skkn phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập bộ môn sinh học lớp 8

Sáng kiến kinh nghiệm
Phần I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài.
Với những yêu cầu của xã hội đối với giáo dục, mục tiêu dạy học
không chỉ là những yêu cầu thông hiểu, ghi nhớ, tái hiện kiến thức và lặp
lại đúng, thành thạo các kĩ năng như trước đây, mà còn đặc biệt chú ý đến
năng lực nhận thức, năng lực tự học của học sinh. Với quan điểm dạy học
tích cực có thể hiểu: "phương pháp dạy học là cách thức, là con đường, là
hệ thống và trình tự các hoạt động giữa giáo viên và học sinh, được giáo
viên sử dụng để tổ chức chỉ đạo và hướng dẫn học sinh tự lực và tích cực
đạt tới kiến thức, rèn luyện và phát triển kỹ năng và các năng lực nhận
thức cũng như góp phần hình thành các phẩm chất nhân cách mà mục tiêu
dạy học đề ra". Trong xu thế chung của dạy học hiện nay, người ta coi dấu
hiệu cơ bản của phương pháp là tính chất tổ chức chỉ đạo hoạt động nhận
thức của giáo viên đối với học sinh. Mỗi phương pháp đảm bảo một tính
chất xác định hoạt động nhận thức của học sinh, tiếp nhận một cách chủ
động các tri thức do giáo viên truyền đạt hay độc lập tìm tòi, nghiên cứu
để lĩnh hội tri thức. Giáo viên chỉ giúp học sinh định hướng vấn đề và chịu
trách nhiệm cố vấn trong quá trình học tập của các em. Tuy nhiên lựa chọn
phương pháp nào không do ý muốn chủ quan của giáo viên quyết mà phải
xuất phát từ :
- Mục tiêu đào tạo là hình thành và phát triển toàn diện nhân cách
học sinh tạo những tiền đề để các em trở thành “người lao động có tri thức
và có tay nghề, có năng lực thực hành, tự chủ, năng động và sáng tạo ” .
- Mục đích lí luận dạy học là nhằm gây ý thức, động cơ học tập, tri
giác tài liệu mới hay củng cố, ôn tập, kiểm tra.
- Nội dung bài học thuộc thành phần kiến thức nào? Là kiền thức
giải phẩu hay kiến thức sinh lí, sinh thái hoặc kiến thức vệ sinh.
- Đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi. Ở lứa tuổi học sinh lớp 8 kinh
nghiệm sống còn ít, vốn hiểu biết còn nghèo nàn, các biểu tượng tích luỹ
còn hạn chế, các em còn nặng về tư duy hình tượng cụ thể, tư duy thực

nghiệm thì việc xây dựng các khái niệm đòi hỏi phải lấy "trực quan" làm
điểm tựa.
- Điều kiện cơ sở vật chất thiết bị của bộ môn trong nhà trường khá
đầy đủ và hiện đại.
Sau khi xem xét cân nhắc, dựa vào các cơ sở nêu trên và qua kinh
nghiệm giảng dạy tại trường THCS tôi mới quyết định chọn đề tài "Phát
huy tính tích cực học tập của học sinh trong bộ môn sinh học 8" đạt hiệu
quả và chất lượng cao trong dạy học.
Trang 1 Người thực hiện: Nguyễn Thị Phượng
Sỏng kin kinh nghim
2. Thi gian- phm vi- phng phỏp v i tng nghiờn cu.
2.1.Th i gian nghiờn c u:
Tổỡ ngaỡy : 15/12/2007 - 30/4/2008.
2.2 . Phm vi nghiờn cu:
- Nọỹi dung chổồng trỗnh, saùch giaùo khoa Sinh 8
- Thổỷc nghióỷm ồớ lồùp 8E vaỡ 8G.
2.3 . Phng phỏp nghiờn cu :
Tọi thổỷc hióỷn õóử taỡi naỡy vồùi caùc phổồng phaùp chuớ yóỳu sau :
2.3.
1.
Phng phỏp nghiờn cu lý thuyt

2.3.2.
Phng phỏp thc nghim
Bng vic trc tip ging dy v thc nghim trờn lp
2.3.3. Phng phỏp thng kờ phõn tớch tng hp so sỏnh
- Trc quan- Kinh nghim ging dy
- iu tra kho sỏt ban u v kt qu vn dng
- Thng kờ s liu t nhng con s.
- c ti liu, phõn tớch, tng hp ti liu.

