đánh giá tác động của khuyến nông đến việc phát triển cây thức ăn gia súc ở huyện phú ninh, tỉnh quảng nam

MỦC LỦC
Låìi cm ån
Danh mủc cạc tỉì ngỉỵ viãút tàõt
Mủc lủc
Danh mủc cạc bng biãøu
Danh mủc cạc så âäư 3
DANH MỦC CẠC BNG BIÃØU 3
1. Âàût váún âãư 5
2. Mủc tiãu nghiãn cỉïu 7
3. Kãút qu mong âåüi ca âãư ti 7
PHÁƯN 2: CÅ SÅÍ L LÛN V THỈÛC TIÃÙN 8
1. Täøng quan tçnh hçnh khuún näng 8
1.1. Tçnh hçnh khuún näng trãn thãú giåïi 8
1.2. Hoảt âäüng khuún näng åí Viãût Nam 10
1.3. Näüi dung hoảt âäüng khuún näng 10
1.4. Phỉång phạp thỉûc hiãûn khuún näng ch úu 12
2. Tçnh hçnh chàn ni 13
3. Cáy thỉïc àn gia sục trong chàn ni 16
3.1. Mäüt säú l do âãø träưng cáy thỉïc àn cho chàn ni gia sục 16
3.2. Mäüt säú cáy träưng lm thỉïc àn cho gia sục 17
PHÁƯN 3: NÄÜI DUNG V PHỈÅNG PHẠP 21
1. Näüi dung nghiãn cỉïu 21
2. Phỉång phạp nghiãn cỉïu 22
PHÁƯN 4: KÃÚT QU NGHIÃN CỈÏU V THO LÛN 24
1. Täøng quan chung vãư tçnh hçnh tỉû nhiãn, kinh tãú, x häüi ca huûn 24
1.1. Âiãưu kiãûn tỉû nhiãn 24
1.2. Âiãưu kiãûn x häüi 26
1.3. Âiãưu kiãûn kinh tãú 28
2. Hoảt âäüng khuún näng tải huûn Phụ Ninh 31
2.1. Trung tám Näng nghiãûp v Khuún näng Qung Nam 31
2.2. Trảm khuún näng khuún lám 34

3. Thỉûc trảng phạt triãøn ca ân gia sục åí huûn Phụ Ninh 41
3.1. Cạc loải gia sục âỉåüc ni tải âëa phỉång 41
3.2. Cạc úu täú nh hỉåíng âãún sỉû phạt triãøn ca ân gia sục 44
4. Tçnh hçnh thỉïc àn cho gia sục 46
4.1. Cạc loải thỉïc àn cho gia sục âëa bn huûn Phụ Ninh 46
4.2. Cáy thỉïc àn gia sục 48
5. Tạc âäüng ca khuún näng âäúi våïi viãûc phạt triãøn cáy thỉïc àn gia sục 50
5.1. Táûp quạn ca ngỉåìi dán vãư thỉïc àn cho gia sục 50
5.2. Khọ khàn trong viãûc gii quút thỉïc àn cho gia sục 51
5.3. Chãú biãún thỉïc àn cho gia sục 52
5.4. Hoảt âäüng khuún näng trong viãûc phạt triãøn cáy thỉïc àn gia sục 52
5.5. Nhỉỵng thûn låüi v khọ khàn ca hoảt âäüng khuún näng âäúi våïi viãûc
phạt triãøn cáy thỉïc àn gia sục 62
6. Gii phạp nhàòm phạt triãøn cáy thỉïc àn gia sục tải âëa phỉång 63
1
PHÁÖN 5: KÃÚT LUÁÛN VAÌ KIÃÚN NGHË 67
1. Kãút luáûn 67
2. Kiãún nghë 67
PHÁÖN 6: TAÌI LIÃÛU THAM KHAÍO 69
2
DANH MỦC CẠC BNG BIÃØU
Bng 1: Biãún âäüng ân váût ni tỉì nàm 2000 - 2004 14
Bng 2: Chè säú phạt triãøn ân gia sục (giạ trë nàm trỉåïc l 100%, nàm 2000
so sạnh våïi nàm 1999) 15
Bng 3: Tçnh hçnh dán säú v lao âäüng ca huûn Phụ Ninh tênh âãún ngy
01/04/2004 26
Bng 4: Giạ trë sn xút näng, lám, thu sn nàm 2004 29
Bng 5: Giạ trë sn xút cäng nghiãûp - tiãøu th cäng nghiãûp nàm 2004 (tênh
theo giạ cäú âënh nàm 1994) 30
Bng 6: Säú häü, lao âäüng hoảt âäüng kinh tãú dëch vủ nàm 2004 31

Bng 7: Biãún âäüng quy mä ân gia sục trãn âëa bn huûn Phụ Ninh 42
Bng 8: Säú häü chàn ni gia sục trong täøng säú häü âiãưu tra 43
Bng 9: Thỉïc àn ch úu cho tráu b âỉåüc ngỉåìi dán sỉí dủng 47
Bng 10: Biãún âäüng mäüt säú loải cáy thỉïc àn táûn dủng 49
Bng 11: Säú häü bàõt âáưu träưng c qua cạc nàm 53
Bng 12: Biãún âäüng diãûn têch, nàng sút träưng c qua cạc nàm 55
Bng13: Säú lỉåüng ngỉåìi tham gia táûp hún tải mäùi x 59
3
DANH MUC CAẽC S ệ
Sồ õọử 1: Caùc yóỳu tọỳ taùc õọỹng vaỡo nọng thọn [6] 8
Sồ õọử 2: Cồ cỏỳu tọứ chổùc cuớa Trung tỏm Nọng nghióỷp vaỡ Khuyóỳn nọng tốnh
Quaớng Nam 33
4
PHÁƯN 1: MÅÍ ÂÁƯU
1. Âàût váún âãư.
Viãût Nam âang chuøn dáưn cå cáúu kinh tãú giỉỵa näng nghiãûp, cäng
nghiãûp v dëch vủ theo hỉåïng gim t trng sn xút näng nghiãûp, tàng t
trng cäng nghiãûp v dëch vủ. Tuy nhiãn, näng nghiãûp váùn âang âỉåüc âáưu tỉ
nhàòm phạt triãøn theo chiãưu sáu. Sn xút näng nghiãûp trong nhỉỵng nàm gáưn
âáy â cọ nhỉỵng bỉåïc chuøn biãún têch cỉûc, nàng sút v sn lỉåüng khäng
ngỉìng tàng nhanh, cháút lỉåüng sn pháøm ngy cng cao. Trong näng nghiãûp
thç träưng trt hiãûn âang chiãúm t trng cao v Nh nỉåïc ta âang chuøn âäøi
nhàòm náng t trng chàn ni ph håüp våïi cå cáúu kinh tãú ca cạc ngnh sn
xút.
Hiãûn nay, háưu hãút cạc häü gia âçnh sn xút näng nghiãûp âãưu cọ chàn
ni gia sục, chụng chiãúm vë trê quan trng trong thu nháûp ca ngỉåìi dán,
gọp pháưn vo sỉû äøn âënh kinh tãú ca cạc näng häü. Mäüt váún âãư âàût ra hiãûn nay
l tçnh hçnh thỉïc àn cho chàn ni, âáy l úu täú gọp pháưn quan trng vo sỉû
phạt triãøn ca ân váût ni. Ngy trỉåïc, thỉïc àn cho chàn ni ch úu dỉûa
vo tỉû nhiãn. Khi diãûn têch âäưng c cn räüng ri, thiãn nhiãn ỉu âi, ngưn

