chữ kiệm phải đi đôi với chữ cần. Có liệm mới liêm được”. Và, Bác dẫn lời Khổng
Tử nói: “Người mà không liêm, không bằng súc vật”. Cụ Mạnh Tử nói: “Ai cũng
tham lợi thì nước sẽ nguy”.
- Nói về chính, Bác viết: “Một người phải cần, kiệm, nhưng còn phải chính
mới là người hoàn toàn. Trên quả đất có hàng muôn triệu người sống, số người ấy
có thể chia thành hai hạng: Người thiện và người ác. Trong xã hội, tuy có trăm
công, nghìn việc, song, những công việc ấy có thể chia làm hai thứ: việc chính và
việc tà.
Làm việc chính, là người thiện.
Làm việc tà, là người ác.
Siêng năng (cần), tiết kiệm (kiệm), trong sạch (liêm), chính là thiện; còn lười
biếng, xa xỉ, tham lam là ác, là tà.
Bác còn dặn: “Mình là người làm việc cần phải có công tâm, công đức. Chớ
đem của công dùng vào việc tư. Chớ đem người tư làm việc công. Việc gì cũng phải
công minh, chính trực, không nên vì tư ân, tư huệ hay tư thù, tư oán. Mình có quyền
dùng người thì phải dùng những người có tài năng, làm được việc. Chớ vì bà con,
bầu bạn mà bố họ vào chức nọ, chức kia. Chớ vì sợ mất lòng mà dìm những kẻ có
tài hơn mình. Phải trung thành với Chính phủ, với đồng bào. Chớ lên mặt làm quan
cách mạng”.
Chính còn có nghĩa là ngay thẳng, không tà, là đúng đắn, chính trực. Đối với
mình không tự cao, tự đại; đối với người không nịnh trên, khinh dưới, không dối
trá, lừa lọc, luôn giữ thái độ chân thành khiêm tốn, đoàn kết. Đối với việc thì để
công lên trên lên trước việc tư. Được giao nhiệm vụ gì quyết làm cho kỳ được “việc
thiện dù nhỏ mấy cũng làm, việc ác thì dù nhỏ mấy cũng phải tránh”. Theo Bác Hồ
thì, cần, kiệm, liêm, chính là những đức tính không thể thiếu đối với cán bộ, đảng
18
_________________________________________________________________________
viên. Bởi vì “cán bộ các cơ quan, đoàn thể; cấp cao thì quyền to, cấp thấp thì quyền

nhỏ. Dù to hay nhỏ, có quyền mà thiếu lương tâm là có dịp đục khoét, có dịp ăn của
đút”. “Những người trong các công sở đều có nhiều hoặc ít quyền hành. Nếu không
giữ được cần, kiệm, liêm, chính thì dễ trở nên tai hại, biến thành sâu mọt của dân”.
Cần, kiệm, liêm, chính là thước đo văn minh, tiến bộ của một dân tộc. “Một dân tộc
biết cần, kiệm, liêm là một dân tộc văn minh, tiến bộ”.
Người cán bộ giữ được cần, kiệm, liêm, chính là người chí công, vô tư là
chính tâm, thân dân - là người có ý thức phục vụ nhân dân, đặt lợi ích của nhân dân,
của tổ quốc, của Đảng lên trên hết.
Bên cạnh cần kiệm liêm chính, Người còn nói tới Nhân - Trí - Dũng - Liêm -
Trung, tinh thần hy sinh, lòng dũng cảm, khí tiết đạo đức cao quý của ông cha ta, sự
đề cao trí tuệ, phẩm giá con người. Vận dụng phương châm xử thế của người xưa,
Người nói rõ đạo đức công dân, trách nhiệm công dân và thái độ ứng xử đối với
dân, gắn liền trách nhiệm và lợi ích, quyền và nghĩa vụ. Với Hồ Chí Minh, chính trị
là đoàn kết và thanh khiết, từ việc nhỏ tới việc lớn. Theo Hồ Chí Minh, phải xây
dựng Đảng chân chính cách mạng, làm cho Đảng trở thành Đảng của đạo đức và
văn minh. Đạo đức cách mạng trong Đảng, trong cán bộ, đảng viên, nhất là ở những
người lãnh đạo, cầm quyền là hạt nhân của đạo đức cách mạng - một nền đạo đức
mới tiêu biểu cho xã hội mới.