2.4. i tng nghiờn cu:
Hc sinh 3 lp 8 D,E,G Trng THCS Lao Bo
Phn II. NI DUNG V KT QU
1. Nhng vn chung :
Mụn c th ngi v v sinh l mụn khoa hc thc nghim m
phng phỏp ch yu l quan sỏt v thớ nghim. Nh ta ó bit con ngi
cú ngun gúc t ng vt thuc lp thỳ nờn cu to c th v cỏc hot
ng sinh lớ v i th ging vi ng vt thuc lp thỳ. Do ú ngi ta
thng tỡm hiu cu to v hot ng sinh lớ ca phn ln cỏc c quan, h
c quan trờn c th ng vt tỡm hiu v con ngi.Trong dy hc mụn
ny cho hc sinh quan sỏt cỏc mu vt t nhiờn ly t ng vt ( tim, phi,
thn, nóo ) nguyờn hoc m s tỡm hiu hỡnh thỏi (hỡnh dng, kớch
thc, mu sc), gii phu, kt hp vi tranh v mụ hỡnh cỏc c quan, h
c quan ca ngi.
Con ngi l i tng nghiờn cu ca sinh hc 8 trng ph
thụng, mt i tng gn gi vi hc sinh l bn thõn cỏc em, l bn bố
xung quanh nờn cỏc em cú th cú nhng hiu bit thc t liờn quan n i
sng n hot ng hng ngy ca mỡnh. Do ú, giỏo viờn cú th khai thỏc
nhng vn hiu bit ú trong quỏ trỡnh dy hc bng phng phỏp hi -
ỏp gi m, hoc v phớa hc sinh cú th dựng nhng hiu bit khoa hc
Trang 2 Ngi thc hin: Nguyn Th Phng
Sáng kiến kinh nghiệm
để tìm hiểu, giải thích những hiện tượng thường gặp trong đời sống.
Chẳng hạn: Vì sao khi hoạt đông lao động hoặc chơi thể thao, nhịp hô hấp
và nhịp tim lại tăng? Hoặc giải thích câu ” Trời nóng chống khát; trời mát
chống đói”
Nội dung sinh học 8 có nhiều mối liên hệ với chương trình SH7. Do
đó quá trình dạy học cần quán triệt tính kế thừa của các kiến thức trong
việc xây dựng các khái niệm mới (kiến thức giải phẫu) và phát triển các
khái niệm có tính chất đại cương (cấu tạo tế bào của cơ thể, tính thống

