đánh giá hiệu quả kinh tế các phương thức chăn nuôi bò thịt ở nông hộ tại hai vùng sinh thái trung du và miền núi tỉnh thừa thiên huế

Pháưn 1
MÅÍ ÂÁƯU
1.1ÂÀÛT VÁÚN ÂÃƯ
Thỉìa Thiãn Hú l mäüt tènh cọ nhiãưu khọ khàn trong sn xút näng nghiãûp.
Diãûn têch âáút canh tạc êt lải bë nh hỉåíng báút låüi ca khê háûu thåìi tiãút, ma H nàõng
nọng v khä hản, ma Âäng rẹt mỉa nhiãưu, thỉåìng cọ bo låïn v dãù gáy ra l lủt.
Tuy nhiãn nhỉỵng âiãưu kiãûn vãư âëa hçnh, nhỉ diãûn têch âáút âäưi nụi chiãúm mäüt pháưn låïn
trong täøng diãûn têch âáút tỉû nhiãn våïi nhiãưu g âäưi cọ thãø dng lm bi chàn th. Do
váûy Thỉìa Thiãn Hú cọ mäüt tiãưm nàng låïn âãø phạt triãøn chàn ni tráu b hån l cạc
loải váût ni khạc. Viãûc sỉí dủng håüp l v hỉỵu hiãûu ti ngun âãø phạt triãøn chàn
ni b, s mang lải ngưn låüi kinh tãú âạng kãø cho nãưn kinh tãú âëa phỉång nọi chung
v kinh tãú näng häü nọi riãng, nháút l âäúi våïi cạc häü ngho. Hån nỉỵa, chàn ni b l
mäüt loải váût ni hon ton khäng cảnh tranh lỉång thỉûc våïi con ngỉåìi, cng l mäüt
ngnh sn xút ph håüp våïi Thỉìa Thiãn Hú, âàûc biãût l våïi khu vỉûc Trung du v
miãưn Nụi, nåi cọ âiãưu kiãûn sn xút lỉång thỉûc gàûp nhiãưu khọ khàn.
Tỉì khi thỉûc hiãûn Nghë quút 10 ca Bäü Chênh Trë, sn xút näng nghiãûp nọi
chung v ngnh chàn ni b nọi riãng ch úu âỉåüc tiãún hnh åí phảm vi näng häü.
Tuy nhiãn viãûc chàn ni b åí Thỉìa Thiãn Hú nhỉỵng nàm qua cho tháúy, ngnh sn
xút ny thiãúu äøn âënh v phạt triãøn chỉa tỉång xỉïng våïi tiãưm nàng ca vng.
Phỉång thỉïc chàn ni truưn thäúng lảc háûu, cháûm âäøi måïi. Cháút lỉåüng con giäúng
tháúp, quy mä ni nh v tỉû phạt l chênh, thiãúu mäüt âënh hỉåïng láu di cho phạt
triãøn. Chênh vç váûy ni b thët ca cạc näng häü tải âáy âảt hiãûu qu chỉa cao.
Váún âãư âàût ra hiãûn nay l xạc âënh cho âỉåüc mäüt phỉång thỉïc chàn ni håüp l,
âãø phạt triãøn ngnh chàn ni b ca âëa phỉång, gii quút cäng àn viãûc lm, náng
cao thu nháûp cho cạc näng häü âäưng thåìi gọp pháưn vo thỉûc hiãûn xọa âọi gim ngho
tải cạc vng cọ âiãưu kiãûn khọ khàn, âàûc biãût l âäúi våïi khu vỉûc táûp trung nhiãưu âäưng
bo ngỉåìi dán täüc.
Tuy nhiãn cho âãún nay, tải tènh Thỉìa Thiãn Hú chỉa cọ mäüt nghiãn cỉïu no âãø
âạnh giạ hiãûu qu kinh tãú ca cạc phỉång thỉïc chàn ni b thët åí näng häü, do váûy
1
cng chỉa cọ mäüt cå såí chàõc chàõn âãø âãư xút v khuún khêch ngỉåìi dán chàn ni

theo phỉång thỉïc no l mang lải låüi nhûn cao nháút. Xút phạt tỉì thỉûc tãú âọ chụng
täi â tiãún hnh âãư ti
“Âạnh giạ hiãûu qu kinh tãú cạc phỉång thỉïc chàn ni b thët
åí näng häü tải hai vng sinh thại Trung du v miãưn Nụi tènh Thỉìa Thiãn Hú”.
1.2MỦC TIÃU NGHIÃN CỈÏU
Tiãún hnh âãư ti ny chụng täi nhàòm âảt âỉåüc cạc mủc âêch sau âáy:
1) Âạnh giạ thỉûc trảng tçnh hçnh phạt triãøn ngnh chàn ni b thët tải Thỉìa Thiãn
Hú.
2) Xạc âënh kãút qu v hiãûu qu kinh tãú ca cạc phỉång thỉïc chàn ni b thët v
nhỉỵng nhán täú nh hỉåíng âãún kãút qu v hiãûu qu ca cạc phỉång thỉïc ny.
3) Âãư xút mäüt säú gii phạp ch úu nhàòm náng cao hiãûu qu v phạt triãøn phỉång
thỉïc chàn ni thêch håüp cho ngnh b thët åí näng häü tải Thỉìa Thiãn Hú.
1.3ÂÄÚI TỈÅÜNG V PHẢM VI NGHIÃN CỈÏU
1) Âäúi tỉåüng nghiãn cỉïu
Âäúi tỉåüng nghiãn cỉïu ca âãư ti l cạc häü näng dán chàn ni b thët tải hai vng
sinh thại Trung du v miãưn Nụi ca tènh Thỉìa Thiãn Hú.
2) Phảm vi nghiãn cỉïu
- Phảm vi vãư thåìi gian: Tỉì 2/1 âãún ngy 30/4/2006.
- Phảm vi vãư khäng gian: Âëa âiãøm nghiãn cỉïu âỉåüc thỉûc hiãûn trãn hai tiãøu
vng sinh thại l Trung du v miãưn Nụi åí tènh Thỉìa Thiãn Hú.
2
Phỏửn 2
C S LYẽ LUN VAè THặC TIN
2.1 MĩT S VN ệ Vệ HIU QUA VAè HIU QUA KINH T
2.1.1 Khaùi nióỷm, yù nghộa cuớa hióỷu quaớ
Hióỷu quaớ laỡ mọỹt thuỏỷt ngổợ duỡng õóứ chố caùc mọỳi quan hóỷ giổợa kóỳt quaớ thổỷc hióỷn
vồùi caùc muỷc tióu hoaỷt õọỹng cuớa chuớ thóứ vaỡ chi phờ maỡ chuớ thóứ boớ ra õóứ coù kóỳt quaớ õoù
trong nhổợng õióửu kióỷn nhỏỳt õởnh. Hay noùi caùch khaùc hióỷu quaớ chờnh laỡ kóỳt quaớ maỡ
chuớ thóứ nhỏỷn õổồỹc theo hổồùng muỷc tióu cuớa mỗnh [12].
Hióỷu quaớ laỡ chố tióu duỡng õóứ phỏn tờch, õaùnh giaù vaỡ lổỷa choỹn caùc phổồng aùn

haỡnh õọỹng.
Hióỷu quaớ õổồỹc hióứu theo nhióửu goùc õọỹ khaùc nhau maỡ hỗnh thaỡnh nón caùc khaùi
nióỷm khaùc nhau nhổ: Hióỷu quaớ kinh tóỳ, hióỷu quaớ xaợ họỹi, hióỷu quaớ mọi trổồỡng, ngoaỡi
ra coỡn coù hióỷu quaớ trổỷc tióỳp, hióỷu quaớ giaùn tióỳp [12].
2.1.2 Hióỷu quaớ kinh tóỳ
Hióỷu quaớ kinh tóỳ õổồỹc hióứu õồn giaớn laỡ mọỹt phaỷm truỡ kinh tóỳ phaớn aùnh chỏỳt
lổồỹng hoaỷt õọỹng kinh tóỳ, laỡ thổồùc õo trỗnh õọỹ tọứ chổùc vaỡ quaớn lyù kinh doanh cuớa caùc
doanh nghióỷp. Hióỷn nay coù rỏỳt nhióửu quan nióỷm khaùc nhau vóử hióỷu quaớ kinh tóỳ. Theo
taùc giaớ Nguyóựn Tióỳn Maỷnh thỗ: Hióỷu quaớ kinh tóỳ laỡ mọỹt phaỷm truỡ kinh tóỳ khaùch
quan phaớn aùnh trỗnh õọỹ lồỹi duỷng caùc nguọửn lổỷc õóứ õaỷt õổồỹc muỷc tióu õaợ xaùc õởnh
[12]. Coỡn taùc giaớ Ngọ ỗnh Giao laỷi cho rũng: Hióỷu quaớ kinh tóỳ laỡ tióu chuỏứn cao
nhỏỳt cuớa moỹi sổỷ lổỷa choỹn kinh tóỳ cuớa caùc doanh nghióỷp trong nóửn kinh tóỳ thở trổồỡng
coù sổỷ quaớn lyù cuớa nhaỡ nổồùc [7].
Vóử mỷt khaùi quaùt coù thóứ hióứu rũng: Hióỷu quaớ kinh tóỳ laỡ mọỹt phaỷm truỡ kinh tóỳ
bióứu hióỷn tỏỷp trung cuớa sổỷ phaùt trióứn kinh tóỳ theo chióửu sỏu phaớn aùnh trỗnh õọỹ khai
thaùc caùc nguọửn lổỷc vaỡ trỗnh õọỹ chi phờ caùc nguọửn lổỷc õoù trong quaù trỗnh taùi saớn xuỏỳt
nhũm thổỷc hióỷn muỷc tióu õaợ õóử ra [12].
3
Hiãûn nay báút k nãưn kinh tãú no cng âỉåüc phạt triãøn theo hai chiãưu:
- Phạt triãøn kinh tãú theo chiãưu räüng l huy âäüng mi ngưn lỉûc vo sn xút,
tàng thãm väún, bäø sung thãm lao âäüng v k thût, måí mang thãm nhiãưu ngnh nghãư,
xáy dỉûng thãm nhiãưu xê nghiãûp, tảo ra nhiãưu màût hng måïi,
- Phạt triãøn kinh tãú theo chiãưu sáu l âáøy mảnh cạch mảng khoa hc k thût v
cäng nghãû sn xút, tiãún nhanh lãn hiãûn âải họa, tàng cỉåìng chun män họa, náng
cao cỉåìng âäü sỉí dủng cạc ngưn lỉûc, chụ trng cháút lỉåüng sn pháøm v dëch vủ.
Phạt triãøn theo chiãưu sáu l nhàòm náng cao hiãûu qu kinh tãú, âáy l phỉång hỉåïng
phạt triãøn ph håüp våïi xu thãú phạt triãøn bãưn vỉỵng ca thãú giåïi ngy nay.
Bn cháút ca hiãûu qu kinh tãú l náng cao nàng sút lao âäüng x häüi v tiãút kiãûm
lao âäüng x häüi. Âáy l hai màût cọ quan hãû máût thiãút ca váún âãư hiãûu qu kinh tãú,
gàõn liãưn våïi hai quy lût tỉång ỉïng ca nãưn sn xút x häüi l quy lût nàng sút lao

