Quản lý và điều trị Copd giai đoạn ổn định

QUẢN LÝ VÀ ĐIỀU TRỊ
COPD GIAI ĐOẠN ỔN ĐỊNH
ThS. BS. Nguyễn Hoàng Thanh Phương
Phó Trưởng khoa Nội Hô hấp,
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương
TRIỆU CHỨNG
HO
KHẠC ĐÀM
KHÓ THỞ
TIẾP XÚC VỚI
YẾU TỐ NGUY CƠ
Thuốc lá
Nghề nghiệp
Ô nhiễm không khí
HÔ HẤP KÝ
CHẨN ĐOÁN COPD
➨
PHÂN LOẠI COPD (GOLD 2004)
THEO HÔ HẤP KÝ DỰA TRÊN FEV1 TRƯỚC GPQ
Giai đoạn Đặc điểm
0: có nguy cơ
-
Hô hấp ký bình thường
-
Triệu chứng mạn tính: ho, khạc đàm
I: Nhẹ
-
FEV1/FVC < 70%
-
FEV1 > 80% giá trị dự đoán
-

Có/hoặc không các triệu chứng mạn tính: ho, khạc đàm
II: Trung bình
-
FEV1/FVC < 70%
-
50% < FEV1 < 80% giá trị dự đoán
-
Có/hoặc không các triệu chứng mạn tính: ho, khạc đàm
III: Nặng
-
FEV1/FVC < 70%
-
30% < FEV1 < 50% giá trị dự đoán
-
Có/hoặc không các triệu chứng mạn tính: ho, khạc đàm
IV: Rất nặng
-
FEV1/FVC < 70%
-
FEV1 < 30% giá trị dự đoán hay FEV1 < 50% giá trị dự đoán + suy hô hấp mạn
4 YẾU TỐ CHÍNH TRONG
QUẢN LÝ VÀ ĐIỀU TRỊ COPD
•
Đánh giá và theo dõi bệnh,
•
Giảm các yếu tố nguy cơ,
•
Điều trị COPD ổn định,
●
Giáo dục bệnh nhân,

●
Các thuốc điều trị,
●
Điều trị không dùng thuốc
4. Điều trị đợt kịch phát COPD.
QUẢN VÀ LÝ ĐIỀU TRỊ COPD ỔN ĐỊNH
■
Giáo dục BN cai thuốc lá, hiểu biết về bệnh COPD.
■
Điều trị dùng thuốc.
■
Liệu pháp thở ôxy dài hạn.
■
Phục hồi chức năng hô hấp.
■
Liệu pháp dinh dưỡng
■
Phẫu thuật trong COPD
■
Giấc ngủ.
■
Du lịch bằng máy bay
ERS-ATS COPD Guidelines
GIÁO DỤC BỆNH NHÂN
■
Tất cả bệnh nhân: thông tin và lời khuyên về giảm yếu tố nguy cơ,
■
COPD từ nhẹ (GĐ 1)  nặng (GĐ 3):
➔
Thông tin về bản chất COPD,

➔
Hướng dẫn dùng bình hít định liều, thuốc khác,
➔
Nhận diện và điều trị các đợt kịch phát,
➔
Những cách làm giảm khó thở, các phương pháp tập thở.
■
COPD rất nặng (GĐ 4):
➔
Thông tin về biến chứng,
➔
Thông tin về điều trị ôxy,
➔
Giải thích về bệnh, những vấn đề liên quan khi bệnh ở giai đoạn cuối.

Hút thuốc là nguyên nhân gây BPTNMT 80-90%.

50% người hút thuốc lá sẽ bị viêm PQ mạn

15-20% người hút thuốc sẽ bị tắc nghẽn khí đạo.
Không hút thuốc
Có hút thuốc
ERS-ATS COPD Guidelines
CAI THUỐC LÁ (1)
■
Thuốc lá là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất của COPD.
■
Hút thuốc lá là một chứng nghiện và cũng là chứng dễ tái nghiện lâu dài.
■
Điều trị cai thuốc lá nên coi là 1 can thiệp chuyên biệt và ưu tiên.

■
Các hoạt động và hỗ trợ cai thuốc lá phải được lồng vào hệ thống chăm sóc y tế.
■
Các bước quan trọng trong can thiệp là:
Hỏi bệnh Để xác định người hút thuốc lá ở mỗi lần khám bệnh.
Khuyên Thúc giục mạnh mẽ tất cả người hút thuốc lá phải từ bỏ thuốc lá.
Lượng giá Xác định người hút thuốc có sẵn sàng thực hiện cố gắng bỏ thuốc lá.
Hỗ trợ Giúp đỡ người hút thuốc có kế hoạch bỏ thuốc lá, cung cấp tư vấn thực tế, điều
trị và hỗ trợ xã hội, khuyến cáo dùng các thuốc đã được công nhận.
Sắp xếp Có lịch trình hẹn tái khám và theo dõi.
ERS-ATS COPD Guidelines
CAI THUỐC LÁ (2)
■
Những điểm chính của điều trị và hướng dẫn cai thuốc lá:
➔
Nghiện thuốc lá là 1 bệnh lý mạn tính cần phải điều trị nhiều lần cho đến
khi đạt được tình trạng không hút thuốc lâu dài hoặc vĩnh viễn.
➔
Hiện nay đã có các điều trị hiệu quả nghiện thuốc lá và tất cả người hút
thuốc lá phải được cung cấp các điều trị này.
➔
Bác sỹ và hệ thống chăm sóc y tế phải có kế hoạch chẩn đoán xác định,
cung cấp tài liệu và điều trị cho mỗi người hút thuốc lá ở mỗi lần khám.
➔
Tóm lược các can thiệp nghiện thuốc lá có hiệu quả và người hút thuốc
người hút thuốc lá phải được cung cấp ít nhất 1 lần tóm lược can thiệp.
➔
Có một tương quan đáp ứng - liều mạnh mẽ giữa mức độ nghiện thuốc
lá và tư vấn cai thuốc lá.
ERS-ATS COPD Guidelines

