Bài giảng môn nguyên lý thống kê - Chương 1,6

Hoàng Thị Hoa-BM Thống kê & PTDB
Hoàng Thị Hoa-BM Thống kê & PTDB
1
1
B môn Th ng kê-Phân tích d báo - Khoa HTTTKTộ ố ự
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
2
2
Chơng 1
Chơng 1
:
:


tổng quan về thống kê học
tổng quan về thống kê học

Lịch sử ra đời và phát triển của KHTK
Lịch sử ra đời và phát triển của KHTK

Đối tợng nghiên cứu của TKH
Đối tợng nghiên cứu của TKH

Cơ sở lý luận và cơ sở phơng pháp luận
Cơ sở lý luận và cơ sở phơng pháp luận
của TKH
của TKH

Một số khái niệm thờng dùng trong TK
Một số khái niệm thờng dùng trong TK

Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
3
3
1.
1.
lịch sử ra đời &
lịch sử ra đời &
phát triển của khTK
phát triển của khTK

Thống kê học (TKH) là một môn KH ra
Thống kê học (TKH) là một môn KH ra
đời do nhu cầu của hoạt động thực tiễn XH
đời do nhu cầu của hoạt động thực tiễn XH


* Thời kỳ chiếm hữu nô lệ
* Thời kỳ chiếm hữu nô lệ


* Thời kỳ Phong kiến
* Thời kỳ Phong kiến


* Thời kỳ TBCN
* Thời kỳ TBCN


* Ngày nay

* Ngày nay
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
4
4
2.đối t#ợng nghiên cứu của thống kê học
2.đối t#ợng nghiên cứu của thống kê học
2.1. KháI niệm thống kê học
2.1. KháI niệm thống kê học



Thống kê là hệ thống các phơng pháp dùng để thu
Thống kê là hệ thống các phơng pháp dùng để thu
thập, xử lý và phân tích các con số (mặt lợng) của
thập, xử lý và phân tích các con số (mặt lợng) của
những hiện tợng số lớn để tìm hiểu bản chất và tính
những hiện tợng số lớn để tìm hiểu bản chất và tính
quy luật vốn có của chúng (mặt chất) trong điều kiện
quy luật vốn có của chúng (mặt chất) trong điều kiện
thời gian và không gian cụ thể
thời gian và không gian cụ thể

Thống kê học, là khoa học nghiên cứu về mặt lợng
Thống kê học, là khoa học nghiên cứu về mặt lợng
trong mối quan hệ với mặt chất của hiện tợng kinh
trong mối quan hệ với mặt chất của hiện tợng kinh
tế-xã hội số lớn, trong điều kiện thời gian và địa điểm
tế-xã hội số lớn, trong điều kiện thời gian và địa điểm
cụ thể.

cụ thể.
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
5
5
2.2.
2.2.
đối t#ợng nghiên cứu của tkh
đối t#ợng nghiên cứu của tkh
Là mặt
Là mặt
lợng
lợng
trong mối quan hệ mật thiết
trong mối quan hệ mật thiết
với mặt
với mặt
chất
chất
của các hiện tợng
của các hiện tợng
kinh tế
kinh tế
xã hội số lớn
xã hội số lớn
trong điều kiện
trong điều kiện
thời gian
thời gian
và

và
địa điểm
địa điểm
cụ thể
cụ thể
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
6
6
Hiện t#ợng kinh tế -xã hội mà TK
Hiện t#ợng kinh tế -xã hội mà TK
nghiên cứu:
nghiên cứu:

Hiện tợng về quá trình sản xuất và tái
Hiện tợng về quá trình sản xuất và tái
sản xuất MR của cải vật chất.
sản xuất MR của cải vật chất.

Hiện tợng về dân số
Hiện tợng về dân số

Hiện tợng về đời sống vật chất, văn hoá
Hiện tợng về đời sống vật chất, văn hoá

Hiện tợng về sinh hoạt chính trị-xã hội
Hiện tợng về sinh hoạt chính trị-xã hội
*Lu ý
*Lu ý
: ảnh hởng của các yếu tố tự

