Hobieuchanh.com
1
Tính cách ngi nông dân Nam b
trong tiu thuyt H Biu Chánh
- Ths Hunh Th Lan Phng –
(Bài ã ng trên p chí Khoa hc, Trng i hc Cn Th,
12/2009; trang 153- 161)
1. t vn :
Không gian và thi gian ngh thut trong tiu thuyt H Biu Chánh ch yu là
vùng t Nam bu th k XX. Vit v cuc sng và con ngi Nam b, H Biu
Chánh c bit chú ý n i tng ngi nông dân. Xut thân t mt gia ình nông
dân nghèo, li có s quan tâm n qun chúng lao ng khn khó, cho nên dù cng
ca mt ông c ph s, H Biu Chánh vn luôn thu hiu, cm thông i vi
nhng con ngi chân lm tay bùn, quanh nm bám cht vi rung ng. Ông không
ch nhn ra nhng bt công mà ngi nông dân ang phi gánh chu, cng không ch
ng li s chia s trc nhng thân phn bé nh chu nhiu áp bc, khau. H
Biu Chánh ã phát hin và cao nhng nét p t tính cách ca ngi nông dân
Nam b. Th hin thành công tính cách ngi nông dân Nam B là óng góp mi ca
Biu Chánh cho nn tiu thuyt Vit Nam hin i bui u phôi thai.
cp n tính cách ngi nông dân Nam b chính là tìm hiu tính cách chung
a mt loi nhân vt, nhân vt tiêu biu nht ca tiu thuyt H Biu Chánh. Khái
nim tính cách c hiu là nhng c m, nhng phm cht ca nhân vt c th
hin tng i rõ nét. Tính cách th hiên nét riêng c áo ca con ngi cá bit, c th
nhng li mang cái chung, tiêu biu cho nhiu ngi mt mc nht nh. ng
thi nó có mt quá trình phát trin hp vi logic cuc sng. Tìm hiu tính cách ca
ngi nông dân Nam b trong tiu thuyt H Biu Chánh tt nhiên phi t trong mi
quan h vi hoàn cnh xã hi Nam b trc và sau th chin ln th nht. Mt xã hi
en ti, y phc tp, bin ng. Chính hoàn cnh sng là mt trong nhng nhân t to
thành tính cách. Tính cách ca ngi nông dân Nam b trong tiu thuyt H Biu
Chánh c khng nh dn trong hoàn cnh sng c th nói trên.
2. Ni dung chính
:
Qua tác phm ca H Biu Chánh, hình nh ngi nông dân Nam b hin lên rt
rõ nét, vi các tính cách vn có.
2.1. Cn cù nhn ni:
Nông dân Nam b vn là dân “ ching”. H phi ri b ni chôn nhau ct rn
tìm ni “t lành chim u”. n vùng t phng Nam còn nhiu hoang s này, t
bui u lp nghip, hã phi bao công sc có c u kin nh c. Chính
ã bin ni sình ly nc ng “kh ho, cò gáy” thành nhng cánh ng phì nhiêu “cò
bay thng cánh”. Nam bã tr thành va thóc ln ca c nc. Phm cht cn cù nhn
i là mt u kin phi có và c phát trin dn theo lch s khai khn và phát trin
Hobieuchanh.com
2
vùng t Nam b. Ngi dân n ây cn và bit nng ta vào nhau sng. H
ng vi quan nim “có làm, có n”. H phi chp nhn mi gian nan th thách giành
y s sng. Quan sát t m nhng sinh hot lao ng ca ngi nông dân, H Biu
Chánh ã chng minh phm cht cn cù ca h bng hình nh tht sng ng, c th:
“Li 11 gi tra, tri nng nh la, phn thì lng trang không có mt chút gì, phn thì
rung ã cn nc ht ri, bi vy ngi i ng nóng nc vô cùng, còn nói chi nhng k gt
hay là c lúa, h ly làm kh ht sc” (Con nhà nghèo, trang 66). Làm vic trong mt u
kin khó nhc nh th mà h chng t nan. i vi h, gian nan kh cc không phi là
chuyn áng ngi. H vui v vi công vic khó nhc “i u canh t, ting còi túc nghe
u t hng, y là còi ca chn kêu công gt dy sm nu cm. Li na gi, theo my b
u, thy ngi ta i có hàng, y là bn công gt i v, àn bà chen ln vi àn ông, ngi nào
ng vui ci hn h.” (Cha con ngha nng)
Phi i mt vi cnh nghèo khó, lo toan, ngi nông dân dng nh không còn
dám mc hay èo bòng cao sang. H tp trung vào lao ng kim sng. ôi khi
cuc sng ca h có chút gì ó “côi cút”, lng ln ti nghip. Anh Trn Vn Su “u
canh t thc dy l m nu mt ni cm n phân na còn phân na thì em theo Vai mang
vòng hái, tay xách gói cm, d ca nhè nh bc ra sân mà i.”(Cha con ngha nng) Quanh
m ngi nông dân phi tt bt vi công vic. Ht vic trên rung mình ã thuê, li
tip tc i làm thuê cho ngi khác. Cuc sng cht vt không cho phép h ngi không.