âäüng v quy lût tiãút kiãûm thåìi gian. u cáưu ca viãûc náng cao hiãûu qu kinh tãú l
âảt kãút qu täúi âa våïi chi phê nháút âënh hồûc ngỉåüc lải, âảt kãút qu nháút âënh våïi chi
phê täúi thiãøu. Chi phê åí âáy âỉåüc hiãøu theo nghéa räüng, bao gäưm c chi phê âãø tảo ra
ngưn lỉûc âäưng thåìi phi bao gäưm c chi phê cå häüi [9].
Hiãûu qu kinh tãú cn biãøu hiãûn mäúi quan hãû so sạnh giỉỵa kãút qu kinh tãú âảt
âỉåüc våïi chi phê kinh tãú b ra âãø âảt âỉåüc kãút qu âọ. Quan hãû so sạnh tuût âäúi chè
cọ nghéa trong mäüt phảm vi ráút hẻp.
Hiãûu qu hoảt âäüng ca cạc doanh nghiãûp âỉåüc âạnh giạ thäng qua mäüt hồûc
mäüt säú chè tiãu nháút âënh. Vãư pháưn mçnh, nhỉỵng chè tiãu hiãûu qu ny phủ thüc chàût
ch vo mủc tiãu hoảt âäüng ca ch thãø hiãûu qu. Do váûy khi phán têch hiãûu qu ca
cạc phỉång ạn cáưn lm r chiãún lỉåüc phạt triãøn cng nhỉ mủc tiãu ca mäùi ch thãø
trong tỉìng giai âoản phạt triãøn.
Nhỉỵng mủc tiãu khạc trong hoảt âäüng doanh nghiãûp m doanh nghiãûp quan tám
cọ liãn quan âãún låüi nhûn. Vç váûy låüi nhûn äøn âënh l mäüt mủc tiãu bao trm nháút,
täøng quạt nháút. Cho âãún nay, cạc tạc gi âãưu nháút trê dng låüi nhûn lm tiãu chøn
cå bn âãø phán têch hiãûu qu sn xút kinh doanh. Viãûc náng cao hiãûu qu kinh tãú cọ
nghéa ráút quan trng âäúi våïi u cáưu tàng trỉåíng v phạt triãøn kinh tãú nọi riãng v
phạt triãøn x häüi nọi chung thãø hiãûn åí chäù:
4
- Táûn dủng v tiãút kiãûm cạc ngưn lỉûc hiãûn cọ.
- Thục âáøy tiãún bäü khoa hc v cäng nghãû, tiãún nhanh vo CNH - HÂH.
- Phạt triãøn kinh tãú våïi täúc âäü nhanh.
- Náng cao âåìi säúng váût cháút v tinh tháưn cho ngỉåìi lao âäüng.
2.1.3 Phỉång phạp xạc âënh hiãûu qu kinh tãú
Âãø xạc âënh âỉåüc hiãûu qu kinh tãú cáưn sỉí dủng cạc chè tiãu vãư kinh tãú nhỉ giạ trë
sn xút, giạ trë gia tàng, nàng xút, säú lỉåüng hay nọi cạch khạc hiãûu qu kinh tãú
âỉåüc âo lỉåìng bàòng cạc chè tiãu tỉång âäúi cỉåìng âäü l quan hãû so sạnh giỉỵa âáưu vo
(chi phê kinh tãú) v âáưu ra (kãút qu kinh tãú).
Viãûc xạc âënh hiãûu qu kinh tãú tn theo cạc ngun tàõc sau:
- Ngun tàõc vãư mäúi quan hãû giỉỵa mủc tiãu v tiãu chøn hiãûu qu:

Theo ngun tàõc ny, tiãu chøn hiãûu qu âỉåüc âënh ra trãn cå såí mủc tiãu.
Phán têch hiãûu qu ca mäüt phỉång ạn no âọ ln ln dỉûa trãn phán têch cạc
mủc tiãu cáưn âảt âỉåüc. Phỉång ạn cọ hiãûu qu nháút khi nọ âọng gọp nhiãưu nháút cho
viãûc thỉûc hiãûn cạc mủc tiãu âàût ra våïi chi phê l tháúp nháút.
- Ngun tàõc vãư sỉû thäúng nháút cạc låüi êch: Theo ngun tàõc ny mäüt
phỉång ạn âỉåüc xem l cọ hiãûu qu nháút khi nọ kãút håüp trong âọ cạc loải låüi êch.
- Ngun tàõc vãư tênh chênh xạc, tênh khoa hc: Âãø âạnh giạ âỉåüc
hiãûu qu cạc phỉång ạn cáưn phi dỉûa trãn mäüt hãû thäúng cạc chè tiãu cọ thãø lỉåüng họa
âỉåüc v khäng lỉåüng hoạ âỉåüc, tỉïc l phi kãút håüp phán têch âënh lỉåüng hiãûu qu v
phán têch âënh tênh. Khäng thãø thay thãú phán têch âënh lỉåüng bàòng phán têch âënh
tênh khi phán têch âënh lỉåüng chỉa â âm bo tênh chênh xạc, chỉa cho phẹp phn
ạnh âỉåüc mi låüi êch cng nhỉ mi chi phê m ch thãø quan tám.
Ngun tàõc ny cng âi hi nhỉỵng càn cỉï tênh toạn hiãûu qu phi âỉåüc xạc
âënh chênh xạc, trạnh ch quan ty tiãûn.
- Ngun tàõc vãư tênh âån gin v tênh thỉûc tãú: Theo ngun tàõc ny
nhỉỵng phỉång phạp tênh toạn hiãûu qu v hiãûu qu kinh tãú phi âỉåüc dỉûa trãn cå såí
cạc säú liãûu thäng tin thỉûc tãú, âån gin v dãù hiãøu.
Våïi quan âiãøm täøng quạt thç cạc chè tiãu vãư hiãûu qu kinh tãú lỉûa chn âãø nghiãn
cỉïu ch úu âỉåüc trçnh by dỉåïi mäüt säú dảng cå bn sau âáy:
5
- Daỷng thuỏỷn: H = Q/C (1)
Trong õoù:
H laỡ hióỷu quaớ.
Q laỡ lổồỹng kóỳt quaớ õaỷt õổồỹc.
C laỡ chi phờ hoỷc caùc yóỳu tọỳ õỏửu vaỡo.
Cọng thổùc (1) noùi lón: 1 õồn vở chi phờ seợ taỷo ra õổồỹc bao nhióu õồn vở kóỳt quaớ.
- Daỷng nghởch: h = C/Q (2)
Trong õoù:
h laỡ hióỷu quaớ.
Q laỡ lổồỹng kóỳt quaớ õaỷt õổồỹc.

C laỡ chi phờ hoỷc caùc yóỳu tọỳ õỏửu vaỡo.
Cọng thổùc (2) noùi lón: óứ õaỷt õổồỹc 1 õồn vở kóỳt quaớ thỗ cỏửn tióu tọỳn bao nhióu
õồn vở chi phờ.
Hai loaỷi chố tióu naỡy coù yù nghộa khaùc nhau nhổng coù lión hóỷ mỏỷt thióỳt vồùi nhau
cuỡng õổồỹc duỡng õóứ phaớn aùnh hióỷu quaớ kinh tóỳ. Caùc chố tióu trón goỹi laỡ caùc chố tióu
toaỡn phỏửn. Ngoaỡi caùc chố tióu toaỡn phỏửn trón coỡn coù caùc chố tióu cỏỷn bión nhổ sau:
- Daỷng thuỏỷn: H
b
= Q/C (3)
Trong õoù:
H
b
laỡ hióỷu quaớ cỏỷn bión.
Q laỡ lổồỹng tng hoỷc giaớm thóm cuớa kóỳt quaớ.
C laỡ lổồỹng tng hoỷc giaớm thóm cuớa chi phờ.
Cọng thổùc (3) thóứ hióỷn: Cổù tng thóm mọỹt õồn vở chi phờ seợ tng thóm bao
nhióu õồn vở kóỳt quaớ.
- Daỷng nghởch: h
b
= C/Q (4)
Trong õoù:
h
b
laỡ hióỷu quớa cỏỷn bión.
Q laỡ lổồỹng tng hoỷc giaớm cuớa kóỳt quaớ.
6
C laỡ lổồỹng tng hoỷc giaớm cuớa chi phờ.
Cọng thổùc (4) thóứ hióỷn: óứ tng thóm 1 õồn vở kóỳt quaớ thỗ cỏửn õỏửu tổ thóm bao
nhióu õồn vở chi phờ.
Caùc chố tióu naỡy rỏỳt quan troỹng trong vióỷc õaùnh giaù, phỏn tờch hióỷu quaớ kinh tóỳ,