: ảnh hởng của các yếu tố tự
nhiên kỹ thuật đến ht kinh tế- xã hội
nhiên kỹ thuật đến ht kinh tế- xã hội
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
7
7
Mặt l#ợng trong mối quan hệ
Mặt l#ợng trong mối quan hệ
với mặt chất
với mặt chất
Theo quan điểm của triết:
Theo quan điểm của triết:
*
*
Lợng:
Lợng:
Là những đặc điểm
Là những đặc điểm
bên ngoài của sự vật, hiện
bên ngoài của sự vật, hiện
tợng, biểu hiện quy mô
tợng, biểu hiện quy mô
to nhỏ, trình độ cao thấp,
to nhỏ, trình độ cao thấp,
số lợng ít hay nhiều
số lợng ít hay nhiều
*
*
Chất:

Chất:
Là thuộc tính bên
Là thuộc tính bên
trong của sự vật hiện t
trong của sự vật hiện t
ợng, quy định nó là chất
ợng, quy định nó là chất
gì, phân biệt nó với các
gì, phân biệt nó với các
chất khác
chất khác
Theo quan điểm của
Theo quan điểm của
TK:
TK:
*
*
Lợng
Lợng
: Là số lợng và
: Là số lợng và
quan hệ số lợng để
quan hệ số lợng để
biểu hiện quy mô, kết
biểu hiện quy mô, kết
cấu, quan hệ tỷ lệ, tốc
cấu, quan hệ tỷ lệ, tốc
độ phát triển, mức độ
độ phát triển, mức độ
đại biểu .

đại biểu .
*
*
Chất:
Chất:
Là nội dung kinh
Là nội dung kinh
tế- xã hội mà các chỉ
tế- xã hội mà các chỉ
tiêu thống kê phản ánh
tiêu thống kê phản ánh
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
8
8
Mối quan hệ giữa l#ợng và chất
Mối quan hệ giữa l#ợng và chất
Chất và Lợng là hai mặt không thể tách rời.
Chất và Lợng là hai mặt không thể tách rời.
Giữa chúng có mối quan hệ biện chứng:
Giữa chúng có mối quan hệ biện chứng:

Chất tồn tại thông qua lợng, mỗi lợng cụ thể
Chất tồn tại thông qua lợng, mỗi lợng cụ thể
đều gắn với một chất xác định
đều gắn với một chất xác định

Sự biến đổi về lợng dẫn đến sự thay đổi về
Sự biến đổi về lợng dẫn đến sự thay đổi về
chất: chất mới ra đời cùng với lợng mới, tạo

chất: chất mới ra đời cùng với lợng mới, tạo
điều kiện cho lợng mới phát triển, lợng mới
điều kiện cho lợng mới phát triển, lợng mới
biến đổi tới một mức độ nhất định lại phá vỡ
biến đổi tới một mức độ nhất định lại phá vỡ
chất cũ, làm cho chất mới ra đời.
chất cũ, làm cho chất mới ra đời.
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
9
9
Hiện t#ợng kinh tế - xã hội số lớn
Hiện t#ợng kinh tế - xã hội số lớn

Hiện tợng kinh tế xã hội số lớn là tổng thể bao
Hiện tợng kinh tế xã hội số lớn là tổng thể bao
gồm nhiều hiện tợng cá biệt.
gồm nhiều hiện tợng cá biệt.

Thông qua việc nghiên cứu số lớn hiện tợng, tác
Thông qua việc nghiên cứu số lớn hiện tợng, tác
động của các nhân tố ngẫu nhiên sẽ bị bù trừ, triệt
động của các nhân tố ngẫu nhiên sẽ bị bù trừ, triệt
tiêu, biểu hiện của bản chất, tính quy luật của hiện
tiêu, biểu hiện của bản chất, tính quy luật của hiện
tợng mới có khả năng thể hiện rõ
tợng mới có khả năng thể hiện rõ
*
*
Tuy nhiên: bên cạnh việc nghiên cứu số lớn đôi

Tuy nhiên: bên cạnh việc nghiên cứu số lớn đôi
khi vẫn phải kết hợp với việc nghiên cứu các hiện
khi vẫn phải kết hợp với việc nghiên cứu các hiện
tợng cá biệt, để nhận thức một cách toàn diện,
tợng cá biệt, để nhận thức một cách toàn diện,
phong phú và sâu sắc.
phong phú và sâu sắc.
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
10
10
đối t#ợng nghiên cứu của
đối t#ợng nghiên cứu của
thống kê luôn tồn tại trong những
thống kê luôn tồn tại trong những
điều kiện lịch sử nhất định
điều kiện lịch sử nhất định

Trong những điều kiện lịch sử khác nhau, hiện
Trong những điều kiện lịch sử khác nhau, hiện
tợng kinh tế xã hội có đặc điểm về chất và
tợng kinh tế xã hội có đặc điểm về chất và
biểu hiện về lợng khác nhau.
biểu hiện về lợng khác nhau.