thng suy ngh mt cách n gin, chân cht: nhà thì ung lm”(Cha con ngha
ng).Th nhng, t trong s chân cht y li ni rõ mt c tính cao quý: chu cc,
chu khó, ham làm. H Biu Chánh không din gii hay minh ho dài dòng. Ông ã bit
khéo chn nhng chi tit i thng nhng li tiêu biu, hay s dng li vn k tht t
nhiên gi lên úng tính cách ca con ngi vùng ng bng sông nc phng
Nam. Tuy rung ng phì nhiêu, tôm cá y sông nhng h luôn bit ý thc: “Mun n
cá phi th câu”, không thích ch thi hay li, cho nên càng không lãng phí thi
gian lao ng. Nh cn cù mà anh nông dân Lê Vn ó (Ngn c gió ùa) t thân phn
ói nghèo ã tr thành mt c phú, còn c phong chc thiên h. Khi mi ra tù, anh
ta không có gì trong tay, lang thang khp ni xin c b thí tng chén cm mà cng
không có. Sau ln gp hoà thng Chánh Tâm, c giúp mt ít vn, anh ta ã “vô
ng n cây lá ct mt cái chòi nh mà làm rung”. S cn cù lao ng ã nâng ôi
chân anh, giúp anh bc ra khi cuc sng lm than.
n cù và nhn ni, ó là hai phm cht thng i ôi vi nhau. Ngi nông
dân Nam b không ch bit chu thng chu khó mà còn có tính kiên trì và dám làm.
Nhiu ngi khng nh tính hào phóng ca con ngi Nam b và quan nim u
kin a lí t nhiên Nam b nhiu thun li, do ó tính hào phóng càng có c hi
phát trin. Cng vì th, dân Nam b ít có s nhn ni trc th thách ca cuc sng
ng ngi dân x Trung và Bc. u này không hn là úng. Phóng túng, mt chút
ti, ít lo xa, ó là cá tính d tìm thy con ngi Nam b. Nhng bên cnh ó, trong
li tim tàng mt c tính gan d, dng cm, lòng quyt tâm và mt chút phiêu lu
Hobieuchanh.com
3
o him nu không nói là liu. Hã quyt tâm thì làm cho bng c, chp nhn
i th thách, ã quyt thc hin u gì thì “tri gm không nh”. cn cù, chu khó
ngu nhiên và có c s liu lnh. Hoàn cnh sng ni ây ã a y h vào cái thy.
i trong h luôn có tâm lí: n ây ã là sn cùng thu tn. H không có gì mt,
càng kiên nhn sc nhiu hi vng hn. y cng là nhng lí do giúp chúng ta hiu
vì sao mt mùa lúa này Cai tun Bi (Con nhà nghèo) vn không nn chí “lng xng
mua ging m, mn trâu cày ” làm tip, chi mùa sau s có kt qu tt hn. Ngi
nông dân trong tác phm ca H Biu Chánh thng có suy ngh: “Chu cc kh s nhc
kip này, ng kip sau c an nhàn sung sng.” (Ngn c gió ùa). Nu không thì cng
vì “túng th” nên phi ng u vi th thách, mt phen làm liu “ rng làm rung”
mong i i. Mc cm “Mình nghèo lo làm rung mà n” (Ngn c gió ùa, trang 68)
ã kéo ngi nông dân vào công vic sn xut. Dn dn h tr nên gn bó, thu chung
i nó dù phi chu lm gian nan, nhiu th thách.