thỉïc àn ny tỉång âäúi däưi do, con ngỉåìi khäng phi báûn tám nhiãưu âãún viãûc
tçm kiãúm thỉïc àn cho tráu, b. Cn hiãûn nay, trỉåïc sỉû gia tàng khạ nhanh ca
dán säú, täúc âäü âä thë hoạ ngy cng cao, viãûc khai thạc ngy cng triãût âãø
diãûn têch âáút chỉa sỉí dủng â lm cho diãûn têch âáút âäưng c khäng ngỉìng bë
thu hẻp, dáùn âãún ngưn thỉïc àn tỉû nhiãn bë khan hiãúm dáưn. Âäưng thåìi quy
mä ân gia sục âang tàng nhanh, âiãưu ny âi hi con ngỉåìi phi biãút tçm
kiãúm v tảo ra ngưn thỉïc àn cho gia sục khäng chè cho hiãûn tải m c tỉång
lai. Thỉïc àn cäng nghiãûp âang mang lải hiãûu qu cao trong chàn ni, tuy
nhiãn, nọ lải chỉa ph håüp våïi táûp quạn chàn ni ca âa pháưn näng häü,
âäưng thåìi giạ c ca nhỉỵng loải thỉïc àn ny khạ cao, ngỉåìi dán chỉa dạm
âáưu tỉ nhiãưu. Trỉåïc thỉûc tãú ny, viãûc phạt triãøn cáy thỉïc àn cho gia sục l ráút
cáưn thiãút v ph håüp våïi hoảt âäüng chàn ni ca ngỉåìi dán Viãût Nam.
5
Trong nhổợng nm qua, nhióửu chổồng trỗnh, dổỷ aùn phaùt trióứn õaợ õổồỹc thổỷc
hióỷn ồớ khu vổỷc nọng thọn nhũm phaùt trióứn nọng nghióỷp nọng thọn, nỏng cao
chỏỳt lổồỹng cuọỹc sọỳng cho ngổồỡi dỏn nọng thọn Vióỷt Nam. Caùc hoaỷt õọỹng naỡy
phỏửn lồùn õổồỹc thổỷc hióỷn thọng qua caùc tọứ chổùc, hoaỷt õọỹng lión quan trổỷc tióỳp
õóỳn nọng thọn, trong õoù coù khuyóỳn nọng. Tọứ chổùc naỡy chờnh thổùc ra õồỡi ồớ
Vióỷt Nam vaỡo nm 1993, khi coù Nghở õởnh 13/CP cuớa Chờnh phuớ, cho õóỳn
nay õaợ mang laỷi rỏỳt nhióửu kóỳt quaớ õaùng kóứ, goùp phỏửn vaỡo sổỷ phaùt trióứn nọng
nghióỷp nọng thọn Vióỷt Nam. Tuy nhión, vồùi mọựi õởa phổồng thỗ hoaỷt õọỹng
naỡy khaùc nhau do õióửu kióỷn cuớa mọựi khu vổỷc khaùc nhau, sổỷ quan tỏm cuớa caùc
cỏỳp, cuớa ngổồỡi dỏn laỡ khaùc nhau.
Huyóỷn Phuù Ninh cuớa tốnh Quaớng Nam laỡ mọỹt huyóỷn mồùi, vổỡa õổồỹc chia
taùch ra tổỡ thở xaợ Tam Kyỡ theo Nghở õởnh 01/2005/N-CP cuớa Chờnh phuớ
ngaỡy 05/01/2005. Bổồùc õỏửu phaùt trióứn, huyóỷn õaợ vaỡ õang gỷp nhióửu khoù khn
nhổ õọỹi nguợ caùn bọỹ coỡn mồùi meớ, trung tỏm huyóỷn chổa ọứn õởnh, õởa õióứm laỡm
vióỷc cuớa caùc phoỡng ban coỡn taỷm bồỹ, chổa chờnh thổùc, Tuy nhión, bổồùc õỏửu
trong cọng taùc phaùt trióứn, huyóỷn cuợng õaợ õaỷt õổồỹc nhổợng kóỳt quaớ nhỏỳt õởnh.
Nhióửu chổồng trỗnh phaùt trióứn cuợng õaợ õổồỹc thổỷc hióỷn taỷi õỏy. Kóỳ thổỡa cọng

taùc khuyóỳn nọng trổồùc õỏy cuớa thở xaợ, Traỷm Khuyóỳn nọng khuyóỳn lỏm huyóỷn
Phuù Ninh cuợng õaợ vaỡ õang thổỷc hióỷn nhióửu nọỹi dung quan troỹng trong cọng
taùc cuớa mỗnh.
óứ coù mọỹt caùi nhỗn tọứng quan vóử tỗnh hỗnh khuyóỳn nọng, hoaỷt õọỹng chn
nuọi taỷi huyóỷn, õỷc bióỷt laỡ sổỷ taùc õọỹng cuớa hoaỷt õọỹng khuyóỳn nọng õóỳn vióỷc
phaùt trióứn cỏy thổùc n gia suùc, chuùng tọi tióỳn haỡnh nghión cổùu õóử taỡi: "
aùnh
giaù taùc õọỹng cuớa khuyóỳn nọng õóỳn vióỷc phaùt trióứn cỏy thổùc n
gia suùc ồớ huyóỷn Phuù Ninh, tốnh Quaớng Nam"
.

Thọng qua õóử taỡi naỡy,
chuùng tọi hióứu õổồỹc vóử tỗnh hỗnh hoaỷt õọỹng khuyóỳn nọng, hoaỷt õọỹng chn
nuọi, vaỡ mọỳi quan hóỷ taùc õọỹng cuớa chuùng vồùi nhau, tổỡ õoù kióỳn nghở caùc giaới
phaùp nhũm tng cổồỡng hióỷu quaớ hoaỷt õọỹng khuyóỳn nọng trong vióỷc phaùt trióứn
cỏy thổùc n gia suùc.
6
2. Muỷc tióu nghión cổùu.
- Tỗm hióứu hoaỷt õọỹng khuyóỳn nọng taỷi õởa phổồng.
- Tỗnh hỗnh chn nuọi gia suùc cuớa huyóỷn trong thồỡi gian qua.
- Tỗm hióứu sổỷ taùc õọỹng cuớa khuyóỳn nọng õóỳn vióỷc phaùt trióứn cỏy thổùc
n cho gia suùc.
- óử xuỏỳt caùc giaới phaùp nhũm tng hióỷu quaớ taùc õọỹng cuớa cọng taùc
khuyóỳn nọng trong vióỷc phaùt trióứn cỏy thổùc n gia suùc.
3. Kóỳt quaớ mong õồỹi cuớa õóử taỡi.
- Nhỗn thỏỳy õổồỹc tỏửm quan troỹng cuớa chn nuọi thọng qua quy mọ õaỡn
gia suùc vaỡ thu nhỏỷp cuớa ngổồỡi dỏn tổỡ chn nuọi.
- Tọứng quan õổồỹc tỗnh hỗnh Khuyóỳn nọng, chn nuọi trong huyóỷn.
- ổa ra õổồỹc thổỷc traỷng tỗnh hỗnh thổùc n cho gia suùc, õỷc bióỷt laỡ cỏy
thổùc n gia suùc.

- óử xuỏỳt caùc giaới phaùp thióỳt thổỷc nhũm phaùt trióứn cỏy thổùc n gia suùc.
7
PHệN 2: C S LYẽ LUN VAè THặC TIN
1. Tọứng quan tỗnh hỗnh khuyóỳn nọng.
Khuyóỳn nọng laỡ mọỹt quaù trỗnh, mọỹt dởch vuỷ truyóửn baù kióỳn thổùc vaỡ
huỏỳn luyóỷn tay nghóử cho nọng dỏn, laỡm cho hoỹ coù khaớ nng tổỷ giaới quyóỳt lỏỳy
caùc vỏỳn õóử cuớa hoỹ nhũm phaùt trióứn saớn xuỏỳt, caới thióỷn õồỡi sọỳng vỏỷt chỏỳt vaỡ
tinh thỏửn cho nọng dỏn.
Cuỡng vồùi nhióửu hoaỷt õọỹng, khuyóỳn nọng õaợ goùp phỏửn maỷnh meợ vaỡo sổỷ
phaùt trióứn cuớa nọng nghióỷp nọng thọn, laỡ mọỹt yóỳu tọỳ, mọỹt bọỹ phỏỷn hồỹp thaỡnh
cuớa toaỡn bọỹ hoaỷt õọỹng hồỹp thaỡnh phaùt trióứn nọng thọn [6].
Sồ õọử 1: Caùc yóỳu tọỳ taùc õọỹng vaỡo nọng thọn
[6]
Muỷc õờch cuọỳi cuỡng cuớa khuyóỳn nọng laỡ phaùt trióứn nọng thọn, noù taùc
õọỹng trổỷc tióỳp õóỳn ngổồỡi dỏn thọng qua caùc hoaỷt õọỹng vaỡ lión kóỳt vồùi caùc tọứ
chổùc khaùc cuỡng thổỷc hióỷn cọng taùc phaùt trióứn nọng thọn.
1.1. Tỗnh hỗnh khuyóỳn nọng trón thóỳ giồùi.
Hoaỷt õọỹng khuyóỳn nọng õaợ õaỷt õổồỹc nhổợng kóỳt quaớ khaớ quan trón thóỳ
giồùi. Cuỡng vồùi khoa hoỹc vaỡ cọng nghóỷ, hoaỷt õọỹng khuyóỳn nọng õang goùp
phỏửn maỷnh meợ vaỡo sổỷ phaùt trióứn nọng nghióỷp nọng thọn. Tuy nhión vồùi mọựi
quọỳc gia khaùc nhau, hoaỷt õọỹng khuyóỳn nọng ra õồỡi vaỡ phaùt trióứn khaùc nhau.
8
Nọng
thọn
Khuyóỳn
nọng
Taỡi chờnh
Giaùo duỷc
Y tóỳ ióỷn tổớ
Chờnh