bồới vỗ nguyón lyù cỏỷn bión laỡ phỏửn lyù thuyóỳt cọỳt loợi trong kinh tóỳ hoỹc hióỷn õaỷi. Noù laỡ
cồ sồớ õóứ õởnh giaù caùc yóỳu tọỳ õỏửu vaỡo cho vióỷc phỏn phọỳi saớn phỏứm vaỡ thu nhỏỷp.
2.1.4 Hióỷu quaớ kinh tóỳ caùc phổồng thổùc chn nuọi boỡ lỏỳy thởt
- Hióỷu quaớ kinh tóỳ chn nuọi noùi chung:
Bỏỳt kyỡ mọỹt hoaỷt õọỹng saớn xuỏỳt kinh doanh naỡo noùi chung vaỡ chn nuọi noùi rióng
õóửu coù muỷc õờch chuớ yóỳu laỡ kinh tóỳ. Tuy vỏỷy, kóỳt quaớ kinh tóỳ khọng phaới laỡ caùi õờch
duy nhỏỳt maỡ caùc hoaỷt õọỹng saớn xuỏỳt kinh doanh mong õaỷt õổồỹc, maỡ bón caỷnh õoù, caùc
hoaỷt õọỹng naỡy coỡn taỷo ra nhióửu kóỳt quaớ lión quan õóỳn õồỡi sọỳng kinh tóỳ xaợ họỹi cuớa con
ngổồỡi nhổ: Caới thióỷn chỏỳt lổồỹng sọỳng vaỡ vióỷc laỡm, nỏng cao õồỡi sọỳng vóử mỷt tinh
thỏửn vaỡ vn hoùa cho nhỏn dỏn, caới taỷo mọi trổồỡng mọi sinh, Toùm laỷi laỡ õaỷt õổồỹc
hióỷu quaớ vóử caớ xaợ họỹi vóử mọi trổồỡng. Tuy nhión trong phaỷm vi õóử taỡi naỡy chố quan
tỏm õóỳn khờa caỷnh hióỷu quaớ kinh tóỳ cuớa ngaỡnh chn nuọi noùi chung vaỡ ngaỡnh nuọi boỡ
thởt noùi rióng.
Hióỷu quaớ kinh tóỳ cuớa ngaỡnh chn nuọi õổồỹc xem laỡ mọỹt phaỷm truỡ kinh tóỳ phaớn
aùnh trỗnh õọỹ khai thaùc caùc nguọửn lổỷc vaỡ trỗnh õọỹ chi phờ caùc nguọửn lổỷc õoù trong quaù
trỗnh saớn xuỏỳt chn nuọi nhũm õaỷt õổồỹc caùc muỷc tióu õaợ õóử ra. Hióỷu quaớ kinh tóỳ cuớa
chn nuọi coỡn bióứu hióỷn mọỳi quan hóỷ so saùnh giổợa kóỳt quaớ kinh tóỳ thu õổồỹc tổỡ vióỷc
thổỷc hióỷn hoaỷt õọỹng saớn xuỏỳt chn nuọi vaỡ chi phờ kinh tóỳ õỏửu tổ õóứ õaỷt õổồỹc kóỳt quaớ
õoù trong suọỳt quaù trỗnh saớn xuỏỳt.
Tổỡ õoù ta coù thóứ hióứu rũng hoaỷt õọỹng saớn xuỏỳt cuớa ngaỡnh chn nuọi noùi chung coù
thóứ mang laỷi hióỷu quaớ cho xaợ họỹi nhổng cuợng coù thóứ aớnh hổồớng xỏỳu õóỳn lồỹi ờch kinh
tóỳ cuớa mọỹt vaỡi caù nhỏn hay caùc õồn vở kinh doanh khaùc. Vờ duỷ, phaùt trióứn chn nuọi
boỡ thởt coù thóứ mang laỷi hióỷu quaớ cao cho ngổồỡi nuọi boỡ nhổng laỷi aớnh hổồớng õóỳn vióỷc
õỏửu tổ cho caùc ngaỡnh chn nuọi khaùc, hay aớnh hổồớng trổỷc tióỳp õóỳn saớn xuỏỳt cuớa
ngaỡnh trọửng troỹt (vờ duỷ nhổ trong chn nuọi boỡ thaớ rọng),
7
- Hióỷu quaớ kinh tóỳ cuớa caùc phổồng thổùc nuọi boỡ thởt.
Cn cổù vaỡo caùc khaùi nióỷm vóử hióỷu quaớ kinh tóỳ noùi chung vaỡ hióỷu quaớ kinh tóỳ cuớa
ngaỡnh chn nuọi noùi rióng, coù thóứ hióứu vóử hióỷu quaớ kinh tóỳ caùc phổồng thổùc nuọi boỡ
thởt nhổ sau:

Hióỷu quaớ kinh tóỳ caùc phổồng thổùc nuọi boỡ thởt laỡ mọỹt phaỷm truỡ kinh tóỳ, phaớn aùnh
trỗnh õọỹ khai thaùc caùc nguọửn lổỷc õỏửu vaỡo (trỗnh õọỹ chi phờ) vaỡ sổớ duỷng caùc nguọửn lổỷc
õoù phuỷc vuỷ chn nuọi nhũm õaỷt õổồỹc muỷc tióu õỷt ra.
Baớn thỏn cuớa hióỷu quaớ kinh tóỳ õaợ laỡ mọỹt phaỷm truỡ kinh tóỳ hóỳt sổùc phổùc taỷp, õổồỹc
thóứ hióỷn rỏỳt õa daỷng vaỡ phong phuù. Hióỷu quaớ kinh tóỳ cuớa caùc phổồng thổùc nuọi boỡ thởt
chố laỡ mọỹt bọỹ phỏỷn cuớa hióỷu quaớ kinh tóỳ noùi chung vaỡ hióỷu quaớ kinh tóỳ cuớa ngaỡnh saớn
xuỏỳt chn nuọi noùi rióng.
2.2 VAI TROè CUA NGAèNH CHN NUI BOè I VẽI NNG Hĩ
2.2.1 Khaùi nióỷm vóử nọng họỹ vaỡ vai troỡ cuớa nóửn kinh tóỳ nọng họỹ
2.2.1.1 Khaùi nióỷm nọng họỹ
óứ hióứu õổồỹc vai troỡ kinh tóỳ nọng họỹ trong tọứng thóứ chung cuớa nóửn kinh tóỳ trổồùc
hóỳt phaới tỗm hióứu roợ khaùi nióỷm nọng họỹ. Trong nhổợng nm gỏửn õỏy coù rỏỳt nhióửu
nghión cổùu vóử họỹ cuớa caớ caùc chuyón gia trong nổồùc vaỡ nổồùc ngoaỡi, quan nióỷm õa sọỳ
cho rũng: Họỹ laỡ nhổợng ngổồỡi sọỳng chung dổồùi mọỹt maùi nhaỡ, cuỡng n chung vaỡ coù
cuỡng mọỹt ngỏn quyợ" [10]. Bón caỷnh õoù cuợng coù quan nióỷm cho rũng: Họỹ laỡ tỏỷp hồỹp
nhổợng ngổồỡi cuỡng chung huyóỳt thọỳng, coù quan hóỷ mỏỷt thióỳt vồùi nhau trong quaù trỗnh
saùng taỷo ra vỏỷt chỏỳt õóứ baớo tọửn chờnh hoỹ vaỡ cọỹng õọửng [12]. Quan õióứm naỡy õaợ nhỏỳn
maỷnh tờnh huyóỳt thọỳng, nhổợng ngổồỡi trong họỹ vổỡa coù chung huyóỳt thọỳng, vổỡa coù quan
hóỷ kinh tóỳ vồùi nhau õóứ saớn xuỏỳt ra vỏỷt phỏứm baớo tọửn cuọỹc sọỳng caù nhỏn vaỡ cọỹng õọửng.
Trong cọỹng õọửng cổ dỏn nọng thọn thỗ nọng họỹ õổồỹc nhừc tồùi õoù laỡ mọỹt õồn vở kinh
tóỳ xaợ họỹi õọỹc lỏỷp, coù hoaỷt õọỹng sinh kóỳ chuớ yóỳu bũng nghóử nọng nghióỷp. Qua nhióửu
tỗm hióứu khaùc nhau ngổồỡi ta õaợ khaùi quaùt õổồỹc caùc õỷc trổng vóử họỹ nhổ sau:
Thổù nhỏỳt vóỳ õỏỳt õai:
Ngổồỡi nọng dỏn saớn xuỏỳt nọng nghióỷp laỡ chờnh nón õỏỳt õai
luọn gừn lióửn vồùi hoỹ. ỏy laỡ õỷc õióứm chờnh õóứ phỏn bióỷt roợ họỹ nọng dỏn vồùi nhổợng
ngổồỡi lao õọỹng khaùc. Ruọỹng õỏỳt chờnh laỡ nguọửn gọỳc hay nóửn taớng baớo õaớm cuọỹc sọỳng
8
vãư láu di cho mäùi häü gia âçnh, l úu täú thãø hiãûn vë trê x häüi ca mäùi gia âçnh trong
phảm vi lng x hay cäüng âäưng dán cỉ näng thän.
Thỉï hai l lao âäüng:

Lao âäüng gia âçnh âỉåüc coi l mäüt âàûc tênh näøi báût ca
ngỉåìi näng dán. Ngưn lao âäüng tỉì näng dán l ráút däưi do. Lao âäüng trong cäüng
âäưng näng thän mang tênh cháút thåìi vủ l âa säú nãn kẹo theo tçnh trảng thiãúu viãûc lm
xy ra. Do váûy phạt triãøn cạc hoảt âäüng sn xút ngay tải âëa phỉång âãø gii quút
cäng àn viãûc lm trong thåìi gian näng nhn l phỉång phạp gọp pháưn tàng thãm thu
nháûp, phạt triãøn kinh tãú häü gia âçnh.
Thỉï ba l tiãưn väún v sỉû tiãu dng:
Trong näng häü khäng cọ sỉû phán biãût giỉỵa
låüi nhûn tỉì doanh thu våïi tiãưn cäng lao âäüng ca gia âçnh. Âáy l bn cháút hai màût
ca sn xút v tiãu dng trong cạc häü gia âçnh. Ngỉåìi lao âäüng lm nhỉỵng cäng
viãûc ca gia âçnh mçnh chỉï khäng phi kinh doanh thưn tụy, phán biãût hon ton våïi
cạc âån vë kinh doanh khạc.
Thỉï tỉ l tại sn xút nh l v manh mụn:
Sn xút näng nghiãûp ca âải âa säú
cạc häü näng dán åí nỉåïc ta nọi chung cng nhỉ åí tènh Thỉìa Thiãn Hú nọi riãng
thỉåìng l sn xút nh l, manh mụn, chỉa mang tênh cháút hng họa m chè tiãún hnh
åí quy mä cáúp näng häü. Ngun nhán chênh ca tçnh trảng ny l do ngưn väún ca
häü cn hản hẻp, chỉa â âãø âáưu tỉ cho sn xút åí quy mä låïn. Mäüt pháưn vç chênh
sạch rüng âáút chỉa táûp trung. Thë trỉåìng tiãu thủ näng sn pháøm chỉa äøn âënh.
Thỉï nàm, häü l mäüt âån vë kinh tãú âäüc láûp tỉû ch:
Trong giai âoản hiãûn nay, häü
cọ quưn tỉû ch trong táút c cạc quút âënh vãư mi hoảt âäüng sn xút kinh doanh
ca mçnh. Tỉì såí hỉỵu vãư tỉ liãûu sn xút, sỉí dủng âáút cho âãún cạc quưn tỉû quút do
nhỉỵng ngỉåìi cọ uy tên hay quưn lỉûc täúi cao trong gia âçnh.
Tỉì nhỉỵng váún âãư â nãu åí trãn cho tháúy häü näng dán l mäüt âån vë kinh tãú x
häüi, cọ chung mäüt cå såí kinh tãú, l ngỉåìi sn xút ra näng sn pháøm cng l ngỉåìi
tiãu thủ sn pháøm ca chênh mçnh lm ra. Cáưn phi làõm r âỉåüc cạc âàûc trỉng ca
näng häü âãø váûn dủng thnh cäng vo viãûc phạt triãøn kinh tãú gia âçnh nọi chung cng
nhỉ phạt triãøn ngnh chàn ni b thët nọi riãng trong häü näng dán hiãûn nay.
2.2.1.2 Vai tr ca ngnh kinh tãú häü näng dán

