hiệu quả của việc có và không trồng cỏ trong chăn nuôi bò thịt ở nông hộ tại xã tiến hóa, huyện tuyên hóa, tỉnh quảng bình

PHÁƯN 1
MÅÍ ÂÁƯU
1.1. ÂÀÛT VÁÚN ÂÃƯ
Chàn ni b l ngnh sn xút cọ thãø khai thạc täúi âa nhỉỵng ỉu thãú vãư
âiãưu kiãûn tỉû nhiãn ca âëa phỉång, khäng cảnh tranh lỉång thỉûc våïi con
ngỉåìi, táûn dủng âỉåüc cäng lao âäüng nhn räùi dỉ thỉìa âãø phạt triãøn kinh tãú cho
näng häü. Hån nỉỵa, låüi nhûn thu âỉåüc tỉì ni b trong thỉûc thãú l tỉång âäúi
cao nhåì vo cạc sn pháøm qu nhỉ: thët, sỉỵa, da; ngoi ra nọ cn cung cáúp
phán bọn v sỉïc kẹo cho sn xút näng nghiãûp. Vç váûy m gọp pháưn thục âáøy
phạt triãøn kinh tãú v äøn âënh x häüi ca näng häü v âëa phỉång.
L mäüt x thüc vng Trung du ca huûn Tun Họa, tènh Qung
Bçnh, Tiãún Họa cọ ráút nhiãưu ỉu thãú âãø phạt triãøn chàn ni b v thỉûc tãú cho
tháúy, ngnh sn xút ny l mäüt trong nhỉỵng ngưn thu nháûp chênh, mang lải
nhiãưu låüi êch cho cạc näng häü v âëa phỉång nåi âáy.
Tuy nhiãn, trong nhỉỵng nàm vỉìa qua, âỉïng trỉåïc thỉûc trảng ạp lỉûc vãư
sỉû gia tàng dán säú, tạc âäüng ca chênh sạch giao âáút, khoạn rỉìng, chênh sạch
chuøn dëch cå cáúu kinh tãú trong näng nghiãûp, näng thän; diãûn têch cạc bi
chàn th tỉû nhiãn ca x ngy cng bë thu hẻp do cạc diãûn têch âáút ny âỉåüc
chuøn mủc âêch sỉí dủng sang phạt triãøn näng - lám nghiãûp, cäng nghiãûp -
tiãøu th cäng nghiãûp v xáy dỉûng nh åí, Màût khạc, tỉì nàm 2003, chênh
quưn âëa phỉång â ban hnh quút âënh vãư cáúm chàn dàõt gia sục trong cạc
vng âáút canh tạc näng nghiãûp. Chênh vç váûy m ngưn thỉïc àn tỉû nhiãn cho
chàn ni b ngy cng bë hản chãú v thiãúu hủt. Trong khi âọ, phỉång thỉïc
chàn ni ca cạc näng häü trong x ch úu l theo phỉång thỉïc truưn thäúng,
k thût chàn ni lảc háûu, phủ thüc nhiãưu vo ngưn thỉïc àn trong tỉû nhiãn
v táûn dủng cạc phãú phủ pháøm dỉ thỉìa trong näng nghiãûp; cho nãn säú lỉåüng
ân b ngy cng gim, nàng sút chàn ni tháúp, sn pháøm thët kẹm cháút
lỉåüng, khäng âạp ỉïng âỉåüc nhu cáưu ngy cng tàng vãư thët b cháút lỉåüng cao
ca thë trỉåìng. Vç váûy m hiãûu qu mang lải cho cạc häü tỉì chàn ni b chỉa
cao, chỉa thỉûc sỉû tỉång xỉïng våïi tiãưm nàng sàơn cọ ca âëa phỉång. Nhỉỵng tråí
1

ngải ny cng l nhỉỵng ngun nhán chênh, âáøy ngnh chàn ni b ca x
vo thãú bãú tàõc; trong khi âọ, chàn ni b cáưn phi âỉåüc duy trç v phạt triãøn
âãø âạp ỉïng nhu cáưu vãư thët, sỉïc kẹo v phán bọn cho con ngỉåìi v cho sn
xút näng nghiãûp.
Âãø gii quút váún âãư ny, tỉì nàm 2001, trung tám Phạt triãøn näng thän
miãưn Trung - trỉåìng Âải hc Näng lám Hú, â giụp âåỵ Tiãún Họa chuøn
giao cạc tiãún bäü k thût måïi vãư chàn ni b cho ngỉåìi dán, trong âọ cọ k
thût träưng c âãø chàn ni b theo phỉång thỉïc bạn thám canh. Trong thåìi
gian vỉìa qua, chênh quưn âëa phỉång v cạc näng häü m ch úu l cạc häü
chàn ni b åí cạc thän Thanh Trục v Táy Trục â mảnh dản chuøn âäøi
mäüt pháưn diãûn têch âáút träưng rau mu nàng sút tháúp sang träưng c. Theo âạnh
giạ ca chênh quưn âëa phỉång cng nhỉ ngỉåìi dán, träưng c ni b â v
âang mang lải nhiãưu låüi êch cho ngỉåìi chàn ni v cäüng âäưng. Tuy nhiãn cho
âãún nay, chỉa cọ mäüt nghiãn cỉïu no âỉåüc tiãún hnh âãø âạnh giạ hiãûu qu
kinh tãú ca viãûc träưng c; do váûy cng chỉa cọ cå såí khoa hc âãø âãư xút v
khuún khêch ngỉåìi dán träưng c ni b nhàòm mang lải hiãûu qu cao nháút.
Xút phạt tỉì thỉûc tãú âọ, chụng täi â tiãún hnh nghiãn cỉïu âãư ti
“Hiãûu qu
ca viãûc cọ v khäng träưng c trong chàn ni b thët åí näng häü
tải x Tiãún Họa, huûn Tun Họa, tènh Qung Bçnh”.
1.2. MỦC TIÃU NGHIÃN CỈÏU
Tiãún hnh âãư ti ny chụng täi nhàòm âảt âỉåüc cạc mủc tiãu sau âáy:
1. Âạnh giạ thỉûc trảng tçnh hçnh chàn ni b thët tải x Tiãún Họa,
huûn Tun Họa, tènh Qung Bçnh.
2. Xạc âënh kãút qu v hiãûu qu kinh tãú, x häüi ca viãûc cọ v khäng
träưng c trong chàn ni b thët tải âëa phỉång.
1.3. ÂÄÚI TỈÅÜNG V PHẢM VI NGHIÃN CỈÏU
1.3.1. Âäúi tỉåüng nghiãn cỉïu
Âäúi tỉåüng nghiãn cỉïu ca âãư ti l cạc näng häü chàn ni b thët tải x
Tiãún Họa, huûn Tun Họa, tènh Qung Bçnh.

2
1.3.2. Phaỷm vi nghión cổùu
- Phaỷm vi vóử thồỡi gian:
+ Thọng tin sọỳ lióỷu trong baùo baùo õổồỹc thu thỏỷp chuớ yóỳu trong 5 nm
gỏửn õỏy (tổỡ 2002 õóỳn 2006).
+Nghión cổùu thổỷc tóỳ vaỡ tióỳn haỡnh õióửu tra nọng họỹ bũng baớng hoới õaợ
õổồỹc thióỳt kóỳ sụn, nhũm thu thỏỷp caùc thọng tin, sọỳ lióỷu lión quan õóỳn hióỷu quaớ
kinh tóỳ trong chn nuọi boỡ (tổỡ ngaỡy 02/01 õóỳn ngaỡy 07/05/2007).
- Phaỷm vi vóử khọng gian:
ởa õióứm nghión cổùu õổồỹc thổỷc hióỷn taỷi caùc thọn cuớa xaợ Tióỳn Hoùa,
huyóỷn Tuyón Hoùa, tốnh Quaớng Bỗnh nhổ sau:
+ Thọn coù trọửng coớ õóứ nuọi boỡ: Thanh Truùc, Tỏy Truùc
+ Thọn nuọi boỡ nhổng khọng trọửng coớ: Baỡu 2, Baỡu 3
- Phaỷm vi vóử nọỹi dung:
Hióỷu quaớ õổồỹc bióứu hióỷn theo nhióửu goùc õọỹ khaùc nhau vaỡ õaợ hỗnh thaỡnh
caùc khaùi nióỷm khaùc nhau: hióỷu quaớ tọứng hồỹp, hióỷu quaớ kinh tóỳ, hióỷu quaớ xaợ
họỹi, hióỷu quaớ mọi trổồỡng. Ngoaỡi ra coỡn coù hióỷu quaớ trổỷc tióỳp, hióỷu quaớ giaùn
tióỳp, hióỷu quớa tuyóỷt õọỳi, hióỷu quaớ tổồng õọỳi, [10]. Tuy nhión, trong phaỷm vi
õóử taỡi naỡy chuùng tọi chố quan tỏm õóỳn hióỷu quaớ kinh tóỳ, xaợ họỹi cuớa vióỷc trọửng
coớ õóứ nuọi boỡ thởt taỷi xaợ Tióỳn Hoùa.
3
PHệN 2:
C S LYẽ LUN VAè THặC TIN
2.1. MĩT S VN ệ Vệ HIU QUA VAè HIU QUA KINH T
2.1.1. Khaùi nióỷm, yù nghộa cuớa hióỷu quaớ
Hióỷu quaớ laỡ thuỏỷt ngổợ duỡng õóứ chố mọỳi quan hóỷ giổợa kóỳt quớa thổỷc hióỷn
vồùi caùc muỷc tióu hoaỷt õọỹng cuớa chuớ thóứ vaỡ vồùi chi phờ maỡ chuớ thóứ boớ ra õóứ coù
kóỳt quaớ õoù trong nhổợng õióửu kióỷn nhỏỳt õởnh[11].
Mọỹt caùch chung nhỏỳt, kóỳt quaớ maỡ chuớ thóứ nhỏỷn õổồỹc theo hổồùng muỷc
tióu trong hoaỷt õọỹng cuớa mỗnh caỡng lồùn hồn chi phờ boớ ra bao nhióu thỗ caỡng