Vì vậy, phải đặt số liệu của TK trong những
Vì vậy, phải đặt số liệu của TK trong những
điều kiện cụ thể mới có thể rút ra kết luận
điều kiện cụ thể mới có thể rút ra kết luận
chính xác

chính xác
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
11
11
3. Cơ sở lý luận & cơ sở ph#ơng
3. Cơ sở lý luận & cơ sở ph#ơng
pháp luận của TKH
pháp luận của TKH
3.1. Cơ sở lý luận
3.1. Cơ sở lý luận

Kinh tế chính trị Mác Lê nin
Kinh tế chính trị Mác Lê nin

Chủ nghĩa duy vật lịch sử
Chủ nghĩa duy vật lịch sử

Kinh tế học (kinh tế vĩ mô, kinh tế vi mô)
Kinh tế học (kinh tế vĩ mô, kinh tế vi mô)

Đờng lối chính sách của Đảng và Nhà nớc
Đờng lối chính sách của Đảng và Nhà nớc
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
12
12
3.2.C Sở PH NG PHáP LUậN CủA tkhƠ ƠƯ
3.2.C Sở PH NG PHáP LUậN CủA tkhƠ ƠƯ

Phơng pháp luận là tổng hợp lý luận các ph
Phơng pháp luận là tổng hợp lý luận các ph
ơng pháp chuyên môn của thống kê
ơng pháp chuyên môn của thống kê

Cơ sở phơng pháp luận: Chủ nghĩa duy vật
Cơ sở phơng pháp luận: Chủ nghĩa duy vật
biện chứng
biện chứng
.
.

CNDVBC xem xét sự vật hiện tợng trong mối
CNDVBC xem xét sự vật hiện tợng trong mối
liên hệ ràng buộc và trong trạng thái vận động.
liên hệ ràng buộc và trong trạng thái vận động.
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
13
13


các giai đoạn và các ph#ơng
các giai đoạn và các ph#ơng
pháp chuyên môn của tk
pháp chuyên môn của tk
Tổng hợp TK
Phân tích và dự
báo TK
Điều tra TK

Quan sát số lớn,
trực tiếp, gián tiếp
Phơng pháp phân tổ,
đồ thị TK
Các phơng pháp
Các giai đoạn của
quá trình NCTK
Pp hồi quy, DSBĐ, Chỉ
số
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
14
14
4.
4.
Một số kháI niệm th#ờng dùng
Một số kháI niệm th#ờng dùng
trong tk
trong tk

Tổng thể thống kê
Tổng thể thống kê
:
:
Là tập hợp các đơn vị
Là tập hợp các đơn vị
(hay phần tử) thuộc hiện tợng nghiên cứu
(hay phần tử) thuộc hiện tợng nghiên cứu
cần quan sát, thu thập và phân tích mặt l
cần quan sát, thu thập và phân tích mặt l

ợng của chúng theo một hay một số tiêu
ợng của chúng theo một hay một số tiêu
thức nào đó
thức nào đó

Đơn vị tổng thể
Đơn vị tổng thể
: Là các đơn vị (phần tử) cấu
: Là các đơn vị (phần tử) cấu
thành tổng thể thống kê
thành tổng thể thống kê

Tổng thể mẫu
Tổng thể mẫu
: gồm một số đơn vị đợc
: gồm một số đơn vị đợc
chọn ra từ tổng thể chung theo một pp lấy
chọn ra từ tổng thể chung theo một pp lấy
mẫu.
mẫu.
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
15
15
Một số kháI niệm
Một số kháI niệm

Tổng thể đồng chất
Tổng thể đồng chất
: Là tổng thể bao gồm

: Là tổng thể bao gồm
các đơn vị giống nhau ở một hay một số đặc
các đơn vị giống nhau ở một hay một số đặc
điểm chủ yếu có liên quan trực tiếp đến mục
điểm chủ yếu có liên quan trực tiếp đến mục
đích nghiên cứu
đích nghiên cứu

Tổng thể không đồng chất
Tổng thể không đồng chất
: là tổng thể bao
: là tổng thể bao
gồm các đơn vị không giống nhau ở những
gồm các đơn vị không giống nhau ở những
đặc điểm chủ yếu có liên quan đến mục đích
đặc điểm chủ yếu có liên quan đến mục đích
nghiên cứu
nghiên cứu
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
16
16
Một số kháI niệm
Một số kháI niệm