Tỉì sau Nghë quút 10 ca Bäü Chênh Trë, häü näng dán âỉåüc coi l mäüt âån vë
kinh tãú tỉû ch, cọ vai tr quan trng trong nãưn sn xút näng nghiãûp näng thän, nọ
âỉåüc thãø hiãûn åí nhỉỵng näüi dung cå bn sau:
9
- Trỉåïc hãút häü näng dán l âån vë then chäút tham gia vo quạ trçnh
sn xút, cung cáúp cạc sn pháøm thiãút úu cho ngỉåìi tiãu dng nháút l lỉång thỉûc v
thỉûc pháøm. Kháu näúi liãưn hai quạ trçnh sn xút v tiãu dng.
- Vai tr ca häü näng dán cn âỉåüc khàóng âënh mảnh m hån trong
giai âoản âáút nỉåïc trãn â tiãún lãn CNH - HÂH åí chäù nọ tảo ra ngưn ngun liãûu
cho cạc ngnh sn xút phi näng nghiãûp nhỉ cäng nghiãûp chãú biãún phủc vủ xút kháøu
nhàòm tha mn nhu cáưu ngy cng tàng ca âåìi säúng x häüi.
- Häü näng dán l âån vë âäüc nháút duy trç ngưn lỉûc lao âäüng, ngưn
väún, âáút âai âm bo cho phạt triãøn nãưn kinh tãú näng nghiãûp näng thän.
- Vai tr kinh tãú ca häü khäng chè thãø hiãûn trong näng nghiãûp m
cn l thë trỉåìng räüng låïn ca cạc ngnh kinh tãú khạc, thục âáøy sn xút hng họa,
lm âa dảng họa cạc sn pháøm phi näng nghiãûp.
- Viãûc phạt triãøn kinh tãú näng häü lm cho cạc màût x häüi v chênh
trë åí näng thän thãm äøn âënh, gim sỉïc ẹp dán säú tåïi cạc âä thë låïn, tãû nản x häüi
khäng cọ cå häüi ny sinh. Trong xu thãú hỉåïng tåïi xáy dỉûng nãưn kinh tãú ton cáưu bãưn
vỉỵng hiãûn nay thç kinh tãú näng häü cọ mäüt nghéa to låïn v âọng gọp vai tr quan
trng vo nãưn kinh tãú chung ca c nỉåïc.
Tọm lải kinh tãú häü näng dán l loải hçnh kinh tãú âàûc biãût, cọ kh nàng täưn tải
âäüc láûp qua mi hçnh thại x häüi. Kinh tãú näng häü giỉỵ mäüt vai tr hãút sỉïc to låïn
trong viãûc phạt triãøn sn xút näng nghiãûp näng thän. L úu täú then chäút trong sỉû
nghiãûp phạt triãøn nãưn näng nghiãûp näng thän theo hỉåïng CNH - HÂH cu nỉåïc ta
hiãûn nay.
2.2.2 Vai tr ca ngnh chàn ni b âäúi våïi näng häü
Ngnh chàn ni b âang âọng mäüt vai tr hãút sỉïc quan trng âàûc biãût l âäúi
våïi häü näng dán hiãûn nay âỉåüc thãø hiãûn åí cạc âiãøm sau:
- Cung cáúp thët: Thët b l mäüt loải thỉûc pháøm cao cáúp âang dáưn tråí lãn

thäng dủng trong cạc bỉỵa àn ca con ngỉåìi ngy nay. Trỉåïc xu thãú cháút lỉåüng cüc
säúng âang dáưn dáưn âỉåüc náng cao thç thët b âang l nhu cáưu thiãút úu, båíi nọ khäng
chè chỉïa nhiãưu thnh pháưn dinh dỉåỵng cao nhỉ hm lỉåüng protein, cạc axit amin,
vitamin cáưn thiãút cho cå thãø con ngỉåìi m nọ cn cọ giạ trë cm quan cao âỉåüc thë
trỉåìng tiãu dng ỉa chüng nhỉ mu sàõc ca thët, hỉång thåm, âäü mãưm, vë ngt
10
Qua nghiãn cỉïu ngỉåìi ta â xạc âënh âỉåüc thnh pháưn dinh dỉåỵng v hm lỉåüng
vitamin trong thët b v mäüt säú váût ni khạc thãø hiãûn qua bng 2.1.
Bng 2.1: Thnh pháưn dinh dỉåỵng v hm lỉåüng vitamin trong
thët b v mäüt säú váût ni khạc
Loải
váût
%
Thët
Tè lãû %
Nàng
lỉåüng
Vitamin (mg %)
Nỉåïc Lipit Protit Khoạng A B
1
B
2
PP
B 46,8 70,5 10,5 18,0 1,0 171 17 0,1 0,17 4,2
Låün 42,5 60,9 21,5 16,5 1,10 268 0 3,8 0,09 2,0
G 72,5 69,2 7,5 22,4 0,9 162 94 0,15 0,16 8,1
Ngưn: [21]
- Chàn ni b cung cáúp phán bọn v sỉïc kẹo cho ngnh träưng trt:
Âáy l hai sn pháøm phủ thu âỉåüc tỉì chàn ni b cáưn thiãút trong sn xút näng
nghiãûp. Hng nàm b cung cáúp mäüt lỉåüng phán bọn khạ låïn phủc vủ cho träưng trt

l ch úu, âáy l ngưn phán hỉỵu cå giạ r m lải ráút cọ hiãûu qu trong viãûc giụp ci
tảo âáút vãư láu di, giỉỵ cho âáút tåi xäúp, tàng âäü phç trỉåïc xu hỉåïng âáút ngy cng cọ
nguy cå bë chai họa, bảc mu do bọn quạ nhiãưu phán họa hc trãn âäưng rüng. Hån
thãú nỉỵa, viãûc dng phán hỉỵu cå bọn cho âäưng rüng âang ráút âỉåüc khuún khêch hiãûn
nay âãø âm bo xu thãú phạt triãøn näng nghiãûp bãưn vỉỵng, bo vãû ti ngun âáút. Viãûc
táûn dủng ngưn phán b â gii quút mäüt pháưn chi phê âạng kãø vãư phán bọn cho
näng häü trong sn xút träưng trt.
- Ngoi phán bọn, b cn cung cáúp sỉïc kẹo âãø chun chåí âäư âảc, hng
họa v cy bỉìa âáút. Tỉì xỉa, khi mạy mọc cn chỉa phạt triãøn thç ni b âãø láúy sỉïc
cy kẹo l mủc âêch chàn ni âáưu tiãn ca ngỉåìi näng dán. Hiãûn nay cng váûy, âäúi
våïi mäüt säú vng sn xút näng nghiãûp thç tráu b váùn l phỉång tiãûn quan trng giụp
ngỉåìi dán cy bỉìa âáút, âàûc biãût l våïi khu vỉûc vng sáu vng xa khi âiãưu kiãûn mạy
mọc váùn cn âàõt â thç viãûc chun tråí hay cy kẹo âãưu phi dng âãún tráu b. Do
váûy viãûc phạt triãøn chàn ni tráu b cọ nghéa quan trng trong nãưn sn xút näng
nghiãûp nháút l trong ngnh träưng trt.
- Chàn ni b cn l mäüt trong nhỉỵng ngnh quan trng giụp gii
quút cäng àn viãûc lm, phạt triãøn kinh tãú näng häü:
Âàûc âiãøm ca lao âäüng näng thän Viãût Nam hiãûn nay âa säú mang tênh cháút ma
vủ, chàn ni b â gọp pháưn sỉí dủng håüp l ngưn lao âäüng nhn räùi âãø tàng thu
11
nháûp, náng cao mỉïc säúng cho gia âçnh âäưng thåìi âáy cng l hỉåïng gii quút váún âãư
viãûc lm tải chäù cho ngỉåìi dán näng thän, hản chãú sỉïc ẹp gia tàng dán säú vo cạc
thnh phäú låïn do ngỉåìi dán âi kiãúm viãûc lm, trạnh âỉåüc cạc tãû nản x häüi cọ thãø
phạt sinh.
Thỉûc tãú chàn ni b nọi chung hiãûn nay cho tháúy sỉû linh âäüng ca ngỉåìi näng
dán â biãút kãút håüp chàn ni våïi nhiãưu mủc âêch khạc nhau nhỉ ni b láúy thët, láúy
sỉỵa, sỉïc kẹo, phán bọn lm tàng hiãûu qu chàn ni ca häü lãn ráút nhiãưu v gọp
pháưn lm gim chi phê âáưu vo cho ngnh träưng trt. Phạt triãøn chàn ni b phạ våỵ
thãú âäüc canh cáy lụa, gii quút cäng àn viãûc lm cho lao âäüng gia âçnh, tàng thu
nháûp, gọp pháưn xọa âọi gim ngho, náng cao cháút lỉåüng âåìi säúng cho ngỉåìi dán