coù lồỹi bỏỳy nhióu. Do õoù hióỷu quaớ õổồỹc duỡng laỡm chố tióu õóứ phỏn tờch, õaùnh
giaù vaỡ lổỷa choỹn caùc phổồng aùn haỡnh õọỹng[11].
Hióỷu quaớ õổồỹc bióứu hióỷn theo nhióửu goùc õọỹ khaùc nhau vaỡ õaợ hỗnh thaỡnh
caùc khaùi nióỷm khaùc nhau: hióỷu quaớ tọứng hồỹp, hióỷu quaớ kinh tóỳ, hióỷu quaớ xaợ
họỹi, hióỷu quaớ mọi trổồỡng. Ngoaỡi ra coỡn coù hióỷu quaớ trổỷc tióỳp, hióỷu quaớ giaùn
tióỳp, hióỷu quaớ tuyóỷt õọỳi vaỡ hióỷu quaớ tổồng õọỳi, [11].
2.1.2. Hióỷu quaớ kinh tóỳ
Hióỷu quaớ kinh tóỳ õổồỹc hióứu õồn giaớn laỡ mọỹt phaỷm truỡ kinh tóỳ phaớn aùnh
chỏỳt lổồỹng hoaỷt õọỹng kinh tóỳ, laỡ thổồùc õo trỗnh õọỹ tọứ chổùc vaỡ quaớn lyù kinh
doanh cuớa caùc doanh nghióỷp. Hióỷn nay coù nhióửu quan nióỷm khaùc nhau vóử hióỷu
quaớ kinh tóỳ. Theo taùc giaớ Nguyóựn Tióỳn Maỷnh thỗ: Hióỷu quaớ kinh tóỳ laỡ mọỹt
phaỷm truỡ kinh tóỳ khaùch quan phaớn aùnh trỗnh õọỹ lồỹi duỷng caùc nguọửn lổỷc õóứ õaỷt
õổồỹc muỷc tióu õaợ xaùc õởnh[11]. Coỡn taùc giaớ Ngọ ỗnh Giao laỷi cho rũng:
Hióỷu quaớ kinh tóỳ laỡ tióu chuỏứn cao nhỏỳt cuớa moỹi sổỷ lổỷa choỹn kinh tóỳ cuớa caùc
doanh nghióỷp trong nóửn kinh tóỳ thở trổồỡng coù sổỷ quaớn lyù cuớa nhaỡ nổồùc[4].
Vóử mỷt khaùi quaùt coù thóứ hióứu rũng: Hióỷu quớa kinh tóỳ laỡ mọỹt phaỷm truỡ
kinh tóỳ bióứu hióỷn tỏỷp trung sổỷ phaùt trióứn kinh tóỳ theo chióửu sỏu phaớn aùnh trỗnh
õọỹ khai thaùc caùc nguọửn lổỷc vaỡ trỗnh õọỹ chi phờ caùc nguọửn lổỷc õoù trong quaù
trỗnh taùi saớn xuỏỳt nhũm thổỷc hióỷn caùc muỷc tióu õaợ õóử ra[11].
4
Hiãûn nay báút k nãưn kinh tãú no cng âỉåüc phạt triãøn theo hai chiãưu:
-
Phạt triãøn kinh tãú theo chiãưu räüng:

L huy âäüng mi ngưn lỉûc vo sn xút, tàng thãm väún, bäø sung thãm
lao âäüng v k thût, måí mang thãm nhiãưu ngnh nghãư, xáy dỉûng thãm nhiãưu
xê nghiãûp, tảo ra nhiãưu màût hng måïi
- Phạt triãøn kinh tãú theo chiãưu sáu:

L âáøy mảnh cạch mảng khoa hc k thût v cäng nghãû sn xút, tiãún

nhanh lãn hiãûn âải họa, tàng cỉåìng chun män họa, náng cao cỉåìng âäü sỉí
dủng cạc ngưn lỉûc, chụ trng cháút lỉåüng sn pháøm v dëch vủ. Phạt triãøn theo
chiãưu sáu l nhàòm náng cao hiãûu qu kinh tãú, âáy l phỉång phỉåïng phạt triãøn
ph håüp våïi xu thãú phạt triãøn bãưn vỉỵng ca thãú giåïi ngy nay.
Bn cháút ca hiãûu qa kinh tãú l náng cao nàng sút lao âäüng x häüi v
tiãút kiãûm lao âäüng x häüi. Âáy l hai màût cọ quan hãû máût thiãút ca váún âãư hiãûu
qu kinh tãú, gàõn liãưn våïi hai quy lût tỉång ỉïng ca nãưn sn xút x häüil quy
lût nàng sút lao âäüng v quy lût tiãút kiãûm thåìi gian. u cáưu ca viãûc náng
cao hiãûu qu kinh tãú l âảt kãút qu täúi âa våïi chi phê nháút âënh hồûc ngỉåüc lải,
âảt kãút qu nháút âënh våïi chi phê täúi thiãøu. Chi phê åí âáy âỉåüc hiãøu theo nghéa
räüng, bao gäưm c chi phê âãø tảo ra ngưn lỉûc âäưng thåìi phi bao gäưm c chi
phê cå häüi[6].
Hiãûu qu kinh tãú cn biãøu hiãûn mäúi quan hãû so sạnh giỉỵa kãút qu kinh
tãú âảt âỉåüc våïi chi phê kinh tãú b ra âãø âảt âỉåüc kãút qu âọ. Quan hãû so sạnh
tuût âäúi chè cọ nghéa trong mäüt phảm vi ráút hẻp.
Hiãûu qu hoảt âäüng ca cạc doanh nghiãûp âỉåüc âạnh giạ thäng qua mäüt
hồûc mäüt säú chè tiãu nháút âënh. Vãư pháưn mçnh, nhỉỵng chè tiãu hiãûu qu ny
phủ thüc chàût ch vo mủc tiãu hoảt âäüng ca ch thãø hiãûu qu. Do váûy khi
phán têch hiãûu qu ca cạc phỉång ạn cáưn lm r chiãún lỉåüc phạt triãøn cng
nhỉ mủc tiãu ca mäùi ch thãø trong tỉìng giai âoản phạt triãøn.
Nhỉỵng mủc tiãu khạc trong hoảt âäüng doanh nghiãûp m doanh nghiãûp
quan tám cọ liãn quan âãún låüi nhûn. Vç váûy låüi nhûn äøn âënh l mäüt mủc
tiãu bao trm nháút, täøng quạt nháút. Cho âãún nay, cạc tạc gi âãưu nháút trê dng
låüi nhûn lm tiãu chøn cå bn âãø phán têch hiãûu qu sn xút kinh doanh.
5
Viãûc náng cao hiãûu qu kinh tãú cọ nghéa ráút quan trng âäúi våïi u cáưu tàng
trỉåíng v phạt triãøn kinh tãú nọi riãng v phạt triãøn x häüi nọi chung thãø hiãûn åí
chäù:
- Táûn dủng v tiãút kiãûm cạc ngưn lỉûc hiãûn cọ.
- Thục âáøy tiãún bäü khoa hc v cäng nghãû, tiãún nhanh vo CNH - HÂH.

- Phạt triãøn kinh tãú våïi täúc âäü nhanh.
- Náng cao âåìi säúng váût cháút v tinh tháưn cho ngỉåìi lao âäüng.
2.1.3. Phỉång phạp xạc âënh hiãûu qu kinh tãú
Hiãûu qu kinh tãú l mäüt phảm tr kinh tãú x häüi, vỉìa thãø hiãûn tênh l
lûn khoa hc sáu sàõc, vỉìa l u cáưu âàût ra ca thỉûc tiãùn sn xút. Bn cháút
ca hiãûu qu kinh tãú l tỉång quan so sạnh tỉång âäúi v tuût âäúi giỉỵa lỉåüng
kãút qu thu âỉåüc våïi lỉåüng chi phê b ra, tuy nhiãn so sạnh tuût âäúi chè giåïi
hản trong phảm vi nháút âënh. Nhỉ váûy, âãø tênh âỉåüc hiãûu qu kinh tãú, váún âãư
âàût ra l phi xạc âënh âỉåüc kãút qu v chi phê b ra.
Trong hãû thäúng cán âäúi qúc dán, kãút qu thu âỉåüc cọ thãø l ton bäü giạ
trë sn pháøm (C + V + m), hồûc cọ thãø l thu nháûp (V + m), hồûc cọ thãø l thu
nháûp thưn tu (m), Trong hãû thäúng ti khon qúc gia, thç kãút qu thu âỉåüc
cọ thãø l täøng giạ trë sn xút (Gross Output - GO), cọ thãø l giạ trë gia tàng
(Value Added - VA), cọ thãø l thu nháûp häùn håüp (Mix Income - MI) hồûc cọ
thãø l låüi nhûn (Total Profit - P),
Tu theo mủc âêch tênh toạn hiãûu qu kinh tãú m xạc âënh kãút qu thu
âỉåüc sao cho ph håüp. Chàóng hản, våïi mủc tiãu l sn xút ra sn pháøm âạp
ỉïng nhu cáưu ca x häüi l chênh thç kãút qu âỉåüc sỉí dủng l täøng giạ trë sn
xút. Nhỉng våïi cạc doanh nghiãûp, trang trải phi th mỉåïn nhán cäng thç
kãút qu thu âỉåüc cáưn quan tám l låüi nhûn, cn våïi näng häü kãút qu âỉåüc
quan tám lải l thu nháûp, thu nháûp häùn håüp.
Chi phê b ra trong quạ trçnh sn xút kinh doanh l nhỉỵng chi phê cho
cạc úu täú âáưu vo nhỉ âáút âai, lao âäüng, tiãưn väún, ngun váût liãûu, tu theo
mủc âêch phán têch v nghiãn cỉïu m chi phê b ra cọ thãø tênh ton bäü hồûc
cho tỉìng úu täú chi phê. Thäng thỉåìng, chi phê b ra âỉåüc tênh täøng chi phê,
6
chi phê váût cháút, chi phê lao âäüng säúng, täøng säú väún, täøng diãûn têch âáút, täøng
chi phê trung gian,
Sau khi â xạc âënh kãút qu thu âỉåüc v chi phê b ra chụng ta cọ thãø
tênh âỉåüc hiãûu qu kinh tãú.Viãûc xạc âënh hiãûu qu kinh tãú tn theo cạc