saùch
Cọng nghóỷ
Thở trổồỡng
Trãn thãú giåïi, hoảt âäüng khuún näng xút hiãûn tỉì ráút såïm. Khåíi âáưu l
tháưy thúc v nh giạo Rabelai (1493-1553), äng ch trỉång gàõn liãưn nh
trỉåìng våïi thỉûc tiãùn (hỉåïng dáùn näng dán mäüt cạch càûn k vãư nháûn biãút cạc
loải rau qu phủc vủ cho cüc säúng).
Nàm 1777, giạo sỉ ngỉåìi Thu Sé Heinrich Pastalozzi tháúy ràòng mún
måí mang nhanh nãưn näng nghiãûp giụp ngỉåìi dán ngho ci thiãûn âỉåüc cüc
säúng tråí nãn giu cọ thç phi âo tảo âỉåüc chênh con em h cọ trçnh âäü hc
váún v nàõm âỉåüc tiãún bäü k thût, biãút lm mäüt säú cäng viãûc thnh thảo nhỉ
cy, bỉìa, dãût vi,
Nàm 1723, täø chỉïc hiãûp häüi “Tàng cỉåìng hiãøu biãút vãư näng nghiãûp” âáưu
tiãn âỉåüc thnh láûp v phạt triãøn, åí Phạp nàm 1761, åí Âỉïc nàm 1764 v åí
Nga nàm 1765,
Biãøu hiãûn r nháút vãư hoảt âäüng khuún näng trong thåìi k ny l viãûc
thnh láûp U ban Näng nghiãûp ca Häüi âäưng thnh phäú New York (Hoa K)
nàm 1843, U ban ny â âãư nghë cạc giạo sỉ ging dảy åí cạc trỉåìng âải hc
Näng Nghiãûp v cạc Viãûn nghiãn cỉïu Näng Nghiãûp thỉåìng xun xúng cạc
cå såí âãư hỉåïng dáùn phäø biãún khoa hc k thût måïi giụp âáøy mảnh phạt triãøn
näng nghiãûp åí cạc vng näng thän.
Nàm 1853, Edward Hitchcok ca trỉåìng âải hc Amherst l mäüt thnh
viãn ca U ban Näng Nghiãûp bang Massachusatts â âãư nghë thnh láûp
“Hc viãûn Näng dán”. Äng âỉåüc xem l nh tiãn phong vãư giạo dủc khuún
näng åí M, cọ nhiãưu âọng gọp têch cỉûc thục âáøy phạt triãøn näng nghiãûp åí
M.
Nàm 1914, chênh ph M ra quút âënh thäng qua âảo lût vãư khuún
näng (Smith - Lever) cho phẹp sỉí dủng cạc ngưn ti tråü liãn bang - tiãøu
bang v ca âëa phỉång vo cạc hoảt âäüng khuún näng. Cạc nh khoa hc
näng nghiãûp M âãưu ng häü hoảt âäüng ny. Säú ngỉåìi M theo hc khuún

näng v hoảt âäüng khuún näng âãún thåìi âiãøm âọ lãn tåïi trãn 3 triãûu ngỉåìi.
Khu vỉûc cháu Ạ, hoảt âäüng khuún näng cng xút hiãûn tỉì såïm, nhỉng
mi âãún giỉỵa thãú k 20, hoảt âäüng ny måïi phạt triãøn r rãût bàòng sỉû ra âåìi
ca mäüt hãû thäúng täø chỉïc cäng tạc khuún näng åí mäüt säú nỉåïc. ÁÚn Âäü l
9
nổồùc coù hoaỷt õọỹng khuyóỳn nọng phaùt trióứn maỷnh, vồùi 2 cuọỹc caùch maỷng
xanh rọửi caùch maỷng trừng õaợ giaới quyóỳt õổồỹc vỏỳn õóử lổồng thổỷc vaỡ sổợa cho
ngổồỡi dỏn, nhồỡ õoù maỡ n ọỹ õaợ coù mọỹt nóửn nọng nghióỷp phaùt trióứn maỷnh
meợ. Hióỷn nổồùc naỡy õang thổỷc hióỷn cuọỹc caùch maỷng nỏu nhũm phaùt trióứn
chn nuọi trỏu boỡ.
Hoaỷt õọỹng khuyóỳn nọng cuớa Thaùi Lan õổồỹc xem laỡ maỷnh nhỏỳt ồớ ọng
Nam Aẽ. Mỷc duỡ mồùi thaỡnh lỏỷp hóỷ thọỳng khuyóỳn nọng nm 1967, nhổng laỷi
õỷc bióỷt õổồỹc sổỷ quan tỏm cuớa chờnh phuớ vóử õỏửu tổ caùn bọỹ vaỡ kinh phờ.[6]
1.2. Hoaỷt õọỹng khuyóỳn nọng ồớ Vióỷt Nam.
ổồỹc xem laỡ caùi nọi cuớa loaỡi ngổồỡi, Vióỷt Nam tổỡ rỏỳt lỏu õaợ phaới bióỳt
khai thaùc thión nhión tỗm kióỳm nguọửn thổùc n phuỷc vuỷ cho nhu cỏửu cuớa mỗnh.
Tổỡ thồỡi kyỡ Nguyón thuyớ cho õóỳn nay, hoaỷt õọỹng khuyóỳn nọng õổồỹc hióứu theo
nghộa rỏỳt rọỹng tổỡ vióỷc truyóửn õaỷt kinh nghióỷm õóứ tỗm kióỳm dổỷ trổợ thổùc n õóỳn
vióỷc hổồùng dỏựn nhau laỡm kinh tóỳ, họự trồỹ, khuyóỳn khờch phaùt trióứn nọng
nghióỷp nọng thọn nhổ hióỷn nay.
Tọứ chổùc khuyóỳn nọng õỏửu tión õổồỹc thaỡnh lỏỷp ồớ An Giang (1988), sau
õoù laỡ Bừc Thaùi nm 1991. óỳn nm 1992, Bọỹ Nọng nghióỷp thaỡnh lỏỷp ban
õióửu phọỳi khuyóỳn nọng vaỡ õóỳn ngaỡy 31/03/1993 tọứ chổùc khuyóỳn nọng õổồỹc
thaỡnh lỏỷp sau khi coù Nghở õởnh 13/CP cuớa Chờnh phuớ. [6]
1.3. Nọỹi dung hoaỷt õọỹng khuyóỳn nọng.
Hoaỷt õọỹng khuyóỳn nọng hióỷn nay õổồỹc thổỷc hióỷn trón cồ sồớ Nghở õởnh
56/2005/N-CP ngaỡy 26/04/2005 cuớa Chờnh phuớ vóử khuyóỳn nọng vaỡ khuyóỳn
ngổ. Trón cồ sồớ Nghở õởnh, caùc nọỹi dung hoaỷt õọỹng chờnh cuớa khuyóỳn nọng
nhổ sau:
1.3.1. Thọng tin, tuyón truyóửn

- Tuyón truyóửn chuớ trổồng õổồỡng lọỳi, chờnh saùch cuớa aớng vaỡ Nhaỡ
nổồùc, tióỳn bọỹ khoa hoỹc kyợ thuỏỷt vaỡ cọng nghóỷ, thọng tin thở trổồỡng, giaù caớ,
phọứ bióỳn õióứn hỗnh tión tióỳn trong saớn xuỏỳt, quaớn lyù, kinh doanh, phaùt trióứn
nọng nghióỷp.
- Xuỏỳt baớn, hổồùng dỏựn vaỡ cung cỏỳp thọng tin õóỳn ngổồỡi saớn xuỏỳt bũng
10
caùc phổồng tióỷn thọng tin õaỷi chuùng, họỹi nghở, họỹi thaớo, họỹi thi, họỹi chồỹ, trióứn
laợm vaỡ caùc hỗnh thổùc thọng tin tuyón truyóửn khaùc.
1.3.2. Bọửi dổồợng, tỏỷp huỏỳn vaỡ õaỡo taỷo
- Bọửi dổồợng, tỏỷp huỏỳn vaỡ truyóửn nghóử cho ngổồỡi saớn xuỏỳt õóứ nỏng cao
kióỳn thổùc, kyợ nng saớn xuỏỳt, quaớn lyù kinh tóỳ trong nọng nghióỷp.
- aỡo taỷo nỏng cao trỗnh õọỹ chuyón mọn, nghióỷp vuỷ cho ngổồỡi hoaỷt
õọỹng khuyóỳn nọng.
- Tọứ chổùc tham quan, khaớo saùt, hoỹc tỏỷp trong vaỡ ngoaỡi nổồùc.
1.3.3. Xỏy dổỷng mọ hỗnh vaỡ chuyóứn giao khoa hoỹc cọng nghóỷ
- Xỏy dổỷng mọ hỗnh trỗnh dióựn vóử caùc tióỳn bọỹ khoa hoỹc cọng nghóỷ phuỡ
hồỹp vồùi tổỡng õởa phổồng, nhu cỏửu cuớa ngổồỡi saớn xuỏỳt.
- Xỏy dổỷng caùc mọ hỗnh cọng nghóỷ cao trong lộnh vổỷc nọng nghióỷp.
- Chuyóứn giao kóỳt quaớ khoa hoỹc cọng nghóỷ tổỡ caùc mọ hỗnh trỗnh dióựn
ra dióỷn rọỹng.
1.3.4. Tổ vỏỳn vaỡ dởch vuỷ
- Tổ vỏỳn, họự trồỹ chờnh saùch, phaùp luỏỷt vóử: õỏỳt õai, thuyớ saớn, thở trổồỡng,
khoa hoỹc cọng nghóỷ, aùp duỷng kinh nghióỷm tión tióỳn trong saớn xuỏỳt, quaớn lyù,
kinh doanh vóử phaùt trióứn nọng nghióỷp.
- Dởch vuỷ trong caùc lộnh vổỷc: phaùp luỏỷt, tỏỷp huỏỳn, õaỡo taỷo, cung cỏỳp
thọng tin, chuyóứn giao khoa hoỹc cọng nghóỷ, xuùc tióỳn thổồng maỷi, thở trổồỡng,
giaù caớ õỏửu tổ, tờn duỷng, xỏy dổỷng dổỷ aùn, cung ổùng vỏỷt tổ kyợ thuỏỷt, thióỳt bở vaỡ
caùc hoaỷt õọỹng khaùc coù lión quan õóỳn nọng nghióỷp theo quy õởnh cuớa phaùp
luỏỷt.
- Tổ vỏỳn, họự trồỹ vióỷc khồới sổỷ doanh nghióỷp nhoớ vaỡ vổỡa, lỏỷp dổỷ aùn õỏửu