näng thän ngy nay.
2.2.3 Âàûc âiãøm ca ngnh chàn ni b
Ngnh chàn ni b cọ tỉì ráút láu âåìi, bàõt âáưu âỉåüc ni tải cạc häü gia âçnh våïi
mủc âêch âáưu tiãn l khai thạc sỉïc kẹo. ÅÍ mäùi gia âçnh näng thän thç tráu b âỉåüc
xem l ti sn cọ giạ trë nháút v vê nhỉ “âáưu cå nghiãûp”. Ngy nay khi cüc säúng
hiãûn âải hån, mạy mọc v cå giåïi họa â thay thãú dáưn sỉïc kẹo ca tráu b. Ngỉåìi
ni b hỉåïng ra nhiãưu hçnh thỉïc, khäng chè cn láúy sỉïc kẹo nhỉ trỉåïc m phạt triãøn
ân b lãn ni láúy thët, láúy sỉỵa âàûc biãût thët b âang l loải thỉûc pháøm âàõt tiãưn
nhỉng ráút âỉåüc ỉa chüng trãn thë trỉåìng. Vç thãú âãø phạt triãøn ngnh chàn ni b
nháút l b thët thç cáưn phi cọ mäüt thë trỉåìng tiãu thủ äøn âënh âãø ngỉåìi ni an tám
phạt triãøn ngnh chàn ni b thët våïi quy mä låïn hån nỉỵa.
Âàûc âiãøm ca ngnh chàn ni b trong näng thän ngy nay theo cạc phỉång
thỉïc truưn thäúng l ch úu, chàn dàõt v táûn dủng phãú phủ pháøm näng nghiãûp ca
gia âçnh. B l loải gia sục nhai lải, kháøu pháưn àn hng ngy bao gäưm pháưn låïn l c
sau âọ âãún cạc loải phủ pháøm khạc. Âáy l nhỉỵng loải thỉïc àn r tiãưn, åí näng thän
khäng cáưn máút tiãưn mua, ngỉåìi dán chè phi b cäng chàn b l chênh. Hån thãú nỉỵa,
viãûc chàn b cọ thãø huy âäüng âỉåüc mi ngưn lỉûc lao âäüng ca gia âçnh, tỉì ngỉåìi gi
âãún tr con âãưu cọ thãø tham gia chàn b âỉåüc. Màûc d váûy, nhỉng thỉûc tãú âàût ra âäúi
våïi phỉång thỉïc chàn ni b hiãûn nay åí näng thän váùn mang tênh cháút lảc háûu,
truưn thäúng, pháưn låïn chỉa tiãúp cáûn v ạp dủng cạc tiãún bäü k thût vo chàn ni
âãø tàng hiãûu qu kinh tãú lãn, do váûy m låüi nhûn ca phỉång thỉïc ni truưn thäúng
khäng nhỉỵng tháúp m cháút lỉåüng thët v t lãû thët x chỉa cao. Mäüt úu täú quan trng
12
nỉỵa nh hỉåíng âãún viãûc ngỉåìi dán váùn duy trç phỉång thỉïc ny âọ l do ngưn väún
ca gia âçnh váùn cn hản hẻp, do váûy hçnh thỉïc chàn ni gia âçnh váùn l ch úu v
ph håüp våïi âiãưu kiãûn hiãûn nay ca cạc häü näng dán nỉåïc ta.
Dả dy ca b cọ bäún tụi, nhåì âàûc âiãøm ca bäü mạy tiãu họa l ch úu tiãu thủ
cháút xå (dả c to nháút, chiãúm 2/3 dung têch dả dy) nãn nọ cọ kh nàng àn táút c cạc
loải thỉïc àn thä xå nhỉ råm lụa, c, thán ngä, lảc, khoai l nhỉỵng loải sn pháøm
háưu nhỉ khäng cọ giạ trë kinh tãú hng họa âäúi våïi con ngỉåìi, chênh vç váûy m phạt

triãøn chàn ni b hon ton khäng cảnh tranh lỉång thỉûc våïi con ngỉåìi v cạc loải
âäüng váût khạc. Ta cọ thãø chàn ni b täút v phạt triãøn ngnh ny täút hån nỉỵa nãúu
biãút táûn dủng khai thạc håüp l cạc ngưn phủ pháøm näng nghiãûp trong vng, kãút håüp
quan tám âáưu tỉ âụng mỉïc vãư lao âäüng cho chàn ni b thç s âm bo cho ngnh
phạt triãøn bãưn vỉỵng vãư láu di trong tỉång lai.
Ngoi ra chàn ni b cọ nghéa vãư màût mäi trỉåìng, viãûc táûn dủng phãú pháøm
lm thỉïc àn ni b vỉìa cọ låüi vãư kinh tãú vỉìa chäúng sỉû thäúi giỉỵa gáy ä nhiãùm, nháút l
lỉåüng råm lụa âäút tải rüng tàng lãn nãúu khäng táûn dủng âãø ni b s thi vo báưu
khê quưn lỉåüng khê CO
2
khäøng läư gọp pháưn hy hoải táưng äzän ca trại âáút [15].
2.2.4 Khại quạt tçnh hçnh phạt triãøn ngnh chàn ni b thët åí Viãût
Nam.
Nỉåïc ta våïi 3/4 diãûn têch l âäưi nụi, lụa l cáy träưng ch úu hng nàm thỉåìng
cho hai vủ, råm lụa chàõc chàõn l khäng thãø thiãúu båíi ngay báy giåì nhiãưu nåi (âàûc biãût
l miãưn Trung) váùn cn táûp quạn âäút råm ngay trãn rüng v råm khä váùn âỉåüc dng
âãø âun náúu åí nhiãưu vng âäưng bàòng. C tỉû nhiãn nỉåïc ta cọ cháút lỉåüng tháúp vç chëu
mäüt ma khä, khäng âỉåüc tỉåïi lải thãm thiãúu phán, thiãúu c sỉû qun l (chàn th bỉìa
bi) dáùn âãún xọi mn âáút. C träưng chỉa phạt triãøn, måïi chè bàõt âáưu åí cạc vng ni
b sỉỵa, thãú nhỉng nỉåïc ta cọ nhiãưu loải hoa mu, lỉåüng phủ pháøm låïn quanh nàm,
âàûc biãût cáy mêa âang âỉåüc Nh nỉåïc chụ måí räüng diãûn têch. Phủ pháøm ca mêa (rè
máût, ngn mêa, b mêa ) l ngưn thỉïc àn qu giạ nháút v mêa lải thỉåìng âỉåüc thu
hoảch vo ma khä lục thiãúu c tỉåi. Säú lỉåüng ân b låïn, tuy cháút lỉåüng cn tháúp
nhỉng âang âỉåüc ci tảo têch cỉûc nhåì sỉû quan tám v chè âảo ca Nh nỉåïc. Chàõc
chàõn ta phi nghé ngay âãún viãûc ni b thët dỉûa trãn thỉïc àn thä l phủ pháøm näng
nghiãûp v träưng c l cáy thỉïc àn ch úu cäüng våïi chãú âäü âáưu tỉ chàm sọc thêch håüp.
13
Coỡn coù nhổợng yóỳu tọỳ sỏu xa laỡm ta phaới chuù yù khi choỹn hóỷ thọỳng nuọi. Nổồùc ta
õỏỳt chỏỷt ngổồỡi õọng (82.032,3 nghỗn ngổồỡi nm 2004), tyớ lóỷ gia tng dỏn sọỳ cao
(1,40%), vỗ vỏỷy mổùc õọỹ an toaỡn lổồng thổỷc chổa thổỷc sổỷ dổồỹc õaớm baớo. Cỏửn phaới

choỹn hóỷ thọỳng chn nuọi gia suùc nhổ õaợ noùi õóứ tỏỷn duỷng hóỳt nguọửn thổùc n õởa
phổồng coù sụn, õọửng thồỡi goùp phỏửn xỏy dổỷng hóỷ thọỳng nọng nghióỷp bóửn vổợng [11].
2.2.4.1 Sọỳ lổồỹng vaỡ sổỷ bióỳn õọỹng cuớa õaỡn boỡ trong nổồùc nhổợng nm gỏửn õỏy.
- Trổồùc tióỳn bọỹ cuớa khoa hoỹc kyợ thuỏỷt cuỡng vồùi sổỷ õỏửu tổ quan tỏm cuớa
Nhaỡ nổồùc vaỡo ngaỡnh chn nuọi noùi chung vaỡ ngaỡnh chn nuọi boỡ noùi rióng, nhổợng
nm qua Vióỷt Nam vỏựn giổợ õổồỹc nhởp õọỹ tng trổồớng cuớa õaỡn boỡ khaù õọửng õóửu, sọỳ
lổồỹng boỡ thọỳng kó õổồỹc tổỡ nm 1998 - 2004 õổồỹc thóứ hióỷn ồớ baớng 2.2.
Sọỳ lióỷu tổỡ baớng 2.2 cho thỏỳy: Tờnh õóỳn thồỡi õióứm 2004, Bừc Trung Bọỹ laỡ khu
vổỷc coù sọỳ lổồỹng õaỡn boỡ lồùn nhỏỳt nổồùc chióỳm 20,18%, sau õoù laỡ Duyón Haới Mióửn
Trung chióỳm 18,7%. ỏy laỡ hai khu vổỷc coù õỷc õióứm thồỡi tióỳt khờ hỏỷu gỷp nhióửu khoù
khn nhỏỳt cuợng nhổ mổùc sọỳng cuớa ngổồỡi dỏn chổa cao. Khu vổỷc Tỏy Bừc õióửu kióỷn
õọửi nuùi nhióửu, dióỷn tờch õỏỳt rọỹng coù nhióửu tióửm nng õóứ phaùt trióứn chn nuọi boỡ nhổng
õaỡn boỡ chố chióỳm 4,27% thỏỳp nhỏỳt trong caớ nổồùc.
Baớng 2.2: Sọỳ lổồỹng vaỡ sổỷ phỏn bọỳ cuớa õaỡn boỡ ồớ caùc vuỡng kinh tóỳ nổồùc
ta
(1998- 2004)
ồn vở: 1000 con.
Nm
Trong õoù chia ra caùc vuỡng kinh tóỳ Caớ
nổồùc
Tọỳc õọỹ
tng
BSH BB TB BTB DH
MT
TN NB B
SCL
1998 456,8 476,0 150,1 872 925 521,6 421,5 164,3 3.987,3 0.0
1999 470,1 499,9 152,8 868,8 935,8 533,7 418,5 184 4.063,6 1,9
2000 488,3 507,4 158,3 890,0 937,2 524,9 424 197,2 4.127,9 1,6
2001 482,9 524,1 173,7 849,4 772,4 439,4 437,8 220 3.899,7 -5.5

2002 502,1 543,9 182 855,9 793,5 432,5 474,8 278,2 4.062,9 4,2
2003 542,3 577,8 193,5 899 842,1 476 534,6 329,1 4.394,4 8,7
2004 604,4 618,7 209,7 990,4 917,9 547,1 599,7 419,8 4.907,7 11,7
Tyớ lóỷ
%
(2004)
12,31 12,6 4,27 20,18 18,7 11,14 12,22 8,58 100
Nguọửn: [19]
Ghi chuù
: ọửng bũng sọng Họửng: BSH.
ọng Bừc Bọỹ: BB
14
Táy Bàõc: TB.
Bàõc Trung Bäü: BTB.
Dun Hi Miãưn Trung: DHMT.
Táy Ngun: TN.
Âäng Nam Bäü: ÂNB.
Âäưng Bàòng säng Cỉíu Long: ÂBSCL.
- Täúc âäü tàng trỉåíng ân b trong c nỉåïc tỉì nàm 1998 âãún nàm 2004
khạ âäưng âãưu. Tuy nhiãn giai âoản 2000 - 2001 ân b nỉåïc ta khäng tàng m cn
gim âi 5,5%, ngun nhán cọ l ch úu do diãûn têch âáút chàn th ngy cng hẻp,
cạc chênh sạch ca nh nỉåïc vãư giao âáút khoạn rỉìng â lm nh hỉåíng låïn âãún säú
lỉåüng ân b c nỉåïc. Bãn cảnh âọ phỉång thỉïc chàn ni cháûm âäøi måïi, chàn th
hồûc th räng (åí miãưn Nụi) váùn phäø biãún, phủ thüc chàût ch vo c tỉû nhiãn dáùn âãún
tçnh trảng thủ âäüng khäng këp thêch nghi våïi xu thãú phạt triãøn hiãûn tải, do váûy säú
lỉåüng b nỉåïc ta bë gim âi. Tỉì 2002 - 2004, ân b tiãúp tủc phạt triãøn bçnh thỉåìng
tråí lải, täúc âäü tàng trỉåíng âãưu âàûn, âảt tåïi 11,7% ca nàm 2004 so våïi nàm 2003.
Âiãưu ny cọ thãø l gii cho sỉû phạt triãøn ca ngnh ni b â dáưn dáưn thêch nghi våïi
xu hỉåïng chuøn sang phỉång thỉïc chàn ni måïi, khäng cn phủ thüc hon ton
vo âäưng c tỉû nhiãn nhỉ trỉåïc nỉỵa m âi hi ngỉåìi näng dán phi cọ cạch chàn

