Giáo án bồi dưỡng Đông máu và nguyên tắc truyền máu Sinh học lớp 8

KIỂM TRA BÀI CŨ
- Máu gồm những thành phần nào?
- Hãy trình bày chức năng của huyết tương,
hồng cầu và bạch cầu?

- Máu gồm:

Huyết tương

Tế bào máu : gồm hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu
- Chức năng của huyết tương, hồng cầu và bạch cầu:

Huyết tương duy trì máu ở trạng thái lỏng để lưu thông
dễ dàng; vận chuyển các chất dinh dưỡng, các chất cần
thiết và các chất thải.

Hồng cầu vận chuyển O
2
và CO
2

Bạch cầu tham gia bảo vệ cơ thể bằng các cơ chế: thực
bào, tạo kháng thể để vô hiệu hoá kháng nguyên, phá
huỷ các tế bào bị nhiễm bệnh
ĐÁP ÁN

BÀI 15 - TIẾT 15
ĐÔNG MÁU VÀ NGUYÊN
TẮC TRUYỀN MÁU

Đông máu là gì?

Cấu tạo hiển vi cục
máu đông
Khối máu đông bịt
kín vết thương

Máu
Tế bào máu
Huyết tương
vỡ
enzim
Chất sinh tơ
máu (axitamin,
Ca
2+
)
Ca
2+
Huyết thanh
Khối
máu
đông
Tơ máu
Hồng cầu
Bạch cầu
Tiểu cầu
I. Đông máu

<?> Hãy quan sát sơ đồ, thảo luận nhóm
trong 5 phút để hoàn thành các câu hỏi sau
•
Sự đông máu có ý nghĩa gì với sự sống của cơ
thể?
•
Sự đông máu liên quan tới yếu tố nào của máu?
•
Máu không chảy ra khỏi mạch nữa là nhờ đâu?
•
Tiểu cầu đóng vai trò gì trong quá trình đông
máu?
I. Đông máu

•
Sự đông máu có ý nghĩa gì đối với sự sống?
•
Sự đông máu liên quan tới yếu tố nào của máu?
•
Máu không chảy ra khỏi mạch nữa là nhờ đâu?
•
Tiểu cầu đóng vai trò gì trong quá trình đông máu?
I. Đông máu

Giúp bảo vệ cơ thể không mất máu khi bị thương

Liên quan tới tiểu cầu là chủ yếu và có sự tham gia
của ion Ca
2+
có trong huyết tương


Nhờ búi tơ máu ôm giữ các tế bào máu làm thành
khối máu đông bịt kín vết thương

Tiểu cầu vỡ giải phóng enzm tham gia vào quá
trình đông máu

I. Đông máu
1. Khái niệm: Đông máu là hiện tượng hình thành khối máu đông
bịt kín vết thương.
2. Cơ chế:
3. Ý nghĩa: Giúp cơ thể tự bảo vệ, chống mất máu khi bị thương.
Máu
chảy
Các tế bào máu
Huyết tương
Hồng cầu
Bạch cầu
Tiểu cầu
Chất sinh
tơ máu
Vỡ
Enzim
Tơ máu
Ca
2+
Huyết thanh
Khối máu đông

Tại sao máu chảy

trong hệ mạch lại
không bị đông?
•
Vận tốc máu chảy trong hệ mạch là đều đặn và ổn định.
•
Mặt trong của hệ mạch rất nhẵn và trơn nên không làm
cho tiểu cầu bị vỡ ra để giải phóng các yếu tố đông máu.
•
Một số tế bào còn tiết ra yếu tố chống đông tự nhiên như
muối oxalat, xitrat…

Do vậy mà máu chảy trong mạch không bị đông

Ý tưởng truyền
máu có từ bao
giờ?
Khi bị mất nhiều
máu chúng ta
phải làm gì đây?

Trong lịch sử phát triển y học, con người đã biết truyền
máu. Ý tưởng này thực sự bắt đầu vào đầu thế kỉ 17 do Các
Lanstâynơ nghĩ ra, trong suốt thể kỉ 18 đã có nhiều thử
nghiệm nhưng thường gặp tai biến chết người. Mãi tới đầu
thế kỉ 20 (1901) ông mới tìm ra nguyên nhân và nhận thấy
rằng khi truyền máu phải tuân thủ theo những nguyên tắc
nhất định.


Ở người có mấy nhóm máu? Đó là những nhóm máu nào?

II. Các nguyên tắc truyền máu
<?>Nghiên cứu thí nghiệm của Cac Lanstâynơ
và quan sát hình 15 trả lời các câu hỏi sau:
1. Các nhóm máu ở người
- Hồng cầu của người cho có những loại kháng nguyên
nào?
- Huyết tương của người nhận có những loại kháng thể
nào? Chúng có gây kết dính hồng cầu không?