nhất giữa cấu trúc và chức năng, giữa các hệ cơ quan trong cơ thể và giữa
cơ thể với môi trường )
2. Đặc điểm đối tượng ngiên cứu:
Về thuận lợi: Đối tượng nghiên cứu là học sinh lớp 8E, 8G đa số
nằm trong độ tuổi 13-14, là lớp có nhiều học sinh chăm ngoan học giỏi có
ý thức trong mọi hoạt động, có tinh thần tập thể và có trách nhiệm cao
trong học tập, quan tâm giúp đỡ nhau cùng tiến bộ và cụ thể lớp có 8 em
giỏi chiếm 22,2 %, khá 10 em chiếm 27,8%, trung bình 18 em chiếm 50%
và không có học sinh yếu kém về xếp loại chung.
Về khó khăn : Bên cạnh đó lớp còn có một vài học sinh có khả năng
tiếp thu chậm, còn rụt rè và chậm chạp trong mọi công việc, chưa chịu khó
trong phương pháp học tập tích cực.
3. Phương pháp giảng dạy:
- Trong dạy học sinh học 8 ở trung học cơ sở thì phương pháp trực
quan và phương pháp thực hành đi theo con đường tìm tòi, nghiên cứu, tỏ
ra có nhiều ưu thế trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo, lại phù hợp với
đặc điểm tâm sinh lý học sinh ở lứa tuổi 13-14, đồng thời cũng thể hiện
được các phương pháp đặc thù của các bộ môn khoa học tương ứng.
- Bên cạnh quan sát và thí nghiệm được sử dụng trong nhóm phương
pháp trực quan và thực hành thì phương pháp đàm thoại, tím tòi trong
nhóm phương pháp dùng lời cũng được vận dụng phổ biến trong dạy học
sinh học 8, nhằm khai thác những vốn kiến thức mà các em đã tích luỹ
trong chương trình động vật, những hiểu biết thực tế trong đời sống của
bản thân của các em, hoặc vận dụng những kiến thức về giải phẩu và sinh
lí người để tìm hiểu các biện pháp vệ sinh có liên quan đến việc bảo vệ và
tăng cường sức khoẻ cho bản thân và cộng đồng.
- Nội dung chủ yếu của chương trình cơ thể người và vệ sinh ở
THCS bao gồm các kiến thức về cấu tạo và hoạt động sinh lí của các cơ
quan và các hệ cơ quan trong cơ thể người. Trên cơ sở đó đề cập đến các
kiến thức vệ sinh cùng các biện pháp rèn luyện cơ thể, bảo vệ và tăng

cường sức khỏe, phòng chống bệnh tật.
Trang 3 Người thực hiện: Nguyễn Thị Phượng
Sáng kiến kinh nghiệm
Dựa vào các loại kiến thức của chương trình đưa ra mà phân thành
các dạng phương pháp dạy học sau:
3.1 Phương pháp dạy các kiến thức hình thái, giải phẫu:
3.1.1.Vai trò của các phương tiện trực quan trong dạy học các
kiến thức hình thái, giải phẩu.
Dạy các kiến thức hình thái, giải phẫu cần coi trọng nguyên tắc trực
quan.
Vận dụng nguyên tắc này GV thường sử dụng các phương tiện trực
quan như:
- Các vật thật bao gồm các mẫu tươi, mẫu ngâm, các tiêu bản hiển
vi.
- Các vật tượng hình như mô hình, tranh vẽ, các hình chụp, hình vẽ
trên bảng hoặc các sơ đồ cấu tạo, phim đèn chiếu
Trong các loại phương tiện trên thì mẫu tươi có nhiều ưu điểm hơn
cả. Nó cho phép học sinh hiểu rõ hình dạng, màu sắc và kích thước thực
của các đối tượng quan sát đôi khi còn cho các em thấy rõ qua cảm giác,
xúc giác (sờ, nắn) về tính chất của đối tượng nghiên cứu (độ cứng, mềm,
trơn, nhẵn hay gồ ghề…) nhằm gây hứng thú yêu thích môn học.
Chẳng hạn, qua nghiên cứu một mẫu tim lợn tươi, bằng sờ nắn các
thành cơ của các ngăn tim, các em có thể nhận biết thành cơ của các tâm
nhĩ mỏng hơn so với thành cơ các tâm thất, thành của tâm thất trái dày
hơn thành của tâm thất phải. Nếu không có được mẫu tươi, thì mẫu ngâm
cũng vẫn là vật thật, có tác dụng tốt trong giờ dạy, đảm bảo học sinh có
được biểu tượng khá chính xác về đối tượng nghiên cứu. Tất nhiên, mẫu
ngâm khó giữ được màu sắc tự nhiên nhưng lại có ưu điểm là được xử lí
tốt về mặt sư phạm, thể hiện được rõ những đặc điểm cấu tạo cần quan sát.
Tuy nhiên, không phải mọi vật đều đáp ứng được những yêu cầu