ngun tàõc sau:
- Ngun tàõc vãư mäúi quan hãû giỉỵa mủc tiãu v tiãu chøn hiãûu qu:
Theo ngun tàõc ny, tiãu chøn hiãûu qu âỉåüc âënh ra trãn cå såí mủc
tiãu. Phán têch hiãûu qu ca mäüt phỉång ạn no âọ ln ln dỉûa trãn phán
têch cạc mủc tiãu cáưn âảt âỉåüc. Phỉång ạn cọ hiãûu qu nháút khi nọ âọng gọp
nhiãưu nháút cho viãûc thỉûc hiãûn cạc mủc tiãu âàût ra våïi chi phê l tháúp nháút.
- Ngun tàõc vãư sỉû thäúng nháút cạc låüi êch:
Theo ngun tàõc ny mäüt phỉång ạn âỉåüc xem l cọ hiãûu qu nháút khi
nọ kãút håüp trong âọ cạc loải låüi êch.
- Ngun tàõc vãư tênh chênh xạc, tênh khoa hc:
Âãø âạnh giạ âỉåüc hiãûu qu cạc phỉång ạn cáưn phi dỉûa trãn mäüt hãû
thäúng cạc chè tiãu cọ thãø lỉåüng họa âỉåüc v khäng lỉåüng họa âỉåüc, tỉïc l phi
kãút håüp phán têch âënh lỉåüng hiãûu qu v phán têch âënh tênh. Khäng thãø thay
thãú phán têch âënh lỉåüng bàòng phán têch âënh tênh khi phán têch âënh lỉåüng
chỉa â âm bo tênh chênh xạc, chỉa cho phẹp phn ạnh âỉåüc mi låüi êch
cng nhỉ mi chi phê m ch thãø quan tám. Ngun tàõc ny cng âi hi
nhỉỵng càn cỉï tênh toạn hiãûu qu phi âỉåüc xạc âënh chênh xạc, trạnh ch quan
ty tiãûn.
- Ngun tàõc vãư tênh âån gin v tênh thỉûc tãú:
Theo ngun tàõc ny nhỉỵng phỉång phạp tênh toạn hiãûu qu v hiãûu
qu kinh tãú phi âỉåüc dỉûa trãn cå såí cạc säú liãûu thäng tin thỉûc tãú, âån gin v
dãù hiãøu.
Tuy nhiãn cọ thãø xạc âënh hiãûu qu kinh tãú theo cạc mủc âêch tiãúp cáûn
khạc nhau. Våïi quan âiãøm täøng quạt thç cạc chè tiãu vãư hiãûu qu kinh tãú lỉûa
chn âãø nghiãn cỉïu ch úu âỉåüc trçnh by dỉåïi mäüt säú dảng cå bn sau âáy:
- Dảng thûn: H = Q/C (1)
7
Trong õoù:
H laỡ hióỷu quaớ
Q laỡ lổồỹng kóỳt quaớ õaỷt õổồỹc.

C laỡ chi phờ hoỷc caùc yóỳu tọỳ õỏửu vaỡo.
Cọng thổùc (1) noùi lón: mọỹt õồn vở chi phờ seợ taỷo ra õổồỹc bao nhióu õồn
vở kóỳt quaớ.
- Daỷng nghởch: h = C/Q (2)
Trong õoù:
h laỡ hióỷu quaớ.
Q laỡ lổồỹng kóỳt quaớ õaỷt õổồỹc.
C laỡ chi phờ hoỷc caùc yóỳu tọỳ õỏửu vaỡo.
Cọng thổùc (2) noùi lón: óứ õaỷt õổồỹc mọỹt õồn vở kóỳt quaớ thỗ cỏửn tióu tọỳn
bao nhióu õồn vở chi phờ.
Hai loaỷi chi phờ naỡy coù yù nghộa khaùc nhau nhổng coù lión hóỷ mỏỷt thióỳt
vồùi nhau cuỡng õổồỹc duỡng õóứ phaớn aùnh hióỷu quaớ kinh tóỳ. Caùc chố tióu trón goỹi
laỡ caùc chố tióu toaỡn phỏửn.
Ngoaỡi caùc chố tióu toaỡn phỏửn trón coỡn coù caùc chố tióu cỏỷn bión nhổ sau:
- Daỷng thuỏỷn: H
b
= Q/C (3)
Trong õoù:
H
b
laỡ hióỷu quaớ cỏỷn bión
Q laỡ lổồỹng tng hoỷc giaớm thóm cuớa kóỳt quaớ
C laỡ lổồỹng tng hoỷc giaớm thóm cuớa chi phờ.
Cọng thổùc (3) thóứ hióỷn: Cổù tng thóm 1 õồn vở chi phờ seợ tng thóm bao
nhióu õồn vở kóỳt quaớ.
- Daỷng nghởch: h
b
= C/Q (4)
Trong õoù:
h

b
laỡ hióỷu quaớ cỏỷn bión
8
Q l lỉåüng tàng hồûc gim ca kãút qu
C l lỉåüng tàng hồûc gim ca chi phê.
Cäng thỉïc (4) thãø hiãûn: Âãøï tàng thãm 1 âån vë kãút qu thç cáưn âáưu tỉ
thãm bao nhiãu âån vë chi phê.
Cạc chè tiãu ny ráút quan trng trong viãûc âạnh giạ, phán têch hiãûu qu
kinh tãú, båíi vç ngun l cáûn biãn l pháưn l thuút cäút li trong kinh tãú hc
hiãûn âải. Nọ l cå såí âãø âënh giạ cạc úu täú âáưu vo cho viãûc phán phäúi sn
pháøm v thu nháûp.
2.1.4. Hiãûu qu x häüi
Trong thỉûc tãú, chụng ta tháúy ràòng kãút qu âảt âỉåüc ráút âa dảng v phong
phụ, cọ thãø thu âỉåüc trãn phỉång diãûn kinh tãú ti chênh, cng cọ kãút qu thu
âỉåüc trãn phỉång diãûn x häüi nhỉ: gim tháút nghiãûp, ci thiãûn âiãưu kiãûn säúng,
gim båït khong cạch giu ngho, Do âọ hçnh thnh nãn cạc khại niãûm:
hiãûu qu x häüi [10].
Hiãûu qu x häüi l tỉång quan so sạnh giỉỵa chi phê b ra våïi kãút qu m
x häüi âảt âỉåüc nhỉ tàng thãm viãûc lm, thay âäøi phán cäng lao âäüng, gim
khong cạch giu ngho, Hay nọi ngàõn gn âọ l nhỉỵng tạc âäüng vãư màût x
häüi ca mäüt phỉång ạn sn xút củ thãø.
Nhỉng thäng thỉåìng, cạc hiãûu qu kinh tãú thỉåìng âi km våïi cạc hiãûu
qu x häüi. Vç thãú m hçnh thnh nãn khại niãûm hiãûu qu kinh tãú - x häüi. Âọ
l tỉång quan so sạnh giỉỵa chi phê b ra v kãút qu thu âỉåüc c vãư màût kinh tãú
v x häüi. Phạt triãøn kinh tãú v x häüi cọ mäúi quan hãû máût thiãût våïi nhau, mủc
tiãu ca phạt triãøn kinh tãú l phạt triãøn x häüi v ngỉåüc lải. Do âọ hiãûu qu
kinh tãú v hiãûu qu x häüi cọ mäúi quan hãû gàõn bọ chàût ch våïi nhau, chụng l
tiãưn âãư ca nhau v l phảm tr thäúng nháút. V khi nọi âãún hiãûu qu kinh tãú
chụng ta phi hiãøu trãn quan âiãøm kinh tãú x häüi.
Âäúi våïi cạc dỉû ạn phạt triãøn näng thän, khi phán têch khêa cảnh x häüi

ca dỉû ạn, cáưn chụ âãún cạc âäúi tỉåüng phủc vủ dỉû ạn. Mäùi dỉû ạn âãưu cọ âäúi
tỉåüng riãng, sỉû tham gia v cháúp nháûn ca cạc âäúi tỉåüng ny l ráút quan trng.
Do váûy ngoi tênh ph håüp vãư kinh tãú v k thût, dỉû ạn cn phi âỉåüc x häüi
cháúp nháûn. Cạc tiãu chøn x häüi nọi chung cọ tênh cháút tỉång âäúi vç nọ phủ
9
thuọỹc vaỡo tổỡng quọỳc gia, tổỡng thồỡi kyỡ, nhổng thổồỡng bao gọửm caùc tióu chuỏứn
nhổ: Phỏn phọỳi thu nhỏỷp quọỳc dỏn, dỏn sọỳ, vióỷc laỡm, vn hoùa giaùo duỷc, thay
õọứi cồ cỏỳu xaợ họỹi, [12].
óứ õaùnh giaù vióỷc phỏn phọỳi thu nhỏỷp quọỳc dỏn trong khu vổỷc nọng thọn
vaỡ trong toaỡn xaợ họỹi, thổồùc õo phọứ bióỳn laỡ tọứng saớn phỏứm trong nổồùc GDP vaỡ
tọứng saớn phỏứm quọỳc gia GNP, GNP laỡ giaù trở tọứng thu nhỏỷp tổỡ haỡng hoùa vaỡ
dởch vuỷ õổồỹc saớn xuỏỳt trong nổồùc trổỡ õi haỡng hoùa dởch vuỷ trung gian. GNP
giọỳng nhổ GDP nhổng õổồỹc cọỹng phỏửn thu nhỏỷp kióỳm tổỡ nổồùc ngoaỡi vaỡ trổỡ õi
thu nhỏỷp maỡ caùc chuớ sồớ hổợu ngoaỷi quọỳc chuyóứn ra khoới õỏỳt nổồùc. Phỏn phọỳi
thu nhỏỷp quọỳc dỏn hồỹp lyù, tng mổùc cọng bũng xaợ họỹi, tng phuùc lồỹi cho caùc
nhoùm coù thu nhỏỷp thỏỳp laỡ mọỹt trong nhổợng tióu chuỏứn lổỷa choỹn quan troỹng khi
phỏn tờch khờa caỷnh xaợ họỹi cuớa dổỷ aùn[12].
aùnh giaù khờa caỷnh dỏn sọỳ, vióỷc laỡm bũng caùc chố tióu nhổ: cỏỳu truùc
dỏn sọỳ, tyớ lóỷ tng dỏn sọỳ, tyớ lóỷ chóỳt, tyớ lóỷ ngổồỡi thoaùt ngheỡo, tyớ lóỷ ngổồỡi bở
nhióựm caùc bóỷnh xaợ họỹi vaỡ bóỷnh hióứm ngheỡo, [12].
aùnh giaù vóử khờa caỷnh vn hoùa giaùo duỷc thọng qua caùc chố tióu nhổ: tyớ
lóỷ muỡ chổợ, tyớ lóỷ treớ em õổồỹc õi hoỹc so vồùi lổùa tuọứi tồùi trổồỡng, tyớ lóỷ hoỹc sinh õaỷi
hoỹc trón 1000 ngổồỡi dỏn, [12].
aùnh giaù thay õọứi cồ cỏỳu xaợ họỹi thọng qua vióỷc thay õọứi tyớ lóỷ caùc tỏửng
lồùp dỏn cổ trong xaợ họỹi nhổ: nọng dỏn ngheỡo, nọng dỏn giaỡu, lao õọỹng thuớ
cọng vaỡ thổồng nhỏn, Mọỹt dổỷ aùn nọng thọn seợ rỏỳt coù giaù trở õóứ õổồỹc lổỷa choỹn
nóỳu noù taỷo õióửu kióỷn õóứ mồớ mang caùc ngaỡnh nghóử vaỡ dởch vuỷ mồùi ồớ nọng thọn
nhũm chuyóứn bồùt mọỹt sọỳ họỹ nọng nghióỷp sang laỡm nghóử phi nọng nghióỷp ồớ
chờnh khu vổỷc nọng thọn (ly nọng bỏỳt ly hổồng). Thay õọứi cồ cỏỳu xaợ họỹi luọn
gừn vồùi thay õọứi cồ cỏỳu kinh tóỳ. Thay õọứi cồ cỏỳu kinh tóỳ laỡ mọỹt muỷc tióu quan