tổ phaùt trióứn nọng nghióỷp vaỡ ngaỡnh nghóử nọng thọn, tỗm kióỳm mỷt bũng saớn
xuỏỳt, tuyóứn duỷng, õaỡo taỷo lao õọỹng, huy õọỹng vọỳn, phuỡ hồỹp vồùi quy hoaỷch
phaùt trióứn nọng nghióỷp vaỡ ngaỡnh nghóử nọng thọn theo vuỡng, laợnh thọứ vaỡ õởa
phổồng.
- Tổ vỏỳn, họự trồỹ, phaùt trióứn, ổùng duỷng cọng nghóỷ sau thu hoaỷch, chóỳ
bióỳn nọng lỏm, thuyớ saớn.
- Tổ vỏỳn, họự trồỹ quaớn lyù, sổớ duỷng nổồùc saỷch nọng thọn vaỡ vóỷ sinh mọi
11
trổồỡng nọng thọn.
- Tổ vỏỳn, họự trồỹ õọứi mồùi tọứ chổùc, caới tióỳn quaớn lyù, hồỹp lyù hoaù saớn xuỏỳt,
haỷ giaù thaỡnh saớn phỏứm cuớa doanh nghióỷp, cuớa tọứ chổùc kinh tóỳ tỏỷp thóứ trong
lộnh vổỷc nọng nghióỷp, nọng thọn.
1.3.5. Hồỹp taùc quọỳc tóỳ vóử khuyóỳn nọng
- Tham gia caùc hoaỷt õọỹng vóử khuyóỳn nọng trong caùc chổồng trỗnh hồỹp
taùc quọỳc tóỳ.
- Trao õọứi kinh nghióỷm khuyóỳn nọng vồùi caùc tọứ chổùc, caù nhỏn nổồùc
ngoaỡi vaỡ caùc tọứ chổùc quọỳc tóỳ.
1.4. Phổồng phaùp thổỷc hióỷn khuyóỳn nọng chuớ yóỳu.
1.4.1. Tỏỷp huỏỳn.
Trón cồ sồớ nhổợng hióứu bióỳt cuớa nọng dỏn vóử loaỷi cỏy trọửng, vỏỷt nuọi vaỡ
nhu cỏửu cuớa ngổồỡi dỏn, ngổồỡi laỡm cọng taùc tỏỷp huỏỳn trao õọứi, cuỡng thaớo luỏỷn
vồùi nọng dỏn, giuùp hoỹ nừm roợ hồn vóử caùc khỏu kyợ thuỏỷt trong saớn xuỏỳt. Tổỡ õoù
ngổồỡi dỏn coù thóứ tổỷ lổỷc thổỷc hióỷn hoaỷt õọỹng saớn xuỏỳt cuớa mỗnh. Trong quaù
trỗnh naỡy, ngổồỡi tỏỷp huỏỳn phaới nừm roợ nọỹi dung tỏỷp huỏỳn cuớa mỗnh, õởnh
hổồùng õổồỹc mọỹt sọỳ cỏu hoới maỡ ngổồỡi nọng dỏn coù thóứ hoới, giaới õaùp nhổợng
thừc mừc cuớa hoỹ.
1.4.2. Tham quan.
Tọứ chổùc cho ngổồỡi nọng dỏn õổồỹc tỏỷn mừt chổùng kióỳn caùch laỡm n coù
hióứu quaớ cuớa ngổồỡi khaùc, taỷo õióửu kióỷn õóứ hoỹ õổồỹc chia seớ vồùi nhau nhổợng
kinh nghióỷm saớn xuỏỳt cuớa mỗnh. i tham quan laỡ mọỹt bióỷn phaùp tọỳt trong

Khuyóỳn nọng nhũm taỷo õióửu kióỷn cho nọng dỏn trm nghe khọng bũng mọỹt
thỏỳy, khuyóỳn khờch hoỹ trao õọứi kinh nghióỷm, hoỹc õổồỹc nhổợng baỡi hoỹc bọứ ờch
tổỡ nhổợng õởa phổồng khaùc.
1.4.3. Xỏy dổỷng mọ hỗnh trỗnh dióựn.
Nhũm khuyóỳn khờch ngổồỡi nọng dỏn aùp duỷng mọỹt caùch laỡm n mồùi,
ngổồỡi nọng dỏn tỏỷn mừt thỏỳy õổồỹc hióỷu quaớ cuớa nhổợng cỏy con mồùi vaỡ aớnh
hổồớng cuớa chuùng õóỳn vióỷc saớn xuỏỳt cuớa gia õỗnh hoỹ. Thọng qua õoù giuùp nọng
12
dán cọ thãø so sạnh âỉåüc sỉû khạc nhau giỉỵa cạch lm àn måïi v cạch lm àn
c.
Cạc mä hçnh trçnh diãùn âỉåüc xáy dỉûng phi ph håüp våïi thỉûc tãú ca âëa
phỉång, cạch lm phi âån gin, dãù tiãúp thu, dãù ạp dủng räüng ri, mä hçnh
âỉåüc xáy dỉûng phi cọ tênh âải diãûn cao.
1.4.4. Häüi tho âáưu båì/âáưu chưng.
Phäø biãún ra våïi quy mä räüng ri hån mäüt cại lm àn måïi hồûc kãút qu
ca mäüt cüc trçnh diãùn våïi mủc âêch l giåïi thiãûu mäüt phỉång thỉïc lm àn
måïi hay mäüt tiãún bäü khoa hc k thût måïi ngay tải hiãûn trỉåìng nhàòm cäø v
cng nhiãưu näng dán tham gia cng täút. Âáy l mäüt hoảt âäüng do chênh ngỉåìi
näng dán bạo cạo, giåïi thiãûu quy trçnh lm, cn ngỉåìi cạn bäü khuún näng
chè l häù tråü, âënh hỉåïng cüc häüi tho âi âụng hỉåïng. Hoảt âäüng cọ tạc
dủng têch cỉûc lãn suy nghé ca mäùi ngỉåìi dán, tảo âiãưu kiãûn âãø h trao âäøi,
hc táûp våïi nhau.
1.4.5. Phỉång phạp bạo, âi, tåì råi, tåì gáúp, sạch mng.
- Tun truưn cạc ch trỉång, chênh sạch ca Âng v Nh nỉåïc âãún
våïi ngỉåìi dán, giụp ngỉåìi dán tàng sỉû hiãøu biãút ca mçnh, nàõm bàõt âỉåüc âënh
hỉåïng phạt triãøn näng nghiãûp näng thän ca âëa phỉång.
- Phäø biãún cạc k thût sn xút cáy, con tải âëa phỉång, nhàòm khuún
khêch ngỉåìi näng dán ạp dủng k thût, náng cao hiãûu qu sn xút. [4]
2. Tçnh hçnh chàn ni.
Sau Cạch mảng thạng Tạm (1945), nháút l tỉì nhỉỵng nàm 60 ca thãú k

20, cäng tạc khoa hc - cäng nghãû chàn ni mäùi nàm mäüt phạt triãøn. Nhiãưu
cäng trçnh nghiãn cỉïu vãư giäúng (thêch nghi giäúng ngoải, ci tảo giäúng näüi, lai
tảo giäúng måïi), thỉïc àn v dinh dỉåỵng (tiãu chøn kháøu pháưn, mäüt säú giäúng
cáy c cao sn, thnh pháưn dinh dỉåỵng ca thỉïc àn ), k thût chàn ni
(thủ tinh, phäúi giäúng, chãú âäü dinh dỉåỵng, k thût cho àn, chưng trải, vãû
sinh thụ y ) âỉåüc cäng bäú v cho ạp dủng vo sn xút tỉì nhỉỵng nàm 1970-
1980, â gọp pháưn âỉa nàng sút váût ni tàng gáúp 2 láưn so våïi nàm 1980
(Nguùn Vàn Thỉåíng, 2002). [5]
13
Tỉì nàm 2000 cho âãún nay, cạc hoảt âäüng chàn ni âỉåüc âáøy mảnh
phạt triãøn cng våïi cạc chỉång trçnh låïn ca qúc gia, trong âọ cọ 2 chỉång
trçnh âỉåüc âáøy mảnh trong giai âoản ny l ci tảo ân b vng Viãût Nam
bàòng cạc giäúng thüc nhọm Zãbu (Sind, Brahman ) v nảc họa ân heo
bàòng cạch ni thưn låün ngoải hồûc lai kinh tãú våïi cạc giäúng låün ngoải.
Quạ trçnh phạt triãøn dỉåïi sỉû chụ trng ca Nh nỉåïc nhàòm mủc âêch
náng t trng chàn ni lãn, hản chãú sỉû máút cán âäúi vãư cạc sn pháøm chàn
ni, ngnh chàn ni trong nhỉỵng nàm qua â cọ sỉû gia tàng khäng ngỉìng
vãư säú lỉåüng con váût ni. Trong chiãún lỉåüc phạt triãøn kinh tãú ca âáút nỉåïc,
khäng thãø khäng kãø âãún viãûc âáøy mảnh phạt triãøn chàn ni m trng tám l
cạc loải gia sục cọ hiãûu qu kinh tãú cao nhỉ b, låün v dã, cỉìu.
Mỉïc âäü tàng trỉåíng ca ngnh chàn ni trong vi nàm tråí lải âáy chỉa
cao, âáy l âiãưu dáùn âãún tçnh trảng máút cán âäúi giỉỵa chàn ni v träưng trt
váùn ln xy ra. Trỉåïc nhiãưu chỉång trçnh trng tám phạt triãøn chàn ni, thç
theo nháûn âënh trong thåìi gian sàõp âãún, khäng chè vãư säú lỉåüng m cháút lỉåüng
ân gia sục nỉåïc ta khäng ngỉìng tàng lãn.
Bng 1: Biãún âäüng ân váût ni tỉì nàm 2000 - 2004
(Âån vë tênh: ngn con)
Nàm
Gia sục
2000 2001 2002 2003 2004