2.2. Trng ngha khinh tài:
Biu Chánh là mt nhà vn cao o lí, o lí nhân ngha i. Mt kiu
o lí rt Nam b: “Kin ngha bt vi vô dõng dã”. Trong tác phm ca H Biu Chánh
ph bin kiu nhân vt “trng ngha khinh tài”. H là nhng con ngi “gia ng thy
chuyn bt bng chng tha”. Dù nghèo khó, quanh nm ói rách, ming cm n chng
no, áo mc cha m nhng h vn sn sàng cu mang giúp nhng ngi khn
kh hn mình. Ông Sáu Thi, Lê Vn ó trong “Ngn c gió ùa”; Hng s Cu trong
“Con nhà nghèo”; bà Ba Thi trong ”Cay ng mùi i”; bà lão nông dân, ngi giúp
Th Ngha thoát ói và có ch tá túc lúc mi vt ngc trong “Chúa tàu Kim Quy”
u là nhng con ngi làm vic ngha mt cách t nguyn, t giác, không màng li
c, không òi hi sn áp. Ngi nông dân Nam b vn xut thân t nghèo kh, di
vào Nam cng là liu mình i tìm t sng. Cho nên bên cnh vic có sn truyn
thng oàn kt ca dân tc, h càng thng yêu ùm bc nhau hn, giúp nhau to
ng cuc sng, nht là trong mt hoàn cnh mi l, y khó khn. H thng kt
ngha vi nhau, sng cht có nhau, thng yêu nhau mt cách l lùng. Li cng vì h là
nhng con ngi lâm vào hoàn cnh b tc, phi ra i tìm t sng trong muôn ngàn
cái cht, cho nên h rt chung ngha khí, quý trng tình bn bè, tình huynh , giang
ngha hip, coi khinh tin tài, sn sàng x thân vì ngha. Lê Vn ó thy cnh mt
ngi già yu ang chi vi gia dòng nc, thì không còn bit ái ngi sông to gió ln,
t mình bi xung ra gia dòng nc him nguy cu sng ông Sáu Thi thoát
c nn. Lê Vn ó cng tng lên ting bênh vc che ch cho Lý Ánh Nguyt, mt cô
gái yu i b k xu hãm hi; Hng s Cu (Con nhà nghèo) là mt thanh niên
nghèo mà bit sng vì ngha, ã dang tay che ch cho cuc i ca cô T Lu Vic
ngha mà ngi nông dân trong tác phm ca H Biu Chánh thng làm là nhng
vic rt bình thng nhng có nhiu ý ngha, không phi ai cng có th làm c. Có
thó ch là hành ng “t t vô bung bng rá cm ngui ra thì còn c vài chén Tr
vô móc ít con mm lóc nhem ra cho Th Ngha n” (Chúa tàu Kim Quy) ca mt bà lão
Hobieuchanh.com
4
nông dân hay vic ly 20 ng bc dành dm mua thuc cu cô T Lu ca anh
ng s Cu (Con nhà nghèo). Cng có khi ó li là mt vic làm rt cao c, th hin
m lòng bao dung nhân ái ca con ngi Nam b. Bà ba Thi trong tác phm “Cay
ng mùi i”, hoàn cnh gia ình cng nghèo khó, chng li bi bin bit, sng tr
tri mt thân mt mình. Th mà bà ã mang mt a tr v nuôi, bi bà không th làm
ng trc mt a bé ngây th vô ti b vt b quá nhn tâm nh th. Cng vì nuôi
a bé y mà bà phi nhn ly nhng li x v, nghi ng ca chng. Anh Hng s Cu
(Con nhà nghèo) còn là mt thanh niên có trái tim cao thng, bit cô T Lu ã không
còn trong trng nhng anh ta ã rng lòng tha th, ci v làm v, cu mang ca
con b b ri ca cô T Lu. Tình cm cha con ca anh Cu tht cao p, nó c chan
hoà trong ch ngha, nó c hun úc t lòng nhân ái, c nuôi dng bi s bao
dung. Vì th, không gì có th lay chuyn c.
Nông dân Nam b thng ly o ngha” làm phng châm sng và hành ng.