Tiêu thức thống kê
Tiêu thức thống kê
:
:
Là khái niệm dùng để

Là khái niệm dùng để
chỉ các đặc điểm của đợn vị tổng thể
chỉ các đặc điểm của đợn vị tổng thể

Gồm: Tiêu thức thuộc tính và tiêu thức số l
Gồm: Tiêu thức thuộc tính và tiêu thức số l
ợng
ợng

Quan sát
Quan sát
: Là cơ sở để thu thập số liệu và
: Là cơ sở để thu thập số liệu và
thông tin cần nghiên cứu.
thông tin cần nghiên cứu.
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
17
17
Một số kháI niệm
Một số kháI niệm

Chỉ tiêu thống kê:
Chỉ tiêu thống kê:
phản ánh đặc điểm về
phản ánh đặc điểm về
mặt lợng trong sự thống nhất với mặt chất
mặt lợng trong sự thống nhất với mặt chất
của tổng thể hiện tợng nghiên cứu, trong
của tổng thể hiện tợng nghiên cứu, trong

điều kiện thời gian và không gian cụ thể
điều kiện thời gian và không gian cụ thể

Chỉ tiêu số lợng:
Chỉ tiêu số lợng:
Là các chỉ tiêu biểu hiện
Là các chỉ tiêu biểu hiện
quy mô của tổng thể
quy mô của tổng thể

Chỉ tiêu chất lợng
Chỉ tiêu chất lợng
: Là chỉ tiêu biểu hiện
: Là chỉ tiêu biểu hiện
tính chất, trình độ phổ biến, quan hệ so
tính chất, trình độ phổ biến, quan hệ so
sánh trong tổng thể
sánh trong tổng thể
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
18
18
Chơng 6
Chơng 6
:
:
Hồi quy và t#ơng quan
Hồi quy và t#ơng quan

Mối liên hệ giữa các hiện tợng kinh tế

Mối liên hệ giữa các hiện tợng kinh tế
xã hội
xã hội

Phơng pháp hồi quy và tơng quan
Phơng pháp hồi quy và tơng quan

Liên hệ tơng quan tuyến tính giữa hai tiêu
Liên hệ tơng quan tuyến tính giữa hai tiêu
thức
thức

Liên hệ tơng quan phi tuyến tính giữa hai
Liên hệ tơng quan phi tuyến tính giữa hai
tiêu thức
tiêu thức
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
19
19
1. Mối liên hệ giữa các hiện t#ợng
1. Mối liên hệ giữa các hiện t#ợng
kinh tế xã hội
kinh tế xã hội

Theo trình độ của mối liên hệ gồm:
Theo trình độ của mối liên hệ gồm:
Liên hệ hàm số và liên hệ tơng quan
Liên hệ hàm số và liên hệ tơng quan

Theo tính chất của mối liên hệ gồm:
Theo tính chất của mối liên hệ gồm:
Liên hệ tơng quan thuận và liên hệ tơng quan
Liên hệ tơng quan thuận và liên hệ tơng quan
nghịch
nghịch

Theo quan điểm lịch sử gồm:
Theo quan điểm lịch sử gồm:


Liên hệ không gian và liên hệ thời gian
Liên hệ không gian và liên hệ thời gian
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
20
20
Theo trình độ của mối Liên hệ
Theo trình độ của mối Liên hệ

Liên hệ hàm số:
Liên hệ hàm số:
Là loại liên hệ rất chặt chẽ giữa hai
Là loại liên hệ rất chặt chẽ giữa hai
hiện tợng nghiên cứu; khi hiện tợng này thay đổi thì
hiện tợng nghiên cứu; khi hiện tợng này thay đổi thì
kéo theo sự thay đổi của hiện tọng liên quan theo
kéo theo sự thay đổi của hiện tọng liên quan theo
một tỷ lệ nhất định
một tỷ lệ nhất định