Nếu mỗi cán bộ, đảng viên thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư thì
bệnh tham những, tham ô, quan liêu, lãng phí nhất định bị ngăn chặn, đẩy lùi. Trong
điều kiện Đảng cầm quyền, đảng viên thường ở các vị trí lãnh đạo, quản lý, có chức
vụ, có quyền lực nên phải hết sức tu dưỡng, rèn luyện mới tránh sa ngã trước tiền
bạc và nguy cơ sống xa dân, cách biệt với dân, sinh thói quan liêu mệnh lệnh, đứng
trên nhân dân.
Chủ tịch Hồ Chí Minh khuyên cán bộ, đảng viên phải biết dùng phê bình và
tự phê bình như một phương thuốc trị bệnh, cứu người. Muốn vậy, phải có tinh thần
trung thực và phương pháp khéo léo mới có hiệu quả. Như bánh ngon nhưng ăn
phải đúng lúc, cách mời ăn phải lịch sự thì mới ăn ngon được. Tự phê bình và phê
bình cũng vậy, phải đúng lúc và đúng cách. Và nhất là phải phê bình trên cơ sở tôn
trọng lẫn nhau, thương yêu lẫn nhau, phải nhằm mục đích làm cho mỗi cán bộ, đảng

viên và tổ chức đảng nhận rõ khuyết điểm để sửa chữa, ưu điểm để phát huy. Mỗi
19
_________________________________________________________________________
con người đều có cái thiện, cái ác ở trong lòng, bởi vậy, thái độ của người cách
mạng là phải biết làm cho phần tốt nảy nở như hoa mùa xuân và phần xấu bị mất
dần đi .
Trong Di chúc, Người căn dặn: “Trong Đảng phải thực hành dân chủ rộng
rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng
cố và phát triển sự đoàn kết thống nhất của Đảng”. Đó là đoạn trong bản Di chúc
Bác Hồ đánh máy ngày 15-5-1965. Một năm sau, trong những ngày từ 12 đến 14-5-
1966, đọc đi đọc lại lời căn dặn về nguyên tắc, phương pháp phê bình và tự phê
bình nói trên, Người đã cẩn trọng thêm vào câu kết: “Phải có tình đồng chí thương
yêu lẫn nhau”. Theo Người, chỉ khi thật sự tiến hành phê bình và tự phê bình trên
tinh thần có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau mới là có tính xây dựng, nhằm trị
bệnh cứu người, hoàn toàn không phải là kiểu làm qua loa chiếu lệ, hoặc nhân cơ
hội phê bình để đả kích, thanh toán, lật đổ nhau.
Di chúc là tất cả sự suy nghĩ trăn trở của Chủ tịch Hồ Chí Minh về cả quá
khứ, hiện tại và tương lai của dân tộc ta. Có nhà nghiên cứu cho rằng, Di chúc của
Bác hầu như bao quát toàn bộ các vấn đề cốt lõi của tư tưởng Hồ Chí Minh. Cho
nên, việc học tập và thực hiện Di chúc không phải chỉ làm trong một lúc, trong các
dịp kỷ niệm, mà nên là một công việc thường xuyên, lâu dài trong thực tiễn học tập,
nghiên cứu, công tác của cán bộ, đảng viên, nhằm noi gương Người, tiếp tục đẩy
mạnh sự nghiệp cách mạng của Người.
Tinh thần quốc tế trong sáng.