“o” ây c hiu là n cho phi o, hp l phi i. Còn “ngha” là ngha khí,
là n thu chung, dám x thân vì vic ln, không c hip ngi th cô, không phân
bit sang hèn trong cách ng x. Bit o ngha thì mi tranh chp u có thc gii
quyt trong quan h anh em, bè bn, không cn s can thip ca lut pháp nhà nc.
c bn, nhng ngi trng o ngha ly ngha khí ãi nhau, ã dám làm thì
dám chu, không chp nhn ngi khác lãnh thay trách nhim ca mình. Tính cách
này có th nhn thy ni Lê Vn ó (Ngn c gió ùa), anh ta dng cm nhn mình là
Lê Vn ó, tên tù b truy nã. Bi vì anh không mun mt ngi khác chu ti oan c,
nhn hình pht thay cho mình. Du bit rng ra nhn ti là n vi trm u cay ng
kh nhc, là b li tt c sn nghip mà mình ã dày công xây dng by lâu mi có
c, là không còn c hi thc hin li ha vi Ánh Nguyt, s cu mang Thu
Vân Xem nh cuc i ca anh không còn gì.
Hành ng ca nhân vt là phng tin quan trng th hin tính cách nhân
t. H Biu Chánh có s chú ý miêu t hành ng nhân vt. Mc dù nhà vn còn gi
thói quen truyn thng, miêu t hành ng theo trình t thi gian nhng vn to nên
c nét riêng. Nhân vt ngi nông dân trong tiu thuyt H Biu Chánh không ch
hành ng theo ngha mà còn vì ngha. Vì ngha mà u tranh chng li nhng gì mang
tính bt ngha. Vit v con ngi Nam b, nhng con ngi có tính khng khái, không
chu cúi lòn, thì không th thiu nhng hành ng quyt lit, tuy có phn hung hng
nhng minh bch: ánh gãy tay tên nhà giàu dâm dc, háo sc (Th Ngha ánh Tn
Thân – Chúa tàu Kim Qui); rch mt k có tin mà “chuyên i phá danh giá ca con nhà
nghèo”(Ba Cam rch mt cu hai Ngha – Con nhà nghèo). Khi cn phi ra tay trng
tr gian ác, ngi vì ngha không bit s gì c. i vi h, cái ngha phi làm là trên ht.
u c làm vic ngha mà phi nhn ly s thit thòi cho mình, h vn vui v chp
nhn. Hnh phúc c sng ht mình cho cái ngha i ã khin h dám làm tt c.
ôi khi h cng liu nhng liu mà vn t ra v hiên ngang thách thc trc cái xu,
Hobieuchanh.com
5
ngi xu. Ba Cam (Con nhà nghèo) tng tuyên b: “Qua ra nhc cho em mà qua tù,
thì qua vui lòng lm, không hi chi âu mà s”.
i vi ngi nông dân Nam b, ch “ngha” không c hiu mt cách chung
chung, tru tng, khô cng nh ch “ngha” ca Nho giáo, nó c gii thích mt
cách c th, hàm cha cái gn gi, mà cng c ng dng ph bin. Nó không ch th
hin trong mi quan h gia ngi vi ngi, mà còn nhng mi quan h khác. Nó
có th toát lên t tình cm gn bó thu chung vi xóm làng, mnh vn, tha rung
hay công vic lao ng sn xut vn ã quen thuc i vi ngi nông dân. Ngi
nông dân Nam b quen dãi du ma nng ni rung ng. Cuc sng lam l vi nhiu
lo toan làng quê ã tr thành máu tht i vi h. Gia h vi cuc sng y dng
nh rt nng “ngha tình”. Cho nên, khó lòng mà chia ct c. Nhng con ngi
“khinh tài” y không d gì b cám d trc vt cht xa hoa hay tin nghi ni th thành.
Nhàn ri, thnh thi cha hn là cuc sng hnh phúc i vi h, nu buc h phi xa
i nhng tp tc, thói quen lâu i. H s lúng túng, au khn ti nghip khi phi
thay i cách sng, phi t b rung vn, phi chia tay vi công vic sn xut Anh
ng s Cu trong “Con nhà nghèo” là mt trng hp tiêu biu: “Cu sinh trng
trong chn thôn quê, hi nh ci trâu hay, n ln cm cày gii, tng quen nh m, gt lúa, tát
c, p b, ch không quen cm chi quét nhà, chm gi lau gch”. Do ó, “Cu không th
nào giúp vic ti nhà giy c”. Cu cm thy mình không th “ph tình” vi làng quê
thích nghi cuc sng ni th thành; không th b cái cày, cái cuc cm giy, bê mc
“ nh chí ln em quen ngh làm rung, làm nh trên này em làm không c. Em ngoài
ng dãi nng dm ma, thu nay quen ri, bây gi làm trong tù túng cht hp, bt hi gió em
chu không ni. Em mun xin vi anh ba cho em tr vng ng kim rung mn mà làm”.