Liên hệ tơng quan:
Liên hệ tơng quan:
Là loại liên hệ không hoàn toàn
Là loại liên hệ không hoàn toàn
chặt chẽ giữa các hiện tợng nghiên cứu; khi hiện t
chặt chẽ giữa các hiện tợng nghiên cứu; khi hiện t
ợng này thay đổi thì có thể làm cho hiện tợng có liên
ợng này thay đổi thì có thể làm cho hiện tợng có liên
quan thay đổi theo, nhng không có ảnh hởng hoàn
quan thay đổi theo, nhng không có ảnh hởng hoàn
toàn quyết định
toàn quyết định
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
21
21
Theo tính chất của mối Liên hệ
Theo tính chất của mối Liên hệ

Liên hệ tơng quan thuận:
Liên hệ tơng quan thuận:
Khi trị số của tiêu
Khi trị số của tiêu
thức nguyên nhân (X) và trị số của tiêu thức
thức nguyên nhân (X) và trị số của tiêu thức
kết quả (Y) cùng phát triển theo một chiều h
kết quả (Y) cùng phát triển theo một chiều h
ớng
ớng

Liên hệ tơng quan nghịch:
Liên hệ tơng quan nghịch:
Khi trị số của
Khi trị số của
tiêu thức nguyên nhân (X) và trị số của tiêu
tiêu thức nguyên nhân (X) và trị số của tiêu
thức kết quả (Y) phát triển ngợc chiều nhau.
thức kết quả (Y) phát triển ngợc chiều nhau.
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
22
22
theo quan điểm lịch sử
theo quan điểm lịch sử

Liên hệ không gian:
Liên hệ không gian:
Là sự tác động qua lại, sự
Là sự tác động qua lại, sự
phụ thuộc vào nhau khi xét chúng ở các vị trí
phụ thuộc vào nhau khi xét chúng ở các vị trí
hoặc địa điểm khác nhau
hoặc địa điểm khác nhau

Liên hệ về mặt thời gian:
Liên hệ về mặt thời gian:
Là sự tác động qua
Là sự tác động qua
lại, sự phụ thuộc vào nhau khi xét chúng ở các

lại, sự phụ thuộc vào nhau khi xét chúng ở các
quá trình, các giai đoạn phát triển khác nhau
quá trình, các giai đoạn phát triển khác nhau
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
23
23
2. Ph#ơng pháp hồi quy và t#
2. Ph#ơng pháp hồi quy và t#
ơng quan
ơng quan
Các bớc chủ yếu của phơng pháp tơng quan:
Các bớc chủ yếu của phơng pháp tơng quan:
1. Xác định tính chất và hình thức của mối liên hệ
1. Xác định tính chất và hình thức của mối liên hệ
2. Lập phơng trình hồi qui để biểu diễn mối liên hệ
2. Lập phơng trình hồi qui để biểu diễn mối liên hệ
tơng quan
tơng quan
3. Giải phơng trình để tìm các tham số
3. Giải phơng trình để tìm các tham số
4. Đánh giá trình độ chặt chẽ của mối liên hệ
4. Đánh giá trình độ chặt chẽ của mối liên hệ
5. Vận dụng kết quả để phân tích và dự báo MLH
5. Vận dụng kết quả để phân tích và dự báo MLH
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
24
24
xác định tính chất và hình

xác định tính chất và hình
thức của mối liên hệ
thức của mối liên hệ
Dựa vào: Đặc điểm của hiện tợng nghiên cứu và
Dựa vào: Đặc điểm của hiện tợng nghiên cứu và
thông qua khảo sát thực tế, để xem:
thông qua khảo sát thực tế, để xem:

Hình thức của mối liên hệ: tuyến tính (đờng
Hình thức của mối liên hệ: tuyến tính (đờng
thẳng) hay phi tuyến tính (đờng cong)
thẳng) hay phi tuyến tính (đờng cong)

Tính chất của mối liên hệ: Thuận hay nghịch
Tính chất của mối liên hệ: Thuận hay nghịch
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
Hong Th Hoa-BM Thng kờ & PTDB
25
25
Lập ph#ơng trình biểu diễn
Lập ph#ơng trình biểu diễn
mối liên hệ
mối liên hệ
)1(bxay
+=
)3(
x
b
ay
+=

)2(bxay
=
)4(
x
aby
=
AD : liên hệ TQ tuyến tính, thuận
AD : liên hệ TQ tuyến tính, nghịch
AD : liên hệ TQ phi tuyến tính,
nghịch với tốc độ tăng giảm không
đều nhau (hy-pe-bôn)
AD : liên hệ TQ phi tuyến tính và
các trị số của tiêu thức kết quả thay
đổi theo cấp số nhân (phơng trình
mũ)