sư phạm của một số đồ dùng học tập. Có những vật thật quá nhỏ khó quan
sát. Muốn cho học sinh có được một ý niệm về sự tinh vi, phức tạp của
kích thước thực của chúng như cấu tạo của cơ quan tai trong, màng lưới và
điểm mù của cầu mắt, cấu tạo của niêm mạc ruột với các tế bào lông
ruột…thì phải kết hợp với việc sử dụng mô hình.
Nhiều khi vật thật, mô hình không cho phép đi sâu vào cấu tạo chi
tiết, cấu trúc hiển vi của các cơ quan, lúc này tranh vẽ sẽ bổ sung tốt cho
những hạn chế trên. Đặc biệt là loại tranh “phân tích” và “tranh liên hoàn”
cho phép đi sâu vào các mức độ cấu trúc khác nhau của các cơ quan đó,
hoặc đi sâu vào cấu trúc chi tiết của các bộ phận quan trọng, tạo điều kiện
cho việc tìm hiểu chức năng được thuận lợi.
Trang 4 Người thực hiện: Nguyễn Thị Phượng
Sáng kiến kinh nghiệm
Song các vật thật, mô hình hoặc tranh vẽ, ảnh chụp phóng to thường
là phức tạp khiến học sinh khó hình dung được những nét cơ bản trong cấu
trúc, trong trường hợp đó sử dụng các sơ đồ câú trúc sẽ có tác dụng khắc
sâu những đặc điểm cấu trúc của đối tượng nghiên cứu, đồng thời làm phát
triển tư duy trừu tượng, tư duy khái quát của học sinh.
Ngoài ra hình vẽ trên bảng của giáo viên cũng là một phương tiện
trực quan có giá trị sư phạm cao, được sử dụng kết hợp với giảng giải,
giúp học sinh theo dõi một cách dễ dàng.
Đặc biệt, cơ thể người cũng là một phương tiện trực quan sống cần
được khai thác trong quá trình dạy các kiến thức hình thái, giải phẫu.
Chẳng hạn, mắt với màng giác, mống mắt, con ngươi; lưỡi với các gai vị
giác, da với các sản phẩm của da (lông, móng); tai ngoài… các chi, xương
đai, các loại khớp, các bắp cơ… có thể quan sát trực tiếp trên cơ thể mình
hoặc bạn.
3.1.2 Phương pháp sử dụng các phương tiện trực quan trong
dạy học:
- Phương tiện trực quan sẽ đóng vai trò chủ yếu và tích cực trong

quá trình nhận thức khi chúng được sử dụng như một “nguồn” để dẫn tới
kiến thức. Ở đây học sinh độc lập quan sát dưới sự tổ chức và chỉ đạo của
giáo viên để đi tới những kết luận cũng là những kiến thức cần lĩnh hội.
Quan sát lúc này mang tính chất tìm tòi, nghiên cứu. Nó có tác dụng phát
huy tính chủ động, độc lập, phát triển óc quan sát, phát triển tư duy cho
học sinh.
- Hình vẽ trong SGK cũng được sử dụng làm phương tiện cung cấp
thông tin về cấu tạo của một cơ quan hay hệ cơ quan mà học sinh phải tự
tìm hiểu, tự nghiên cứu và hoàn thành các bài tập có tính chất củng cố để
nắm chắc kiến thức.
3.2. Phương pháp dạy các kiến thức sinh lí, sinh thái:
3.2.1. Vai trò của thí nghiệm trong dạy học kiến thức sinh lí,
sinh thái.
Trong việc dạy học các kiến thức sinh lí, sinh thái, thí nghiệm đóng
một vai trò rất quan trọng. Thí nghiệm cho phép đi sâu nghiên cứu các
hiện tượng, các quá trình sinh lí trong những điều kiện nhân tạo được
khống chế, thí nghiệm được tiến hành trên các đối tượng (ếch, cóc, chuột
thỏ …) hoặc ngay trên chính cơ thể học sinh để tìm hiểu nguyên nhân, tìm
ra cơ chế, rút ra các quy luật hoạt động của các cơ quan, hệ cơ quan trong
mối quan hệ của các cấu trúc của chúng.
3.2.2. Sử dụng các thí nghiệm trong dạy học kiến thức sinh lí,
sinh thái.
Trang 5 Người thực hiện: Nguyễn Thị Phượng
Sáng kiến kinh nghiệm
Sử dụng các thí nghiệm như thế nào để đạt được hiệu quả cao về
mặt nhận thức là một vấn đề đáng được lưu ý về mặt phương pháp.
- Thí nghiệm có thể được sử dụng làm điểm xuất phát cho quá trình
nhận thức là nguồn cung cấp thông tin trong nhóm phương pháp trực quan
của GV biểu diễn (thí nghiệm biểu diễn) hoặc trong nhóm phương pháp
thực hành do học sinh trực tiếp tiến hành (thí nghiệm học tập của HS). Ở