Đó là, tinh thần đoàn kết quốc tế vô sản, mà Hồ Chí Minh đã nêu lên bằng
mệnh đề "Bốn phương vô sản đều là anh em"; là tinh thần đoàn kết với các dân tộc
bị áp bức, với nhân dân lao động các nước, mà Hồ Chí Minh đã dày công vun đắp
bằng hoạt động cách mạng thực tiễn của bản thân mình và bằng sự nghiệp cách
mạng của cả dân tộc.
Người khẳng định: Trong đấu tranh cách mạng ta phải "tự lực cánh sinh, dựa

vào sức mình là chính". Người còn viết: "Muốn người ta giúp cho, thì trước mình
phải tự giúp lấy mình đã"; "Một dân tộc không tự lực cánh sinh mà cứ ngồi chờ dân
tộc khác giúp đỡ thì không xứng đáng được độc lập"Nhờ vậy,Người đã có quan
điểm “cách mạng thuộc địa không chỉ phụ thuộc vào cách mạng vô sản chính quốc,
20
_________________________________________________________________________
mà còn có thể giúp đỡ những người anh em ở phương Tây trong nhiệm vụ giải
phóng hoàn toàn”
Khẳng định sức mạnh dân tộc giữ vai trò quyết định nhưng Hồ Chí Minh
không hề xem nhẹ việc tranh thủ sức mạnh thời đại, đặc biệt là tranh thủ sự ủng hộ,
giúp đỡ của các nước xã hội chủ nghĩa anh em, sự đồng tình, ủng hộ của nhân dân
yêu chuộng hoà bình trên thế giới.
Trong suốt cuộc đời hoạt động của mình, Hồ Chí Minh luôn luôn chăm lo
xây dựng, vun đắp cho tình hữu nghị, hợp tác và đoàn kết giữa nhân dân các nước
theo tinh thần “bốn phương vô sản đều là anh em” nhằm tạo nên sức mạnh to lớn
cho sự nghiệp cách mạng của các dân tộc.
Hồ Chí Minh chủ trương dương cao ngọn cờ hòa bình, đoàn kết quốc tế,
dồng thời luôn phân biệt rõ bạn, thù của cách mạng, tỉnh táo với mọi âm mưu xấu
xa của các thế lực phản động quốc tế, trân trong mọi sự giúp đỡ, hợp tác chân thành,
nhưng cũng kiên quyết đấu tranh chống sự chia rẽ, xâm lược.
Người hết sức coi trọng, thiết lập mối quan hệ hữu nghị, láng giềng với các
nước trong khu vực dù có chế độ chính trị khác nhau. Từ khi nước ta giành được
độc lập, Những hoạt động ngoại giao không mệt mỏi của Người đã nâng cao địa vị
của Việt Nam trên trường quốc tế, tăng cường quan hệ hữu nghị với các nước, các
dân tộc.
21
_________________________________________________________________________
CHƯƠNG III – MỐI QUAN HỆ GIỮA ĐẠO ĐỨC
CÁCH MẠNG VÀ CHỦ NGHĨA CÁ NHÂN TRONG
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

3.1.ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG.
Đạo đức Hồ Chí Minh tiêu biểu cho truyền thống đạo đức và tinh hoa văn
hoá dân tộc, là sự kết hợp hài hoà giữa truyền thống và hiện đại, hiện thân của các
giá trị văn hoá Chân - Thiện - Mỹ trong thời đại mới, thời đại của độc lập dân tộc và
chủ nghĩa xã hội. Đó là thời đại Hồ Chí Minh, thời đại rực rỡ nhất trong lịch sử
quang vinh của dân tộc ta.