1. Tráu 2.897,2 2.807,9 2.814,5 2.834,9 2.869,8
2. B 4.127,9 3.899,7 4.062,9 4.394,4 4.907,7
3. Låün 20.193,8 21.800,1 23.169,5 24.884,6 26.143,7
4. Ngỉûa 126,5 113,4 110,6 112,5 110,8
5. Dã, cỉìu 543,9 571,9 621,9 780,4 1.022,8
(Ngưn: Täøng củc thäúng kã nàm 2005)
Trong nhỉỵng nàm qua, ân gia sục khäng ngỉìng tàng nhanh do mäüt säú
ch trỉång ca Nh nỉåïc khuún khêch phạt triãøn chàn ni gia sục trãn diãûn
räüng, chè cọ ngỉûa l loải gia sục khäng tàng m ngỉåüc lải âang gim do nhu
cáưu ca ngỉåìi dán hản chãú. Táút c cạc loải gia sục âỉåüc ni thç låün v b lải
14
âỉåüc quan tám hån c våïi ráút nhiãưu chênh sạch v hoảt âäüng liãn quan nhàòm
phạt triãøn 2 loải gia sục ny. ÅÍ mäùi âëa phỉång s cọ sỉû phạt triãøn khạc nhau
nhỉng âãưu nàòm trong mủc tiãu chỉång trçnh phạt triãøn ca Nh nỉåïc.
Mỉïc âäü tàng trỉåíng ca chàn ni gia sục âỉåüc thãø hiãûn qua chè säú phạt
triãøn hng nàm ca ân gia sục. Mỉïc âäü låïn hay bẹ ca nhỉỵng chè säú ny cho
tháúy xu hỉåïng phạt triãøn ca chàn ni gia sục trong thåìi gian qua.
Bng 2: Chè säú phạt triãøn ân gia sục (giạ trë nàm trỉåïc l
100%, nàm 2000 so sạnh våïi nàm 1999)
(Âån vë tênh: %)
Nàm
Gia sục
2000 2001 2002 2003 2004
1. Tráu 98,0 96,9 100,2 100,7 101,2
2. B 101,6 94,5 104,2 108,2 111,7
3. Låün 106,9 108,8 106,3 107,4 105,1
4. Ngỉûa 84,6 89,6 97,8 101,4 98,5
5. Dã, cỉìu 115,5 105,1 108,7 125,5 131,1
(Ngưn: Täøng củc thäúng kã nàm 2005)
Ngoi dã, cỉìu trong giai âoản ny tàng nhanh cn cọ b v låün l 2 loải

gia sục cung cọ mỉïc âäü tàng trỉåíng cao. Nàm 2004, mỉïc âäü tàng trỉåíng ca
b âảt 111,7%, ca låün âảt 105,1%. Âáy l 2 loải gia sục âỉåüc chụ trng phạt
triãøn mảnh trong thåìi gian vỉìa qua v trong tỉång lai, säú lỉåüng ca 2 loải ny
váùn tiãúp tủc tàng dỉåïi sỉû khuún khêch âáưu tỉ v phạt triãøn ca Nh nỉåïc.
Hoảt âäüng khoa hc v phạt triãøn trong nhỉỵng nàm qua khäng chè giåïi
hản åí giäúng, thỉïc àn, thụ y, phng bãûnh m cn âi sáu vo cạc lénh vỉûc tàng
nàng sút sinh sn, sinh trỉåíng. Âàûc biãût cn cọ nhỉỵng tiãún bäü nhàòm giụp
ngỉåìi näng dán ci thiãûn âỉåüc kinh tãú gia âçnh mảnh m thäng qua ạp dủng
nọ trong nhỉỵng nàm qua nhỉ ni dỉåỵng gia sục non, gia sục cọ chỉía, gia
sục ni con, k thût väù bẹo, k thût vàõt sỉỵa, chãú biãún sỉỵa Thäng qua
hoảt âäüng khoa hc cäng nghãû, cháút lỉåüng ân gia sục âỉåüc ci thiãûn âạng
15
kãø, nhu cáưu ca thë trỉåìng ngy cng tàng, âiãưu ny kêch thêch kh nàng phạt
triãøn chàn ni âäúi våïi mäùi näng häü.
3. Cáy thỉïc àn gia sục trong chàn ni.
Chàn ni l hoảt âäüng âem lải hiãûu qu kinh tãú nhanh v r rãût cho
ngỉåìi näng dán. Âãø phạt triãøn hoảt âäüng ny, cng våïi cäng tạc ci tảo giäúng
gia sục v ạp dủng k thût chàn ni måïi thç viãûc gii quút thỉïc àn cho gia
sục, trong âọ cọ váún âãư cáy thỉïc àn gia sục l ráút quan trng. Hiãûn nay, viãûc
chàn th gia sục tỉû do ngy cng khọ khàn, âãø gii quút máu thùn giỉỵa måí
räüng chàn ni våïi thu hẻp nåi chàn th thç viãûc träưng cáy thỉïc àn gia sục âäúi
våïi mäùi häü gia âçnh âỉåüc âàût ra ráút cáúp thiãút.
3.1. Mäüt säú l do âãø träưng cáy thỉïc àn cho chàn ni gia sục.
- Ân gia sục âang ngy cng tàng nhanh, dáùn âãún nhu cáưu vãư thỉïc àn
thä xanh ngy cng tàng.
- Âa säú häü näng dán chàn ni theo phỉång thỉïc cäø truưn chàn th
táûn dủng, phủ thüc hon ton vo âiãưu kiãûn ngưn thỉïc àn thiãn nhiãn tải
âëa phỉång nãn nàng sút chàn ni tháúp.
- Ngưn thỉïc àn cho gia sục ngy cng cản kiãût, bi chàn th ngy
cng thu hẻp, cảnh tranh gay gàõt våïi viãûc måí räüng träưng lải rỉìng, thiãút láûp

mä hçnh trang trải träưng cáy cäng nghiãûp, cáy àn qu, cáy lỉång thỉûc våïi viãûc
duy trç bi chàn th, âäưng c cung cáúp thỉïc àn cho gia sục, phạt triãøn chàn
ni.
- Do chè dỉûa vo thỉïc àn tỉû nhiãn nãn thỉïc àn cung cáúp cho chàn ni
åí gia âçnh khäng nhỉỵng khäng â, khäng âãưu quanh nàm m cháút lỉåüng, cán
âäúi cạc cháút dinh dỉåỵng cng khäng âáưy â nãn nàng sút chàn ni tháúp,
cháút lỉåüng giäúng cng kẹm dáưn âi.
- Khi khäng â thỉïc àn cung cáúp, thäng thỉåìng ngỉåìi näng dán s
khai thạc mäüt cạch quạ mỉïc ngưn thỉïc àn hiãûn cọ. Cáy c khäng këp mc
lãn, khai thạc bỉìa bi sang ngưn cáy träưng khạc, sang khu vỉûc khạc, tảo nãn
sỉû phạ hu mäi trỉåìng, âáút âai bë xọi mn, âäưi träúng, âäưi trc s tàng lãn,
âäi khi gáy máu thùn xêch mêch giỉỵa cạc gia âçnh, cạc xọm lng, gáy tranh
16
caợi lọỹn xọỹn, mỏỳt õoaỡn kóỳt. ỏy laỡ õióửu khọng muọỳn gỷp cuớa mọựi ngổồỡi dỏn,
nhổng noù laỷi thổồỡng xuyón xuỏỳt hióỷn vồùi mọựi gia õỗnh chn nuọi nọng thọn.
Vỗ vỏỷy vióỷc trọửng cỏy thổùc n trong mọựi gia õỗnh laỡ rỏỳt cỏửn thióỳt nhũm
coù õổồỹc lổồỹng thổùc n tổồi vaỡ chóỳ bióỳn dổỷ trổợ quanh nm, chuớ õọỹng cung cỏỳp
thổùc n cho gia suùc trong gia õỗnh, õaớm baớo cỏn õọỳi dinh dổồợng cho gia suùc
coù õióửu kióỷn phaùt trióứn tọỳt, chuyóứn dỏửn tổỡ chn nuọi quaớng canh sang nuọi
nhọỳt hoaỡn toaỡn õem laỷi nng suỏỳt chn nuọi cao hồn vaỡ baớo vóỷ mọi trổồỡng.
[3], [8].
3.2. Mọỹt sọỳ cỏy trọửng laỡm thổùc n cho gia suùc.
3.2.1. Cỏy thổùc n tỏỷn duỷng:
nhổ õỏỷu, laỷc, mờa, luùa, ngọ, sừn
Nhổợng loaỷi cỏy naỡy õổồỹc nghión cổùu thổớ nghióỷm nhióửu, nhổng muỷc
õờch chờnh laỡ tỗm caùch nỏng cao nng suỏỳt, saớn lổồỹng, chỏỳt lổồỹng, coỡn nhổợng
phuỷ phỏứm mồùi chuyóứn sang laỡm thổùc n cho gia suùc. aợ coù mọỹt sọỳ nghión
cổùu vóử caùc loaỷi cỏy naỡy nhũm chóỳ bióỳn noù thaỡnh nhổợng thổùc n giaỡu chỏỳt dinh
dổồợng hồn õọỳi vồùi gia suùc. Nghión cổùu nhũm tỏỷn duỷng nguọửn thổùc n sụn coù
ồớ õởa phổồng õóứ chn nuọi trỏu, boỡ nhổ caùc nghión cổùu cuớa Buỡi Vn Chờnh,