ni âáưu tỉ nhiãưu hån so våïi ni táûn dủng âãø ph håüp våïi thỉûc tãú hiãûn nay. Âáy
cng l xu thãú chung ca khäng chè ngnh chàn ni b Viãût Nam m cn l ca ton
thãú giåïi, nhàòm âm bo phạt triãøn bãưn vỉỵng vãư mi màût cho cạc ngnh sn xút kinh
tãú.
- Hng nàm sn lỉåüng thët b nỉåïc ta måïi chè dỉìng lải åí mỉïc cung cáúp
cho thë trỉåìng tiãu dng näüi âëa m váùn chỉa â âạp ỉïng âỉåüc nhu cáưu vãư cháút lỉåüng
cho nhỉỵng nåi nhỉ nh hng khạch sản v ngỉåìi tiãu dng cọ thu nháûp cao. Thët b
váùn phi nháûp vãư tỉì cạc nỉåïc Australia, Achentina lãn tåïi hng tràm táún v våïi giạ ráút
cao tỉì 12 - 15 USD/1kg, tiãu täún khong 6 - 8 triãûu USD/nàm cho nháûp kháøu thët b
tỉì nỉåïc ngoi [8].
Bng 2.3: Sn lỉåüng thët b qua cạc nàm (1998 - 2004)
Chè tiãu 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Sn lỉåüng thët b håi (táún) 79,0 88,5 93,82 97,78 102,4 107,5 119,2
Täúc âäü tàng sn lỉåüng
hng nàm (%)
12,03 6,01 4,22 4,78 4,96 10,83
Ngưn: [19].
15
Tênh riãng nàm 2004 nỉåïc ta sn xút âỉåüc 119,189 nghçn táún, tàng 10,83% so
våïi nàm 2003. Nàm 1999 lỉåüng thët b sn xút tàng cao nháút âảt 12,03%. Theo
FAO (2003), mỉïc tiãu thủ thët b tênh bçnh qn/âáưu ngỉåìi ca Viãût Nam måïi chè âảt
1,3 kg/nàm, trong khi âọ thët låün l 17,28 kg/nàm, thët g l 3,4 kg/nàm [5].
Thë trỉåìng tiãu thủ thët b åí nỉåïc ta ráút räüng låïn. Do váûy, nhiãûm vủ âàût ra âäúi
våïi ngnh chàn ni b láúy thët âọ l khäng chè chụ trng âãún viãûc âáøy nhanh täúc âäü
phạt triãøn ca ân b låïn vãư màût quy mä m cn phi tàng c vãư cháút lỉåüng, l âiãưu
ráút quan trng hiãûn nay khi âåìi säúng tiãu dng cọ u cáưu ngy cng cao.
2.2.4.2 Cå cáúu giäúng b åí Viãût Nam hiãûn nay
- B näüi (b Vng): Cọ ngưn gäúc tỉì b Bostaurus, chiãúm khong 70 - 72%
cå cáúu ân b nỉåïc ta hiãûn nay [18], [20]. Giäúng b ny âỉåüc ni ch úu âãø khai
thạc sỉïc kẹo tỉì ráút láu âåìi. B Vng Viãût Nam nh con, nàng sút tháúp, khäúi lỉåüng

b cại khi trỉåíng thnh chè âảt 160 - 180 kg/con, b âỉûc âảt 200- 250 kg/con, bã så
sinh l 12- 14kg/con.
- Säú cn lải tỉì 28 - 30% l cạc giäúng b lai Sind v nhm b lai Nhiãût âåïi
Zãbu (bao gäưm cạc loải b nhỉ: Sahival, Tharparlcar, Ongol, Nelhor, Hariana,
Brahaman ). Chỉång trçnh Qúc gia vãư ci tảo ân b Vng do Bäü NN & PTNT
phäúi håüp cng Ngán hng Thãú giåïi (tỉì 1995 - 1998) â âỉa t lãû b lai ca Viãût Nam
tỉì 12% lãn tåïi 25% sau khi kãút thục dỉû ạn. Âáy l mäüt bỉåïc phạt triãøn quan trng âãø
náng cao cháút lỉåüng thët cho ân b, ci tảo dáưn giäúng b Vng cháút lỉåüng tháúp, lm
tàng kh nàng tàng trng v táưm vọc ca b näüi trỉåïc kia lãn ráút nhiãưu, b cại åí giai
âoản trỉåíng thnh âảt 210 - 250 kg/con, b âỉûc tỉì 250- 300 kg/con [6], [18].
Ngoi ra, cn cọ mäüt nhọm b Lai nháûp tỉì H Lan âỉåüc chàn ni theo hỉåïng
láúy sỉỵa, ni táûp trung åí cạc vng nhỉ Mäüc Cháu (Sån La), Ba Vç (H Táy), Lám
Âäưng, H Näüi v thnh phäú Häư Chê Minh.
Hiãûn nay, nhàòm tàng cỉåìng cho cäng tạc ci tảo ân b, nỉåïc ta â nháûp nhiãưu
giäúng b cao sn tỉì nỉåïc ngoi vo våïi hy vng s tảo ra cạc thãú hãû b lai cho cháút
lỉåüng thët cao, tàng nàng sút chàn ni v hiãûu qu kinh tãú hån hàón giäúng b näüi.
2.2.4.3 Ngưn thỉïc àn v phỉång thỉïc chàn ni
Viãût Nam l mäüt nỉåïc kinh tãú âang phạt triãøn, ngnh sn xút näng nghiãûp
chiãúm hån 70%, ngưn phãú phủ pháøm tỉì näng nghiãûp ráút däưi do cng våïi 3/4 diãûn
16
têch âáút tỉû nhiãn l âäưi nụi [5], do váûy m chàn ni b ca nỉåïc ta theo hỉåïng táûn
dủng l chênh. Nhỉỵng loải thỉïc àn tỉì phủ pháøm v c cọ hm lỉåüng cháút xå cao, êt
protein nãn lỉåüng àn vo v t lãû tiãu họa tháúp dáùn âãún nàng sút chàn ni tráu b
chỉa cao, åí dỉåïi mỉïc tiãưm nàng cọ thãø khai thạc âỉåüc. Diãûn têch âáút cọ hản trong khi
diãûn têch bi chàn th khäng ngỉìng bë thu hẻp cng våïi cạc chênh sạch giao âáút
khoạn rỉìng â lm máút âi âa säú diãûn têch âáút trỉåïc kia dng cho chàn ni b báưy
ân theo phỉång thỉïc th räng. Tçnh trảng thiãúu thỉïc àn nghiãm trng vo ma khä
váùn xy ra, mäüt säú nåi cn táûp quạn âäút råm rả ngay trãn âäưng rüng vỉìa gáy ä
nhiãùm mäi trỉåìng, vỉìa gáy lng phê mäüt lỉåüng thỉïc àn låïn dng cho chàn ni b,
nháút l khi råm lụa l ngưn thỉïc àn âãø dỉû trỉỵ quan trng cho tráu b. Viãûc cáưn phi

ạp dủng mäüt hçnh thỉïc chàn ni måïi ph håüp âãø phạt triãøn hãû thäúng ni dỉåỵng ân
âải gia sục, nháút l âäúi våïi b dỉûa trãn phủ pháøm l mäüt u cáưu cáưn thiãút âãø duy trç
täúc âäü phạt triãøn hiãûn nay cng nhỉ trong tỉång lai cho ngnh chàn ni b nỉåïc ta.
Thỉûc tãú âàût ra âäúi våïi ngưn thỉïc àn tỉì phủ pháøm näng nghiãûp cho b âọ l, d
cọ chãú biãún cạc loải thỉïc àn ny theo nhiãưu hçnh thỉïc khạc nhau thç cng khäng âạp
ỉïng â nhu cáưu dinh dỉåỵng cho tráu b vç âọ chè l cháút xå, cáưn bäø sung thãm thỉïc
àn tinh, protein v nàng lỉåüng cho gia sục thç måïi cọ thãø mong ci thiãûn nhanh âỉåüc
nàng sút v cháút lỉåüng ni.
Ngnh chàn ni b åí näng häü ca nỉåïc ta âang täưn tải ch úu bäún phỉång
thỉïc sau:
1) Phỉång thỉïc ni th räng:
L phỉång thỉïc ni âån gin, så khai nháút ca
ngỉåìi dán tỉì xỉa tåïi nay. Våïi phỉång thỉïc chàn ni ny phủ thüc hon ton vo
lỉåüng thỉïc àn cọ âỉåüc trãn bi âáút th räng, chi phê âáưu tỉ ráút êt, kháúu hao chưng trải
hng nàm háưu nhỉ khäng cọ, ngỉåìi ni chè phi máút tiãưn giäúng, thỉåìng l giäúng b
vng âëa phỉång vç nọ cọ thãø thêch nghi trong âiãưu kiãûn chàn ni ny. B âỉåüc th
räng hon ton trong rỉìng hồûc cạc bi âáút träúng, àn c l chênh. Ngỉåìi chàn ni
vi ngy måïi lãn thàm mäüt láưn. Phỉång thỉïc ny thỉåìng phäø biãún åí cạc vng Trung
du v miãưn Nụi, nhỉỵng nåi cọ diãûn têch bi chàn th låïn. Tuy nhiãn tỉì khi Nh nỉåïc
cọ chênh sạch giao âáút khoạn rỉìng vãư cho näng häü, cạc quy âënh cáúm th räng tráu b
âỉåüc âỉa ra, lm cho phỉång thỉïc chàn ni ny khäng cn ph håüp nỉỵa. Ni th
räng do êt phi âáưu tỉ nãn ráút cọ thãø låüi nhûn m nọ mang lải cho ngỉåìi chàn ni
cao hån cạc phỉång thỉïc khạc, nãúu khäng gàûp ri ro.
17
2) Phỉång thỉïc ni chàn dàõt hon ton:
L hçnh thỉïc chàn ni b cọ tiãún bäü
hån so våïi th räng, ngỉåìi ni b â âáưu tỉ nhiãưu cäng lao âäüng hån cho viãûc âi
chàn b. Chưng trải âa säú âỉåüc xáy dỉûng bạn kiãn cäú. Âáy l hçnh thỉïc ni khạ
phäø biãún åí âäưng bàòng v cạc vng cọ bi chàn th hẻp, quy mä ni nh, thỉïc àn ca
b ch úu l c tỉû nhiãn v mäüt säú phủ pháøm táûn dủng ca gia âçnh. Phỉång thỉïc