Không ch nng ngha, ta còn có th nhn thy ni ây nét phóng túng ca ngi nông
dân Nam b: thích sng cuc i thanh thn t do rung ng hn là phi bon chen
n thua chn ô th. u kin t nhiên và sinh hot ca kinh t nông nghip ã to
nên tính cách phóng túng y. Nông dân Nam b ít b câu thúc bi nhng thiên kin
ng n c h ca t tng phong kin. Nn sn xut nh, phân tán ã dn n cách
làm n sinh sng tu tin, úng hn là theo s thích cá nhân, dn dn ã to cho ngi
nông dân cá tính t do, ghét s tù túng, ràng buc cht ch.
2.3. Bc trc, thng thn:
c trc thng thn là tính cách tiêu biu ca con ngi Nam b, nht là ngi
nông dân Nam b.Nhân vt trong tiu thuyt H Biu Chánh ít có din bin tâm lý
phc tp hay trn tr, ging xé ni tâm. H Biu Chánh chú ý miêu t ngoi hình, c
ch, hành ng, nht là ngôn ng ca nhân vt ã th hin thành công tính cách bc
trc thng thn ca con ngi Nam b. Thông qua cách nói hay ni dung li nói, có th
nhn ra tính cách ca con ngi. Nông dân Nam b bc trc thng thn do ó nói nng
ít vn chng, rào ón. H ngh sao nói vy, “nói thng rut nga”, không thích che y
giu gim. Cho nên mi có câu “Rut ngoài da”. Nhn bit Vnh Thái (Khóc thm)
o quyt, mu mô, có nhiu thn bóc lt, cp công ca ngi nghèo, thng
Hobieuchanh.com
6
Mau ã không ngn ngi phân tích t m cho bn nó nghe: “Dng gt gao, ác c lm,
không bit thng ai ht. Dng tính vic nào thì dng cng mun git con nhà nghèo. Phi
mà hôm qua anh nghe dng nói chuyn vi tá th thì anh mi ghê. Cô Hai t t, cô gp thng
chng gì bp trm quá nh vy không bit.” (Khóc thm).
Tính cách bc trc, thng thn cng c H Biu Chánh tp trung th hin qua
nhân vt Th T trong tác phm “Con nhà nghèo”. Bt bình trc vic làm tht c ca
u Hai Ngha, Th T khác hn vi chng, âm thm chu ng nhc nhã, ch ta quyt
liu mt phen n nhà bà Cai vch ti cu Hai Ngha, còn dám tht ra nhng li khng
khái: “Tao ch phi ai hay sao. Tao s là s ngi phi kia, ch ngi nh vy tao d sâu.
Giàu thì giàu ch có phép nào mà git ngi ta c hay sao.” (Con nhà nghèo). H Biu
Chánh ã khéo léo t vào ca ming nhân vt nhng li nói tht t nhiên, th hin
úng tính cách ca ngi ph n nông dân Nam b. S áp bc nng n ca k giàu có,
nhiu th lc không th làm thay i tính cách y ngi ph n nông dân này. n
lúc ã bi, không còn chn nng thân, không có rung canh tác, ch ta vn
thng thn bo cùng chng: “Không cn gì, ây không c thì lên trên Bình Phú Tây mà
, h gii h theo lên ó hi c na, tôi mi s.” (Con nhà nghèo).
Có nhà nghiên cu cho rng Nam b sông rch chng cht, rung ng bao la,
u không chu ni s áp bc, thng tr ca quan li hay a ch thì ngi nông dân ch
n xung ghe thuyn i tìm mt min t ha khác. m ly, rung hoang còn thiu
gì, sn sàng ón nhn ngi n vt lp nghip. Do ó, nông dân Nam b s không
“chu trn” nh ch Du trong “t èn” ca Ngô Tt T. Cng vì th mà nông dân
Nam b thng có tính khng khái, bc trc, ít chu lun cúi và kém thn. Gin thì
nói ngay, có tính la rm, có khi cng rt hung hng nhng ri cn gin s cun i theo
sông nc rung ng bao la.