đây dưới sự tổ chức và chỉ đạo của giáo viên, học sinh phải độc lập quan
sát các bước trong thí nghiệm (do GV biểu diễn hoặc do HS tự tay tiến
hành), tích cực tư duy, chủ động, giành lấy kiến thức. Do đó, thí nghiệm
có tác dụng tích cực trong hoạt động nhận thức, giúp phát triển tư duy
khoa học tới mức tối đa, đồng thời phát triển năng lực quan sát, rèn luyện
một số kỹ năng thực hành. Thí nghiệm trong trường hợp này mang tính
chất tìm tòi, nghiên cứu được gọi là thí nghiệm biểu diễn có tính chất
nghiên cứu (do GV tiến hành) hoặc thí nghiệm thực hành (do HS tiến
hành). Trong thí nghiệm được tiến hành theo phương pháp tìm tòi nghiên
cứu, HS phải tập trung chú ý quan sát, tích cực tư duy (so sánh, đối chiếu
các kết quả trong quá trình thí nghiệm) để tự mình rút ra những nhận xét,
đi tới các kết luận cần thiết dưới sự hướng dẫn của GV.
- Trong dạy các kiến thức sinh lí, thí nghiệm còn được sử dụng như
một biện pháp để xác định nhiệm vụ nhận thức, vì nhu cầu và hứng thú chỉ
nảy sinh khi các em hiểu được ý nghĩa, ý thức được rõ ràng vấn đề cần tìm
hiểu, nghiên cứu học tập, từ đó các em sẽ tập trung chú ý vào vấn đề học
tập, nghiên cứu.
Chẳng hạn, khi chuẩn bị cho việc nghiên cứu chức năng của rễ tuỷ
(rễ trước và rễ sau), GV có thể xác định nhiệm vụ nhận thức bằng tiến
hành biểu diễn thí nghiệm.
Tìm và cắt đôi dây thần kinh toạ (là một dây thần kinh tuỷ) và lần
lượt kích thích các đầu dây thần kinh (đầu ngoại biên (a) và đầu trung
ương (b)).
Qua quan sát hiện tượng phản ứng của ếch (khi kích thích đầu a chi
đó co, có nghĩa là xung truyền theo hướng li tâm, nhưng khi kích thích đầu
b thì chi đó không co, nhưng làm chi bên đối diện co, có khi co cả các chi
trên, nghĩa là dây thần kinh toạ không chỉ truyền xung động li tâm mà
truyền cả xung động hướng tâm. HS sẽ rút ra nhận xét là dây thần kinh tuỷ
dẫn truyền hai chiều: hướng tâm (dẫn truyền cảm giác) và li tâm (dẫn
truyền vận đông). Nó là dây pha.