Trong điều kiện kinh tế thị trường, hội nhập, mở cửa, có rất nhiều cám dỗ
khiến cho việc giữ vững phẩm chất đạo đức trong sáng là một thử thách đối với cán
bộ, đảng viên, công chức. Bởi vậy, mỗi người phải kiên quyết đấu tranh chống chủ
nghĩa cơ hội, cá nhân, một lòng, một dạ phục vụ nhân dân, mới có thể bồi dưỡng,
củng cố được đạo đức cách mạng. Bên cạnh đó, trong toàn Đảng cần đẩy mạnh giáo
dục đạo đức mới, tăng cường phê bình và tự phê bình; Nhà nước ngày càng hoàn
thiện hệ thống pháp luật, tăng cường kiểm tra, kiểm soát; nhân dân được thực hiện
đầy đủ quyền dân biết, dân bàn và nhất là quyền dân kiểm tra các hoạt động của các
tổ chức đảng, của các cơ quan nhà nước và của cán bộ, đảng viên, công chức. Đặc
biệt, đội ngũ cán bộ lãnh đạo phải tự giác thấy rõ vai trò, vị trí của mình trong công
tác, đời sống, gương mẫu phấn đấu, tu dưỡng, rèn luyện, tự sửa chữa, khắc phục
những yếu kém thì mới có thể nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạng, chống được
chủ nghĩa cá nhân, như Chủ tịch Hồ Chí Minh mong đợi.
Đạo đức cách mạng ở trong Đảng đòi hỏi phải nêu cao tính tiên phong gương
mẫu, đấu tranh phê bình và tự phê bình, có lý có tình, thấu tình đạt lý, ăn ở với nhau
có tình có nghĩa, phải có tình thương yêu đồng chí, giữ gìn sự sự đoàn kết trong
Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình. Công chức nhà nước phải tận tâm tận
lực với công việc, chấp hành luật pháp, tôn trọng kỷ luật công vụ, thi hành đạo đức
công chức.
Đạo đức cách mạng đối với tuổi trẻ, với thanh niên càng trở nên quan trọng
để nuôi dưỡng hoài bão, chí khí lớn, nghị lực đấu tranh cho chân lý, đạo lý, tình
thương, lẽ phải. Trung thực - Khiêm tốn - Đoàn kết - Vị tha- Nhân ái - Khoan dung,
22
_________________________________________________________________________

đó là những đức tính và giá trị đạo đực mà Người ra sức thực hiện ở mỗi con người.
Lại có một điều thấm thía khác. Người căn dặn thanh niên: tuổi trẻ phải có chí tiến
thủ, hoài bão lo việc lớn, vì nước vì dân trẻ phải biết tránh xa danh vọng, quyền lực
vì những cái đó dễ làm hư hỏng con người.
Người không chỉ nêu lên những nội dung phong phú của đạo đức cách mạng
mà còn gợi mở bao điều quý giá khác về giáo dục, thực hiện đạo đức cách mạng.
Theo Người, phương pháp phải thích hợp, mềm dẻo, linh hoạt, đã đúng lại còn phải
khéo nữa thì mới có sức thuyết phục lòng người .
Người đã nâng phương pháp giáo dục và thực hành đạo đức cách mạng lên
tầm phương pháp tư tưởng, lên trình độ khoa học và nghệ thuật, có sức lôi cuốn,
thuyết phục mạnh mẽ lòng người ở mọi đối tượng, tầng lớp, thế hệ.
3.2.CHỦ NGHĨA CÁ NHÂN
Theo Bác Hồ, chủ nghĩa cá nhân hoàn toàn trái với đạo đức cách mạng. Định
nghĩa về chủ nghĩa cá nhân, Bác Hồ viết: "Chủ nghĩa cá nhân là việc gì cũng lo cho
lợi ích riêng của mình, không quan tâm đến lợi ích của tập thể, miễn mình béo, mặc
thiên hạ gầy".