Ló Vióỳt Ly, Nguyóựn Hổợu Taỡo, Trỏửn Bờch Ngoỹc, Hoaỡng Minh Thaỡnh (1999)
vóử chóỳ bióỳn vaỡ sổớ duỷng ngoỹn laù mờa laỡm thổùc n cho gia suùc nhai laỷi; Nghión
cổùu cuớa Nguyóựn Xuỏn Baớ, Ló ổùc Ngoan, Ló Khừc Huy (1996) vóử sổớ duỷng
Uró õóứ xổớ lyù rồm raỷ laỡm thổùc n cho gia suùc nhai laỷi ồớ mióửn Trung; Phổồng
phaùp kióửm hoaù rồm bũng vọi cuợng mang laỷi hióỷu quaớ cao do tng õổồỹc tyớ lóỷ
tióu hoaù vaỡ hỏỳp thu caùc chỏỳt. Caùc nghión cổùu trón cho thỏỳy vióỷc tỏỷn duỷng phuỷ
phỏứm nọng nghióỷp õóứ phaùt trióứn chn nuọi gia suùc laỡ mọỹt hổồùng õi hoaỡn toaỡn
õuùng õừn vaỡ hồỹp lyù. Thọng qua vióỷc xổớ lyù chóỳ bióỳn õaợ laỡm tng giaù trở dinh
dổồợng, hióỷu quaớ sổớ duỷng cho gia suùc vaỡ tng hióỷu quaớ kinh tóỳ cho ngổồỡi chn
nuọi. [7]
Rióng õọỳi vồùi cỏy luùa, tổỡ bao õồỡi nay ngổồỡi ta õaợ tỏỷn duỷng rồm raỷ õóứ
laỡm thổùc n cho trỏu boỡ. Trổỡ mọỹt sọỳ ờt nọng họỹ khọng chn nuọi trỏu boỡ thỗ
vióỷc tỏỷn duỷng trióỷt õóứ nguọửn rồm raỷ sụn coù trón nhổợng thổớa ruọỹng cuớa mỗnh laỡ
õióửu rỏỳt õổồỹc quan tỏm. Ngaỡy trổồùc, khi nhỗn vaỡo nọng thọn, gia õỗnh naỡo coù
17
mäüt trủ råm låïn thç nọ khàóng âënh sỉû khạ gi vãư kinh tãú ca gia âçnh âọ.
Ngy nay, cng våïi viãûc måí räüng chàn ni, âàûc biãût l chàn ni gia sục
nhai lải thç viãûc táûn dủng ngưn thỉïc àn ny lải cng âỉåüc quan tám hån. Ráút
nhiãưu nghiãn cỉïu nhàòm tàng nàng sút, cháút lỉåüng hảt nhỉng chỉa cọ nghiãn
cỉïu nhàòm phạt triãøn cáy lụa âãø táûn dủng phủ pháøm. Màûc d váûy, trãn så såí
råm rả cọ sàơn, â cọ ráút nhiãưu nghiãn cỉïu nhàòm lm tàng giạ trë dinh dỉåỵng
v tàng hiãûu qu háúp thu ca gia sục, củ thãø l hai phỉång phạp chênh âỉåüc
âãư cáûp trãn (xỉí l bàòng Urã v kiãưm họa bàòng väi).
Cáy ngä hiãûn nay cng l mäüt loải cáy thỉïc àn âỉåüc âáưu tỉ måí räüng.
Ngoi nhỉỵng giäúng ngä dng âãø thu hoảch bạn tỉåi ra thë trỉåìng thç háưu nhỉ
mäüt diãûn têch låïn träưng ngä hiãûn nay âãø thu hoảch chãú biãún cho gia sục m
ch úu l låün. Âäúi våïi thán v lạ ca loải cáy ny âỉåüc ngỉåìi dán chãú sỉí
dủng lm thỉïc àn cho mäüt säú gia sục nhai lai nhỉ tráu b. Nghiãn cỉïu nhàòm
chãú biãún thán cáy ngä cho tráu b nhỉ nghiãn cỉïu ca Nguùn Hỉỵu To, Bi
Vàn Chênh (1992) bàòng phỉång phạp kiãưm hoạ âãø chãú biãún v dỉû trỉỵ nọ. [7]

3.2.2. Cáy thỉïc àn chun dng cho gia sục.
Âáy l nhỉỵng loải cáy måïi âỉåüc näng dán quan tám träưng trong nhỉỵng
nàm gáưn âáy do nhu cáưu vãư thỉïc àn cho gia sục l quạ låïn, âàûc biãût l thỉïc
àn thä xanh âäúi våïi chàn ni tráu, b. Ngoi nhỉỵng cáy â âỉåüc näng dán
cháúp nháûn v gia sục thêch àn nhỉ mäüt säú loải c thç háưu nhỉ ráút nhiãưu loải
váùn con âang thỉí nghiãûm âäü thêch nghi âäúi våïi âiãưu kiãûn åí Viãût Nam cng
nhỉ âäúi våïi gia sục.
Cáy thỉïc àn gia sục l nhỉỵng cáy c ho tho, âáûu thán tho hay thán
gäù m nọ cọ thãø sỉí dủng lm thỉïc àn cho gia sục. Nhỉỵng cáy ny cng cọ thãø
âỉåüc sỉí dủng vo viãûc qun l täút hån ngưn ti ngun nhỉ bo vãû âáút
chäúng xọi mn, lm tàng âäü mu måỵ ca âáút v hản chãú c dải [4].
 C Voi:
(Pennisetum purpureum)
Âáy l mäüt trong nhỉỵng giäúng c cho nàng sút cháút xanh cao nháút
trong âiãưu kiãûn thám canh åí nỉåïc ta. L loi c láu nàm, nhiãưu âäút, cọ thãø
cao tåïi 4 - 6m; lạ hçnh gii cọ mi nhn åí âáưu, bẻ lạ dẻt ngàõn v mãưm, cọ khi
di âãún 30cm, räüng 2cm; rãù phạt triãøn mảnh, cọ khi àn sáu âãún 2m.
18
T lãû lạ/(thán + lạ) chiãúm 53% l låïn nháút trong phng thê nghiãûm. T
lãû lạ + thán)/täøng cäüng l 58%, cạc pháưn ngáưm dỉåïi âáút chiãúm 42% (Yepes
v Alfonso, 1972). T lãû lạ gim tỉì 66, 64, 63, 34, 32 âãún 30% qua 2, 4, 6, 8,
10 v 12 tưn tøi (Viãûn chàn ni, 1976). ÅÍ âäü sáu 1m, âäü di (m), trng
lỉåüng (g), thãø têch (cm
3
) v âỉåìng kênh (mm) ca rãù l 309,5, 448, 920 v 16
(Beliuchenko, 1971 - 1972). Âäúi våïi nhỉỵng máưm tại sinh sau 35, 45 v 60
ngy tøi cọ chiãưu cao l 126,5, 136,6 v 229,9cm.
C Voi chëu âỉåüc khä hản. Nhiãût âäü thêch håüp nháút cho sinh trỉåíng tỉì
25 - 40
o