Hồng cầu ở người cho có những kháng nguyên nào?
Huyết tương người nhận có những loại kháng thể nào?
Chúng có gây kết dính hồng cầu không?
Ở người có những nhóm máu nào?
ở người có 4 nhóm máu: A, AB, B, O
Hồng cầu người cho có 2 loại kháng nguyên là : A và B
Huyết tương máu của người nhận có hai loại kháng thể
là α (gây kết dính A) và β (gây kết dính B). Chúng
có gây kết dính hồng cầu máu người cho.

Huyết tương
của các
nhóm máu
(người nhận)
Hồng cầu của các nhóm máu người cho
O A B AB
O (α, β)
A (β)
B (α)
AB (0)
Hồng cầu

không bị kết
dính
Hồng cầu
bị kết
dính
O
A B
AB

O O
A
A
B
B
AB AB
<? > Hãy đánh dấu mũi tên để phản ánh mối quan
hệ cho và nhận giữa các nhóm máu để không gây kết
dính hồng cầu trong sơ đồ sau:

O O
A
A
B
B
AB AB


Ở người có 4 nhóm máu : A, B, AB, O

Sơ đồ mối quan hệ cho và nhận giữa các nhóm máu:

O O
A
A
B
B
AB AB

Kết luận:

Truyền máu cần tuân thủ theo
những nguyên tắc nào?

2. Các nguyên tắc truyền máu
•
Máu có cả kháng nguyên A
và B có thể truyền cho người
có nhóm O được không? Vì
sao?
•
Máu không có kháng nguyên
A và B có thể truyền cho
người có nhóm máu O được
không? Vì sao?
•
Máu có nhiễm các tác nhân
gây bệnh (virut viêm gan B,
virut HIV ) có thể truyền
cho người khác được không?
Vì sao?


Máu có cả kháng nguyên A và
B không truyền cho người có
nhóm máu O được vì sẽ bị kết
dính hồng cầu.

Máu không có kháng nguyên A
và B có thể truyền cho người có
nhóm máu O được vì không bị
kết dính hồng cầu.

Máu có nhiễm các tác nhân gây
bệnh (virut viêm gan B, virut
HIV ) không được đem truyền
cho người khác vì sẽ gây nhiễm
các bệnh này cho người được
truyền máu


Kết luận:
- Trước khi truyền máu cần phải xét
nghiệm để kiểm tra nhóm máu và
mầm bệnh.
- Khi truyền máu cần phải tuân thủ
theo các nguyên tắc sau:

Người cho và người nhận phải có
cùng nhóm máu hoặc thuộc hai
nhóm máu thích hợp

Máu người cho không được có

mầm bệnh

BÀI TẬP CỦNG CỐ
Bài tập 1: Trong một gia đình: người bố có nhóm máu O,
người mẹ có nhóm máu AB, người con trai có nhóm máu
A và người con gái có nhóm máu B.
- Người con trai bị tai nạn giao thông mất rất nhiều máu cần
truyền máu gấp, vậy trong gia đình ai là người có thể cho
máu?
- Trong trường hợp bố cần phải truyền máu thì trong gia
đình họ ai sẽ cho được máu? Và ta sẽ giải quyết như thế
nào?

Bài tập 2: Hãy khoanh tròn vào đáp án đúng
1) Tế bào nào tham gia vào quá trình đông máu?
A. Hồng cầu
B. Bạch cầu
C. Tiểu cầu
D. Cả 3 đáp án trên
2) Máu có thể đông được là do đâu?
A. Tơ máu
B. Huyết tương
C. Bạch cầu
D. Hồng cầu
3) Người có nhóm máu AB không truyền được cho người có
nhóm máu O, A và B vì
A. Nhóm máu AB, hồng cầu có cả A và B nên bị kết dính
B. Nhóm máu AB, huyết tương không có α và β
C. Nhóm máu AB ít người có
D. Nhóm máu AB hay bị kết dính


Học bài và làm các bài tập cuối bài

Ôn lại kiến thức về hệ tuần hoàn của lớp thú

Đọc trước bài 16 : “tuần hoàn máu và lưu thông bạch huyết
+ quan sát hình 16.1 : mô tả đường đi của máu trong hệ
tuần hoàn
+ tìm hiểu về vai trò của hệ tuần hoàn

Bài tập : Tại sao người có nhóm máu O(huyết tương có
cả α và β) khi truyền cho người có nhóm máu AB (hồng
cầu có cả A và B) thì kháng thể có trong huyết tương của
người đó lại không gây kết dính hồng cầu của người nhận?
BÀI TẬP VỀ NHÀ