Theo quan nim ca H Biu Chánh, ngi nông dân cng có k vy ngi
khác. Trong mt gia ình, Cai tun Bi thì cam chu, nhn nhc không mun phn
kháng, s gây thêm ho ln. Nhng v và em trai ca Cai tun Bi thì khác hn. Nghe
chuyn T Lu b cu Hai Ngha cng ép ri b ri, Ba Cam không th kim nén c
n gin, ón ng cu Hai Ngha hi ti, ri rch mt cu Hai Ngha. Lp lun ca
Ba Cam rt dt khoát và khng khái: “Tôi mun ghi trên mt nó vài cái tho cho thiên h h
ngó thy thì nh nó là a chuyên i phá danh giá ca con nhà nghèo, ng tránh nó mà thôi.”
(Con nhà nghèo). Anh ta ã gii thích mt cách tht thà nhng dt khoát v vic làm
a mình: i tri t hi, i bit chng nào mi có. Thà tôi làm phc mt cái cho nó tn.
Toà có ày tôi i na, tôi cng cam tâm”. Nhân vt Ba Cam ã th hin rõ thái không
chu cúi u truc th lc bo tàn ca ngi nông dân Nam b: “Không phi liu mng.
Quân giàu có mà n mi r quá, làm hin vi nó sao c kia“.
Uy quyn ca giai cp thng tr không th áp o ni tính thng thn ca ngi
nông dân. i din vi Phm K, Lê Vn ó chng h s st, ã tht ra nhng li nào
là “ông là mt ông quan bt nhn”, nào là ”sao ông t v nhà giàu ông không nói ti, li theo
t mà hi ngi àn bà nghèo hèn b tai nn nh vy. Tôi nói cho ông bit, nu ông bt con ny
Hobieuchanh.com
7
thì tôi phi lên tnh mà cáo ông, vì tôi không ành cho ông hi mt ngi nghèo hèn vô ti”
(Ngn c gió ùa). Tuy nhiên, bn cht cng rn ca ngi nông dân ôi khi b bin
thành mt “khí gii yu” trong nhng tình hung cn s do dai, uyn chuyn hay khôn
khéo. H Biu Chánh dng nh cng có ý nh th hin u này cho nên ã to dng
các chi tit: Th T (Con nhà nghèo) sau khi n nhà bà Cai Hiu nói rõ s tht v
chuyn xu ca cu Hai Ngha thì mi vic ã b ri tung lên. Ch ta b bt óng trng 7
ngày, Cai tun Bi phi van xin, cu khn ht li, cui cùng c nhà bi ra khi t
bà Cai Hay Th Ngha nóng gin ra tay trng tr Tn Thân ri thì phi nhn ly án tù
oan c, gia ình kh s tan nát.
Câu nói mang v ym th, m tính tiêu cc, thng ca Cai tun Bi không
phi là hoàn toàn không có lí: “Nu mà mình c trong nhà, mình ng có nói ti ai ht thì
ai mà bt mình c.” (Con nghà nghèo). H Biu Chánh ã nhân vt nói úng phn
nào thc t ca cuc sng. Nhng quan m sng nh th thì khó c chp nhn.
Nht là trong hoàn cnh ngày nay, khi mà lch s ã chng minh ch có u tranh
chng áp bc bt công thì con ngi mi có tht c hnh phúc tht s.
c trc là c tính có mt tt nhng cng có mt hn ch. Ngi bc trc s d
i n thiu cn trng, kém t nh, không lng trc hu qu ca s vic, cng không
o c s áp o i phng. i vi mt con ngi nh cu Hai Ngha mà Th T
em s thành tht và thng thn giãi bày: “ hôm nó n nay nó trông cu nó khóc
p mt sng chù vù. Mt êm chí sáng nó ôm con khóc hoài nên sinh bnh thu na. Cu
xung mà coi tay chn mình my nó sng híp. Ông thy Hong ng biu a 20 ng bc ng
ng làm mt t thuc cho nó ung, mà nó có tin âu mà a. Cu làm n a cho ít chc ng
ng nó ung thuc cu Hai” thì kt qu Th T không c toi nguyn còn b xua i,
m he u. Cái tinh t trong cách nhìn v cuc sng và ngi i ca H Biu
Chánh là ó. Ông luôn t vn xã hi cng nh con ngi nhiu góc xem
xét, ánh giá. Tiu thuyt H Biu Chánh không có s phê phán hay cao t mt
phía.