troỹng cuớa mọỹt dổỷ aùn phaùt trióứn. Tng tyớ troỹng cuớa cọng nghióỷp vaỡ dởch vuỷ so
vồùi nọng nghióỷp, tng tyớ troỹng chóỳ bióỳn nọng saớn so vồùi saớn xuỏỳt, tng tyớ
troỹng chn nuọi so vồùi trọửng troỹt, õang laỡ caùc chuớ trổồng lồùn cuớa nhaỡ nổồùc
õọỳi vồùi vióỷc phaùt trióứn kinh tóỳ - xaợ họỹi nọng thọn. Do vỏỷy, õoù cuợng laỡ nhổợng
tióu chuỏứn quan troỹng õóứ lổỷa choỹn caùc dổỷ aùn phaùt trióứn nọng thọn trong giai
õoaỷn hióỷn nay[12].
10
Nhổ vỏỷy, õaùnh giaù vóử khờa caỷnh xaợ họỹi coù nghộa laỡ chuù yù õóỳn caùc vỏỳn õóử
vóử phỏn phọỳi thu nhỏỷp quọỳc dỏn, cọng bũng xaợ họỹi, phaùt trióứn giaùo duỷc, y tóỳ,
kóỳ hoaỷch hoùa gia õỗnh, cung cỏỳp nổồùc saỷch, cung ổùng vaỡ tióu thuỷ lổồng thổỷc,
thổỷc phỏứm, giao thọng nọng thọn, ọỳi vồùi nhổợng hoaỷt õọỹng naỡy, khi õaùnh
giaù õóứ õỏửu tổ cỏửn phaới bióỳt loaỷi lồỹi ờch xaợ họỹi naỡo õổồỹc taỷo ra, nhổợng ngổồỡi naỡo
trong cọỹng õọửng seợ õổồỹc hổồớng nhổợng lồỹi ờch õoù vaỡ bũng caùch naỡo hoỹ coù thóứ
nhỏỷn õổồỹc nhổợng lồỹi ờch õoù.
2.1.5. Hióỷu quaớ kinh tóỳ, xaợ họỹi cuớa ngaỡnh chn nuọi boỡ thởt
- Hióỷu quaớ kinh tóỳ, xaợ họỹi trong chn nuọi noùi chung
Bỏỳt kyỡ mọỹt hoaỷt õọỹng saớn xuỏỳt kinh doanh naỡo noùi chung vaỡ chn nuọi
noùi rióng õóửu coù muỷc õờch laỡ kinh tóỳ. Tuy vỏỷy, kóỳt quaớ kinh tóỳ khọng phaới laỡ
caùi õờch duy nhỏỳt maỡ hoaỷt õọỹng saớn xuỏỳt kinh doanh mong õaỷt õổồỹc, maỡ bón
caỷnh õoù, caùc hoaỷt õọỹng naỡy coỡn taỷo ra nhióửu kóỳt quaớ lión quan õóỳn õồỡi sọỳng
kinh tóỳ, xaợ họỹi cuớa con ngổồỡi nhổ: Caới thióỷn chỏỳt lổồỹng sọỳng vaỡ vióỷc laỡm,
nỏng cao õồỡi sọỳng vóử mỷt tinh thỏửn vaỡ vn hoaù cho nhỏn dỏn, caới taỷo mọi
trổồỡng mọi sinh, Toùm laỷi laỡ õaỷt õổồỹc hióỷu quaớ caớ vóử xaợ họỹi vaỡ mọi trổồỡng.
Tuy nhión, trong phaỷm vi õóử taỡi naỡy chố quan tỏm õóỳn khờa caỷnh hióỷu quaớ kinh
tóỳ, xaợ họỹi cuớa ngaỡnh nuọi boỡ thởt.
Hióỷu quaớ kinh tóỳ cuớa ngaỡnh chn nuọi õổồỹc xem laỡ mọỹt phaỷm truỡ kinh
tóỳ, phaớn aùnh trỗnh õọỹ khai thaùc caùc nguọửn lổỷc vaỡ trỗnh õọỹ chi phờ caùc nguọửn lổỷc
õoù trong quaù trỗnh saớn xuỏỳt chn nuọi, nhũm õaỷt õổồỹc caùc muỷc tióu õaợ õóử ra.
Hióỷu quaớ kinh tóỳ cuớa chn nuọi coỡn bióứu hióỷn mọỳi quan hóỷ so saùnh giổợa kóỳt
quaớ kinh tóỳ thu õổồỹc tổỡ vióỷc thổỷc hióỷn hoaỷt õọỹng saớn xuỏỳt chn nuọi vaỡ chi phờ

kinh tóỳ õỏửu tổ õóứ õaỷt õổồỹc kóỳt quaớ õoù trong quaù trỗnh saớn xuỏỳt.
Tổỡ õoù ta coù thóứ hióứu rũng, hoaỷt õọỹng saớn xuỏỳt cuớa ngaỡnh chn nuọi noùi
chung coù thóứ mang laỷi hióỷu quaớ cho xaợ họỹi nhổng cuợng coù thóứ aớnh hổồớng xỏỳu
õóỳn lồỹi ờch kinh tóỳ cuớa mọỹt vaỡi caù nhỏn hay caùc õồn vở kinh doanh khaùc. Vờ duỷ,
phaùt trióứn chn nuọi boỡ thởt coù thóứ mang laỷi hióỷu quaớ cao cho ngổồỡi nuọi boỡ
nhổng laỷi aớnh hổồớng õóỳn vióỷc õỏửu tổ cho caùc ngaỡnh chn nuọi khaùc,
- Hióỷu quaớ kinh tóỳ cuớa ngaỡnh chn nuọi boỡ thởt
11
Cn cổù vaỡo caùc khaùi nióỷm vóử hióỷu quaớ kinh tóỳ noùi chung vaỡ hióỷu quaớ
kinh tóỳ cuớa ngaỡnh chn nuọi noùi rióng, coù thóứ hióứu vóử hióỷu quaớ kinh tóỳ cuớa
ngaỡnh chn nuọi boỡ thởt nhổ sau:
Hióỷu quaớ kinh tóỳ cuớa ngaỡnh chn nuọi boỡ thởt laỡ mọỹt phaỷm truỡ kinh tóỳ ,
phaớn aùnh trỗnh õọỹ khai thaùc caùc nguọửn lổỷc õỏửu vaỡo (trỗnh õọỹ chi phờ) vaỡ sổớ
duỷng caùc nguọửn lổỷc õoù phuỷc vuỷ chn nuọi nhũm õaỷt õổồỹc muỷc tióu õỷt ra.
Baớn thỏn hióỷu quaớ kinh tóỳ õaợ laỡ mọỹt phaỷm truỡ kinh tóỳ hóỳt sổùc phổùc taỷp,
õổồỹc thóứ hióỷn rỏỳt õa daỷng vaỡ phong phuù. Hióỷu quaớ kinh tóỳ cuớa ngaỡnh chn
nuọi boỡ thởt chố laỡ mọỹt bọỹ phỏỷn cuớa hióỷu quaớ kinh tóỳ noùi chung vaỡ hióỷu quaớ
kinh tóỳ cuớa ngaỡnh saớn xuỏỳt chn nuọi noùi rióng.
- Hióỷu quaớ xaợ họỹi cuớa ngaỡnh chn nuọi boỡ thởt
Cn cổù vaỡo khaùi nióỷm vóử hióỷu quaớ xaợ họỹi, coù thóứ hióứu vóử hióỷu quaớ xaợ họỹi
cuớa ngaỡnh chn nuọi boỡ thởt nhổ sau:
Hióỷu quaớ xaợ họỹi cuớa ngaỡnh chn nuọi boỡ thởt laỡ tổồng quan so saùnh giổợa
chi phờ boớ ra (giọỳng, thổùc n, chi phờ thuù y, khỏỳu hao taỡi saớn cọỳ õởnh, ) vaỡ kóỳt
quaớ maỡ ngổồỡi chn nuọi thu õổồỹc nhổ: tng thóm vióỷc laỡm, caới thióỷn õióửu kióỷn
sọỳng, caới taỷo mọi trổồỡng sinh thaùi, giaớm bồùt khoaớng caùch giaỡu ngheỡo,
2.2. VAI TROè CUA NGAèNH CHN NUI BOè ệI VẽI NNG Hĩ
2.2.1. Khaùi nióỷm vóử nọng họỹ vaỡ vai troỡ cuớa kinh tóỳ nọng họỹ
2.2.1.1. Khaùi nióỷm nọng họỹ
óứ hióứu roợ khaùi nióỷm vóử nọng họỹ, trổồùc hóỳt chuùng ta tỗm hióứu khaùi nióỷm
vóử họỹ. Trong nhổợng nm vổỡa qua, trón thóỳ giồùi vaỡ trong nổồùc õaợ coù rỏỳt nhióửu