ny thỉåìng êt âáưu tỉ thãm thỉïc àn tinh, chàn ni phủ thüc vo âäưng c tỉû nhiãn v
ngưn phủ pháøm näng nghiãûp.
3) Phỉång thỉïc ni chàn dàõt cọ bäø sung thỉïc àn:
Âáy l hçnh thỉïc chàn ni
truưn thäúng nhỉng tiãún bäü hån nhiãưu so våïi hai phỉång thỉïc trãn. Ngỉåìi chàn ni
â chụ trng âãún viãûc âáưu tỉ thãm thỉïc àn tải chưng cho b ngoi viãûc âáưu tỉ cäng
chàn dàõt hng ngy. Thỉïc àn bäø sung thãm cho b cọ thãø l c tỉû nhiãn (âi càõt), råm
khä, múi khoạng v mäüt säú loải thỉïc àn tinh r tiãưn m gia âçnh táûn dủng âỉåüc nhỉ
sàõn c, khoai lang So våïi hai phỉång thỉïc trãn thç kiãøu chàn ni ny âỉåüc coi l
cọ sỉû âáưu tỉ täút hån trong ba phỉång thỉïc chàn ni truưn thäúng ca näng häü hiãûn
nay, tuy váùn cọ pháưn lãû thüc vo ngưn thỉïc àn tỉû nhiãn. Våïi phỉång thỉïc chàn
ni ny cọ thãø låüi nhûn khäng cao so våïi hai phỉång thỉïc chàn ni trãn, nhỉng nọ
l úu täú gọp pháưn thay âäøi v náng cao cháút lỉåüng thët b âäưng thåìi giụp tàng trng
nhanh hån, rụt ngàõn thåìi gian ni thët. Phỉång thỉïc ni chàn dàõt cọ bäø sung thỉïc
àn hiãûn âang ạp dủng khạ phäø biãún tải cạc näng häü.
4) Phỉång thỉïc ni b bạn thám canh:
L phỉång thỉïc chàn ni âỉåüc coi l
tiãún bäü nháút ca ngỉåìi näng dán hiãûn nay. Trỉåïc xu thãú âäưng bi chàn th ngy cng
bë thu hẻp, ngưn thỉïc àn khan hiãúm thç cạc phỉång thỉïc chàn ni truưn thäúng
khäng cn ph håüp, ni bạn thám canh thay thãú âãø duy trç v phạt triãøn ngnh chàn
ni b thët. Ni b theo phỉång thỉïc ny âi hi phi ạp dủng cạc tiãún bäü k thût
nhỉ giäúng lai, thỉïc àn, chãú âäü chàm sọc âm bo, Phỉång thỉïc ni ny âang âỉåüc
nh nỉåïc v cạc âëa phỉång hãút sỉïc khuún khêch, vç ni theo phỉång thỉïc ny
khäng nhỉỵng gọp pháưn ci tảo ân b näüi, náng cao cháút lỉåüng giäúng m cn lm
tàng cao hiãûu qu kinh tãú chàn ni, âàûc biãût chụ trng náng cao cháút lỉåüng v säú
lỉåüng thët, hỉåïng ra sn xút hng họa âạp ỉïng nhu cáưu ngy cng cao ca thë trỉåìng
tiãu dng. Tuy nhiãn mún chàn ni b thët theo phỉång thỉïc ny âi hi ngỉåìi
chàn ni phi cọ väún âáưu tỉ, cå såí váût cháút âm bo, hiãøu biãút vãư cạc tiãún bäü k
thût âãø ạp dủng vo sn xút chàn ni tải häü mçnh, cọ chê lm giáưu
18

Ngoi bäún phỉång thỉïc chàn ni ch úu trãn, cn cọ nhỉỵng hçnh thỉïc chàn
ni theo kiãøu cäng nghiãûp âỉåüc âáưu tỉ thám canh cao. Tuy nhiãn hçnh thỉïc ny ráút
êt, ch úu åí cạc cå såí thê nghiãûm, nhỉỵng trang trải chàn ni våïi quy mä låïn.
2.2.5 Cạc váún âãư quan tám v tçnh hçnh nghiãn cỉïu náng cao hiãûu
qu kinh tãú chàn ni b thët
2.2.5.1 Cạc váún âãư quan tám trong phạt triãøn chàn ni b thët ca nỉåïc ta giai
âoản hiãûn nay.
Cng våïi täúc âäü phạt triãøn nhanh chọng ca ngnh näng nghiãûp nọi chung,
ngnh chàn ni b cng â âảt âỉåüc nhỉỵng tiãún bäü nháút âënh, vỉåüt xa hån ráút nhiãưu
so våïi nhỉỵng nàm trỉåïc kia khi chỉa thỉûc hiãûn chỉång trçnh Qúc gia vãư ci tảo ân
b. Tuy nhiãn bãn cảnh nhỉỵng thnh qu áúy, ngnh chàn ni b thët ca Viãût Nam
váùn gàûp phi nhỉỵng khọ khàn v hản chãú cáưn tiãúp tủc âỉåüc quan tám khàõc phủc.
Táûp quạn chàn ni ca ngỉåìi dán váùn cn lảc háûu, quy mä nh l, thäng
thỉåìng mäùi näng häü (nháút l åí âäưng bàòng) chè ni khong 1 - 2 con, trong âọ ni
våïi nhiãưu mủc âêch khạc nhau ch úu l vỉìa láúy sỉïc kẹo vỉìa láúy thët. Ngỉåìi näng
dán chỉa nghé nhiãưu âãún viãûc måí räüng quy mä, hỉåïng chàn ni theo sn xút hng
họa m chè nhàòm táûn dủng lỉåüng phủ pháøm sàơn cọ. Cháút lỉåüng giäúng b Vng Viãût
Nam tháúp, tuy cọ ỉu âiãøm vãư kh nàng sinh sn täút, ni âỉåüc trong âiãưu kiãûn thỉïc àn
kham khäø v chäúng chëu täút våïi cạc bãûnh k sinh trng âỉåìng mạu nhỉng nhỉåüc
âiãøm låïn nháút l táưm vọc nh bẹ, bçnh qn b trỉåíng thnh chè âảt 160 - 170 kg/con,
t lãû thët x âảt âỉåüc khong 30% [14], trong khi âọ âäúi våïi mỉïc âäü tiãu dng trong
nỉåïc cao nhỉ hiãûn nay thç hon ton khäng â kh nàng âãø âạp ỉïng. Bãn cảnh âọ
cạc tiãún bäü vãư khoa hc k thût nhàòm phủc vủ phạt triãøn chàn ni b váùn chỉa thỉûc
sỉû tiãúp cáûn nhiãưu âãún ngỉåìi dán nhỉ thụ y, cạc tiãún bäü vãư con giäúng, cạc k thût vãư
thỉïc àn, chãú âäü dinh dỉåỵng cho b Mäüt âiãưu quan trng nỉỵa âọ l thiãúu väún sn
xút. Cạc häü gia âçnh âa säú khäng â väún âáưu tỉ måí räüng quy mä chàn ni b.
Màûc d cạc kãnh tên dủng hiãûn nay phủc vủ ngỉåìi dán khạ chu âạo v cho vay väún
li xút ỉu âi nhỉng h váùn khäng dạm mảnh dản vay vç nàng lỉûc hản chãú, chỉa
hoảch âënh cho mçnh mäüt hỉåïng lm àn r rng, ráút såü ri ro v bãn cảnh âọ l thë
trỉåìng tiãu thủ khäng äøn âënh

2.2.5.2 Tçnh hçnh nghiãn cỉïu náng cao hiãûu qu kinh tãú chàn ni b thët.
19
Tỉì nhỉỵng khọ khàn trãn, Nh nỉåïc â ráút chụ trng âãún viãûc nghiãn cỉïu âãø tçm
ra nhỉỵng gii phạp giụp phạt triãøn ngnh chàn ni b thët. Tỉì nhỉỵng nàm 1920,
giäúng b Red Sindhi (thỉåìng gi l b Sind) theo chán ngỉåìi nỉåïc ngoi du nháûp vo
Viãût Nam, âỉåüc ni åí cạc âäưn âiãưn, cọ mu náu cạnh giạn, táưm vọc to, úm di nãn
ngỉåìi dán ráút ỉa thêch. Mäüt säú nåi tháúy xút hiãûn b Ongole. Viãûc lai tảo giỉỵa b
Sind våïi b vng Viãût Nam tỉû xút hiãûn nhỉng måïi chè bọ hẻp trong phảm vi nh.
Âãún nàm 1960, 1970 ta måïi tiãún hnh theo di cọ hãû thäúng cạc thê nghiãûm trãn ân
b Sind, kãút qu mang lải ráút kh quan v tảo tiãưn âãư cho cạc phong tro lai giäúng b
näüi våïi giäúng Sind hay giäúng Zãbu khạc. Khäúi lỉåüng b lai tàng 30 - 35%, kh nàng
cho thët tàng 5 - 8% v sỉïc kẹo tàng 1,2 láưn. Viãûc nghiãn cỉïu ci tiãún b Vng Viãût
Nam â mang lải hiãûu qu kinh tãú v x häüi ráút låïn [14]. Trong âiãưu kiãûn hiãûn nay,
viãûc náng cao nàng sút b thët nhàòm mủc âêch tàng hiãûu qu kinh tãú cho ngỉåìi chàn
ni âi theo ba hỉåïng:
1)
Lai kinh tãú giỉỵa b lai Zãbu våïi b âỉûc hỉåïng thët än âåïi:
Cäng tạc “Zãbu
họa” bỉåïc âáưu gii quút âỉåüc sỉïc kẹo v tảo ân nãưn cho viãûc lai tảo tiãúp. B lai
Zãbu måïi chè tàng khäúi lỉåüng thët x khong 5% so våïi b näüi. Trãn cå såí ân cại
nãưn lai Zãbu tiãún hnh lai kinh tãú våïi b thët chun dủng nhàòm tàng khäúi lỉåüng thët.
Qua nghiãn cỉïu nhiãưu täø håüp lai giỉỵa b cại lai Sind våïi b âỉûc cạc giäúng Zãbu (âäúi
chỉïng) åí mäüt säú trải trong âiãưu kiãûn chàn th bçnh thỉåìng v ni våïi âiãưu kiãûn bäø
sung thỉïc àn thu âỉåüc kãút qu nhỉ sau: B lai cọ mạu ngoải chun thët thãø hiãûn ỉu
thãú lai r rãût v cọ khäúi lỉåüng cao hån càûp lai âäúi chỉïng lãn tåïi 48,7 - 61,5 kg/con
trong cng lỉïa tøi Viãûc so sạnh cạc con lai trong âiãưu kiãûn ni dỉåỵng âải tr
âỉåüc tiãún hnh cọ hiãûu qu [14].
2)
Väù bẹo b lai Zãbu tỉì 21 - 24