CAI THUỐC LÁ (3)
■
Những điểm chính của điều trị và hướng dẫn cai thuốc lá (tiếp
theo):
➔
Ba kiểu tư vấn đã chứng minh đặc biệt có hiệu quả: tư vấn thực tế,
hỗ trợ xã hội như là một phần của điều trị, và hỗ trợ xã hội
không có liên quan đến điều trị
➔
5 loại thuốc hàng đầu điều trị cai thuốc lá có hiệu quả: Bupropion
SR, viêm nhai nicotine, nicotin dạng hít, nicotine dạng xịt mũi, và
miếng dán nicotine, và ít nhất 1 trong 5 loại thuốc này phải được kê
đơn trong trường hợp không có chống chỉ định.
➔
Các điều trị nghiện thuốc lá có liên quan đến các can thiệp phòng
chống bệnh và y tế khác phải tính đến chi phí – hiệu quả.
PHẢI BIẾT CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ CỦA COPD








Ký chủ Gen (ví dụ: thiếu alpha1-antitrypsin)
Tăng phản ứng tính,
Tăng trưởng phổi,
Tiếp xúc Khói thuốc lá,
Bụi nghề nghiệp và hóa chất,

Nhiễm trùng,
Tình trạng kinh tế xã hội.
PHẢI BIẾT BẢN CHẤT CỦA COPD








TÁC NHÂN CÓ HẠI
(khói thuốc lá, chất ô nhiễm, tiếp xúc nghề nghiệp)
COPD
Yếu tố di truyền
Nhiễm trùng hô hấp
Khác…
PHẢI BIẾT PHÁT HIỆN ĐỢT KỊCH PHÁT COPD
Tình trạng xấu dần kéo dài của BN so với tình
trạng ổn định và vượt quá giới hạn thay đổi bình
thường, có tính cấp tính trong khởi phát và đòi
hỏi phải thay đổi thuốc điều trị cho BN đã bị
COPD.
(Hội nghị đồng thuận quốc tế về COPD)
TLTK: Rodriguez-Roisin và cs. Chest 2000; 117:3985-4015
PHẢI BIẾT CÁC DẤU HIỆU NẶNG CỦA COPD
1. Hỏi bệnh:
-
Có triệu chứng nặng lên hoặc xuất hiện dấu hiệu mới,
-

Từng bị đợt kịch phát nặng, từng nhập viện,
-
Thuốc điều trị hiện tại.
2. Dấu hiệu nặng:
-
Co kéo cơ hô hấp phụ, cử động ngực bụng nghịch thường,
-
Tím trung ương mới xuất hiện hoặc nặng thêm
-
Phù ngoại biên, có triệu chứng suy tim phải,
-
Huyết động học không ổn định,
-
Rối loạn tri giác.
PHẢI BIẾT KHI NÀO PHẢI NHẬP VIỆN
■
Các triệu chứng nặng lên (ví dụ: tăng khó thở lúc nghỉ),
■
Từng bị COPD nặng,
■
Xuất hiện các dấu hiệu thực thể mới (tím tái, phù ngoại biên),
■
Thất bại, đáp ứng kém với điều trị ban đầu,
■
Có bệnh đi kèm nặng,
■
Có rối loạn nhịp mới xuất hiện,
■
Có vấn đề chẩn đoán chưa chắc chắn,
■

Cao tuổi,
■
Thiếu chăm sóc gia đình. TLTK: GOLD 2005
PHẢI BIẾT CÁC BIẾN CHỨNG CỦA COPD
■
Tâm phế mạn,
■
Đợt kịch phát COPD,
■
Tăng áp động mạch phổi,
■
Bệnh phổi giai đoạn cuối, suy hô hấp mạn,
■
Các biến chứng khác:
➔
Viêm phổi,
➔
Đa hồng cầu,
➔
Tràn khí màng phổi,
QUẢN LÝ VÀ ĐIỀU TRỊ COPD ỔN ĐỊNH
■
Giáo dục BN cai thuốc lá, hiểu biết về bệnh COPD.
■
Điều trị dùng thuốc.
■
Liệu pháp thở ôxy dài hạn.
■
Phục hồi chức năng hô hấp.
■

Liệu pháp dinh dưỡng
■
Phẫu thuật trong COPD
■
Giấc ngủ.
■
Du lịch bằng máy bay
ERS-ATS COPD Guidelines
CÁC THUỐC THƯỜNG DÙNG
■
Đồng vận bêta 2: TD ngắn, TD dài,
■
Kháng cholinergic: TD ngắn, TD dài,
■
Đồng vận bêta 2 TD ngắn + kháng cholinergic,
■
Xanthines,
■
Corticoid đường hít,
■
Đồng vận bêta 2 TD dài + corticoid hít
■
Corticoid toàn thân.
■
Phải biết cách sử dụng các bình hít định liều.