Giáo viên đặt vấn đề "Vậy, để hiểu rõ tính chất "pha", hãy tìm hiểu
cấu trúc của dây thần kinh tuỷ và chức năng của các thành phần cấu trúc
đó".
Trang 6 Người thực hiện: Nguyễn Thị Phượng
Sáng kiến kinh nghiệm
Từ đó, GV đi vào giới thiệu cấu trúc " Bằng phương pháp giảng
giải minh hoạ” và tìm hiểu chức năng của các rễ tuỷ (bằng phương pháp
thí nghiệm nghiên cứu) do đó sẽ hiểu rõ chức năng của dây thần kinh tuỷ:
Do sự nhập lại của các sợi dây thần kinh hướng tâm và li tâm và nối với
tuỷ sống qua các rễ sau (rễ cảm giác) và rễ trước (rễ vận động).
- Ở mức độ cao, thí nghiệm có thể sử dụng như một biện pháp để tạo
tình huống có vấn đề,gây hứng thú nhận thức cho học sinh .
Thí dụ: Tạo tình huống có vấn đề bằng thí nghiệm về "tính bền vững
của xương" khi dạy về thành phần hoá học của xương.
Cho HS quan sát chiếc xương đùi của ếch nhỏ bé và "thử dự đoán
với trọng tải là bao nhiêu sẽ làm gãy chiếc xương đó khi đặt ở vị trí nằm
ngang?"
GV lần lượt đặt vào đĩa cân các quả cân ban đầu lớn, sau đó cho
thêm các quả cân nhỏ dần, vừa đặt vừa thông báo khối lượng mà xương
đang gánh chịu. HS sẽ rất ngạc nhiên, không ngờ một chiếc xương nhỏ bé
như vậy mà có thể chịu đựng được một khối lượng tới 3-4 kg vẫn chưa
gãy. Một câu hỏi nãy sinh, "Như vậy sức chịu đựng lớn của xương do đâu
mà có?" HS dự đoán: "Phải chăng do cấu trúc đặc biệt của xương, thành
phần hoá học của xương hay do sự phối hợp của cả hai?
- Thí nghiệm không chỉ sử dụng trong lúc dạy các kiến thức mới mà
còn được dùng cả trong khâu củng cố, hoàn thiện và kiểm tra các kiến
thức sinh lí, trong trường hợp này không lặp lại hoàn toàn thí nghiệm đã
sử dụng lúc dạy bài mới mà là một biến dạng của thí nghiệm đó (thí
nghiệm góc), sử dụng hình thức thí nghiệm tương đương (thí nghiệm ảo).
Ví dụ: Củng cố kiểm tra vai trò tác dụng của enzim trong dịch tiêu

hóa, có thể tiến hành thí nghiệm sau: GV đưa ra thí nghiệm và thông báo:
"An đang tiến hành thí nghiệm về vai trò của enzim trong dịch tiêu hoá thì
gió làm bay các mảnh giấy đã đánh dấu trong 4 ống nghiệm đã được đặt
trong cốc nước ấm. Một bạn đã giúp An thử nhỏ Iốt vào 4 ống nghiệm thì
thấy 1 ống không cho màu (I) còn 3 ống kia có màu xanh. An tiếp tục
dùng giấy quỳ để thử thì thấy 1 ống làm đỏ giấy quỳ tím (II), ngược lại
một ống lại chuyển giấy quỳ màu đỏ sang màu tím nhạt (III), ống còn lại
(IV) làm chuyển màu giấy quỳ".
Tới đây cả An và bạn An đang loay hoay chưa biết trong mổi ống
nghiệm chứa gì để báo cáo với thầy giáo. Em có thể làm gì để giúp cho hai
bạn đó không?
- Ngoài ra còn có thể hướng dẫn học sinh tiến hành những thực
nghiệm ngay trên cơ thể của các em. *Chẳng hạn:
Trang 7 Người thực hiện: Nguyễn Thị Phượng
Sáng kiến kinh nghiệm
-Nghiên cứu sự thay đổi của nhịp tim mạch, nhịp hô hấp trong một
phút sau khi lao động hay chạy tại chổ hoặc làm động tác đứng lên ngồi
xuống 10 lần, so với trước lúc tiến hành các hoạt động trên và giải thích.
- Tìm hiểu khả năng nhịn thở (tính bằng giây) trước và sau khi thở
hít sâu khoảng 10 lần, giải thích sự khác nhau về số liệu thu được.
- Thí nghiệm về ảnh hưởng của nhịp cơ và trọng tải đối với công của
cơ.
3.3 Phương pháp dạy các kiến thức ứng dụng:
3.3.1 Đặc điểm của các kiến thức ứng dụng
- Các kiến thức ứng dụng thường vận dụng các kiến thức cơ bản đã
được lĩnh hội trước đó để tìm ra các biện pháp vệ sinh, rèn luyện cơ thể,
nhằm tăng cường sức khoẻ, phương pháp xử lí các tình huống bất thường
xảy ra đối với cơ thể và trong việc xây dựng các thói quen tập quán tốt.
- Ngoài ra, các kiến thức ứng dụng cũng chưa liên quan đến những
nhu cầu nảy sinh trong đời sống thực tế hằng ngày của con người nên rất