2.4. Bình d, hin lành cht phác:
Ngi nông dân Nam b trong tiu thuyt H Biu Chánh là nhng con ngi
mang v “chân quê”. Hn mc, sinh hot, nói nng n gin và cng rt t nhiên. T
nhiên mà chân tình. H Biu Chánh t ra có s quan sát t m v cách n np ca
ngi nông dân. Ông chú ý miêu t t cái dáng v bên ngoài qua lp trang phc ca
ng loi ngi mt. Nu là mt anh nông dân lam l, chm làm, li tht thà, quê mùa
thì t hn không th có loi trang phc nào khác hn trang phc ca anh Trn Vn Su:
”Anh ta mc mt cái áo en nhùn nhc, mt cái qun rách li t t ti, u bt trùm mt cái
khn rn, ming ngm tru mt búng” (Cha con ngha nng). Cuc sng khó khn, u
kin vt cht thiu thn, li bit “liu cm gp mm”, ngi nông dân Nam b sng rt
bình d, không cu k kiu cách, li càng không xa hoa. Cái bình dy th hin ngay
trong cách , cách mc và c cách n ca h na. i ng xa xôi ch cn vài nm cm,
ôi ba con mm gói theo cng cho h hoàn thành mt chuyn i ca mình, y là
Hobieuchanh.com
8
nhng chi tit c nói n trong Chúa tàu Kim Qui. Hay lúc làm ng xa nhà cng
y, ba cm ca h tht m bc, gin n. H Biu Chánh ã khéo léo a vào tác
phm nhng chi tit rt i thng, ây là ba n tra ca anh Su:” t ht mt công
i, anh ta leo lên b ngi ngh và phành gói cm ra mà n. Mt tay thì cm con mm st, còn
t tay thì bc cm ngui, trên u tri nng, di chân lm bùn, mà anh ta n cm coi b
ngon lm. n ht gói cm, bèn bc li cái vng gn ó, bm tay múc nc mà ung, ri khoát
mà ra mt ” (Cha con ngha nng). Nông dân Nam b sng bình d cho nên ít mc
cao xa, cng chng có nhu cu ln lao cho cuc sng. Hnh phúc i vi h là c
m no, áo m, gia ình yên n. i thm ng v, thy lúa tt, anh cai tun Bi phn
khi trong lòng, nim vui nhang dâng trào:” hi n cm chiu cho ti lúc èn, i
ra i vô c nói:” vái tri ma thun gió may nh vy hoài cho tôi, thì ti mùa rung mình
không mt 500 gi lúa”.” (Con nhà nghèo). S bình d ngi nông dân Nam b còn
c gi lên ngay t cái tên gi: Ba Cam, Cai tun Bi, Lu, Ba Thi, Su, Cu, Mau,
Chm . . . Có cái gi ó va dân dã, va gn bó vi i sng nông nghip vùng ng
ng sông nc phng Nam.
Nông dân Nam b thng i ãi vi nhau bng tình làng ngha xóm tht cao
p. Ít bit lc la, tính toán hay mu li. Mà nu có tính toán i chng na thì ó cng
ch là s tính toán thng tình ca con ngi, i ai cng mong cái li cho mình!
u áng nói ây là nu h có tính toán thì cng không làm hi ngi khác. H là
nhng con ngi sng rt chân tht. Anh Cai tun Bi (Con nhà nghèo) mong mun
em gái mình có c tm chng t t nng thân, cng suy tính rt nhiu. Nhng
cui cùng ã thành tht nói cho Hng s Cu bit rõ v vic cô em gái mình không còn
trong trng, khi Cu ng ý mun ci cô Lu. Du bit rng nh th là thit thòi cho em
mình.
H Biu Chánh nhn rõ bn tính hin lành, tht thà ca ngi nông dân Nam
. Ông ã vit v nhng con ngi giàu lòng v tha, nhiu rng lng bao dung, có ct
cách hin lành. Nông dân Nam b trong tiu thuyt H Biu Chánh là nhng ngi ít
lòng cha ng s hn thù cháy bng. Trong “Chúa tàu Kim Quy”, mt tác phm
c mô phng t truyn ca Alexandre Dumas (père) (Le Com te de Monte Cristo),
Th Ngha là nhân vt c H Biu Chánh phng theo nhân vt Dantes nhng anh
nông dân Th Ngha dù ã chu nhiu oan c, ng cay cng ch phin mun, xót xa,
ch không nung nu chí báo thù trong sut c thi gian ngi tù nh Dantes. ri n
lúc ra tù lp nên c mt k hoch báo thù tht sc so. Th Ngha ã d dàng xóa thù
quên hn, ch khc d ghi tâm ân ngha ca nhng ngi tt và lo báo áp sao cho tht
n toàn.