nghión cổùu cuớa caùc chuyón gia vóử họỹ, tuy nhión quan nióỷm õa sọỳ õóửu cho
rũng: Họỹ laỡ gia õỗnh coi nhổ mọỹt õồn vở chờnh quyóửn[8]. Laỡ õồn vở nhổợng
ngổồỡi cuỡng n ồớ vồùi nhau. Laỡ tỏỳt caớ nhổợng ngổồỡi cuỡng sọỳng trong mọỹt maùi
nhaỡ. Nhoùm ngổồỡi õoù bao gọửm nhổợng ngổồỡi cuỡng chung huyóỳt tọỹc vaỡ nhổợng
ngổồỡi laỡm cọng [5].
Theo Lión hióỷp quọỳc: Họỹ laỡ nhổợng ngổồỡi cuỡng sọỳng chung dổồùi mọỹt
maùi nhaỡ, cuỡng n chung vaỡ coù chung mọỹt ngỏn quyợ.
12
Tải häüi tho Qúc tãú láưn thỉï tỉ vãư qun l näng trải tải H Lan nàm
1980, cạc âải biãøu nháút trê ràòng: Häü l mäüt âån vë cå bn ca x häüi cọ liãn
quan âãún sn xút, tại sn xút, âãún tiãu dng v cạc hoảt âäüng x häüi khạc.
Giạo sỉ Mc. Gee, giạm âäúc viãûn nghiãn cỉïu cháu Ạ thüc âải hc täøng
håüp British Columbia nãu quan niãûm: häü l mäüt nhọm ngỉåìi cng chung
huút täüc hay khäng cng chung huút täüc, åí chung trong mäüt mại nh, àn
chung mäüt mám cåm v cọ chung mäüt ngán qu.
Trãn âáy l mäüt säú khại niãûm vãư häü. Qua nhiãưu nghiãn cỉïu khạc nhau
ngỉåìi ta â nãu khại quạt mäüt säú khại niãûm vãư näng häü nhỉ sau:
“Näng häü (häü näng dán) l gia âçnh säúng bàòng nghãư näng, âỉåüc kãø l
mäüt âån vë vãư màût chênh quưn”[5].
Häü näng dán l mäüt âån vë sn xút cå bn. Theo Traianop, häü näng
dán l âån vë sn xút “ráút äøn âënh” v l “phỉång tiãûn tuût våìi âãø tàng
trỉåíng v phạt triãøn näng nghiãûp”[5].
Häü näng dán cọ nhỉỵng âàûc trỉng riãng biãût, nọ cọ mäüt cå chãú váûn hnh
khạ âàûc biãût, khäng giäúng nhỉ nhỉỵng âån vë kinh tãú khạc, do âọ cọ thãø tháúy
ràòng: näng häü l mäüt âån vë kinh tãú x häüi khạ âàûc biãût. Trong cáúu trục näüi tải
ca näng häü, cạc thnh viãn cng huút täüc l ch thãø âêch thỉûc ca häü. Do âọ
åí näng häü cọ sỉû thäúng nháút chàût ch giỉỵa viãûc såí hỉỵu, qun l, sỉí dủng cạc
úu täú sn xút, cọ sỉû thäúng nháút giỉỵa quạ trçnh sn xút, trao âäøi, phán phäúi
v sỉí dủng, tiãu dng trong mäüt âån vë kinh tãú. Do âọ näng häü cọ thãø thỉûc
hiãûn cng mäüt lục nhiãưu chỉïc nàng m åí cạc âån vë khạc khäng thãø cọ âỉåüc.

Bn thán mäùi näng häü l mäüt tãú bo x häüi, l mäüt âån vë sn xút v tiãu
dng: âån vë tiãu dng xẹt c khêa cảnh tiãu dng cho sn xút v tiãu dng
trong sinh hoảt.
Häü näng dán cn cọ quan hãû trỉûc tiãúp våïi täüc h v xọm thän. Trỉåìng
håüp di chuøn âãún nåi khạc thç tiãúp tủc quan hãû våïi xọm thän tải nåi cỉ trụ.
Trong cäüng âäưng cỉ dán näng thän thç näng häü âỉåüc nhàõc tåïi nhỉ l
mäüt âån vë kinh tãú x häüi âäüc láûp, cọ hoảt âäüng sinh kãú ch úu bàòng nghãư
näng nghiãûp. Qua nhiãưu nghiãn cỉïu khạc nhau ngỉåìi ta â khại quạt âỉåüc cạc
âàûc trỉng vãư näng häü nhỉ sau:
13
- Thỉï nháút vãư âáút âai:
Ngỉåìi näng dán sn xút näng nghiãûp l chênh
nãn âáút âai ln gàõn liãưn våïi h. Âáy l âàûc âiãøm chênh âãø phán biãût r häü
näng dán våïi nhỉỵng ngỉåìi lao âäüng khạc. Rüng âáút chênh l ngưn gäúc hay
nãưn tng bo âm cüc säúng vãư láu di cho mäùi häü gia âçnh, l úu täú thãø hiãûn
vë trê x häüi ca mäùi gia âçnh trong phảm vi lng x hay cäüng âäưng dán cỉ
näng thän.
- Thỉï hai l lao âäüng:
Lao âäüng gia âçnh âỉåüc coi l mäüt âàûc tênh näøi
báût ca ngỉåìi näng dán. Ngưn lao âäüng tỉì näng dán l ráút däưi do. Lao âäüng
trong cäüng âäưng näng thän mang tênh cháút thåìi vủ l âa säú nãn kẹo theo tçnh
trảng thiãúu viãûc lm xy ra. Do váûy phạt triãøn cạc hoảt âäüng sn xút ngay tải
âëa phỉång âãø gii quút cäng àn viãûc lm trong thåìi gian näng nhn l
phỉång phạp gọp pháưn tàng thãm thu nháûp, phạt triãøn kinh tãú häü gia âçnh.
- Thỉï ba l tiãưn väún v sỉû tiãu dng:
Trong näng häü khäng cọ sỉû phán
biãût giỉỵa låüi nhûn tỉì doanh thu våïi tiãưn cäng lao âäüng ca gia âçnh. Âáy l
bn cháút hai màût ca sn xút v tiãu dng trong cạc häü gia âçnh. Ngưn lao
âäüng lm nhỉỵng cäng viãûc ca gia âçnh mçnh chỉï khäng phi kinh doanh
thưn tụy, phán biãût hon ton våïi cạc âån vë kinh doanh khạc.

- Thỉï tỉ l tại sn xút nh l v manh mụn
: Sn xút näng nghiãûp ca
âải âa säú cạc häü näng dán åí nỉåïc ta nọi chung, cng nhỉ åí x Tiãún Họa nọi
riãng l sn xút nh l, manh mụn, chỉa mang tênh cháút hng họa m chè tiãún
hnh åí quy mä cáúp näng häü. Ngun nhán chênh ca tçnh trảng ny l do
ngưn väún ca häü cn hản hẻp, chỉa â âãø âáưu tỉ cho sn xút åí quy mä låïn.
Mäüt pháưn vç chênh sạch rüng âáút chỉa táûp trung, thë trỉåìng tiãu thủ näng sn
chỉa äøn âënh.
- Thỉï nàm, häü l mäüt âån vë kinh tãú âäüc láûp tỉû ch
: Trong giai âoản
hiãûn nay, häü cọ quưn tỉû ch trong táút c cạc quút âënh vãư mi hoảt âäüng sn
xút kinh doanh ca mçnh. Tỉì såí hỉỵu vãư tỉ liãûu sn xút, sỉí dủng âáút cho âãún
cạc quưn tỉû quút do nhỉỵng ngỉåìi cọ uy tên hay quưn lỉûc täúi cao trong gia
âçnh.
Tỉì nhỉỵng váún âãư â nãu åí trãn vãư näng häü chụng ta tháúy ràòng: häü näng
dán l mäüt âån vë kinh tãú x häüi, cọ chung mäüt cå såí kinh tãú, l ngỉåìi sn xút
ra näng sn pháøm cng l ngỉåìi tiãu thủ sn pháøm ca chênh mçnh lm ra.
14
Cáưn phi nàõm r âỉåüc cạc âàûc trỉng ca näng häü âãø váûn dủng thnh cäng vo
viãûc phạt triãøn kinh tãú gia âçnh nọi chung cng nhỉ phạt triãøn ngnh chàn ni
b thët nọi riãng trong häü näng dán hiãûn nay.
2.2.1.2 Vai tr ca ngnh kinh tãú näng häü
Tỉì sau nghë quút X ca Bäü Chênh Trë, häü näng dán âỉåüc coi l mäüt
âån vë kinh tãú tỉû ch, cọ vai tr quan trng trong nãưn sn xút näng nghiãûp
näng thän, nọ âỉåüc thãø hiãûn åí nhỉỵng näüi dung cå bn sau:
- Trỉåïc hãút häü näng dán l mäüt âån vë then chäút tham gia vo quạ trçnh
sn xút, cung cáúp cạc sn pháøm thiãút úu cho ngỉåìi tiãu dng nháút l lỉång
thỉûc v thỉûc pháøm. Kháu näúi liãưn hai quạ trçnh sn xút v tiãu dng.
- Vai tr ca häü näng dán cn âỉåüc khàóng âënh mảnh m hån trong giai
âoản âáút nỉåïc trãn â tiãún lãn CNH - HÂH åí chäù: nọ tảo ra ngưn ngun

liãûu cho cạc ngnh sn xút phi näng nghiãûp nhỉ cäng nghiãûp chãú biãún phủc
vủ xút kháøu nhàòm tha mn nhu cáưu ngy cng tàng ca âåìi säúng x häüi.
- Häü näng dán l âån vë âäüc nháút duy trç ngưn lỉûc lao âäüng, ngưn
väún, âáút âai âm bo cho phạt triãøn kinh tãú näng nghiãûp näng thän.
- Vai tr kinh tãú ca häü khäng chè thãø hiãûn trong näng nghiãûp m cn l
thë trỉåìng räüng låïn ca cạc ngnh kinh tãú khạc, thục âáøy sn xút hng họa,
lm âa dảng họa cạc sn pháøm phi näng nghiãûp.
- Viãûc phạt triãøn kinh tãú häü lm cho cạc màût x häüi v chênh trë åí näng
thän thãm äøn âënh, gim sỉïc ẹp dán säú tåïi cạc âä thë låïn, tãû nản x häüi khäng
cọ cå häüi ny sinh. Trong xu thãú hỉåïng tåïi xáy dỉûng nãn kinh tãú ton cáưu bãưn
vỉỵng hiãûn nay thç kinh tãú näng häü cọ mäüt nghéa to låïn v âọng gọp vai tr
quan trng vo nãưn kinh tãú chung ca c nỉåïc.
Näng häü l âån vë tại sn xút chỉïa âỉûng cạc úu täú hay cạc ngưn lỉûc
ca quạ trçnh tại sn xút (lao âäüng, väún, âáút âai, k thût ), l âån vë tỉû thỉûc
hiãûn quạ trçnh tại sn xút dỉûa trãn viãûc phán bäø cạc ngưn lỉûc vo cạc ngnh
sn xút âãø thỉûc hiãûn täút cạc chỉïc nàng ca nọ. Trong quạ trçnh âọ, nọ cọ mäúi
liãn hãû våïi cạc âån vë khạc v våïi hãû thäúng kinh tãú qúc dán. Khai thạc âáưy â
nhỉỵng kh nàng v tiãưm lỉûc ca näng häü s gọp pháưn thục âáøy tàng trỉåíng
nãưn kinh tãú qúc dán[5].
15
Nhỉ váûy, âàûc trỉng bao trm ca kinh tãú näng häü l cạc thnh viãn
trong näng häü lm viãûc mäüt cạch tỉû ch, tỉû nguûn vç låüi êch kinh tãú ca bn
thán v gia âçnh mçnh. Màût khạc, kinh tãú näng häü nhçn chung l nãưn sn xút
nh mang tênh tỉû cáúp tỉû tục hồûc cọ sn xút hng họa våïi nàng sút lao âäüng
tháúp, nhỉng lải cọ vai tr quan trng trong quạ trçnh phạt triãøn sn xút näng
nghiãûp åí cạc nỉåïc âang phạt triãøn nọi chung v åí nỉåïc ta nọi riãng[5].
Cạc thnh viãn trong näng häü gàõn bọ våïi nhau chàût ch, trỉåïc tiãn bàòng
quan hãû hän nhán v huút thäúng. Vãư kinh tãú, cạc thnh viãn trong näng häü
gàõn våïi nhau trong quan hãû såí hỉỵu vãư tỉ liãûu sn xút, quan hãû qun l v
quan hãû phán phäúi sn pháøm. Cạc thnh viãn trong näng häü cọ chung mủc tiãu