gần gũi đối với học sinh và cũng liên quan đến vốn sống mà các em đã
tích luỹ được trong đời sống sinh hoạt của bản thân.
3.3.2 Phương pháp dạy học các kiến thức ứng dụng.
- Căn cứ vào các đặc điểm đã trình bày, khi dạy giáo viên khai thác
triệt để vốn tri thức đã có, những vốn sống và kinh nghiệm mà học sinh đã
tích luỹ bằng phương pháp đàm thoại có tính chất tìm tòi, thảo luận nhóm,
trao đổi thông tin trong nhóm để học sinh tự tìm ra các biện pháp vệ sịnh.
Phương pháp xử lí các tình huống (hô hấp nhân tạo, băng bó khi gãy
xương, cầm máu…); giải thích cơ sở khoa học của các ứng dụng, của các
hiện tượng thực tế, những mặt tích cực và tiêu cực trong cách sống, sinh
hoạt của bản thân, gia đình và cộng đồng.
- Đây là cách củng cố kiến thức bằng vận dụng kiến thức để giải
thích các hiện tượng thực tế, đồng thời cũng là cách kiểm tra mức độ nắm
vững kiến thức của học sinh và chắc chắn các em sẽ nhớ lâu.
Trên đây đã trình bày những yêu cầu cần đạt và những phương pháp
cơ bản để sử dụng khi dạy các kiến thức chủ yếu trong nội dung của
chương trình sinh học 8. Trên cơ sở phân tích các đặc điểm của từng loại
kiến thức giáo viên có thể vận dụng vào dạy học tuỳ theo nội dung từng
bài và căn cứ vào hoàn cảnh cụ thể của từng trường, từng địa phương, vào
trình độ của từng lớp mà quyết định các phương pháp dạy học cho thích
hợp nhằm dạt chất lượng và hiệu quả cao nhất.
Bên cạnh việc lựa chọn và sử dụng các phương pháp dạy học thích
hợp còn cần quan tâm tới hình thức tổ chức dạy học… Xu hướng dạy học
mới chú trọng nhiều tới hình thức tổ chức dạy học theo nhóm nhỏ. Hình
Trang 8 Người thực hiện: Nguyễn Thị Phượng
Sáng kiến kinh nghiệm
thức dạy học này tạo điều kiện cho nhiều học sinh được trực tiếp tham gia
vào hoạt động học tập, có điều kiện được bộc lộ những suy nghĩ, lập luận,
lí giải một vấn đề trong thảo luận, tranh luận để tìm ra chân lí. Đây là dịp
học sinh được tập dượt sử dụng ngôn ngữ khoa học trong lúc giao tiếp, là

dịp để nâng cao năng lực tự đánh giá khii đối chiếu ý kiến của mình trong
lúc lắng nghe ý kiến phát biểu của bạn, kết luận của thầy từ đó để tự điều
chỉnh, để chính xác hoá những hiểu biết của bản thân giúp học sinh phát
triển.
4. Kết quả thực nghiệm và nhận xét:
*Sau khi thực nghiệm đề tài dạy học thế nào để học sinh tự lực tiếp
thu kiến thức trên lớp 8E vaì 8G thu được kết quả trong HKI như sau:
4.1 Kết quả trước khi áp dụng (Khảo sát ban đầu)
8D 8E 8G
SL % SL % SL %
Giỏi
Khá
T. bình
Yêú
Kém
4.2. kết quả sau khi vận dụng:
Lớp
Giỏi Khá T.bình Yếu kém
SL TL% SL TL% SL TL% SL TL% SL TL%
8E 4 10.2 25 64.1 8 20.5 2 5.1 0 0
8G 25 71.4 10 28.6 0 0 0 0 0 0
*So sánh kết quả trước khi vận dụng (khảo sát ban đầu) và sau
khi vận dụng:
Nhận xét:
Qua kết quả thực nghiệm trên 2 lớp 8E và 8G thu được kết quả khá
khả quan, tỉ lệ Khá - Giỏi tăng, tỉ lệ trung bình - yếu giảm, cụ thể như sau:
* Lớp 8 E:
- Loại giỏi tăng 5.1%
- Loại khá tăng 7.5%
- Loại trung bình giảm 5.1%