Hay "chủ nghĩa cá nhân là một thứ rất gian giảo, xảo quyệt, nó khéo dỗ dành
người ta đi xuống dốc. Nó là thứ vi trùng rất độc, đẻ ra hàng trăm thứ bệnh: Tham
ô, hủ hoá, lãng phí, xa hoa, tham danh trục lợi, thích địa vị quyền hành, tự cao tự
đại, coi thường tập thể, xem khinh quần chúng, độc đoán, độc quyền, quan liêu,
mệnh lệnh, lười biếng v.v…
Vì vậy, để giữ vững đạo đức cách mạng, thì bất cứ trong điều kiện, hoàn
cảnh nào cũng phải quyết tâm đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân. "Chủ nghĩa cá
nhân là một trở ngại lớn cho việc xây dựng chủ nghĩa, cho nên, thắng lợi của chủ
nghĩa xã hội không thể tách rời thắng lợi của cuộc đấu tranh từ bỏ chủ nghĩa cá
nhân". Xét mối quan hệ này, chúng ta cần nhận thức thống nhất giữa lợi ích chung
và lợi riêng. Cần phân biệt đúng đắn giữa chủ nghĩa cá nhân và lợi ích cá nhân. Như
nói ở trên, theo Bác Hồ, chủ nghĩa cá nhân là việc gì cũng nghĩ đến lợi ích riêng của
mình trước hết. Họ không lo "mình vì mọi người" mà chỉ muốn "mọi người vì
mình". Cho nên, phải "quét sạch chủ nghĩa cá nhân". "Nhưng đấu tranh chống chủ

nghĩa cá nhân không phải là gây xéo lên lợi ích cá nhân. Vì mỗi người đều có đời
sống riêng. Mỗi người đều có quyền làm giàu cho bản thân và gia đình mình; nhưng
23
_________________________________________________________________________
những lợi ích đó không trái với lợi ích của tập thể, lợi ích của Đảng,của tổ quốc,
dân tộc".
3.3.CHỦ NGHĨA CÁ NHÂN LÀ KẺ THÙ CỦA ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG,KẺ
THÙ CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
Nếu để chủ nghĩa cá nhân phát triển thì sẽ ảnh hưởng xấu đến Đảng, dân tộc.
Bác chỉ rõ: "Một dân tộc, một Đảng và một con người ngày hôm qua là vĩ đại, có
sức hấp dẫn lớn, không nhất thiết hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu
mến và ca ngợi nếu lòng dạ không trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân".
“Sự suy thoái về đạo đức, lối sống dẫn đến tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí,
nhũng nhiễu dân của một bộ phận không nhỏ cán bộ Đảng viên vẫn diễn ra rất
nghiêm trọng”- Phó chủ nhiệm Ủy ban kiểm tra Trung ương Vũ Quốc Hùng nhấn
mạnh trong bản tham luận của ông trước Đại hội Đảng X.
Thứ nhất, suy thoái về đạo đức, lối sống trong cán bộ, Đảng viên có xu
hướng tăng cả về số lượng và phạm vi. Khi bước vào thời kỳ đổi mới, mới chỉ là
một lời cảnh báo tại Đại hội VI: “Trong xã hội ta đang diễn ra cuộc đấu tranh giữa
hai lối sống: lối sống có lý tưởng, lành mạnh, trung thực, sống bằng lao động của
mình, có ý thức tôn trọng và bảo vệ của công, chăm lo lợi ích của tập thể, của nhà
nước, với lối sống thực dụng, dối trá, ích kỷ, ăn bám, chạy theo đồng tiền".
Đến nay, tình trạng đó đã, đang diễn ra ngay trong Đảng. Từ chỗ chỉ có ở
“một bộ phận” thì nay đã diễn ra ở “một bộ phận không nhỏ”. Trong đó có cả cán
bộ Đảng viên có chức, có quyền.