C. C Voi cáưn lỉåüng nỉåïc cao nhỉng khäng chëu ụng. Vç váûy ma
khä cáưn tỉåïi â nỉåïc cho c.
C Voi cọ nàng sút cao, tỉì 100 - 300táún/ha/nàm (Filip, 1965) v cọ
thãø lãn âãún 500táún/ha/nàm (Âiãưn Vàn Hỉng, 1974). Theo Nguùn Vàn
Tuưn nàm 1973, c Voi cọ thãø cho nàng sút 240 - 350táún/ha/nàm.
Thnh pháưn dinh dỉåỵng ca c Voi: váût cháút khä chiãúm 20-25%,
Prätein thä chiãúm 7,2-9%, xå thä chiãúm 25-28%. C Voi l loải thỉïc àn thä
xanh träưng thám canh cho tráu, b, låün ráút täút. Sỉí dủng c Voi bàòng cạch cho
gia sục àn tỉåi hồûc chua.
 C Ghinã
(Panicum maximum):
C Ghinã cn cọ tãn l c S, phán bäú åí vng nhiãût âåïi v cáûn nhiãût
âåïi. Âáy l loi c láu nàm, thán cao tåïi 2 - 3m (Träưng cáy thỉïc àn gia sục -
Củc khuún näng Qúc gia), phạt triãøn thnh bủi, bẻ lạ mc quanh gäúc cọ
mu têm, c bẻ v lạ âãưu cọ läng nhn. T lãû lạ/thán l 1,7, củm hoa hçnh
chng l âàûc trỉng ca c, cọ läng nh v mën. Bäü rãù cọ nhiãưu nhạnh, phạt
triãøn ráút mảnh, cọ kh nàng tại sinh mảnh trong âiãưu kiãûn khä hản tỉång âäúi.
Âäü di ca máưm tại sinh sau 36; 45 v 60 ngy l 68,7; 71,2 v 140,4cm.
C Ghinã chëu âỉåüc khä hản. Nhiãût âäü thêch håüp cho sỉû sinh trỉåíng
ca c tỉì 19,1 - 22,9
o
C. Nàng sút cháút xanh ca c âảt tỉì 50 -
100táún/ha/nàm v cng cọ thãø lãn âãún 30 - 180 táún/ha/nàm (Nguùn Danh
K, 1970), åí miãưn Nam theo Nguùn Vàn Tuưn (1972) cho nàng sút 80 -
150táún/ha.
19
Thnh pháưn hoạ hc v giạ trë dinh dỉåỵng ca c Ghinã: váût cháút khä
chiãúm 25-28%, Prätein thä chiãúm 8,8-10%, xå thä chiãúm 29,9-32%, khoạng
täøng säú 11-12%, måỵ thä 1,5-1,6%, dáùn xút khäng âảm 43-48%. Âáy cng l
mäüt trong nhỉỵng loải thỉïc àn thä xanh cọ giạ trë cho chàn ni, dng âãø xáy

dỉûng âäưng c chàn th hồûc thu càõt cho àn tải chưng, cọ thãø träưng xen våïi
cáy lám nghiãûp hồûc cáy àn qu, bo vãû âáút chäúng xọi mn.
 C Ruzi
(Brachiaria ruzizensis)
L giäúng c thüc h ho tho thán bủi láu nàm, cọ nàng sút khạ cao,
cháút lỉåüng täút v l thỉïc àn khoại kháøu ca tráu, b. Nọ cọ thán b bạm chàõc
vo âáút, thán lạ di mãưm, cọ läng mën. Cáy cọ thãø mc cao tåïi 1,2 - 1,5m, bẻ
lạ mc quanh gäúc.
C Ruzi cọ thãø träưng åí vng âäưng bàòng, båì âã, båì vng hay åí trung du
miãưn nụi våïi âäü däúc khäng quạ cao, cọ kh nàng chëu giáùm âảp nãn c träưng
lm bi chàn th gia sục. Nàng sút cháút xanh tỉì 60 - 90táún/ha/nàm. C Ruzi
mãưm v rn hån so våïi c Ghinã nãn kh nàng sỉí dủng ca gia sục cọ thãø lãn
âãún 90%. Hm lỉåüng cháút dinh dỉåỵng: váût cháút khä chiãúm 32 - 35%, Prätein
thä chiãúm 12 - 13%, xå thä chiãúm 27 - 29%, khoạng täøng chiãúm säú 10 -
11%.
 Ch khäøng läư
(Trichanthera gigantea)
Chỉa cọ ti liãûu nọi vãư cáy ny, tãn “Ch khäøng läư” âỉåüc láúy tỉì “Träưng
cáy thỉïc àn gia sục” - Củc Khuún näng qúc gia. Loải cáy ny cn ráút måïi
âäúi våïi âa säú näng dán Viãût Nam, cọ ngưn gäúc tỉì Colombia, nhỉỵng vng
lán cáûn, Trung v Nam M. Âáy l loải cáy thỉïc àn cho gia sục ráút cọ triãøn
vng, cọ kh nàng thêch nghi räüng, chäúng chëu bãûnh v cạc loải cän trng
(Lã Viãút Ly, 1996). Lạ cáy ch khäøng läư cọ hm lỉåüng Prätãin cao, l cáy ráút
täút âãø lm thỉïc àn cho chàn ni låün. Theo Nguùn Ngc H (1993) hm
lỉåüng Prätãin ca cáy ny l 12 - 15,4% tu theo mỉïc âäü bọn phán âảm; khu
vỉûc säng Mã Cäng, theo Nguùn Thë Häưng Nhán (1996) thç lạ cáy ny chỉïa
18,2% prätãin trãn cå såí váût cháút khä [3], [7].
20
PHÁƯN 3: NÄÜI DUNG V PHỈÅNG PHẠP
1. Näüi dung nghiãn cỉïu.

1.1. Täøng quan chung vãư tçnh hçnh tỉû nhiãn, kinh tãú, x häüi ca huûn.
1.1.1. Âàûc âiãøm tỉû nhiãn: âáút âai, khê háûu, thu vàn,
1.1.2. Tçnh hçnh x häüi: dán säú - lao âäüng, cå såí hả táưng, tän giạo,
1.1.3. Âàûc âiãøm kinh tãú:
- Träưng trt,
- Chàn ni,
- Ngnh nghãư (cäng nghiãûp - tiãøu th cäng nghiãûp)
- Dëch vủ.
1.2. Cå cáúu täø chỉïc khuún näng tènh Qung Nam, huûn Phụ Ninh, v näüi
dung hoảt âäüng.
1.2.1. Cå cáúu täø chỉïc ca trung tám näng nghiãûp v khuún näng tènh Qung
Nam, trảm khuún näng khuún lám huûn Phụ Ninh, khuún näng viãn cå
såí.
1.2.2. Hoảt âäüng ca khuún näng.
- Näüi dung hoảt âäüng ca trung tám näng nghiãûp v khuún näng tènh
Qung Nam, sỉû tạc âäüng ca cạc hoảt âäüng âọ âäúi våïi huûn Phụ Ninh.
- Trảm khuún näng khuún lám huûn Phụ Ninh, Trung tám ỉïng dủng-
chuøn giao k thût näng nghiãûp v phạt triãøn näng thän thë x Tam K, kãút
qu thu âỉåüc trong thåìi gian trỉåïc nàm 2005
1.3. Thỉûc trảng phạt triãøn ca ân gia sục.
1.3.1. Cạc loải gia sục ni tải âëa phỉång.
1.3.2. Cạc úu täú nh hỉåíng âãún sỉû phạt triãøn ca ân gia sục.
1.3.3. Sỉû tạc âäüng ca chàn ni gia sục âäúi våïi cạc hoảt âäüng sn xút khạc
v tçnh hçnh chung ca ton huûn.
1.4. Tçnh hçnh thỉïc àn cho gia sục.
1.4.1. Cạc loải thỉïc àn cho gia sục.
1.4.2. Cáy thỉïc àn gia sục.
1.5. Tạc âäüng ca khuún näng âäúi våïi viãûc phạt triãøn cáy thỉïc àn gia sục.
21
1.5.1. Tỏỷp quaùn cuớa ngổồỡi dỏn vóử thổùc n cho gia suùc.

1.5.2. Nhổợng khoù khn ngổồỡi dỏn gỷp phaới trong vióỷc giaới quyóỳt thổùc n cho
gia suùc.
1.5.3. Vỏỳn õóử chóỳ bióỳn thổùc n cho gia suùc.
1.5.4. Caùc hoaỷt õọỹng nhũm phaùt trióứn nguọửn thổùc n cho gia suùc taỷi õởa
phổồng.
1.5.5. Nhổợng thuỏỷn lồỹi vaỡ khoù khn trong hoaỷt õọỹng Khuyóỳn nọng õọỳi vồùi
vióỷc phaùt trióứn cỏy thổùc n gia suùc.
1.6. Giaới phaùp nhũm phaùt trióứn cỏy thổùc n gia suùc taỷi õởa phổồng.
2. Phổồng phaùp nghión cổùu.
Trong quaù trỗnh nghión cổùu phổồng phaùp sổớ duỷng chuớ yóỳu laỡ phổồng
phaùp õaùnh giaù nọng thọn coù sổỷ tham gia (PRA), caùc cọng cuỷ õổồỹc duỡng:
- Thu thỏỷp thọng tin thổù cỏỳp:
+ Caùc baùo caùo cuớa Trung tỏm Nọng nghióỷp vaỡ Khuyóỳn nọng tốnh Quaớng
Nam, Traỷm Khuyóỳn nọng khuyóỳn lỏm huyóỷn Phuù Ninh,
+ Caùc taỡi lióỷu lión quan õóỳn hoaỷt õọỹng khuyóỳn nọng trón õởa baỡn huyóỷn
Phuù Ninh.
+ Thu thỏỷp sọỳ lióỷu thọỳng kó tổỡ phoỡng Thọỳng kó huyóỷn Phuù Ninh.
+ Thu thỏỷp nọỹi dung hoaỷt õọỹng cuớa traỷm khuyóỳn nọng khuyóỳn lỏm thở xaợ
Tam Kyỡ trong thồỡi gian trổồùc nm 2005. Hióỷn nay, caùc thọng tin naỡy õổồỹc
Trung tỏm ổùng duỷng - chuyóứn giao kyợ thuỏỷt nọng nghióỷp & PTNT thở xaợ Tam
Kyỡ lổu giổợ.
- Sổớ duỷng baớn õọử haỡnh chờnh: coù caùi nhỗn tọứng quan vóử õởa hỗnh, õỏỳt õai,
phỏn bọỳ dỏn cổ trong õởa baỡn huyóỷn.
- Khaớo saùt thổỷc tóỳ bũng caùch quan saùt thổỷc õởa, phoớng vỏỳn ngổồỡi am
hióứu:
+ Vồùi ngổồỡi dỏn, trong quaù trỗnh õióửu tra, khaớo saùt õởa baỡn huyóỷn coù sổỷ
tham gia, nhổợng vỏỳn õóử, thừc mừc lión quan õóỳn hoaỷt õọỹng saớn xuỏỳt, hoaỷt
õọỹng khuyóỳn nọng maỡ trổỷc tióỳp aớnh hổồớng õóỳn hoỹ, chuùng ta seợ nhồỡ hoỹ giaới
õaùp
22