Qua cái nhìn ca H Biu Chánh, có khi ngi nông dân Nam b hin lành cht
phác n mc quá thit thà cho nên, không hiu rõ lòng d k nhà giàu gian ác. H c
tin, hi vng vào lòng tt ca a ch. Anh Lê Vn ó, lúc túng qun ã tng ngây th
“n nhà Bá h Cao mn go vn ”. Anh Cai tun Bi không nhn thy tâm a ca
nhà bà Cai, c ngh h tt bng mà tha th cho v chng mình. Do ó ã ly tn h
Hobieuchanh.com
9
t cách thành tht n áng thng, trong khi chính h là kã to ra bao sóng gió
cho gia ình anh. Dù vô tình hay có chích, khi nhà vn a nhng chi tit trên vào
tác phm, s gi cho ngi c cm nhn tác gi có phn thng hi trc s thit thà,
ngây ngô ca ngi nông dân. ây là ht sn sót li trong ni cm go mi thm lng.
Nó không th làm mt i nhng giá tr vn có ca ni cm, nhng khin ngi ta thy
khó chu khi cn phi nó.
3. Kt lun:
u th k XX, H Biu Chánh là ngi i tiên phong trong vic i mi, a
tiu thuyt Vit Nam bc vào thi k hin i. Ông ã ra sc cày xi, gieo trng
bin “cánh ng vn chng ch quc ng” Nam b hãy còn ang “hoang hoá”y tr nên
xanh tt, trù phú. Có th nói rng: n thi m H Biu Chánh vit tiu thuyt bng
n xuôi quc ng, cha có nhà vn nào quan tâm n cuc sng i thng, phát
hin ra nhiu vp tính cách ngi nông dân Nam b nh ông. Mc dù còn hn ch
trong cái nhìn v ngi nông dân Nam b nhng H Biu Chánh vn th hin c s
yêu thng, cm thông và có phn trân trng i vi ngi nông dân. Ông ã vit v
bng tt c tm lòng ca mt nhà vn ang có s xoá dn khong cách gia bc trí
thc cp cao vi qun chúng lao ng nghèo kh, “nhp p trái tim ca nhà vn dng
nhã hòa nhp vi nhp p con tim ca nhng ngi ba ày, bt hnh. Có th coi ông là
nhà n ca nông dân Nam b, ca lòng mong mun xác lp mt mt bng nhân ái cho cuc
ng hàng ngày.” (8, 10). Phi chng, vì th mà tác phm ca H Biu Chánh to c
m ón nhn rng rãi và có sc sng lâu bn trong lòng công chúng bình dân.
Tài liu tham kho:
1. Nguyn Khuê (1974), Chân dung H Biu Chánh, La thiêng, Sài Gòn.
2. Hunh La (1987), ch s khai phá vùng t Nam b, NXB TP H Chí Minh.
3. Sn Nam (1984), t Gia nh xa, NXB TP H Chí Minh.
4. Hunh Th Lan Phng (2006), i sng vn hoá nông thôn Nam b trong mt s
tiu thuyt ca H Biu Chánh, TC Vn hc s 7, tr 36 –44.
5. Hunh Th Lan Phng (2006), Cái nhìn ca H Biu Chánh v ngi nông dân Nam
, (in trong Bình lun vn hc, Hi nghiên cu và ging dy vn hc Thành ph
Chí Minh), NXB Vn hoá Sài Gòn, 115-125.
6. Phan Quang ( 1985), ng bng sông Cu Long, NXB Cu Long và Tp HCM.
7. Nguyn Vn N (2005), Môi trng t nhiên, vn hoá và con ngi trong thành
ng, tc ng Nam b- Tp chí “Ngôn ng & i sng”, s 9 (119), 2005, tr 24- 28.
8. Trn Hu Tá (1988), Mt vài cm ngh nhân c li tiu thuyt H Biu Chánh, in
trong “Ngn c gió ùa”, NXB Tng hp Tin Giang.
9. Lê Ngc Trà (2005), Lí lun và vn hc, NXB Tr.
Hobieuchanh.com
10