Suy thoái về đạo đức, lối sống làm nảy sinh lãng phí, tham nhũng, nhũng
nhiều dân, trước kia diễn ra ở một số cán bộ, Đảng viên hoạt động trong lĩnh vực
kinh tế, thì nay xảy ra tất cả các ngành, các lĩnh vực: y tế, giáo dục, văn hóa, thực
hiện chính sách xã hội, tổ chức cán bộ, công tác tham mưu, hoạch địch chính sách
cụ thể… Mức độ này ngày càng tăng, nếu trước kia chủ yếu là “ăn cắp vặt”, “bớt

xén” mang tính chất cá nhân đơn lẻ thì nay chặt chẽ, móc nối chằng chịt trên dưới,
trong ngoài để trục lợi như: thông đồng, chia chác giữa các bên trong đầu tư xây
dựng cơ bản, giải phóng mặt bằng, mua sắm vật tư, đấu thầu và chỉ định thầu, phân
phối dự án, hoàn thuế giá trị gia tăng, trong cấp phát vốn, nhận hối lộ, trong điều tra
truy tố xét xử; “ra giá” trong việc cung cấp thông tin bí mật…
24
_________________________________________________________________________
Thứ hai, bệnh cơ hội, chủ nghĩa cá nhân có chiều hướng gia tăng. Việc này
không chỉ có ở Đảng viên trẻ mà còn biểu hiện cả trong một bộ phận cán bộ, Đảng
viên nói chung, nhất là những cán bộ nắm quyền, tiền, và tài sản công. Lối sống này
trái với đạo đức, phẩm chất của người cộng sản “cần kiệm liên chính, chí công vô
tư” như sinh thời Bác Hồ đã dạy.
Báo cáo của Bộ Chính trị trình Hội nghị trung ương VI (lần 2) khóa VIII đã
đề cập đến 5 kiểu “chạy”. Đó là “chạy chức”, trước khi bầu cử; “chạy quyền” trước
khi bổ nhiệm, thuyên chuyển công tác cán bộ; “chạy chỗ”, tìm “chỗ thơm”, “chỗ
ngon”, chỗ kiếm được nhiều lợi (chẳng những cho bản thân mà còn cho cả người
thân, người nhà); “chạy lợi” khi phân chia ngân sách, xét duyệt dự án đầu tư, giao
thầu, tính thuế, xét duyệt đề tài nghiên cứu….; “chạy tội” cho bản thân cho người
thân, có trường hợp cho cả những tên tội phạm.
Trong báo cáo xây dựng Đảng tại đại hội lần này, trung ương cũng nhận
định, nơi này nơi khác vẫn còn tình trạng “chạy chức”, “chạy quyền”, “chạy tội”,
“chạy bằng cấp”. Trong xã hội còn có dư luận “chạy tuổi” để được đề bạt, được vào
cấp ủy, kéo dài thời gian công tác để hưởng bổng lộc.
Thứ ba, nói nhiều làm ít; nói nhưng không làm. Tình trạng này còn xảy ra ở
không ít cán bộ, Đảng viên, trái với lời dạy của Bác Hồ là “nói phải đi đôi với làm”,
“dù khó khăn đến mấy cũng kiên quyết làm đúng chính sách và nghị quyết của
Đảng” đúng như báo cáo chính trị trình đại hội đã nêu: “Tình trạng nói nhiều, làm
ít, làm không đến nơi đến chốn hoặc không làm còn diễn ra ở nhiều nơi”.
Thứ tư, quan liêu, xa dân, thích nghe thành tích, ngại nghe sự thật. Trong
Đảng ta hiện nay còn không ít cấp ủy, người lãnh đạo… còn xa dân, không sát cơ

sở, không hiểu thực tiễn, ít lắng nghe ý kiến cấp dưới, không nắm được hoạt động,
lối sống của cán bộ dưới quyền, nên có trường hợp đề ra chủ trương chính sách
không phù hợp với thực tế, người dân không đồng tình. Việc nhận xét cán bộ chung
chung, thậm chí sai lệch với mức “vô trách nhiệm”. Vụ tham nhũng và tha hóa đạo
đức, lối sống của một số cán bộ Đảng viên ở PMU 18 nghiêm trọng vậy mà Phó bí
thư Đảng ủy cơ quan Bộ vẫn khẳng định: “Trước khi bị khởi tố, họ đều là Đảng
viên tốt”. Khẳng định như vậy thì “thật là quan liêu, vô chính trị, vô trách nhiệm, có
thể nói là vô cảm, không thể chấp nhận được”.
25