v låüi êch l thoạt khi âọi ngho, phạt triãøn kinh tãú âãø ngy cng giu cọ.
Do thäúng nháút vãư låüi êch nãn cạc thnh viãn trong näng häü cng thäúng
nháút vãư hnh âäüng, âãưu lm viãûc hãút sỉïc mçnh âãø cọ âỉåüc thu nháûp cao cho
gia âçnh m cng l låüi êch ca mäùi ngỉåìi. Cạc thnh viãn trong gia âçnh näng
dán tỉì tr âãún gi nãúu cọ thãø lao âäüng, âãưu cọ thãø tham gia lao âäüng khäng kãø
tøi tạc, ngỉi úu lm viãûc nhẻ, ngỉåìi kho lm viãûc nàûng. Do âọ, viãûc phán
cäng v hiãûp tạc lao âäüng ca näng häü cọ nhiãưu ỉu âiãøm m cạc täø chỉïc sn
xút cå såí khạc khäng thãø cọ âỉåüc: âọ l tênh tỉû nguûn tỉû giạc cao v táûn
dủng täúi âa kh nàng ca mäùi ngỉåìi trong lao âäüng. Vê dủ: Cha âi cy, mẻ âi
cáúy, con chàn dàõt tráu b, äng b gi coi nh, träng chạu,
Tọm lải, kinh tãú häü näng dán l loải hçnh kinh tãú âàûc biãût, cọ kh nàng
täưn tải âäüc láûp qua mi hçnh thại x häüi. Kinh tãú näng häü giỉỵ vai tr hãút sỉïc to
låïn trong viãûc phạt triãøn sn xút näng nghiãûp näng thän. L úu täú then chäút
trong sỉû nghiãûp phạt triãøn nãưn näng nghiãûp näng thän theo hỉåïng CNH -
HÂH ca nỉåïc ta hiãûn nay.
2.2.2. Âàûc âiãøm ca ngnh chàn ni b
Nhỉ chụng ta â biãút, ngnh chàn ni b â cọ tỉì ráút láu âåìi, b bàõt
âáưu âỉåüc ni tải cạc häü gia âçnh våïi mủc âêch âáưu tiãn l khai thạc sỉïc kẹo.
ÅÍ mäùi gia âçnh näng thän thç tráu b âỉåüc xem l ti sn cọ giạ trë nháút v vê
nhỉ l “âáưu cå nghiãûp”. Ngy nay, khi cüc säúng hiãûn âải hån, mạy mọc v cå
giåïi hoạ â thay thãú dáưn sỉïc kẹo cho tráu b thç ngỉåìi chàn ni b hỉåïng ra
nhiãưu hçnh thỉïc, khäng chè láúy sỉïc kẹo nhỉ trỉåïc m phạt triãøn ân b lãn
16
ni láúy thët, láúy sỉỵa phủc vủ cho nhu cáưu tiãu dng hng ngy ca con
ngỉåìi. Âàûc biãût, thët b âang l loải thỉûc pháøm âàõt tiãưn nhỉng ráút âỉåüc ỉu
chüng trãn thë trỉåìng. Vç thãú, âãø phạt triãøn ngnh chàn ni b, nháút l b
thët thç cáưn phi cọ mäüt thë trỉåìng tiãu thủ äøn âënh âãø ngỉåìi chàn ni an tám
phạt triãøn ngnh chàn ni b thët våïi quy mä låïn hån nỉỵa.
Trong näng thän åí nỉåïc ta hiãûn nay, âàûc âiãøm ca ngnh chàn ni b
ch úu l theo phỉång thỉïc truưn thäúng, chàn dàõt v táûn dủng phãú phủ pháøm

näng nghiãûp ca gia âçnh. B l loải gia sục nhai lải, kháøu pháưn àn hng ngy
bao gäưm pháưn låïn l c, sau âọ âãún cạc loải phủ pháøm khạc trong näng
nghiãûp sàơn cọ tải cạc näng häü. Âáy l nhỉỵng loải thỉïc àn r tiãưn, ngỉåìi dán chè
cáưn phi b cäng chàn b l chênh. Hån thãú nỉỵa, viãûc chàn b cọ thãø huy âäüng
âỉåüc mi ngưn lỉûc lao âäüng ca gia âçnh tỉì ngỉåìi gi âãún tr con âãưu cọ thãø
tham gia chàn b âỉåüc. Màûc d váûy, nhỉng thỉûc tãú âàût ra âäúi våïi phỉång thỉïc
chàn ni b hiãûn nay åí näng thän váùn mang tênh cháút lảc háûu, truưn thäúng,
pháưn låïn chỉa tiãúp cáûn v ạp dủng cạc tiãún bäü k thût vo chàn ni; cho nãn
låüi nhûn thu âỉåüc váùn cn tháúp, cháút lỉåüng thët v t lãû thët x chỉa cao. Hiãûn
nay åí nhiãưu nåi, âãø thu âỉåüc hiãûu qu cao trong chàn ni b, ngỉåìi chàn ni
â tỉìng bỉåïc tiãúp cáûn v ạp dủng cạc tiãún bäü k thût vo chàn ni b, âàûc
biãût l phạt triãøn träưng cạc loải c cao sn âãø lm thỉïc àn cho b v bỉåïc âáưu
â këp thåìi âm bo ngưn thỉïc àn cho b v âem lải nhỉỵng hiãûu qu ráút thiãút
thỉûc cho ngỉåìi chàn ni.
B l gia sục nhai lải cọ dả dy 4 tụi, nhåì cọ cáúu tảo âàûc biãût ca dả dy
v sỉû cäüng sinh ca khu hãû vi sinh váût dả c m b cọ kh nàng tiãu hoạ cạc
loải thỉïc àn nhỉ: råm lụa, c v cạc loải thỉïc àn thä xå khạc, l nhỉỵng loải
êt cọ giạ trë dinh dỉåỵng hồûc khäng cọ giạ trë dinh dỉåỵng âäúi våïi âäüng váût cọ
dả dy âån. Do âo, viãûc phạt triãøn chàn ni tráu b êt cảnh tranh lỉång thỉûc
giỉỵa ngỉåìi v gia sục nhỉ l chàn ni cạc gia sục dả dy âån v gia cáưm.
Nhỉ váûy, våïi x Tiãún Hoạ trong âiãưu kiãûn kinh tãú khọ khàn, sn xút lỉång
thỉûc hản chãú váùn cọ thãø chàn ni b nãúu biãút khai thạc håüp l cạc ngưn phãú
phủ pháøm näng nghiãûp, cäng nghiãûp chãú biãún v cạc thỉïc àn sàơn cọ ca âëa
phỉång.
17
Trãn quan âiãøm bo vãû mäi trỉåìng thç viãûc táûn dủng cạc ngưn phãú phủ
pháøm lm thỉïc àn cho tráu b lải cng quan trng. Vç chè cọ tráu b måïi sỉí
dủng âỉåüc loải phãú phủ pháøm ny nãúu khäng chụng s bë thäúi rỉỵa gáy ä nhiãùm
mäi trỉåìng. “Nãúu cạc loải phãú phủ pháøm v råm lụa âãø âun náúu (nhỉ âang
lm åí nhiãưu vng âäưng bàòng) hồûc âäút âi âãø láúy mäüt êt tro bọn rüng nhỉ mäüt

säú nåi â v âang lm, thç s thi vo khê quøn mäüt lỉåüng CO
2
khäøng läư, gọp
pháưn phạ hu táưng Ozän âang hãút sỉïc mng manh ca trại âáút”[13].
2.2.3. Vai tr ca ngnh chàn ni b âäúi våïi näng häü
Chàn ni b l mäüt ngnh sn xút âọng vai tr hãút sỉïc quan trng
trong nãưn kinh tãú ca nỉåïc ta, âàûc biãût l âäúi våïi cạc näng häü hiãûn nay.
2.2.3.1. Chàn ni b cung cáúp nhiãưu sn pháøm cọ giạ trë
- Cung cáúp thët, sỉỵa:

Ngnh chàn ni b cọ vai tr ráút låïn trong viãûc cung cáúp cạc thỉûc
pháøm cọ giạ trë cho âåìi säúng ca con ngỉåìi. Thët b l mäüt loải thỉûc pháøm cọ
hm lỉåüng dinh dỉåỵng cao, chỉïa nhiãưu khoạng cháút, vitamin v axit amin
khäng thay thãú cáưn thiãút cho cå thãø con ngỉåìi. Vç váûy thët b l loải thỉûc pháøm
khäng thãø thiãúu âỉåüc, âàûc biãût trong nhu cáưu hiãûn nay khi thët måỵ cng ngy
cng âỉåüc sỉí dủng êt hån trong bỉỵa àn ca con ngỉåìi. Qua nghiãn cỉïu, ngỉåìi
ta â xạc âënh âỉåüc thnh pháưn dinh dỉåỵng v hm lỉåüng vitamin trong thët
b v mäüt säú loải váût ni khạc thãø hiãûn qua bng 2.1.
Bng 2.1: Thnh pháưn dinh dỉåỵng v hm lỉåüng vitamin trong thët b v mäüt
säú váût ni khạc.
Loải
váût
%
thët
Tè lãû % Nàng
lỉåüng
Vitamin (mg %)
Nỉåïc Lipit Protein Khoạng A B
1
B

2
PP
B 46,8 70,5 10,5 18,0 1,0 171 17 0,1 0,17 4,2
Låün 42,5 60,9 21,5 16,5 1,1 268 0 3,8 0,09 2,0
G 72,5 69,2 7,5 22,4 0,9 162 94 0,1 0,16 8,1
Ngưn: [16]
18
Sỉỵa b âỉåüc xãúp vo loải thỉûc pháøm cao cáúp, vç nọ cọ sỉû hon chènh vãư
dinh dỉåỵng, ráút dãù tiãu họa v háúp thủ våïi t lãû cao, måỵ sỉỵa 95%, protein sỉỵa
96%, âỉåìng sỉỵa 98%. Trong sỉỵa b cọ khong 12,5 - 13,0% váût cháút khä;
trong âọ, måỵ chiãúm våïi t lãû 3,6 - 3,8%, protein 3,3%, âỉåìng 4,8% v khoạng
1%. Khäng chè cọ cháút lỉåüng cao m tráu b cn cung cáúp khong 80 - 90%
lỉåüng sỉỵa thu âỉåüc trãn thãú giåïi. Ngoi ra, tỉì sỉỵa b, ngỉåìi ta cọ thãø chãú biãún
ra nhiãưu loải chãú pháøm cọ giạ trë, dãù háúp thu nhỉ bå, pho mạt.
- Chàn ni b cung cáúp phán bọn v sỉïc kẹo cho ngnh träưng trt:

Âáy l hai sn pháøm phủ thu âỉåüc tỉì chàn ni b cáưn thiãút trong sn
xút näng nghiãûp.
Hng nàm b cung cáúp mäüt lỉåüng phán bọn khạ låïn, phủc vủ cho träưng
trt l ch úu, âáy l ngưn phán hỉỵu cå giạ r m lải ráút cọ hiãûu qu trong
viãûc giụp ci tảo âáút vãư láu di, giỉỵ cho âáút tåi xäúp, tàng âäü phç trỉåïc xu
hỉåïng âáút ngy cng cọ nguy cå bë chai họa, bảc mu do bọn quạ nhiãưu phán
họa hc trãn âäưng rüng. Hån thãú nỉỵa viãûc dng phán hỉỵu cå bọn cho âäưng
rüng âang ráút âỉåüc khuún khêch hiãûn nay âãø âm bo xu thãú phạt triãøn näng
nghiãûp bãưn vỉỵng, bo vãû ti ngun âáút.
Ngoi phán bọn, b cn cung cáúp sỉïc kẹo âãø chun chåí âäư âảc, hng
họa v cy bỉìa âáút. Tỉì xỉa, khi mạy mọc cn chỉa phạt triãøn thç ni b âãø
láúy sỉïc cy kẹo l mủc âêch chàn ni âáưu tiãn ca ngỉåìi näng dán. Hiãûn nay
cng váûy, âäúi våïi mäüt säú vng sn xút näng nghiãûp thç tráu b váùn l phỉång
tiãûn quan trng giụp ngỉåìi dán cy bỉìa âáút, âàûc biãût l våïi khu vỉûc vng sáu,

vng xa khi âiãưu kiãûn mạy mọc váùn cn âàõt â thç viãûc chun chåí hay cy
kẹo âãưu phi dng âãún tráu b. Do váûy viãûc phạt triãøn chàn ni tráu b cọ
nghéa quan trng trong nãưn sn xút näng nghiãûp nháút l trong ngnh träưng
trt.
- Trong khi ngỉåìi näng dán thỉåìng bë thiãúu cäng àn viãûc lm trong thåìi
gian näng nhn thç chàn ni b cn l mäüt trong nhỉỵng ngnh quan trng
giụp gii quút cäng àn viãûc lm, phạt triãøn kinh tãú näng häü.
Âàûc âiãøm ca lao âäüng näng thän Viãût Nam hiãûn nay âa säú mang tênh
cháút ma vủ, chàn ni b â gọp pháưn sỉí dủng håüp l ngưn lao âäüng nhn
19
räùi âãø tàng thu nháûp, náng cao mỉïc säúng cho gia âçnh âäưng thåìi âáy cng l
hỉåïng gii quút váún âãư viãûc lm tải chäù cho ngỉåìi dán näng thän, hản chãú
sỉïc ẹp gia tàng dán säú vo cạc thnh phäú låïn do ngỉåìi dán âi kiãúm viãûc lm
trạnh âỉåüc cạc tãû nản x häüi cọ thãø phạt sinh.
Thỉûc tãú chàn ni b nọi chung hiãûn nay cho tháúy sỉû linh âäüng ca
ngỉåìi näng dán â biãút kãút håüp chàn ni våïi nhiãưu mủc âêch khạc nhau nhỉ:
ni b láúy thët, láúy sỉỵa, sỉïc kẹo, phán bọn, hạng họa lm tàng hiãûu qu ca
chàn ni ca näng häü lãn ráút nhiãưu v gọp pháưn lm gim chi phêa âáưu vo
cho ngnh träưng trt. Phạt triãøn chàn ni b phạ våí thãú âäüc canh cáy lụa v
mäüt säú cáy näng nghiãûp cọ hiãûu qu tháúp, gii quút cäng àn viãûc lm cho lao
âäüng gia âçnh, tàng thu nháûp, gọp pháưn xọa âọi gim ngho, náng cao cháút
lỉåüng âåìi säúng cho ngỉåìi dán näng thän ngy nay.
2.2.3.2. Chàn ni b l ngưn tàng thu nháûp v tảo viãûc lm cho cạc näng häü
Hiãûn nay trãn thãú giåïi, chàn ni b phạt triãøn theo nhiãưu hỉåïng khạc
nhau: chàn ni theo läúi cäng nghiãûp, chàn ni phán tạn tải gia âçnh, chàn
ni táûn dủng, ÅÍ nỉåïc ta, “chàn ni phán tạn trong cạc näng häü váùn l
phỉång thỉïc chàn ni chiãúm ỉu thãú hiãûn nay, 90% b âỉåüc ni tải cạc gia
âçnh näng dán” [9]. Ni b thêch håüp våïi tỉìng thnh pháưn kinh tãú: ngỉåìi giu
ni qui mä låïn, ngỉåìi ngho ni qui mä nh. Phỉång thỉïc ni táûn dủng
nhỉỵng khong chàn th hẻp v cạc phủ pháøm tỉì näng nghiãûp, cäng nghiãûp, láúy

cäng lm li l chênh, Âäưng thåìi, trong thỉûc tãú, ngỉåìi näng dán â kãút håüp
nhiãưu mủc âêch trong chàn ni b, thỉåìng l vỉìa cy kẹo vỉìa sinh sn gọp
pháưn lm tàng hiãûu qu kinh tãú ca chàn ni b åí näng häü.
ÅÍ nỉåïc ta, lao âäüng nhn räùi cn nhiãưu, theo säú liãûu âiãưu tra “cọ khong
7 triãûu ngỉåìi tháút nghiãûp hon ton hồûc tiãưm tng [10]. ÅÍ nhỉỵng vng rüng
âáút khäng nhiãưu, dán säú âäng, ngỉåìi näng dán chè sỉí dủng khong 65 - 70%
thåìi gian lao âäüng trong nàm, cn lải 30 - 35% thåìi gian l nhn räùi” [10]. Vç
váûy, chàn ni b s gọp pháưn sỉí dủng håüp l ngưn lao âäüng nhn räùi âãø
tàng thu nháûp, ci thiãûn âåìi säúng trong näng häü. Âäưng thåìi âáy cng l hỉåïng
gii quút váún âãư viãûc lm tải chäù cho ngỉåìi dán näng thän, hản chãú sỉïc ẹp
gia tàng dán säú vo cạc thnh phäú låïn do ngỉåìi dán âi kiãúm viãûc lm, trạnh
âỉåüc cạc tãû nản x häüi cọ thãø phạt sinh.
20
Ngoi ra, cạc ngưn thu tỉì chàn ni b â gọp pháưn trang tri cạc nhu
cáưu chi tiãu låïn vo nhỉỵng lục cáưn thiãút (giäù chảp, cỉåïi hi, ) ca näng dán
ngho v âäúi våïi cạc gia âçnh khạ gi thç cọ thãø dng tiãưn tỉì chàn ni âãø kinh
doanh hồûc måí räüng sn xút.
Nhỉ váûy, cọ thãø tháúy, phạt triãøn chàn ni b l mäüt trong nhỉỵng gii
phạp têch cỉûc gii quút cäng àn viãûc lm, tàng thu nháûp, náng cao cháút lỉåüng
âåìi säúng gọp pháưn vo ci thiãûn tçnh trảng ngho âọi åí näng thän.
2.2.4. Tçnh hçnh nghiãn cỉïu vãư hiãûu qu chàn ni b thët
Trong thåìi gian vỉìa qua, âàûc biãût trong nhỉỵng nàm gáưn âáy, nhiãưu
trỉåìng âải hc, cạc cå quan, chun gia, cạc cạ nhán â cọ nhiãưu âãư ti khoa
hc nghiãn cỉïu phạt triãøn chàn ni b åí nỉåïc ta, trong âọ táûp trung nghiãn
cỉïu trãn 4 lénh vỉûc ch úu l: (1) Cạc nghiãn cỉïu vãư ci tảo ân b nhàòm
náng dáưn trng lỉåüng ân b, trãn cå såí âọ lai våïi cạc giäúng b chun dủng
thët hồûc sỉỵa âãø tảo ra giäúng b cho thët v cho sỉỵa cọ cháút lỉåüng täút hån. (2)
Cạc nghiãn cỉïu vãư dinh dỉåỵng v thỉïc àn nhàòm thay âäøi quy trçnh chàm sọc
ni dỉåỵng v táûn dủng täúi ỉu cạc phãú phủ pháøm näng, cäng nghiãûp sàơn cọ âãø
phạt triãøn chàn ni b. (3) Cạc nghiãn cỉïu vãư kh nàng thêch nghi ca cạc bã

lai hỉåïng thët. (4) Cạc nghiãn cỉïu nhàòm tçm ra cạc gii phạp kinh tãú âãø phạt
triãøn chàn ni b[13].
Trãn lénh vỉûc kinh tãú cạc nghiãn cỉïu ch úu táûp trung thỉûc hiãûn trãn
âäúi tỉåüng l b sỉỵa nhàòm âạnh giạ thỉûc trảng v tçm ra cạc gii phạp âãø phạt
triãøn chàn ni b sỉỵa åí häü näng dán vng ngoải thnh H Näüi, thnh phäú Häư
Chê Minh v  Nàơng, Cạc nghiãn cỉïu â phán têch lm r vãư hiãûu qu kinh
tãú v nhỉỵng úu täú nh hỉåíng ch úu âãún hiãûu qu ca chàn ni b sỉỵa.
Trãn cå såí phán têch tçnh hçnh v cạc càn cỉï khoa hc, cạc tạc gi â âãư xút
cạc phỉång ạn sn xút våïi cạc quy mä chàn ni khạc nhau v cạc biãûn phạp
kinh tãú ch úu nhàòm phạt triãøn chàn ni b sỉỵa åí cạc thnh phäú låïn ca
nỉåïc ta. Hãû thäúng cạc biãûn phạp â âỉåüc âãư xút bao gäưm: “ Thë trỉåìng, väún
âáưu tỉ, lao âäüng, nàng sút sỉỵa, chãú biãún sỉỵa, täø chỉïc sn xút v chênh sạch
cho chàn ni b sỉỵa” [13].
Tỉì tçnh hçnh thỉûc tãú ca nghiãn cỉïu trong nhỉỵng nàm qua cọ thãø tháúy
ràòng, háưu hãút cạc nghiãn cỉïu vãư phạt triãøn chàn ni b ch úu chè táûp trung
21
vaỡo caùc lộnh vổỷc vóử kyợ thuỏỷt. Caùc nghión cổùu vóử hióỷu quaớ kinh tóỳ cuớa chn
nuọi boỡ noùi chung vaỡ chn nuọi boỡ thởt noùi rióng hỏửu nhổ coỡn rỏỳt ờt. Do vỏỷy
vióỷc tióỳn haỡnh caùc nghión cổùu theo hổồùng naỡy nhũm phaùt trióứn chn nuọi boỡ
mọỹt caùch coù hióỷu quaớ hồn laỡ rỏỳt cỏửn thióỳt. Nhỏỳt laỡ trong thồỡi õióứm hióỷn nay,
thởt boỡ laỡ loaỷi thổỷc phỏứm õang rỏỳt õổồỹc ổu chuọỹng trón thở trổồỡng trong nổồùc
cuợng nhổ trón thóỳ giồùi.
22
PHÁƯN 3
ÂÀÛC ÂIÃØM VNG NGHIÃN CỈÏU,
NÄÜI DUNG V PHỈÅNG PHẠP NGHIÃN CỈÏU
3.1. ÂÀÛC ÂIÃØM VNG NGHIÃN CỈÏU
3.1.1. Âàûc âiãøm tỉû nhiãn
3.1.1.1. Vë trê âëa l
Tiãún Họa l mäüt x trung du thüc huûn Tun Họa, tènh Qung Bçnh,