thạng tøi:
Cạc thê nghiãûm tiãún hnh mang
lải kãút qu: Bäø sung 1,4 kg thỉïc àn tinh häùn håüp/con/ngy våïi nàng lỉåüng 2800Kcal
v 10% protein thä/kg thỉïc àn tinh giụp tàng trng khạ (âảt 397g/ngy). Mäüt thê
nghiãûm khạc ni trong âiãưu kiãûn âải tr chè bäø sung 10kg c tỉåi vo ban âãm s
cho tàng trng 300/kg so våïi âäúi chỉïng l 150g/ngy. Viãûc bäø sung thỉïc àn tinh cáưn
tênh toạn k âãø mang lải hiãûu qu cao v cọ låüi nháút cho ngỉåìi chàn ni [14].
3)
Ni bã âỉûc hỉåïng sỉỵa âãø láúy thët:
Háưu hãút cạc nỉåïc trãn thãú giåïi khai
thạc thët b tỉì ân b sinh sn hỉåïng thët, tuy nhiãn åí nhiãưu nỉåïc cháu Áu viãûc sn
xút thët b tỉì cạc con bã hỉåïng sỉỵa âỉåüc cháúp nháûn v phạt triãøn. Lỉåüng thët cọ tỉì
ngưn gäúc bã hỉåïng sỉỵa chiãúm gáưn 40% täøng lỉåüng thët b åí Anh. ÅÍ nhiãưu nỉåïc
20
viãûc ni bã âỉûc hỉåïng sỉỵa l phäø biãún vç chụng tàng trng nhanh v cọ hiãûu qu
kinh tãú cao. Theo kãút qu thê nghiãûm ca Viãûn Chàn ni Qúc gia kho sạt ni bã
âỉûc 3/4 mạu Holstein trãn cå såí ni våïi lỉåüng sỉỵa tháúp 200kg trong 60 ngy v thỉïc
àn häùn håüp cọ hm lỉåüng âảm tỉì 15 - 17% nháûn tháúy bã âỉûc phạt triãøn täút, 3 thạng
cúi väù bẹo tàng khäúi lỉåüng håi âỉåüc 47,2kg.

Hiãûn täøng ân b sỉỵa ca nỉåïc ta cn
êt nãn lỉåüng bã âỉûc lai chỉa nhiãưu. Trong tỉång lai, cng våïi sỉû phạt triãøn ca ân
b sỉỵa, bã lai âỉûc s âọng gọp âạng kãø vo cäng nghiãûp sn xút b thët v cung cáúp
mäüt t lãû nháút âënh thët b cho nhu cáưu x häüi [14].
Tọm lải qua nghiãn cỉïu cho tháúy, cọ nhiãưu biãûn phạp khạc nhau cọ thãø ỉïng
dủng nhàòm náng cao kh nàng cho thët ca b. Âáy cng l nhỉỵng ỉïng dủng cáưn
thiãút âãø náng cao cháút lỉåüng sn pháøm thët b trong nỉåïc, âạp ỉïng säú lỉåüng thët b
cháút lỉåüng cao phủc vủ nh hng khạch sản v nhu cáưu tiãu dng chung ca x häüi
ngy cng cao.
21

Pháưn 3
ÂÀÛC ÂIÃØM VNG NGHIÃN CỈÏU.
NÄÜI DUNG V PHỈÅNG PHẠP NGHIÃN CỈÏU
3.1 ÂÀÛC ÂIÃØM VNG NGHIÃN CỈÏU
3.1.1 Âàûc âiãøm tỉû nhiãn
3.1.1.1 Vë trê âëa l
Thỉìa Thiãn Hú l tènh thüc vng kinh tãú trng âiãøm ca khu vỉûc Bàõc Miãưn
Trung. Nàòm trong ta âäü âëa l tỉì 16 - 16,8
0
vé Bàõc v 107,8 - 108,2
0
kinh Âäng.
Phêa Bàõc giạp tènh Qung Trë, phêa Nam giạp thnh phäú Â Nàơng, phêa Táy giạp
nỉåïc CHND Lo, phêa Âäng giạp biãøn Âäng.
Diãûn têch âáút tỉû nhiãn l 5.053,99 km
2
, dán säú trung bçnh nàm 2004 l 1.119.816
ngỉåìi. Máût âäü dán säú l 222 ngỉåìi/km
2
. Vãư täø chỉïc hnh chênh bao gäưm 8 huûn v
thnh phäú Hú våïi 122 x, 28 phỉåìng, thë tráún [3]. Thỉìa Thiãn Hú nàòm trãn trủc
giao thäng quan trng xun Bàõc Nam, trủc hnh lang Âäng Táy näúi giỉỵa Thại Lan,
Lo, Myanmar v Viãût Nam theo âỉåìng 49 v qua cỉía kháøu Häưng Ván thüc huûn
Alỉåïi. Tènh cn l trung tám vàn họa, du lëch, trung tám giạo dủc âo tảo, y tãú låïn
ca c nỉåïc v l âiãøm phạt triãøn kinh tãú quan trng ca vng kinh tãú trng âiãøm
miãưn Trung.
Thỉìa Thiãn Hú cọ chiãưu di båì biãøn l 128 km, cọ cng nỉåïc sáu Chán Máy
(khạnh thnh nàm 2003), cng biãøn Thûn An v cng hng khäng Qúc gia Phụ Bi
nàòm dc theo qúc läü 1A, tuún âỉåìng sàõt xun Viãût chảy dc theo tènh v 81 km
biãn giåïi våïi Lo [16]. Våïi âiãưu kiãûn vë trê âëa l nhỉ trãn â tảo âiãưu kiãûn thûn låüi

cho viãûc phạt triãøn sn xút hng họa, måí räüng giao lỉu kinh tãú, x häüi våïi cạc tènh
thnh trong c nỉåïc v qúc tãú.
3.1.1.2 Âàûc âiãøm khê háûu thåìi tiãút
22
Thổỡa Thión Huóỳ nũm trong khu vổỷc nhióỷt õồùi gioù muỡa mang tờnh chỏỳt chuyóứn
tióỳp tổỡ Aẽ xờch õồùi lón õồùi chờ tuyóỳn gioù muỡa, chởu aớnh hổồớng cuớa khờ hỏỷu chuyóứn tióỳp
23
24
giỉỵa miãưn Bàõc v miãưn Nam nỉåïc ta, nhiãût âäü trung bçnh v âäü áøm tỉång âäúi l 25
0
C
v 87% so våïi c nỉåïc [4]. Diãùn biãún khê háûu thåìi tiãút ca tènh vo cạc thạng trong
nàm âỉåüc thãø hiãûn åí bng 3.1.
- Ma mỉa trng våïi ma Âäng: Do nàòm trong âåïi khê háûu nhiãût
âåïi giọ ma kãút håüp våïi chãú âäü mỉa theo ma â tảo cho Thỉìa Thiãn Hú mäüt ma
Âäng âàûc th vỉìa lảnh vỉìa áøm ỉåït. Ma mỉa cng trng våïi ma bo låïn tỉì thạng 8
âãún thạng 11 (chiãúm 78,34% lỉåüng mỉa c nàm), lỉåüng mỉa trung bçnh cao nháút nàm
2004 råi vo thạng 11 tåïi 1526,6 mm. Do lỉåüng mỉa táûp trung nhiãưu vãư mäüt vi
thạng nãn thỉåìng gáy ra l lủt v ngáûp ụng nghiãm trng. Ma mỉa áøm âäü thỉåìng
cao, lãn tåïi 90 - 92%.
- Ma khä: Kẹo di tỉì thạng 3 âãún thạng 7. Thåìi gian ny lỉåüng
mỉa tháúp nháút trong nàm (chiãúm 3,1%) lỉåüng mỉa c nàm, lỉåüng nỉåïc bäúc håi låïn,
thỉåìng xun bë hản hạn do nhiãût âäü cao (nháút l vo thạng 5, 6,7 lãn tåïi 38,5
0
C), áøm
âäü tháúp (80% vo thạng 6). Do Thỉìa Thiãn Hú giạp våïi biãøn nãn vo ma khä
thỉåìng bë nỉåïc màûn âe da.
Sỉû tháút thỉåìng ca khê háûu thåìi tiãút l mäüt trong nhỉỵng khọ khàn cho cạc ngnh
sn xút kinh tãú ca tènh nọi chung v ca ngnh chàn ni b nọi riãng, nháút l vo
thåìi âiãøm l lủt v khä hản â gáy thiãúu nghiãm trng ngưn thỉïc àn cho b. Âáy l

mäüt trong nhỉỵng ngun nhán quan trng dáùn âãún xu hỉåïng ân b ca tènh tàng
cháûm. Tỉì nhỉỵng âiãưu kiãûn báút låüi m thåìi tiãút mang lải, cáưn thiãút phi xáy dỉûng cạc
cäng trçnh thy låüi, träưng rỉìng âáưu ngưn âãø giỉỵ nỉåïc, chäúng l lủt, xọi mn âáút,
chäúng nhiãùm màûn âáút vo ma khä âäưng thåìi lỉûa chn cạc ngnh nghãư mi nhn ph
håüp, bäú trê cå cáúu ma vủ, cáy träưng váût ni håüp l âãø duy trç sỉû phạt triãøn kinh tãú x
häüi ca tènh m váùn âảt c ba hiãûu qu vãư kinh tãú, x häüi v mäi trỉåìng.
3.1.1.3 Mäüt säú âàûc âiãøm vãư âëa hçnh ca hai tiãøu vng nghiãn cỉïu
- Vng Nụi: Phêa Táy l mäüt âoản ca dy Trỉåìng Sån âi qua âëa pháûn tènh
Thỉìa Thiãn Hú, vng ny bao gäưm nhỉỵng dy nụi cao liãn tiãúp khong tỉì 500 -
1000m, trong âọ cọ nhỉỵng âènh nụi cao nhỉ Âäüng Pho (1.436m, nàòm sạt biãn giåïi),
Âäüng Ngải (1.774m), nàòm sáu vo trong lnh thäø nỉåïc ta. Thung lng Alỉåïi nàòm
gn trong vng ny våïi âäü cao trãn 500m v cọ chãú âäü khê háûu Táy Trỉåìng Sån khạc
våïi âải bäü pháûn ca tènh åí Âäng Trỉåìng Sån. ÅÍ phêa Nam, dy Bảch M xút phạt
tỉì dy Trỉåìng Sån âám ra biãøn våïi nhỉỵng âènh cao trãn 1000m nhỉ Âäüng Ruy
25