+ Vồùi caùn bọỹ, trong quaù trỗnh thổỷc hióỷn õóử taỡi, nhổợng thừc mừc lión
quan õóỳn vỏỳn õóử nghión cổùu seợ õổồỹc õem thaớo luỏỷn cuỡng caùc caùn bọỹ lión
quan tồùi lộnh vổỷc quan tỏm.
- Phoớng vỏỳn họỹ: phổồng phaùp thu thỏỷp thọng tin sồ cỏỳp trổỷc tióỳp tổỡ yù
kióỳn cuớa ngổồỡi dỏn thọng qua baớng hoới baùn cỏỳu truùc. Trong baớng hoới sổớ duỷng
caùc cỏu hoới õoùng vaỡ mồớ lión quan õóỳn hoaỷt õọỹng saớn xuỏỳt, thu nhỏỷp, vaỡ õỷc
bióỷt laỡ sổỷ taùc õọỹng cuớa hoaỷt õọỹng khuyóỳn nọng õọỳi vồùi vióỷc phaùt trióứn cỏy
thổùc n gia suùc.
Caùc xaợ õổồỹc choỹn õóứ phoớng vỏỳn gọửm: Tam Thaùi, Tam Thaỡnh vaỡ Tam
Laợnh. ỏy laỡ 3 xaợ õaỷi dióỷn cho 3 vuỡng cuớa huyóỷn Phuù Ninh doỹc theo truỷc
ọng Tỏy cuớa huyóỷn, noù õaỷi dióỷn cho sổỷ khaùc nhau vóử phổồng dióỷn õởa hỗnh,
gỏửn trung tỏm haỡnh chờnh, khaùc nhau vóử trỗnh õọỹ saớn xuỏỳt cuớa ngổồỡi dỏn.
ọỳi vồùi mọựi xaợ, ta choỹn ngỏựu nhión 2 thọn, gọửm thọn 1 vaỡ thọn 6. Caùc
họỹ phoớng vỏỳn õổồỹc choỹn ngỏựu nhión coù hóỷ thọỳng dổỷa trón danh saùch họỹ cuớa
thọn, vồùi quy caùch choỹn: bừt õỏửu lỏỳy tổỡ ngổồỡi õỏửu tión cuớa danh saùch, caùch 5
họỹ choỹn 1 họỹ.
23
PHệN 4: KT QUA NGHIN CặẽU VAè THAO LUN
1. Tọứng quan chung vóử tỗnh hỗnh tổỷ nhión, kinh tóỳ, xaợ họỹi cuớa
huyóỷn.
1.1. ióửu kióỷn tổỷ nhión.
1.1.1. Vở trờ õởa lyù.
Phuù Ninh laỡ mọỹt huyóỷn coù õởa hỗnh tổồng õọỳi phổùc taỷp nũm ồớ phờa Tỏy
Bừc thở xaợ Tam Kyỡ, tốnh Quaớng Nam, caùch trung tỏm tốnh lyủ Tam Kyỡ 12 km.
Ranh giồùi haỡnh chờnh õổồỹc xaùc õởnh:
- Phờa Bừc giaùp: huyóỷn Thng Bỗnh.
- Phờa Nam giaùp: huyóỷn Nuùi Thaỡnh.
- Phờa ọng giaùp: thở xaợ Tam Kyỡ.
- Phờa Tỏy giaùp: huyóỷn Tión Phổồùc, huyóỷn Quóỳ Sồn.
Dióỷn tờch tổỷ nhión toaỡn huyóỷn laỡ 251,47 km

2
, bao gọửm nhióửu loaỷi õỏỳt
khaùc nhau. Huyóỷn Phuù Ninh coù 10 xaợ. Dỏn sọỳ cuớa huyóỷn tổồng õọỳi thổa, laỡ
õióửu kióỷn thuỏỷn lồỹi õóứ phaùt trióứn caùc ngaỡnh kinh tóỳ cỏửn nhióửu õỏỳt õai nhổ
nọng nghióỷp.
Phuù Ninh nũm doỹc theo tuyóỳn õổồỡng DT616, laỡ nồi coù õióửu kióỷn giao
thọng thuỏỷn lồỹi õóứ phaùt trióứn kinh tóỳ, nồi coù nguọửn nọng- lỏm saớn phong phuù
nón coù nhióửu õióửu kióỷn thuỏỷn lồỹi cho phaùt trióứn kinh tóỳ, giao lổu haỡng hoaù vồùi
caùc vuỡng phuỷ cỏỷn. ỷc bióỷt taỷi nồi õỏy coù khu du lởch sinh thaùi nọứi tióỳng laỡ
Họử Phuù Ninh, khọng chố laỡ nồi cung cỏỳp nổồùc tổồùi cho caùc vuỡng saớn xuỏỳt
nọng nghióỷp maỡ coỡn laỡ nồi du lởch sinh thaùi nọứi tióỳng.
Huyóỷn coù õởa hỗnh traới daỡi tổỡ Tỏy sang ọng; phờa Tỏy laỡ õọửi nuùi, phờa
ọng laỡ vuỡng õọửng bũng. Nhỗn chung, vồùi õỷc õióứm naỡy, huyóỷn Phuù Ninh coù
õióửu kióỷn phaùt trióứn mọỹt nóửn nọng nghióỷp õa daỷng, cồ cỏỳu cỏy trọửng phong
phuù vồùi nhióửu loaỷi hỗnh saớn xuỏỳt. Tuy nhión, õởa hỗnh bở chia cừt nhióửu bồới
caùc sọng, suọỳi (chuớ yóỳu laỡ vuỡng õọng), gỏy khoù khn cho phaùt trióứn cồ sồớ haỷ
tỏửng, õỷc bióỷt laỡ maỷng lổồùi giao thọng. khu vổỷc õọửi nuùi, õỏỳt õai thổồỡng bở
24
baỡo moỡn, rổớa trọi, nón tng cổồỡng cọng taùc baớo vóỷ, trọửng rổỡng phuớ xanh õỏỳt
trọỳng õọửi troỹc.
1.1.2. Thồỡi tióỳt, khờ hỏỷu.
Khu vổỷc tốnh Quaớng Nam noùi chung mang tờnh chỏỳt khờ hỏỷu nhióỷt õồùi
Nam Haới Vỏn noùng ỏứm, mổa nhióửu theo muỡa, haỡng nm coù hai muỡa roợ róỷt:
muỡa khọ vaỡ muỡa mổa. Do õỷc õióứm õởa hỗnh, khu vổỷc phờa Tỏy muỡa mổa õóỳn
sồùm hồn vaỡ lổồỹng mổa cuợng cao hồn phờa ọng.
Theo sọỳ lióỷu cuớa õaỡi khờ tổồỹng thuyớ vn khu vổỷc Quaớng Nam, õỷc õióứm
caùc yóỳu tọỳ khờ hỏỷu thồỡi tióỳt khu vổỷc Phuù Ninh nhổ sau:
Nhióỷt õọỹ:
- Nhióỷt õọỹ trung bỗnh : 25,0
o

C
- Nhióỷt õọỹ cao tuyóỷt õọỳi : 40,1
o
C
- Nhióỷt õọỹ thỏỳp tuyóỷt õọỳi : 10,8
o
C
- Bión õọỹ nhióỷt ngaỡy õóm : 9,3
o
C
- Tọứng sọỳ giồỡ nừng trong nm : 1.900 giồỡ.
Lổồỹng mổa:
- Lổồỹng mổa trung bỗnh trong nm : 2.500mm
- Lổồỹng mổa trung bỗnh lồùn nhỏỳt : 3.315mm
- Lổồỹng mổa trung bỗnh nhoớ nhỏỳt : 2.122mm
- Thaùng coù lổồỹng mổa lồùn nhỏỳt trong nm laỡ thaùng 10 vaỡ thaùng 11
- Thaùng coù lổồỹng mổa nhoớ nhỏỳt trong nm laỡ thaùng 1 vaỡ thaùng 2
- Tọứng sọỳ ngaỡy mổa trong nm 120 ngaỡy
ọỹ ỏứm:
- ọỹ ỏứm trung bỗnh : 85%
- ọỹ ỏứm cao nhỏỳt : 89%
- ọỹ ỏứm thỏỳp nhỏỳt : 71%
Lổồỹng bọỳc hồi:
- Lổồỹng bọỳc hồi trung bỗnh : 990 mm
- Thaùng coù lổồỹng bọỳc hồi cao nhỏỳt trong nm laỡ thaùng 6 vaỡ thaùng 7.
Gioù, baợo:
- Gioù thởnh haỡnh theo 2 hổồùng chờnh:
25