cạch Qúc läü 1A khong 20km vãư phêa Táy v cạch thnh phäú Âäưng Håïi
khong 100km (âỉåìng bäü) vãư phêa Bàõc. Phêa Âäng giạp våïi x Cnh Họa
huûn Qung Trảch, phêa Bàõc giạp våïi dy Honh Sån, phêa Táy giạp våïi x
Mai Họa v phêa Nam giạp våïi Säng Gianh, qua säng Gianh l cạc x Vàn
Họa, Cháu Họa.
3.1.1.2. Thåìi tiãút, khê háûu
Tiãún Họa cọ tênh cháút chung vãư khê háûu ca tènh Qung Bçnh, l khu
vỉûc nhiãût âåïi giọ ma chëu nh hỉåíng ca khê háûu chuøn tiãúp giỉỵa miãưn Bàõc
v miãưn Nam ca nỉåïc ta.
Våïi âàûc trỉng ca khê háûu nhiãût âåïi âiãøn hçnh åí miãưn Nam v cọ mäüt
ma âäng tỉång âäúi lảnh åí miãưn Bàõc, khê háûu Tiãún Họa chia thnh hai ma r
rãût: ma mỉa trng våïi ma bo lủt tỉì thạng 8 âãún thạng12, lỉåüng mỉa trung
bçnh l 2315
mm
/nàm, ma khä tỉì thạng 1 âãún thạng 7 trng våïi ma nàõng gàõt
cọ giọ Táy Nam nọng, lỉåüng bäúc håi låïn gáy hản hạn nghiãm trng, cọ nàm
hản hạn kẹo di âãún thạng 8.
Nhiãût âäü trung bçnh khong 24
0
C âãún 25
0
C, nhiãût âäü lục nọng nháút
(thỉåìng cúi thạng 6) khong 39 - 40
0
C v lục lảnh nháút cọ thãø xúng âãún
11
0
C. Âäü áøm trung bçnh khong 65 - 70%. Cán bàòng bỉïc xả hng nàm khong
70 âãún 80 Kcal/cm
2

, säú giåì nàõng trung bçnh trong nàm khong 1700 âãún 2000
giåì/ nàm, cạc thạng giỉỵa h cọ säú giåì nàõng hån 200 giåì/ thạng, cạc thạng giỉỵa
ma âäng xáúp xè 100 giåì/ thạng.
23
Cạc hiãûn tỉåüng thåìi tiãút báút låüi âäúi våïi vng ny l giọ Táy Nam khä
nọng (xút hiãûn tỉì thạng 3 âãún thạng 8 nhiãưu nháút l thạng 7, trung bçnh trãn
10 ngy/thạng) v bo. Táưn sút ca bo nhiãưu nháút vo thạng 9 (khong
37%), bo bàõt âáưu xút hiãûn tỉì thạng 7 v kãút thục vo thạng 11.
Nhỉ váûy, khê háûu åí Tiãún Họa mang tênh cháút khàõc nghiãût v phỉïc tảp
thãø hiãûn trong chãú âäü nhiãût áøm v giọ ma. Tênh cháút chuøn tiãúp ma khê
háûu, hiãûn tỉåüng giọ Phån Táy Nam tảo nãn sỉû báút låüi cho täø chỉïc sn xút,
hản chãú nàng sút cáy träưng, váût ni. Củ thãø l:
- Thåìi k áøm ỉåït ngàõn lải trng våïi ma mỉa bo nãn kh nàng tàng vủ
kẹm v nàng sút sn lỉåüng näng nghiãûp khäng äøn âënh.
- Thåìi k khä âãún såïm v thỉåìng cọ giọ Táy nọng nh hỉåíng âãún träø
bäng ca cáy lụa, ngä, cáy cäng nghiãûp di ngy, cáy àn qu v lm gia sục
máút nỉåïc nghiãm trng.
Âãø sỉí dủng ti ngun khê háûu, trãn cå såí âọ hản chãú báút låüi, trỉåïc hãút
cáưn cọ cạc chỉång trçnh khai thạc sỉí dủng, bo vãû ti ngun mäüt cạch cọ
khoa hc nháút l trong cäng tạc bo vãû hãû sinh thại tỉû nhiãn, nhỉ viãûc träưng
rỉìng thiãút láûp vnh âai chàõn giọ. Cáưn nghiãn cỉïu cå cáúu cáy träưng váût ni
tuøn chn cạc giäúng chäúng chëu âỉåüc ụng gieo träưng trong ma nỉåïc v
giäúng chëu hản gieo träưng trong ma khä âãø trạnh nẹ âiãưu kiãûn báút låüi vãư khê
háûu. Xáy dỉûng, cng cäú cạc cäng trçnh thy låüi, âáûp häư chỉïa nỉåïc, tàng diãûn
têch màût nỉåïc gọp pháưn tàng âäü áøm khäng khê trong âáút, hản chãú tạc hải ca
giọ Phån Táy Nam, nản xọi mn rỉía träi v bảc mu âáút lm gim diãûn têch
canh tạc.
Täø chỉïc canh tạc håüp l cho tỉìng vng, xáy dỉûng cạc mä hçnh vãư cáy
con, mä hçnh vãư täø chỉïc sn xút håüp l nhàòm phạt huy hiãûu qu kinh tãú v
bo vãû mäi trỉåìng.

Âäúi våïi chàn ni b, khi m bi chàn th ngy cng bë thu hẻp do
chênh sạch giao âáút giao rỉìng, chênh sạch chuøn dëch cå cáúu kinh tãú trong
näng nghiãûp näng thän ca âëa phỉång v nh nỉåïc. Mún phạt triãøn láu di
âỉåüc täút thç x cáưn phi cọ cạc chênh sạch vãư quy hoảch phạt triãøn âäưng c,
24
trọửng caùc loaỷi cỏy thổùc n phuỡ hồỹp vồùi õióửu kióỷn khờ hỏỷu cuớa õởa phổồng, õóứ
nhũm õaớm baớo nguọửn thổùc n cho boỡ trong caớ muỡa mổa vaỡ muỡa khọ.
3.1.1.3. ỏỳt õai vaỡ tỗnh hỗnh sổớ duỷng õỏỳt õai
Hióỷn traỷng sổớ duỷng õỏỳt cuớa xaợ theo sọỳ lióỷu thọỳng kó õỏỳt õai cuớa UBND
xaợ Tióỳn Hoùa nm 2006, quyợ õỏỳt tổỷ nhión cuớa xaợ laỡ 4008ha. Trong õoù õỏỳt õaợ sổớ
duỷng laỡ 2134,40ha (53,25% dióỷn tờch õỏỳt tổỷ nhión), õỏỳt chổa sổớ duỷng laỡ
1873,6ha (46,75% dióỷn tờch õỏỳt tổỷ nhión). Hióỷn traỷng sổớ duỷng õỏỳt õai cuớa xaợ
Tióỳn Hoaù õổồỹc thóứ hióỷn qua baớng 3.1.
Baớng 3.1. Tỗnh hỗnh sổớ duỷng õỏỳt õai cuớa xaợ Tióỳn Hoaù
Stt Caùc loaỷi õỏỳt Dióỷn tờch ( ha ) Cồ cỏỳu (%)
Tọứng S õỏỳt tổỷ nhión 4008 100
1 ỏỳt õaợ sổớ duỷng 2333,53 58,22
ỏỳt nọng nghióỷp 302,64 12,97
ỏỳt lỏm nghióỷp 1393,30 59,71
ỏỳt chuyón duỡng 308,80 13,23
ỏỳt khu dỏn cổ 68,00 2,91
ỏỳt õọửng coớ 23,00 0,99
2 ỏỳt chổa sổớ duỷng 1674,47 41,78
ỏỳt õọửi nuùi chổa sổớ duỷng 1619,20 96,70
ỏỳt bũng chổa sổớ duỷng 55,00 3,30
3 ỏỳt baợi chn thaớ hióỷn taỷi 25,00 0,006
Baợi chn thaớ caùch õỏy 5 nm 105,00 0,026
ỏỳt nọng nghióỷp bỗnh quỏn (ha/ngổồỡi) 0,043
Nguọửn: [2]
Trong 2333,53ha õỏỳt õaợ sổớ duỷng thỗ õỏỳt sổớ duỷng vaỡo nọng nghióỷp laỡ

302,64ha (chióỳm 12,97% õỏỳt õaợ sổớ duỷng), sổớ duỷng vaỡo lỏm nghióỷp laỡ
1593,3ha (chióỳm 59,71 % õỏỳt õaợ sổớ duỷng), õỏỳt chuyón duỡng (sổớ duỷng vaỡo caùc
muỷc õờch cọng nghióỷp, xỏy dổỷng, thuớy lồỹi) laỡ 308,8ha ( chióỳm 13,23% õỏỳt õaợ
sổớ duỷng ) vaỡ sổớ duỷng õóứ ồớ (õỏỳt khu dỏn cổ) laỡ 68ha (2,91% õỏỳt õaợ sổớ duỷng).
Trong 1674,5 ha õỏỳt chổa sổớ duỷng thỗ õỏỳt õọửi nuùi chióỳm tyớ lóỷ rỏỳt lồùn
1619,2 ha (chióỳm 96,7%), chuớ yóỳu laỡ õỏỳt trọỳng õọửi troỹc vaỡ nuùi õaù vọi. Vaỡ coù
25