- Loại yếu giảm 10.3%
* Lớp 8G:
- Loại giỏi tăng 8.5%
- Loại khá tăng 5.8%
Trang 9 Người thực hiện: Nguyễn Thị Phượng
Sáng kiến kinh nghiệm
- Loại trung bình giảm 14.3%
Phần III. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
1. Kết luận:
- Phương pháp dạy học gắn bó với phương tiện trực quan nhất là đối
với việc nghiên cứu về giải phẩu và sinh lí cần tiến hành quan sát và thí
nghiệm. Do đó mô hình, tranh vẽ, mẫu vật thật, mẫu ngâm, tiêu bản hiển
vi và các thiết bị thí nghệm là các phương tiện không thể thiếu. Qua đó
nhằm phát huy được tính tự giác tích cực và tự lực, tính chủ động sáng
tạo, học sinh tự giành lấy kiến thức dưới sự tổ chức và chỉ đạo của giáo
viên, kiến thức thu nhận được sẽ trở thành tài sản riêng của các em. Vì
vậy, các em hiểu bài sâu và nắm vững hơn. Ngoài ra gây hứng thú nhận
thức rất lớn đối với các em, mà hứng thú là yếu tố tâm lí ban đầu có tác
dụng tích cực đối với quá trình nhận thức. Các phương pháp đã góp phần
phát triển tư duy rèn luyện các kĩ năng cho học sinh, cho các em tập dượt
làm quen với phương pháp nghiên cứu nói riêng, phương pháp nhận thức
nói chung, đặc biệt là khi kết hợp với các yếu tố nêu và giải quyết vấn đề.
- Việc lựa chọn đúng đắn và sự kết hợp hài hoà các phương pháp
dạy học nhằm đạt hiệu quả cao phụ thuộc rất nhiều vào trình độ nghệ thuật
sư phạm và lòng nhiệt tình. Không thể có một bản hướng dẫn mẫu cho
việc lựa chọn các phương pháp dạy học một bài, một kiến thức, cũng
không thể có một gợi ý nào đó bất di bất dịch. Tất cả mọi khó khăn sẽ
vượt qua, nếu có lòng nhiệt tình và ý thức trách nhiệm cao đối với sự
nghiệp giáo dục thế hệ tương lai cho đất nước.
2. Đề nghị:

- Trên đây là những phương pháp chủ yếu thường sử dụng trong
giảng dạy bộ môn và đem lại hiệu quả tối ưu trong điều kiện cho phép
nhưng không loại trừ khả năng vận dụng những phương pháp khác. Trong
từng bài tuỳ từng thành phần kiến thức, trong những trường hợp cụ thể
(trình độ học sinh, điều kện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học) cần lựa chọn
các phương pháp dạy học thích hợp nhằm đạt hiệu quả cao nhất.
- Qua đề tài này các bạn đồng nghiệp có thể sử dụng làm tài liệu
tham khảo trong công tác giảng dạy bộ môn sinh học 8.
- Dù tôi có cố gắng nhiều nhưng chắc chắn không thể tránh khỏi
những thiếu sót, rất mong được nhiều ý kiến đóng góp của các bạn đồng
nghiệp để đề tài được hoàn chỉnh hơn.
Xin chân thành cảm ơn tất cả các bạn !
Lao Bảo, tháng 3 năm 2008
Trang 10 Người thực hiện: Nguyễn Thị Phượng
Sáng kiến kinh nghiệm
Người viết
Nguyễn Thị Phượng


Trang 11 Người thực hiện: Nguyễn Thị Phượng